________________
શ્રી ભગવતી સુત્ર
ચેથી લેક સ્થિતિ પૃથ્વપ્રતિષ્ઠિત-વાસસ્થાવરાપ્રાણા. એટલે પૃથ્વી ઉપર રહેલ ત્રસ તથા સ્થાવર જીવ જો કે ત્રસ તથા સ્થાવર જીવા આકાશ, પર્વત અને વિમાન ઉપર રહેલા હોય છે, પણ પ્રાયે કરીને તેઓ પૃથ્વી ઉપર રહેલા કહેવામાં આવ્યા છે.
પાંચમી સ્થિતિ આજીવાજીવપ્રતિષ્ટતા અટલ શરીરાદિક પુગળ રૂપ અજી જીવ ઉપર રહેલા છે તે, કારણ કે, અજીવ પુત્રો હંમેશા જીવ ઉપરજ રહે છે.
છઠી લેક સ્થિતિ-જીવાકમ પ્રતિદિન એટલે જીવ કર્મની ઉપર રહેલા છે, તે જેમની ઉદય આવવાની સ્થિતિ હજુ થઈ નથી એવા પુગળના સમુદાય રૂપ જે કર્મો, તેમની ઉપર સંસારી જીવો આશ્રિત થઈને રહેલ છે.
અહિં કેટલાએક એ અર્થ કરે છે કે, જે કમ વડે પ્રતિષ્ઠિત છે, એટલે કર્મને લઈને નારકાદિ ભાવે રહેલા છે.
- સાતમી લોક સ્થિતિ–અવાવસંગૃહીતા એટલે જે અજી. છે તે મન-માવા વગેરે મુદ્દગલાના જીવોની સાથે એકત્ર થઈને રહેલા છે.
અહિં એવી શંકા થાય કે, પાંચમી લેકસ્થિતી કે જે જીવો જીવ ઉપર રહેલા છે તે અને આ સાતમી લેક સ્થિતિ કે જે અજી જીવની સાથે સંગ્રહિત થઈ રહેલા છે. એ બંનેની અંદર શું ભેદ? તેઓ બંને સરખીજ લાગે છે, તેનું સમાધાન આ પ્રમાણે છે. પાંચમી લોક સ્થિતિમાં ચાંપાર અધેિ ભાવ છે. એટલે આ જીવને આધારે રહેલાં છે, એ અર્થ થાય છે. અને સાતમી લોક સ્થિતિમાં સંગ્રાહ્ય સંગ્રાહક ભાવ એટલે એક સંગ્રહ કરવામાં યોગ્ય છે અને બીજા સંગ્રહ કરનારા છે, અર્થાત્ અજીવ સંગ્રહ-કરવા મેંગ્ય છે, અને જીવ તેમને સંગ્રહ કરનારા છે, જે જેનું સંગ્રાહ્ય-સંગ્રહ કરવા યોગ્ય હોય તે તેનું અર્થપત્તિથી આધેય પણ થાય છે, જેમ પુરીને તેલ એવી રીતે ઉત્તર વાકયમાં પણ આધારાધેય ભાવ સમજે.
આઠમી લેક સ્થિતિ-જવાકર્મ સંગ્રહીતા એટલે સંસારી જીવ કમથી સંગ્રહીત થયેલા છે. કારણ કે, તેઓ ઉદય આવેલા કર્મોને વશ રહેનારા છે. જેઓ જેમને વશ રહેનારા હોય, તેઓ તેમાં રહેલા હોય છે. જેમ ઘડાની અંદર રૂપાદિ રહેલ છે. અહિં પણ આધારાધેય ભાવ સમજવા,
