________________
શતક ૧ લું.
( ૬૩) શિક્ષણ આપવાને માટે મૈતમ પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન, અસંવૃત એટલે આશ્રયદ્વારને નહીં રોકનાર, એ જે અનગાર-ગૃહ વગરને અર્થાત સાધુ હોય છે, તે સિદ્ધ થાય છે, એટલે ચરમભવીપણાને લઈને સિદ્ધિ ગતિમાં જવાને થાય છે, તે પ્રતિબંધ પામે છે, એટલે જ્યારે તેને કેવળ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે તે સ્વપર્યાય અને પરપર્યાયવાળા સર્વ જીવાદિ પદાથને જાણે છે, તેજ સાધુ મુક્ત થઈ જાય છે, એટલે કેવળ જ્ઞાનનો બોધ થવાથી ભોપગ્રાહી કર્મોથી પ્રતિસમય મુક્ત થતો જાય છે, તેજ સાધુ પરિનિર્વાણ પામે છે, એટલે પ્રત્યેક સમયે જેમ જેમ તેના કર્મના પુદ્ગલેનો ક્ષય થાય છે, તેમ તેમ શીતળ થતો નિર્વાણ પામે છે અને છેવટે તેજ સાધુ ચરમભવના આયુષ્યને છેલ્લે સમયે સર્વ કર્મોના અંશો ખપાવી સર્વ દુઃખોનો નાશ કરે છે, એમ કહેવાય છે, તો તે વિષે શું છે ?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે. હે મૈતમ, તે અર્થ સમર્થ નથી, કારણ કે, તે માટે જે દૂષણે હવે કહેવામાં આવશે, તે દૂષણ રૂપી મુદુગરના પ્રહારથી તે અર્થ જર્જરિત થઈ જાય છે.
ગતમ પુછે છે. હે ભગવન, શા કારણથી તે સમર્થ નથી, તે સર્વ દુઃખેને અંત કેમ ન કરી શકે ?
ભગવાન કહે છે–હે ગતમ, જે અનગારે આશ્રવદ્વાનો નિષેધ કર્યો નથી, તે આયુષ્ય કર્મ શિવાય બાકીના સાત કર્મોની પ્રકતિઓ કે જેઓ શિથિલર બંધથી બાંધેલી હોય છે, તેઓને ગાઢર બંધનથી બાંધેલી કરે છે. જે હસ્વકાળ–ટુંકા કાળની સ્થિતિવાળી હોય - ૧ એક ભવને ગ્રહણ કરવામાં એક જ વાર માત્ર અંતમુહૂર્તના કાળને આયુષ્યને બંધ હોય છે, તેથી આયુષ્ય કમ શિવાય એમ કહ્યું છે. ૨ શિથિલ બંધન એટલે સ્પષ્ટપણું, અથવા બદ્ધપણું અથવા નિપત્તપણું, તેવા બંધનથી બાંધેલી એટલે આત્માના પ્રદેશની સાથે જોડાએલી પૂર્વાવસ્થામાં ઘણાં અશુભ પરિણામને અભાવ હોય છે, તેથી શિથિલબંધન એમ કહેવામાં આવ્યું છે. આ પ્રકૃતિએ અશુભ જાણવી, કારણ કે, અહિં. સંવર ભાવના અભાવની નિંદાનેજ પ્રસંગ છે. ૩ ગાઢ બંધનવાળી કહે છે, એટલે બદ્ધાવસ્થાવાળી, અથવા નિધત્તાવસ્થાવાળી અથવા નિકાચિત કહે છે. મૂળમાં ઝ શબ્દ છે, એટલે તેવી કરવાનો આરંભ કરે છે, એમ લેવું.
