________________
શતક ૧ લું.
(૧૬૭))
અહિં ભગવાન મહાવીરે એવો ઉત્તર આપ્યો છે કે, નારકીના જીવ પિતાના દેશ–ભાગે ઉપજતા નથી કારણકે, પરિણામી કારણના અવયવ કાર્યને અવયવ બની શકતું નથી. જેમ વસ્ત્રને તંતુ તે વસ્ત્રને અવયવ છે, તેનાથી સાથે નહીં બંધાએલ વઢને એક દેશ બની શકતો નથી. કહેવાનો આશય એ છે કે, પૂર્વના અવયવીની સાથે બંધાએલા તેના એક અવયવથી પછીના અવયવીને દેશ બની શકે નહીં. તેમ તે નારકી જીવ તેના સર્વ દેશથી પણ ઉપજે નહીં. કારણ કે, તંતુવડે વસ્ત્રની જેમ તેનું કારણ પરિપૂર્ણ હેતું નથી. તેમ તે નારકી સર્વ રીતે દેશપણે પણ ઉપજે નહીં, કારણકે જેમ ઘડાના બધા કારણેથી ઘડાનો એક ભાગ થાય નહીં તેમ તેના પરિણામી કારણે સંપૂર્ણ હોય છે, પરંતુ તે નારકી જીવ પિ તાના અને નારકીના સર્વપણે ઉપજે. કારણકે, ઘડાની જેમ તેના કારણને સમવાય પૂર્ણ છે. આ પ્રમાણે ચૂર્ણિકાની વ્યાખ્યામાં આપેલું છે.
ટીકાકાર તો આ સ્થળે આ પ્રમાણે વ્યાખ્યા કરે છે,–જે જીવ જયાં રહેલો છે, તે દેશને દૂર કરી જે ઠેકાણે ઉપન્ન થવું હોય ત્યાં દેશથી ઉત્પન્ન થાય છે. અથવા દેશથી સર્વપણે ઉત્પન્ન થાય છે; અથવા જયાં સર્વાત્મપણ ઉત્પન્ન થવાનું હોય, તેના દેશમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અથવા સર્વભરીને સર્વમાં ઉત્પન્ન થાય છે; આ ચાર ભાંગામાંથી છેલ્લા બે ભાંગા ગ્રાહ્ય છે; કારણકે, સર્વ એવા પિતાના આત્મપ્રદેશના વ્યાપારવડે જેમ એળને કી ચાલે તેમ ચાલીને જયાં ઉત્પન્ન થવાનું હોય તેના દેશમાં ઊસન્ન થાય છે, કારણકે, તે દેશ ઉત્પત્તિના સ્થાનના પ્રદેશથી વ્યાપ્ત હોય છે, અથવા જીવની જે દડાના જેવી ગતિ લઇએ તો તે જીવ પૂર્વના સ્થાનને છેડી દઈ સર્વપણે સર્વમાં ઉપજે છે. આ ટીકાકારની વ્યાખ્યા બીજી વાચનાને લઈને થાય છે.
-
-
-
-
હવે ઉત્પત્તિની અંદર આહારક સૂત્ર આવે તેથી તે
વિષે કહે છે. ગતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે નારકીના જીવ ઉપજતા હોય, તે વખતે તે દેશે કરીને આહારના દેશનો આહાર કરે, કે દેશે કરી સર્વ આહાર કરે કે, સર્વ આહારનો દેશે કરી આહાર કરે કે સર્વ આહારને આહાર કરે ?
