________________ Verse 82 सर्व पुद्गल-भेदों का उपसंहार - The several kinds of matter (pudgala) - उवभोज्जमिंदिएहिं य इंदियकाया मणो य कम्माणि / जं हवदि मुत्तमण्णं तं सव्वं पुग्गलं जाणे // 82 // उपभोग्यमिन्द्रियैश्चैन्द्रियकाया मनश्च कर्माणि / यद्भवति मूर्तमन्यत् तत्सर्वं पुद्गलं जानीयात् // 82 // अन्वयार्थ - [इन्द्रियैः उपभोग्यम् च] इन्द्रियों द्वारा उपभोग्य विषय, [इन्द्रियकायाः] इन्द्रिय शरीर, [ मनः ] मन, [कर्माणि ] कर्म [च ] और [अन्यत् यत् ] अन्य जो कुछ [ मूर्तं भवति ] मूर्त हो [ तत् सर्वं ] वह सब [पुद्गलं जानीयात् ] पुद्गल जानो। The subjects (visaya) of the senses (indriya), the physical-senses (dravyendriya) and the body (sarira), the mind (mana), the karmas (karma), and all that is corporeal (murtika), should be known as the matter (pudgala). EXPLANATORY NOTE The subjects (visaya) of the senses (indriya) are touch (sparsa), taste (rasa), smell (gandha), colour or form (varna) and sound (Sabda). The physical-senses (dravyendriya) are touch (sparsana), taste (rasana), smell (ghrana), sight (caksu), and hearing (srotra). The five kinds of bodies are the gross (audarika), the transformable (vaikriyika), the projectable (aharaka), the luminous (taijasa) and the karmic (karmana). Now the mind (mana) is of two kinds, the physical-mind (dravyamana) and the psychic-mind (bhavamana). The psychic-mind 163
