________________
શતક ૧ લું.
અને નીચેના દ્વીપ સમદ્રના પ્રદેશોને આશ્રીને ઉંચે તથા નીચે એમ બે દિશાની સ્પર્શના થાય છે, અને પૂર્વાદિ દિશાઓની સ્પર્શના તે થયેલીજ સમજવી, કારણ કે તે દ્વીપ સમુદ્રો તેની આસપાસ રહેલા હોય છે.
એ પ્રમાણે એ અભિલાષાથી એમ સમજવું કે તે સૂર્ય નદીના જળની અંદરથી વહાણુના છેડાને સ્પર્શે છે. આ ઉપરથી જળમાં ઊંડે મગ્ન થઈ તેની ઊંચાઈની અપેક્ષાએ ઊંચી દિશા ઉદર્વ દિશાનો સ્પર્શ સમજવો અને તે છિદ્રની અંદર પેશી વસ્ત્રના અંતને સ્પર્શે છે. અહિં પણ વસ્ત્રની ઉંચાઈની અપેક્ષાએ છ દિશાની ભાવના કહેલી છે; અથવા કાંબળ વસ્ત્રની પિટલીમાં મધ્યે ઉત્પન્ન થયેલા જીવનું ભક્ષણ કરવા વડે તેની વચ્ચેના છિદ્રની અપેક્ષાએ લોકાંતની સૂત્રની પેઠે છ દિશાઓના સ્પર્શની ભાવના કેહેલી છે. વળી તે છાંયાની અંદર આતપ તડકાના એ અંતને સ્પર્શે છે, અહિં છાંયાના ભેદથી એટલે ભીંત વગેરેમાં જે છાંયે ચડતો ઉતરતો દેખાય છે, તે ભેદથી છ દિશાની ભાવના કહેલી છે. તે આ પ્રમાણે–જેમ સૂર્યના તડકામાં આકાશે ઉડતા પક્ષી વગેરે પદાર્થની જે છાયા તડકાની અંદર ચારે દિશાઓમાં સ્પર્શે છે, તેજ છાયાની જમીનથી તે ઉડતા પદાર્થની જેટલી ઉંચાઈ હોય ત્યાંથી છાયાને અંતે તડકાની અંદર ઊંચે તથા નીચે તે સ્પર્શે છે અથવા કોઈ પ્રાસાદની દીવાલ વગેરેની છાંયા કે જે તેની દિવાલ ઊપરથી ઉતરતી અને ચડતી હોય તેને અંતે તડકાની અંદર ઉંચે તથા નીચે તે સ્પશે એમ સમજવું; અથવા તેજ છાંયા તથા તડકાના પુગળે અસંખ્યાતા પ્રદેશમાં અવગાહન કરી રહ્યા હોય તેને લઈને તેની ઉંચાઈ હેઈ શકે, અને તે કારણથી ઊંચે તથા નીચે જે વિભાગ પડે તેથી પણ છાંયાને અંતે તડકાની અંદર ઉચે નીચે સ્પર્શે છે, આ ઉપરથી ભગવાને કહ્યું છે કે, તે સૂર્ય જલને અંતે વહાણુના અંતને, છિદ્રને અંતે વસ્ત્રના અંતને અને છાયાને અંતે તડકાના અંતને સ્પર્શે છે.
આ સ્પર્શને ચાલતા અધિકારથી પ્રાણાતિપાત (હિંસા ) પ્રમુખ પાપ સ્થાન વડે ઊત્પન્ન થતાં બંધાતાં કર્મનો સ્પર્શ પણ થાય તેથી તેને આશ્રાને ગોતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે.
ગોતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જીવને પોતે કરેલી પ્રાણાતિપાત કિયા લાગુ પડે ?
