________________
( ૧૯૮)
શ્રી ભગવતીસૂત્ર,
ભગવાન ઉત્તર આપે છે, હે ગૌતમ, પ્રાસુક તથા એષણય આહાર કરનારે સાધુ આયુષ્ય શિવાય જે સાતકર્મની પ્રકૃતિ દઢ બંધવાલી હોય તેને શિથિલ બંધવાલી કરે જેમ સંવૃત નામના અનગારને કહ્યું હતું. તેમ અહિં એટલું વિશેષ છે કે, આયુષ્યકમને કેાઇવાર બાંધે અને કેાઈવાર ન બાંધે જે આયુષ્યકર્મ ન બાંધે છે તે જીવ મુકિતને અનુસરનારે થાય, બાકીનું બધું સંસ્કૃત સાધુની પ્રમાણે જાણવું; અર્થાત તેની જેમ મોક્ષે જાય.
ગોતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે, હે ભગવન, તે સાધુ આ સંસાર તરી મેક્ષે જાય, એમ જે કહ્યું, તેનું શું કારણ?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે, તે ગાતમ, જે શ્રમણ નિગ્રંથ મુનિ પ્રાસુક તથા એષણીય આહાર કરે તે પોતાના આત્માએ કરી ચારિત્રધર્મને કે મૃત ધર્મને ઓળંગતો નથી, અને જ્યારે તે મુત ચારિત્રરૂપ ધર્મનું ઉલ્લંઘન કરતો નથી, એટલે તે પૃથ્વીકાયથી લઈને ત્રસકાય તથા દ્વાદ્રિય પ્રમુખ જીવની રક્ષા કરે છે. તે કદિ પણું જીવના શરીરને આહાર કરે, તો પણ તે જીવની રક્ષા કરે છે, તે કારણથી તે આ સંસારના પારને પામે છે,–માણે જાય છે.
આધા કર્મથી ઉલટે પ્રાસુક-એષણીય આહાર છે, તે પછીના સૂત્રમાં તેવા આહારથી આ સંસારનું ઉલ્લંઘન કહેવામાં આવ્યું, પણ તે કર્મની અસ્થિરતાને લઈને પ્રલોટન–જુદાંપણ થાય છે, તેથી હવે કર્મની અસ્થિરતા વિષે ગૌતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે લોહ વગેરે અસ્થિર દ્રવ્ય છે, તે પ્રલેટે છે, એટલે ઊંધુંચીત થાય છે, તેવી રીતે અસ્થિર એવું કર્મ જે અદયાત્મ ચિંતામાં કહેલું છે, તે જીવન પ્રદેશથી પ્રતિ સમયે ચલ્યા કરે છે, એટલે ઉદયે આવવું તથા નિર્જરા પામવું વગેરે પરિણામોથી પરિવર્તે છે. પણ જે શિલા વગેરે સ્થિર વસ્તુ છે, તે પ્રલોટતી નથી તેવી રીતે જે અધ્યાત્મચિંતામાં સ્થિર જીવ છે, તે કર્મનો ક્ષય થતાં પણ અવસ્થિત રહે છે.–તે જીવ પ્રલોટતો નથી એટલે પોતાના ઉપગ લક્ષણ સ્વભાવથી પરિ વર્તન પામતો નથી. તેમ જે તૃણ વગેરે અસ્થિર–એટલે ભાંગી જવાના સ્વભાવ વાલી વસ્તુ છે, તે ભાંગી જાય છે–તેના કટકા થઈ શકે છે. અને લેહની શકાલા વગેરે વસ્તુ છે. તે સ્થિર રહે છે, એટલે માંગતી નથી. તે પ્રમાણે જે કર્મ અધ્યાત્મ ચિંતામાં અથિર છે, ભાંગે તેવું છે, તે ભાંગી જાય છે, પરંતુ જે જીવ અથાત્મ ચિંતામાં સ્થિર છે, તે જીવ ભાંગતો
