________________
(ર
)
શ્રી ભગવતીક
અથવા પીડાને અનુભવે છે તે શી રીતે? કહેવાને આરાય એવો છે કે
અન્યતીથીઓ કહે છે કે, સર્વ લોકને સુખ દુઃખ અચ્છાએ અકસ્માત્ રીતે થઈ આવે છે, તેમાં બુદ્ધિપૂર્વક થવાનું વૃથા અભિમાન રાખવું નહીં.
ભગવાન કહે છે, હે ગોતમ, જે અન્યતીથીએ શુભાશુભ કર્મ વેદના સુધીના સંબંધે જે કહે છે, તે મિથ્યા કહે છે, અને તે ગતમ, હું આ પ્રમાણે કહું છું. જે ચલિત થતું હોય તે પ્રથમ સમયે ચલિત ન થાય ત્યારે બીજા પ્રમુખ સમયમાં પણ અચલિત જ કહેવાય, કદિપણ તે ચલિત થાય નહીં, તેથી કરીને વર્તમાનપણાની ભૂતકાલપણું વિરૂદ્ધ ગણાતું નથી, તે વિષે મેં પ્રથમ નિર્ણય કરેલ છે તેથી ફરીવાર કહેતો નથી. તેવી રીતે નિર્જરા સુધી સમજી લેવું. વળી કહેવામાં આવ્યું કે, ચલિતકાર્યના ન કરવાથી તે અચલિત છે, તે પણ અયુક્ત છે, કારણકે, જે સ્થાસકિશ વગેરે વસ્તુ પ્રથમ ક્ષણે ઊત્પન્ન થતી હોય તેની અંદર છેલ્લેણે થવાની વસ્તુ પહેલા ક્ષણમાં પિતાનું કાર્ય કરે જ નહીં, કારણકે, તેમાં સત્વ હેતું નથી. એથી કરીને જે છેલ્લે સમયે ચલિત કાય કહેવા ઈગ્યું હોય તે પરથી પ્રથમ સમયે ચલિત ન કરે તો તેમાં શું દેશ છે? કારણકે, પિતપોતાના કાર્યો કરવાને કારણોને સ્વભાવ છે. - વળી અન્યતીથએ કહે છે કે, બે પરમાણું એકઠા મળે નહીં, કારણકે, સૂક્ષ્મપણને લઈને તેમનામાં સ્નિગ્ધપણાનો અભાવ છે, તે પણ તેમનું કહેવું મિથ્યા છે, કારણકે બે પરમાણું એકઠા શામાટે મળે છે? તે બંને પરમાણુ પુગળે સ્નેહકાયપર્યાયને રાશિ એકજ છે, તેથી તે બે પરમાણુપુલ એકઠા મળી શકે છે, જ્યારે તેના બે ભેદ કરવામાં આવે ત્યારે એક પાસે પણ એક પરમાણું પુદગળ થાય, અને બીજી પાસે પણ પરમાણુ પુદગળ થાય; વળી ત્રણ પરમાપુગળ એકઠા મળે, તે ત્રણ પરમાણું શામાટે એકઠા મળે? કારણકે, ત્રણ પરમાણુપુગળને સ્નેહપર્યાચન રાશિ હોય છે, તે કારણને લઇને ત્રણ પરમાણુપુગલો એકઠા મળી શકે છે. તે પરમાણુપુગલો બે ભેદે પણ થઈ શકે અને ત્રણ ભેદે પણ થઈ શકે; જ્યારે તેને બે ભેદે કરવામાં આવે ત્યારે તે એક પાસે બે પ્રદેશી સ્કંધ થાય અને ત્રણ ભેદે કરવામાં આવે ત્યારે ત્રણ પરમાણુપુગળ થાય, એવી રીતે યાવત્ ચાર પાંચ પરમાણુપુગળ એકઠા મળી શકે અને તે મળીને સ્કંધપણે થાય છે; તે અંધ અશાશ્વત છે, કારણકે, તેનામાં ઉપચપ અને અપચયપણું છે. એટલે તે સદા સમયભાવે ઊપજી શકે છે, તેથી તેને પુષ્ટ કરી શકાય છે અને હીન પણ કરી શકાય છે.
