________________
શતકલુ.
( ૧૦૭ )
ગૈતમ સ્વામી પુછે છે; હે ભગવન, જે કર્મ ઉદય આવ્યું નહાય અને અનંતર કાળે જે ઉદીરણાને યાગ્ય થવાનુ હાય, તે કને જીવ ઉદીર તા શુ' ત ઉત્થાનથી ઉદીરે ? ગમનાદિક ક`થી ઉદી? શરીરના બળથી ઉદીર ? વીર્યથી ઉદીરે ? કે પુરૂષાર્થ-પરાક્રમથી ઉદીર —મર્દાઇના અભિમાનથી ઉદીરે ? અથવા તે જે પ્રકારે ઉદય નથી આ, તે ઉદીરણાને ચાગ્ય એવા કર્મને ઉદીરે ? તે ઉત્થાન વિના, કર્મ વિના, ખળ વિના, વીર્ય વિના અને પુરૂષાથ–પરાક્રમ વિના ઉદય નહી આવેલા અને ઉદીરણાને ચૈન્ય એવા કમને ઉદીરે ?
ભગવાન્ કહે છે, હું ગાતમ, તે જીવ ઉત્થાન, કર્મ, બળ, વીર્ય અને પુરૂષાર્થ--પરાક્રમથી પણ ઉદય નહીં આવેલા અને ઉદીરણાને ચાખ્ય એવા કર્મને ઉદીર છે, પણ નહીં ઉત્થાન કર્મ, બળ, વીય અને પુરૂષા -પરાક્રમ વિના પણ્ ઉદય નહી આવેલા અને ભાવી ઉદીરણા વિના પણ પેાતાની મેળે ઉદીરે છે,-અર્થાત્ કમ પાતાની મેળે સ્વતઃ ઉદય આવે છે. એવી રીતે ઉત્થાન વગેરેથી સાધ્ય એવી ઉદીરણા થતાં ઉત્થાન, ક, ખળ, વી અને પુરૂષાથ–પરાક્રમવડે અનુદય એવા ભાવી કમને ઉદીરે છે.
ઉપર પ્રમાણે કાંક્ષામાહનીય કર્મની ઉદીરણા કહ્યા પછી હવે તેનુ ઉપશમન કહે છે.
ગાતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જીવ પેાતાના આત્માએ કરી તે કાંક્ષામાહનીય કર્મીને શમાવે છે, આત્માએ કરી તેને ગર્યું છે, અને આત્માએ કરી તેના સવર કરે છે? તે વિષે શું છે ?
ભગવાન કહે છે, કે ગૈાતમ, હા, તે વિષે પૂર્વોક્ત પ્રમાણે કહેવુ. વિશેષમાં એટલું કે, જીવ જે કમ` ઉદય ન આવ્યું હોય, તે કર્મ ઉપશમાવે છે, પણ જે કર્મ ઉદય આવ્યુ. હાય તે તે અવશ્ય વેદવું જ પડે છે, તેને ઉપશમ થવાના અભાવ છે, ઉદય આવેલુ અવશ્ય વેદાય છે, ઉદય આવેલું ઉપશમાવે, ઇત્યાદિ બાકીના ત્રણ ભાંગા વ દેવા.
૧ ઉદય આવેલા કના ઉપશમ થાય છે, ઉદય નહીં આવેલા કમના ક્ષય થાય છે, અને વિપાક તથા પ્રદેશથી કમને અનુભવ ન થવો અર્થાત્ સર્વથા તેના ઉદયને અટકાવવા તે. આ ઉપશમ અનાદિ મિથ્યાદૃષ્ટિવાળા પુરૂષને પમિક સમ્યકત્ત્વના લાભમાં અથવા ઉપશમ શ્રેણીને પ્રાપ્ત થયેલાને થાય છે.
