________________
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
gs કયા નામથી સ કારાતઃ | માણાના જ નાં પ્રથમ મતિ કંઈમ” || ૨ |
આ પંચપરમેષ્ઠી નમસ્કારરૂપ નવકાર મંત્ર સર્વ પાપને નાર કરનાર અને સર્વ પ્રકારના મંગળામાં પ્રથમ મંગળરૂપ છે.” ૧
અને તેથી જ આ નવકાર મંત્ર સમસ્ત શ્રુતસ્કંધના આરંભમાં ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, અને તેથી જ મુતસ્કંધની અંદર તેનું કથન કરવામાં | આવે છે. સૂત્રકાર પણ લખે છે કે, “સો સુચવવંધમંતરજૂમોરિ’
તે નવકાર મંત્ર સર્વ શ્રત સ્કંધમાં અંતરભૂત છે.” એ કારણને લઈને આ પંચમાંગ શાસ્ત્રની આદિમાં પંચપરમેષ્ઠિ નમસ્કારરૂપ તે નવકાર મંત્ર દર્શાવતા કહે છે –
“બમો સહૂિંવાળું, નમો સિદ્ધા, णमो आयरियाणं, णमो उवज्झायाणं,
णमो लोए सव्व साहूणं"। * આ નવકાર મંત્રમાં નમઃ એવું જે વિપાત–અવ્યયપદ છે, તે દ્રવ્ય તથા ભાવને સંકેચ બતાવવાને અર્થે કહેલું છે. “નમ: પદદ્રવ્ય અને ભાવસ કેચ અર્થવાળું છે.” કહ્યું છે કે ન એટલે હાથ, પગ અને મસ્ત કેથી પ્રણિધાન કરવા રૂપ નમસ્કાર થાઓ. તે નમસ્કાર કેને થાઓ? અહંત ભગવતેને, ઉત્તમ દેવતાઓએ રચેલા અશોક વૃક્ષ વિગેરે મહાન અષ્ટ પ્રાતિહાયરૂપ પૂજાને યોગ્ય તે મર્દાત કહેવાય છે. શાસ્ત્રમાં પણ કહ્યું છે કે, “જેએ વંદન નમસ્કારને યોગ્ય છે, જેઓ પૂજા સત્કારને એગ્ય છે તેમજ જેઓ સિદ્ધિ પદમાં જવાને ગ્ય છે, તેથી તેઓ અહંત કહેવાય છે.” તેવા અહંત ભગવંતોને નમસ્કાર છે. અહિ પ્રાકૃત ભાષાની શૈલીને લઈને ચતુર્થી વિભક્તિના અર્થમાં ષષ્ઠી વિભકિત સમજવી.
જો “ અરોરાઃ ” એવું પદ લઈએ તો તેને અર્થ આ પ્રમાણે થાય છે- એટલે નથી; ક એકાંત પ્રદેશ અને અત: એટલે મધ્ય પ્રદેશ જેમને; અથાત્ સર્વજ્ઞપણને લઈને પર્વતોની ગૂફાઓ વિગેરે એકાંત પ્રદેશને અને સર્વ પદાર્થોના સમૂહમાં રહેલ પ્રચ્છન્ન ભાવરૂપ મદય પ્રદેશને જેમને અભાવ છે; તે દત્તર કહેવાય છે; એવા ભગવંતને નમસ્કાર હો.
૧ શ્રુત સ્કંધ એટલે સૂત્રને ભાગ.
