________________
( ૭૮ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર
ભરેલા હોવાથી તેઓ નારકીઓને અનેક પ્રકારની યાતનાઓ વડે પીડે છે. એટલે તેમને ઘણાં અશુભ કર્મના બંધ થાય છે, તેથી તેઓ મહા કર્મવાળા ગણાય છે, અથવા જે અસુરકુમારેએ આયુષ્ય કર્મબાંધેલું છે, તેથી તેઓ તિર્યંચ પ્રમુખને યોગ્ય એવી કર્મ પ્રકૃતિએને બાંધે છે, તેથી પણ તેઓ મહાકર્મવાળા ગણાય છે. તથા તેમને જે અશુદધ વર્ણ અને અશુભ લેશ્યાવાળા કહ્યા છે, તેમાં જે પૂર્વ ઉત્પન્ન થયા હોય તેમનું શુભ કર્મ ક્ષીણ થવાથી શુંભ વર્ણ અને શુભ લેશ્યા હાસ પામી જાય છે. અને જે પાછળથી ઉત્પન્ન થયેલા છે, તેમણે આયુષ્ય કર્મ બાંધ્યું નથી, તેથી તેઓ અલ્પ કર્મવાળા હોય છે અને ઘણું કર્મોના સંબંધથી તથા શુભ કર્મ ક્ષીણ ન ન થવાથી તેમને શુભ વર્ણ વગેરે થાય છે.
અસુરકુમારેનું વેદના સૂત્ર નારકીના જેવું જ છે, તે પણ તેની ભાવનામાં આટલે વિશેષ પ્રકાર છે. જે સંસીભૂત હોય છે, તેઓ મહાદનાવાળા હોય છે; કારણ કે, ચારિત્રાની વિરાધનાને લઈને તેમના ચિત્તમાં સંતાપ થયા કરે છે. અથવા સંસીભૂત એટલે પૂર્વભવે સંસી હોવાથી વા પર્યાપ્ત હોવાથી તેઓ શુભ વેદનાને આશ્રીને મહાદનાવળા હોય છે, અને બીજાઓ અલ્પ વેદનાવાળા હોય છે.
એવી રીતે નાગકુમાર દેવતા વગેરેના સંબંધે પણ તેમની યથાગ્યતા પ્રમાણે નવદંડક જાણી લેવા.
પૃથ્વીકાયના સંબંધે નારકીની જેમ ચાર સૂત્રે લાગુ કરવા, પરંતુ ફક્ત આહાર સૂત્રની અંદર આ પ્રમાણે ભાવના છે–પૃથ્વીકાય વગેરેને અંગુળના અસંખ્યાતા ભાગનું શરીર લઈએ તો તેમનું અ૫ શરીરપણે જાણી લેવું અને બાકીનું આગમના વચન પ્રમાણે જાણી લેવું.
તે પૃથ્વીકાય વગેરે મહાશરીરવાળા હોય ત્યારે તે મહાશરીરને લઈને માહારથી ઘણું પુદ્ગલેનો આહાર કરે છે અને વારંવાર શ્વાસેતેમ કરે છે, અને તેમનો ઉશ્વાસ તો યોક્ત માનવડે જે થાય છે, તે પરીપૂર્ણ ભવની અપેક્ષાએ સમજે, તેથીજ “વારંવાર ” એમ કહેવામાં આવ્યું છે, અને અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં તો જે અહ૫ શરીરવાળા છે, તે લેામાહારથી આહાર કરતા નથી, પણ એજ-આહારથી આહાર કરે છે, તેથી તેઓ કદાચિત્ આહાર કરે છે, એમ કહેલું છે, અને શ્વાસોશ્વાસની બાબતમાં ઉશ્વાસની અપર્યાપ્ત–અવસ્થામાં તેઓ ઉશ્વાસ લેતા નથી, અને તે સિવાયની અવસ્થામાં ઉશ્વાસ લે છે, તેથીજ “કદાચિત્ ઉશ્વાસ લે છે;” એમ કહેલું છે.
