________________
(૧૦૦)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
પ્રભુની આજ્ઞાને આરાધક બને છે? એટલે જ્ઞાનાદિકની સેવા કરવા રૂપ જીન ભગવાનના ઉપદેશનો પાળક બને છે? - વીર ભગવાન કહે છે. ગતમ, હા, તેવોજ બને છે.. , શ્રી જિન ભગવાને જે કહ્યું, તે સત્યજ હેય એ શા માટે સમજવું? એવા પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કહેવાનું કે, શ્રી જિન ભગવાને તેમાં અર્થાત્ વસ્તુના પરિણામ કહેલા છે, તે વાત દર્શાવવાને ગાતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે અસ્તિત્વ એટલે વસ્તુનું સત્તાપણું–હેવાપણું છે તે અસ્તિત્વને વિષે એટલે વસ્તુના હેવાપણને વિષે પરિણમે છે, અને જે નાસ્તિત્વ છે એટલે જે વસ્તુનું હવાપણું નથી, તે નાસ્તિત્વ વિષે પરિણમે છે?
કહેવાનો આશય એ છે કે, જે વસ્તુનું હેવાપણું તે વસ્તુના હોવાપણામાં પરિણમે છે. જેમ આંગળી છે, તેની અંદર આંગળીપણું રહેલું છે. તે આંગળીને પાંસરી કરે અથવા વાંકી કરે તો પણ તે આંગળીનું આંગળીપણું રહે છે; તેવી રીતે કોઈપણ દ્રવ્યનું અસ્તિત્વ છે, તે તેના સરળતા વગેરે પદાર્થોથી કાંઈ જુદું થતું નથી; તેના એ પદાર્થો થયા કરે છે, અર્થાત કેઈપણ દ્રવ્યની બીજે પ્રકારે રહેલી સત્તા બીજા પ્રકારની સત્તામાં વત્ત શકે છે. જેમ માટીરૂપ દ્રવ્યની જે પિંડાકારે સા રચેલી હોય છે, તે તેને ઘડો કરવામાં આવે ત્યારે ઘડાના પ્રકારની સત્તામાં રહે છે, અને જે વસ્તુ નાસ્તિત્વમાં છે-જે વસ્તુનું હોવાપણું નથી, તે વસ્તુ નાસ્તિકપણમાં જ પરિણમે છે, એટલે ન હોવાપણામાં પરિણમે છે. જેમકે જે આંગળી છે, તે અંગે નથી, અર્થાત્ આંગળીની અંદર અંગોઠાપણું રહ્યું નથી. તે અંગુઠાપારું જ તે અંગુળિનું નાસ્તિત્વ છે, અને અંગુઠાપણાનું અસ્તિત્વ છે. તે આંગળીના નાસ્તિત્વમાં–નહેવાપણામાં પરિણામ પામે છે, એટલે અંગુઠાને પર્યાયે અસ્તિત્વરૂપે પરિણામ પામે છે; જેમ કૃતિકા દ્રવ્યનું નાસ્તિત્વ તંતુ વગેરેમાં છે, તે મૂરિકાના નાસ્તિત્વરૂપ—અભાવરૂપ વિશ્વની અંદર પરિણામ પામે છે.
અથવા આ વિષે એવો પણ અર્થ છે કે, જે અસ્તિત્વ–હેવાપણું છે, તે ધર્મ અને ધર્મના અભેદથી સકસ્તુ–વિઘમાન રૂપે થઈ અસ્તિત્વમાં–હેવાપણામાં પરિણમે છે, ત્યારે તે સત્ રૂપે થાય છે, તે અત્યંત વિનાશી થતી નથી કારણ કે, જે વિનાશી છે, તેનું રૂપ બીજા પર્યાયમાં જવાનું છે. જેમ દીપક છે, તેનો વિનાશ અંધકારરૂપે પરિણામ પામે છે, તેમજ નાસ્તિત્વ છે,-ન હોવાપણું છે, તે અત્યંત અભાવરૂપ છે, જેમકે ગધેડાનું શીંગડું તે નાસ્તિત્વમાં-અત્યંત અભાવમાં જ છે, અર્થાત જેમ ગધેડાને શીંગડું
