________________
( ૬૦ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
જે અસંયત જીવ છે, તે અવિરતિને આશ્રીને આત્મારંભી, પરારંભી અને ઉભયારંભી થાય છે. પણ અમારંભી થતા નથી.
હે ગીતમ, એવી રીતે કેટલાએક જીવ આત્મારભીથી માંડીને અનારભી સુધી કહ્યાં છે. હવે નારકાદિ ચોવીશ દંડકમાં અનારંભીપણું
નિરૂપણ કરે છે. ગતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, નારકિના છ આત્મારંભી, પરારંભ કે અનારંભી છે કે નહીં?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે. હે ગીતમ, નારકીના છ આત્મારંભી, પરારંભી, ઉભયારંભી અને અનારંભી પણ છે.
ગતમસ્વામી પુછે છે. હે ભગવન, તે કેવી રીતે !
ભગવાન કહે છે. હે ગતમ, અવિરતિને આશ્રીને તે નારકીના જીવ આત્મારંભી, પરારંભી કે ઉભયારંભી બને છે પણ અનારભી બનતા નથી. એવી રીતે અસરકુમારથી માંડીને યાવત પઢિય તિર્યંચનિના જીવો અવિરતિને આશ્રીને આત્મારંભી, પરારંભી અને ઊભયારથી સમજવા પણ અનારંભી સમજવા નહીં.
મનુષ્યની અંદર પૂર્વે કહેલા જે સંયત અસંયત, પ્રમત્ત અને અપ્રમત્તના ભેદ છે, તે પ્રમાણે સમજી લેવા.. તેઓમાં સિદ્ધના જીવ ગણવા નહિ. કારણ કે, તે જીવો સંસાર સમાપન્ન નથી-સંસારમાં વનારા નથી.
- વાણવ્યંતરથી લઈને વૈમાનિક દેવતાઓ સુધીના સર્વે નારકીની જેમ સમજવા. કારણ કે તેઓ સઘળાં અસંયત પણુના ધર્મથી સરખા છે. એવી રીતે આત્મારંભી વગેરે ધર્મોથી નું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું, તે જીવો લેશ્યા સહિત અને લેશ્યરહિત હોય છે, તેથી તેઓમાં લેશ્યા સહિત જીવોનું નિરૂપણ કરે છે.
જે નારક પ્રમુખ વિશેષણથી રહિત એવા છે જણાવ્યા છે, તે
૧ સૂક્ષ્મએકેન્દ્રિય જીવો છે કે અસંયત છે, તેથી તેમને સાક્ષાત અનારંભપાણું વગેરે નથી, તો પણ અવિરતિ પ્રત્યે તે હેય છે. અને અસંયતપણાનું કરણજ અવિરતિ છે, અને નિવૃત્તિવાળાને તે આત્માદિકનું આરભીપણું માંડ માંડ હેય તેથી તેમનામાં અનારભપણું છે.
