________________
( ૧૨ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
છે, એક પ્રદેશકકર્મ અને બીજું અનુભાગકર્મ. જે કર્મના પુત્ર જીવના પ્રદેશમાં ઓતપ્રેત-વ્યાપીને રહેલા છે, તે પ્રદેશમાં કહેવાય છે, અને તેજ કર્મના પ્રદેશોને અનુભવતાં તે સંબંધી જે રસ, તે રસ રૂપ કર્મને અનુભાગકર્મ કહે છે, એટલે જીવના પ્રદેશમાં વ્યાપી રહેલ તે પ્રદેશમ અને તેને અનુભવ કરે તે અનુભાગકર્મ. તેમાં જે પ્રદેશ કમ છે, તેને જીવ નિયમથી (અવશ્ય) વિદે છે એટલે વિપાકનો અનુભવ થતો નથી છતાં પણ કર્મના પ્રદેશોને તે પ્રદેશોમાંથી અવશ્ય ખપાવે તેથી તે જીવ તે પ્રદેશને નિયમથી ખપાવે છે. અને જે અનુભાગકર્મ છે, તેને કેટલાએક જીવ વેદે છે અને કેટલાએક નથી વિદતા, એટલે મિથ્યાત્વને તેના ક્ષપશમને કાળે અનુભાગરૂપે વેદતા નથી અને પ્રદેશ કર્મરૂપે વેદે છે.
આ બે પ્રકારના કર્મ છે, તેથી તેના દિવાના પણ બે પ્રકાર છે. તે અહંત ભગવાન જાણે છે, તે દર્શાવવા વીરભગવાન કહે છે.
હે ગતમ, તે દવાના બે પ્રકાર આગળ કહેવાશે, તે અહંત ભગવાને સામાન્ય પણે જાણેલા છે, સ્મરણ કરેલા છે, એટલે પ્રતિપાદન કરેલા છે, અથવા વિચાર્યા છે અને દેશકાળાદિકના વિભાગરૂપવિવિધ પ્રકારે જાણ્યાં છે
ઉપર કહેલી વાત સિદ્ધ કરવા કહે છે, હે ગતમ, આ જીવ આલ્યુમિકી વેદનાવડે તે કર્મને વિદશે. એટલે દીક્ષા ગ્રહણ કર્યાના સમયથી માંડીને બ્રહ્મચર્ય, ભૂશિયન અને કેશલોચ વગેરેની ક્રીયાને અંગીકાર કરી તે કર્મને વિદશે. આપક્રમિકી વેદના વડે દશે એટલે કર દિવાના ઉપાયની અર્થાત્ પિતાની મેળે ઉદય આવેલા કર્મની ઉદીરણા કરવાથી અથવા ઉદય આવેલા કર્મના અનુભવથી વેદશે. તેમજ યથા કર્મ એટલે જે કર્મ, બાંધ્યું હોય તેનો અતિક્રમ: કર્યા સિવાય અને વિપરીત પરિણામના હેતુ રૂપ એવા નિયમિત દેશકાળાદિક કારણેને અતિક્રમ કર્યા શિવાય ભગવંતે જેમ જેમ કર્મ જોયેલું છે, તેમ તેમ તે વિપરીત
૧ કેવળીપણાને લઈને ભગવાનને સ્મરણ કરવાનું રહેતું નથી, છતાં જિન ભગવાનને અત્યંત કોઈ વિષયમાં વ્યભિચાર હોતો નથી, તેથી સ્મરણ કરેલા” એમ કહેલું છે.
૨ અતીત અને વર્તમાનકાળને બીજી પણ અનુભવ દ્વારા જાણી શકે પણ જે વિશિષ્ટ જ્ઞાનવાનું હોય તે જ ભવિષ્ય જાણી શકે છે, તેવા આશયથી અહિં ભવિષ્ય કાળ વાપર્યો છે.
