________________
(
૬ ).
શ્રી ભગવતી સૂત્ર
એ ચતુર્ભગીને કાંક્ષામોહનીય કરણમાં ઘટાવા પ્રશ્ન કરે છે;
ગતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે. હે ભગવન,? તે કર્મને દેશે એટલે જીવન અંશેથી કાંક્ષાહનીય કર્મને અંશ કરે છે? અથવા ૨ જીવના અંશે સર્વ કક્ષાહનીય કર્મ કરેલું છે, ૩ અથવા સર્વાત્માથી કાંક્ષાહનીય કર્મને અંશ કરેલો છે ૪ અથવા સર્વ–આત્માએ સર્વ કાંક્ષામહનીય કર્મ કર્યું છે. ?
ભગગવાન ઉત્તર આપે છે, હે ગતમ, જીવે એક દેશે કાંક્ષાહનીય કર્મ કર્યું નથી, જીવના દેશે સર્વ કાંક્ષાહનીય કર્મ કર્યું નથી, સર્વ આત્માએ કરી કક્ષાહનીય કર્મને દેશ કર્યો નથી પણ સર્વ–આત્માએ કરી સર્વ કાંક્ષાહનીય કર્મ કરેલું છે, એટલે જીવના સ્વભાવને લઈને પોતાના સર્વ પ્રદેશોમાં અવગાઢ થયેલા અને એક સમયે બાંધવાના એવા કેમેન પુગળો જયારે બંધાય છે, ત્યારે જીવના સર્વ પ્રદેશને વ્યાપાર થાય છે, તેથીજ સર્વ–આત્માએ એકી કાળે કરવા યોગ્ય કાંક્ષામહનીય સર્વ કર્મ કરેલું છે; અર્થાત્ કર્મપણે બાંધેલું છે, તેથી પહેલા ત્રણ ભાંગાએને પ્રતિષેધ કરવામાં આવ્યા છે.
અહિં એટલું સમજવાનું છે કે, જીવની અપેક્ષાએ અને કર્મદ્રવ્યની અપેક્ષાએ જે એક પ્રદેશ છે, તેની અંદર અવગાઢ થયેલું, અને જીવના સર્વ પ્રદેશના વ્યાપારપણાને લઈને એક સમયે બાંધવાને યોગ્ય એવું સર્વ કાંક્ષાહનીય કમ કરેલું છે, અથવા સર્વ એટલે જે કાંઈ કાંક્ષાહનીય કર્મ હોય તે બધું સર્વ–આત્માએ કરેલું છે--બાંધેલું છે, એક દેશવડે નહીં.
ઉપર કહ્યું છે કે, છેવોએ તે કાંક્ષામોહનીય કામ કરેલું છે, તેમાં તો સામાન્ય જીવને ઉદ્દેશીને કહેલું છે. પણ તે “ કયા છે ” એવું વિશેષ કહેવામાં આવ્યું નથી, તેથી તેને વિશેષપણે જણાવવાને નારકાદિ જીવિના દંડકવડે ગોતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે.
ગતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે કે, હે ભગવન, નારકીના છે તે કાંક્ષામહનીય કર્મ કરે ?
ભગવાન કહે છે. હે ગોતમ હા, તે નારકીના છ કાંક્ષા મોહનીય કામ કરે છે. તે સર્વાત્માએ કરી સર્વ કક્ષામહનીય કર્મ કરે છે. અહિં તે પ્રમાણે ધમાનિક દેવતા સુધી વશ દંડક કહેવા.
