________________
(૧૬)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
મિશ્રદષ્ટિને વિષે ચાર-એમ નારકીને એંશી ભાંગ કહેલા છે; અને જે વિકલૈંદ્રિય જીવોને તેઓના પણ મિશ્રદષ્ટિને વજીને એ સ્થાનેમાં એંશી ભાંગા કહેલા છે કારણકે તેઓ ઘણાં અલ્પ છે અને તેમને એક એક પણ કેધાદિકના ઉપગને સંભવ છે, અને વિકેલેંદ્રિય અને એકેદ્રિય જીની અંદર મિશ્રદ્રષ્ટિ હતી નથી, તેથી વિકસેંદ્રિય જીવોને અશાંતિભાંગાને સંભવ પણ નથી. કેટલાએક વૃદ્ધ પુરૂષોએ આ સૂત્રની કોઈ વાચનાથી જયાં અશીતિ શબ્દ છે, ત્યાં અભંગક એવી વ્યાખ્યા કરેલી છે.
આ વિષે વિશેષ કહેવા માટે કહે છે –
એમાં એટલું વિશેષ છે કે, તેમને સમ્યકત્વમાં, આભિનિધિમાં અને શ્રુતજ્ઞાનમાં અધિક એંશી ભાંગા થાય છે.
કહેવાનો આશય એવો છે કે, દષ્ટિ દ્વારમાં અને જ્ઞાનદ્વારમાં નારકીના સત્યાવીશ ભાંગા કહેલા છે અને વિલેંદ્રિયના અધિક એવા એંશી ભાંગા કહેલા છે; તે સમ્યકત્વ, આભિનિબાધિક અને શ્રુતજ્ઞાનમાં થાય છે, કારણ કે, ઘણાંજ એવા વિકસેંદ્રિય જીવોને સાસ્વાદન ભાવવડે સમ્યકન્ધ થાય છે, અને તેઓ અપ હેય છે એટલે તેમને એકપણાને સંભવ હોવાથી તેમના અંશીજ ભાંગા થઈ શકે છે. એવી રીતે આભિનિધિક અને શ્રુતજ્ઞાનમાં સમજી લેવું.
હે ગેમ, જે સ્થાનમાં નારકીના સત્યાવીશ ભાંગા કહ્યા છે, તે સ્થાનોમાં બેઇંદ્રિય, તેઇંદ્રિય અને ચેઇંદ્રિય જીને અભંગક છે એટલે ભાંગાનેજ અભાવ છે.
અહિં એમ સમજવાનું છે કે, અહિં જે સ્થાને કહ્યા છે, તે પ્રથમ કહેલા એંશી ભાંગાના સ્થાનમાંથી બાકી રહેલા સ્થાને સમજવા અને જે અભંગક–ભાંગાને અભાવ કહ્યો તે કેંધાદિકને ઉપયોગ કરનારાઓ એકી સાથે ઘણાં હોવાનો સંભવને લઈને કર્યો છે. " આ સ્થળે વિલેંદ્રિય અથવા પૃથ્વીકાય જીવોના સૂત્રોની જેમ સૂ ભણવા. પણ એટલું વિશેષ છે કે, વેશ્યાદ્વારમાં તેજલેશ્યા ભણવી નહીં.
દષ્ટિદ્વારમાં બેઈકિય જીવાના પ્રશ્નમાં એવો ઉત્તર છે કે, તે બેકિય છે સમ્યગદષ્ટિ પણ છે અને મિથ્યાદષ્ટિ પણ છે, પરંતુ સમ્યગમિથ્યાદષ્ટિ નથી.
