________________
શતક ૧ લું.
( ૭ ) ભગવાન કહે છે, હે ગતમ, નહીં સુઘેલા પગલે થોડા છે, નહીં સ્વાદ કરેલા પગલે અનંતગણુ છે અને નહીં સ્પર્શ કરેલા પુદગલો પણ અનંતગુણ છે. તે ત્રીન્દ્રિય જીવોને ધ્રાણેદ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિય વડે કાળના અનેક વિભાગે વારંવાર પરિણમે છે. અને જે ચતુરિંદ્રિય જીવે છે, તેમને ચક્ષુઇકિય, ઘ્રાણેદ્રિય, રસનેંદ્રિય અને સ્પર્શેન્દ્રિય વડે તે પુગલે વારંવાર પરિણમે છે.
જે પચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિજીવો છે, તેમની સ્થિતિ જઘન્યપણે અંતમુહર્તાની અને ઉત્કૃષ્ટી ત્રણ પાપની છે. તેમના શ્વાસે શ્વાસ વિમાત્રામાં છે એટલે મર્યાદા રહિત છે. તેમનો અનાભોગનિવર્તિત-અજાણ પણાનો આહાર પ્રત્યેક સમયે અવિરહિતપણે છે અને તેમનો આભગ નિવર્તિત–જાણતાં કરેલ આહાર જઘન્યથી અંતમુહુર્તનો અને ઉત્કૃષ્ટથી ષષ્ટ ભક્તને છે. અને બાકી ચલિત કર્મની નિર્જર સુધીનું બધું ચતુરિંદ્રિય જીવો પ્રમાણે સમજી લેવું. પંચેન્દ્રિય તિર્થના કરતાં મનુષ્યોમાં એટલે ફેર છે કે, તેમને આભેગનિવર્તિત-જાણીને કરવાને આહાર જઘન્યથી અંતર્મુહુર્તન અને ઉત્કૃષ્ટથી અષ્ટમ ભક્તનો છે. તેમાં યુગલીઆને પાંચમી કર્ણ ઇંદ્રિય છે. તેઓને તે ઇંદ્રિય વડે વારંવાર મર્યાદા રહિત આહાર પરિણમે છે-શરીરે પુષ્ટિ આપે છે. બાકી ચલિત કર્મ નિજેરવવા સુધીનું સર્વ પૂર્વોક્ત પ્રમાણે છે.
વાણુવ્યંતર દેવતાઓની સ્થિતિ વિવિધ પ્રકારની છે. અને તે સ્થિતિ શિવાયનું જે અવશેષ રહ્યું, અર્થાત આયુકર્મ વગરનું આહાર વગેરે સર્વ નાગકુમાર દેવતાઓના જેવું સમજી લેવું. કારણ કે પ્રાયઃ નાગકુમાર દેવતાઓનું અને વ્યંતર દેવતાઓનું સરખાપણું છે. તેમાં વ્યંતરની સ્થિતિ જઘન્યથી દશ હજાર વર્ષની અને ઉત્કૃષ્ટથી પાપમની છે. જાતિ કે દેવતાઓને પણ તેમની સ્થિતિ શિવાય બીજું બધું નાગકુમાર દેવતાઓના જેવું છે. જ્યોતિષ્ક દેવતાઓની સ્થિતિ જઘન્યથી પલ્યોપમના અષ્ટભાગની અને ઉત્કૃષ્ટથી એક લાખ વર્ષે અધિક એવા પાપમની છે. તેમનાં શ્વાસમાં પણ એટલે તફાવત છે કે, જાતિષ્ક દેવતાઓના શ્વાસોશ્વાસનું પ્રમાણ જઘન્યથી મુહૂર્ત પૃથકવ એટલે બેથી માંડીને નવ મૂહુર્ત સુધી અર્થાતુ બે ત્રણ
૧ દેવકુર તથા ઉત્તરકુરૂના તિર્થને આશ્રીને આ આહાર જાણુ. ૨ દેવકુર વગેરેના યુગલીઆ મનુષ્યને આશ્રીમે આ આહાર કહે છે.
