________________
(દર)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
માન ભવને વિષે ભણેલું જ્ઞાન તે પરભવ પછીના તરતના ભવમાં અનુસરતું નથી, પણ જે પરભવનું ભણેલું હોય તે પછીના ભવમાં અનુસરે છે. અને જે ઉભયભવિક છે, તે આ ભવે ભણેલું હોય તે પરભવમાં અને તે પછીના ભવમાં અનુસરે છે. તે જ પ્રમાણે દર્શન પણ સમજી લેવું. ' તમ સ્વામી પુછે છે. હે ભગવન ચરિત્ર ઐહભવિક છે કે પાર ભવિક? " ભગવાન ઉતર આપે છે. હે ગોતમ, ચારિત્ર ઐહભાવિક છે, પારભવિક નથી. તેમજ ઉભયભવિક પણ નથી, એવી રીતે તપ અને સંયમમાં પણ સમજી લેવું.
જો કે જ્ઞાનાદિ મેક્ષના હેતુ છે, તથાપિ દર્શન મેળવવાને માટે યત્ન કરજ જોઈએ. કારણ કે, તે દર્શન મોક્ષનું જ કારણ છે, તેને માટે શાસ્ત્રમાં લખે છે કે, “ચારિત્રથી ભ્રષ્ટ હોય તો ચાલે, પણ તેણે દર્શન તો અવશ્ય ગ્રહણ કરવું જ જોઈએ, કારણ ચારિત્ર વગરના પુરૂ સિદ્ધિ પામે છે, પણ દર્શન વગરના પુરૂષ સિદ્ધિ પામતા નથી.” આ પ્રમાણે જે માને છે, તેમને
૧ મોક્ષ માર્ગના અધિકારને લઈને અહિં દર્શન એટલે સમ્યકત્વ જાણવું. કારણ કે, “અનાજ્ઞાનવત્રnળ મોક્ષનાઃ ” એમ કહેલું છે. જ્યાં જ્ઞાન અને દર્શનનું ગ્રહણ થાય ત્યાં દર્શનનો અર્થ સામાન્યબોધ રૂપ સમજે. ૨ ચારિત્ર એહભાવિક આ ભજ લીધેલું હોય છે, તે પારભ વિક બીજે ભવે અનુસરતુ નથી, કારણ કે જે વર્તમાન ચારિત્રવાળો થાય છે, તે તેજ ચારિત્રવડે પુનઃ ચારિત્રવાળો થાય છે. કારણ તે ચારિત્રની અવધિ ચાવજ જીવિત હેાય છે. વળી સંસારમાં સર્વવિરત અને દેશવિરત એવો ચારિત્રી દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અને ત્યાં તેને વિરતિને અત્યંત અભાવ હોય છે, તેમજ મોક્ષગતિમાં પણ ચારિત્રને તો સંભવ જ નથી, કારણ કર્મ ખપાવવાને માટેજ ચારિત્ર લેવાય છે અને મેક્ષમાં તો તે કાંઈપણ કામનું નથી. વળી જ્યારે ચારિત્ર લેતી વખતે માવજજીવિતની પ્રતિજ્ઞા થાય છે, તે સમાપ્ત થયા પછી બીજી પ્રતિજ્ઞા કાંઈ લેવામાં આવતી નથી, તેમ ચારિત્ર એક જાતનું આચરણ છે, તે આચરણ મોક્ષમાં ગયા પછી શરીરના અભાવને લઈને થઈ શકે નહીં. ત્યાં અવિરતિનેજ અભાવ છે. ૩ તે ચારિત્ર તપ અને સંયમના ભેદથી બે પ્રકારનું છે, તેનું નિરૂપણ કરવા માટે ભગવાન તેજ તેને સાથે ઉત્તર આપી દે છે.
