________________
શતક ૧ યુ.
( ૧૮૩)
જે મૃગને વધ થયો છે, તે વિરને હેતુ તે પુરૂષ હતો અને જેણે તે બાણુંધારી પુરૂષને માર્યો, તે પુરૂષને તે બાણુધારીને વધનું પાપ લાગે કારણકે તેને બાણધારીની સાથે વૈર હતું.
ગતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, તે મૃગના મારનાર વૈરીને ને મૃગના વેધનું પાપ લાગે, અને પુરૂષના મારનારને પુરૂષનું પાપ લાગે, એમ જે કહ્યું, તે શા કારણથી ?
ભગવાન કહે છે, હે ગતમ, જે ધનુષનો તીર કરવા માંડે હેય તે કરેલો કહેવાય છે, તે તીરને પણ ઉપર ચડાવવા માંડયો, તે ચડાવેલે કહેવાય છે, તે પણ ઉપર ચડાવ્યા પછી પણચને ખેંચી ધનુષ્યને વ-તુલાકારે કરવા માંડયું, તે માંડેલું કહેવાય છે અને જયારે તે બાણું છેડવામાં આવતો હોય તેને છોડવામાં આવ્યું કહેવાય છે.
ગતમ કહે છે, હે ભગવન, ધનુષને તીર કરવા માંડે તેને કરેલે કહેવાય છે. ત્યાંથી તે તીર નીકળતો હોય તે નીકળેલે કહેવાય છે, ત્યાંસુધી સમજવું. ધનુષ્યમાંથી તીર નીકળવાની ક્રિયાને કરનાર ધનુર્ધારી પુરૂષ છે, તેથી તેણે જ મૃગને માર્યો, તે કારણથી કહ્યું કે, તે મૃગના વિરને લઇને મૃગના વધનું પાપ તે ધનુર્ધારીને લાગે અને જે ખધારી પુરૂષ વૈરથી ધનુર્ધારીને માર્યો તે પાપ ખધારી પુરૂષને લાગે.
અહિં વિશેષ સમજવાનું એટલું છે કે, તે મૃગ છ માસ સુધીમાં મૃત્યુ પામે તો તે પુરૂષને પાંચે કિયાઓ લાગે, કારણકે, છમાસ સુધી મૃગના મરણનું કારણ તે ધનુર્ધારીનો પ્રહાર હોય છે; અને છ માસ વીત્યા પછી જે બીજા પરિણામથી તે મૃગનું મૃત્યુ થાય તો તે ધનુર્ધારી પુરૂષને પ્રાણાતિપાતિકી ક્રિયા ન લાગે. એ તેને પરમાર્થ છે. આ વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ પ્રાણાતિપાતકી ક્રિયાને માત્ર વ્યપદેશ દેખાડવાને કહ્યું છે. નહીંત
જ્યારે પ્રહારના કારણરૂપ મૃગનું મૃત્યુ થયું ત્યારેજ પ્રાણાતિપાતકી ક્રિયા લાગે, એટલે તે પુરૂષને કાયિકી ક્રિયાને લઈને પોચે કિયા લાગે, એમ કહેવું. એટલે જે તે મૃગ બાહેર છમાસે મૃત્યુ પામે તો તે પુરૂષને કાયિકી. ક્રિયાથી લઈને પારિતાપનકી ક્રિયા સુધીની ચાર ક્રિયાઓ લાગે, કારણકે, છમાર્સ મરે મૃગ બાણથી મરે નથી, તેથી તેને પ્રાણાતિપાતકી ક્રિયા લાગે નહીં.
વળી ગતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે, હે ભગવન, કાઈ પુરૂષ બીજા પુરૂષને શક્તિથી મારી નાંખે અથવા શક્તિજાતના હથીયારથી મારી નાંખે
