________________ Verse 30 संसारी जीव के प्राण - Life-principles (prana) of the worldly soul - पाणेहिं चदुहिं जीवदि जीविस्सदि जो हु जीविदो पुव्वं / सो जीवो पाणा पुण बलमिंदियमाउ उस्सासो // 30 // प्राणैश्चतुर्भिर्जीवति जीविष्यति यः खलु जीवितः पूर्वम् / स जीवः प्राणाः पुनर्बलमिन्द्रियमायुरुच्छ्वासः // 30 // अन्वयार्थ - [यः खलु ] जो [चतुर्भिः प्राणैः ] चार प्राणों से [ जीवति ] जीता है, [जीविष्यति ] जियेगा और [ जीवितः पूर्वम् ] पूर्वकाल में जीता था, [सः जीवः ] वह जीव है, [ पुनः प्राणाः ] और वह प्राण [इन्द्रियम् ] इन्द्रिय, [बलम् ] बल, [आयुः] आयु तथा [ उच्छ्वासः ] श्वासोच्छवास है। That which is living at present, will live in the future and has lived in the past through the four life-principles (prana) is the soul (jiva). And, the four life-principles (prana) are strength (bala-prana), senses (indriya-prana), duration of age (ayuh-prana), and respiration (ucchvasanihsvasa-prana). EXPLANATORY NOTE The living organism must have these four fundamental life-principles (prana): 1. bala-prana or channels of activity: (a) manobala or strengthof mind. (b) vagbala or strength of speech. (c) kayabala or strength of body. 2. indriya-prana are the senses: (a) sparsa or contact sense through the skin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
