________________
શતક ૧ લુ.
( ૯ ) કરાવે તેવા છે અથવા અનારંભી છે એટલે પાતાને અને બીજાને આરંભ ન કરાવે તેવા છે ?
વીર ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે, હે ગેતમ, કેટલાએક આત્મારભી છે એટલે પેાતાને માટે જીવઘાત કરાવે તેવા છે, કાઇ પરાર ભી એટલે ખીજાને જીવઘાત કરાવે તેવા છે, અને કાઇ ઉભયાર ભી એટલે પેાતાને અને પરને જીવઘાત કરાવે તેવા છે, તેથી તેઓ કેવળ નહીં આત્મારભી, નહીં પરાર’ભી કે નહીં ઉભયારભી સમજવા. આત્મારભી અને પરારંભી એ એકજ સ્વભાવી જીવ કહેવાય; તેનો ભેદ શી રીતે પડી શકે ? એવી શંકા થવાથી ગાતમ પુછે છે, હે ભગવન, એ શા કારણથી કહી શકાય ?
ભગવાન્ ઉત્તર આપે છે, હું ગાતમ, મે અને બીજા કેવલીઓએ એકમતે તે જીવ એ પ્રકારના કહ્યા છે, એક સંસાર સમાપન્ન અને બીજા અસસાર સમાપન્ન. જે દેવ, મનુષ્ય, તિર્યં ચ અને નારકી એ ચાર ગતિરૂપ સસારને વિષે પ્રવર્તે તે સંસાર સમાપન્ન જીવ કહેવાય છે અને જે તે ચાર ગતિથી મુક્ત થઇ મુક્તિને પામી ગયા તે અસંસાર સમાપન્ન જીવ કહેવાય છે. અર્થાત્ સિદ્ધોના જીવ તે જીવા આત્મારભી, પરારંભી કે ઉભયારભી હોતા નથી. તે સિદ્ધ પન્નર પ્રકારના કહેવાય છે.
જે સંસાર સમાપન્ન જીવ છે, તે સયત અને અસયત એમ બે પ્રકારના છે. સંયમને પ્રાપ્ત થયેલા તે સયત અને સંયમને નહી પ્રાપ્ત થયેલા તે અસયત. તેમાં જે સયત જીવ છે; તે પ્રમત્ત' સયત અને અપ્રમત્ત સયત એમ બે પ્રકારના છે. તેમાં જે અપ્રમત્ત સયત છે, તે આત્માર ભી પરાર’ભી કે ઉભયારભી હાતા નથી અને પ્રમત સંયંત જીવ છે; તે શુભ ચેાગના ઉપયાગ રાખે એટલે પડિલેહણા વગેરે કરવામાં સાવધાન રહે; તો તે આત્મારભી, પરારભી અને ઉભયારભી હાતા નથી, અને જો તે અશુભ ચેાગના ઉપયાગ રાખે એટલે પડિલેહણા વગેરે કરવામાં સાવધાન ન રહે તેા તે આત્મારભી, પરારંભી અને ઉભયારભી થાય છે. તેને માટે કહ્યું છે કે, પડિલેહણામાં પ્રમાદી એવા સાધુ પૃથ્વીકાય, અપકાય, તેજકાય, વાયુકાય અને વનસ્પતિકાય એ કાય વાને વિરાધક થાય છે. સાધુને પ્રમત્ત-પ્રમાદનો સર્વ યાગ . આરભી બનાવી દે છે. ” તે ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે, શુભ અને અશુભયોગ આત્મારભી વગેરે થવાના કારણુ રૂપ છે.
૧ પ્રમાદ કરનારા સયમી જીવા છંઠા ગુણ માંણે વર્તનારા છે અને પ્રમાદ નહીં કરનારા સયમી જીવે સાતમાગુણ ઠાણાં પ્રમુખમાં વનારા છે.
