________________
શતકર છું.
( ૭૫ )
તેઓમાં જે પહેલા સમ્યગ્દષ્ટિ નારકી છે, તેઓને ૧ આરંભિકી, ૨ પારિગ્રાહિકી, ૩ માયાપ્રત્યયા અને ૪ અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયા એમ ચાર, પ્રકારની ક્રિયા કહેલી છે. જેમાં પૃથ્વીકાય વગેરેનું મર્દન થાય છે, તે પેહેલી આર ભિકી ક્રિયા કહેવાય છે, જેમાં ધર્મના ઉપકરણ શિવાયની બીજી વસ્તુઓને સ્વીકાર કરવામાં આવે, અથવા ધર્મના ઉપકરણ ઉપર પણ મૂછ રાખવામાં આવે તે બીજી પારિગ્રહિક ક્રિયા કહેવાય છે. જેનું માયા કે ક્રોધાદિ કારણ હોય એવી જે ક્રિયા તે ત્રીજી માયાપ્રત્યયા ક્રિયા કહેવાય છે. અને જેમાં અપ્રત્યાખ્યાન વડે એટલે અનિવૃત્તિ વડે કર્મ બંધાદિ કરવામાં આવે છે જેથી અપ્રત્યાખ્યાન ક્રિયા કહેવામાં આવે છે. '
બીજા જે મિથ્યાદષ્ટિ નારકી છે, તેઓને પાંચ ક્રિયાઓ હોય છે. પ્રથમ કહેલી આરંભિકી વગેરે ચાર અને પાંચમી મિથ્યાદર્શન પ્રત્યયાક્રિયા જેને હેતુ મિથ્યાદર્શન છે, તે મિથ્યાદર્શનપ્રત્યયાક્રિયા કહેવાય છે. અહિં કોઈ શંકા કરે છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય અને યોગ એ કર્મબંધના હેતુ છે. એ વાત પ્રસિદ્ધ છે, છતાં અહિં આરંભાદિકને કર્મબંધના હેતુ કહ્યા, તે વિરોધ આવે છે, તે તેના સમાધાનમાં કહે છે કે, આરંભ અને પરિગ્રહ એ બે શબ્દોથી યોગનું ગ્રહણ થાય છે અને જે યોગ છે, તે તદ્રપજ ગણાય છે, તેથી બાકીના પદથી બાકીના બંધના હેતુને પરિગ્રહ પ્રતીત થાય છે.
- જે ત્રીજા સમ્યગુ મિથ્યાદષ્ટિ નારકી છે, તેમને પણ તે પાંચે ક્રિયાએ છે. કારણ કે, સમ્યગુ મિથ્યાત્વમાં મિથ્યાત્વની વિવેક્ષા છે. અને પહેલા સમ્યગદષ્ટિ નારકીમાં મિથ્યાત્વનો અભાવ છે, તેથી તેને ચાર ક્રિયા કહેલી છે, આ કારણને લઈને તે સમાન ક્રિયાનો અર્થ ઘટિત નથી.
ગૌતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે. હે ભગવન, તે નારકીઓ સર્વ સરખી આયુષ્યવાળા છે અને સર્વે સભાનપણે ઉત્પન્ન થયા છે કે નહીં.?
ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે. હે, ગામ, એ અર્થ બરાબર ઘટિત નથી. ગતમસ્વામી કહે છે. હે ભગવન, શા કારણથી એ અર્થ ઘટિત નથી?
ભગવાન કહે છે. હે ગાતમ, તે નારકીઓ ચાર પ્રકારના ભેદે કહ્યા છે. કેટલાએક નારકી સરખા આયુષ્યવાળા અને એકી સાથે ઉત્પન્ન થયેલા છે. જેવાં કે, દશહજાર વર્ષની આયુષ્યવાળા નારકીઓ એકી સાથે ઉત્પન્ન થયેલા છે, એ પહેલો ભેદ.
કેટલાએક નારકીઓ સરખા આયુષ્યવાળા અને વિષમ સમયે ઉત્પન્ન થયેલા છે. જેવાં કે, તે દશહજાર વર્ષની સ્થિતિવાળા નરકોમાં કેટલાએક
