________________
શતક ૧ ૯.
( ૧૫ )
જેમ સમજી લેવું. વનસ્પતિકાય જીવોના સંબંધમાં પણ તેવીજ રીતે સમજવાનું છે, માત્ર તેમની સ્થિતિમાં ભેદ છે.
બે ઈકિય જીવોની સ્થિતિ બાર વર્ષની છે અને વાસોચ્છવાસ મર્યાદા રહિત છે. હે ગૌતમ, તમે જે બે ઈંદ્રિય જીવોના આહારને પ્રશ્ન કર્યો, તેના ઉત્તરમાં કહેવાનું કે, તેમને અનાગનિવતિત આહાર કહે છે. તે લોમહારની અપેક્ષાએ સમજો અને જે તેમનો આભોગનિવર્તિત આહાર છે, તે અસંખ્યાતા સમયે છે. અને તે બે ઈદ્રિય જીવો વિમાત્રાએ– મર્યાદા રહિતપણે અંતર્મુહૂર્ત આહારના અર્થ થાય છે. બાકીનું અનંતભાગે આસ્વાદ કરવા સુધીનું સર્વ પૂર્વોકત પ્રમાણે જાણી લેવું.
ગોતમ પુછે છે, હે ભગવન તે બે ઈદ્રિય જીવો જે પુદ્ગલેને આહાર રૂપે ગ્રહણ કરે છે. તે સર્વેને આહાર કરે છે કે નહીં ?
વીરભગવાન કહે છે, તે બે ઇંદ્રય જીને બે પ્રકારને અહાર કહેલો છે. એક લોમાહાર અને બીજો પ્રક્ષેપાહાર ઓઘથી વર્ષાદિકમાં જે પુદ્ગલેને પ્રવેશ થાય છે, તે માહાર કહેવાય છે, તે સૂત્રથી જાણું શકાય છે. અને જે કવળગ્રાસ રૂપે આહાર તે પ્રક્ષેપાહાર કહેવાય છે.
(પક્ષેપાહારમાં ઘણાં પુગલો સ્પર્શ કર્યા સિવાય શરીરની બાહેર અને અંદર સ્કૂલ અને સૂક્ષ્મપણુથી વિવંસ પામી જાય છે. તેથી ભગવાન તેનો ખુલાસે કરે છે.)
. જે પુદગલે માહારપણે ગ્રહણ કરે છે, તે સઘળા પુદ્ગલેને અપરિશેષ-કાંઈપણુ અવશેષ રાખ્યા વગર આહાર કરવામાં આવે છે અને જે પુગલો પ્રક્ષેપાહારથી ગ્રહણ કરવામાં આવે છે, તે પુદગલોના અસંખ્યાતા
૧ પૃથ્વીકાયિક સૂત્રની જેમ અપાય સંબંધી ચારે સૂત્રે સરખા છે, તેથી તે વિષે કહેવામાં આવ્યું નથી. ૨ તે પૃથ્વીકાય વગેરે સર્વની સ્થિતિ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્તની છે અને ઉત્કૃષ્ટી અપકાયની સાત હજાર વર્ષની, તેઉકાયની ત્રણ અહોરાત્રની, વાયુકાયની ત્રણ હજાર વર્ષની અને વનસ્પતિકાયની દસ હજાર વર્ષની છે. ૩ તેમને આહાર કરવાને કાળ જે અસંખ્યાતા સમયનો કહ્યો તે અવસર્પિણ પ્રમુખ કહેલો છે. તેથી જ કહેવામાં આવ્યું છે કે, અંતર્મુહૂ-તને કાળ વિમાલાએ છેતે અંતર્મુહૂર્તના સમયને અસંખ્યાતપણું છે અને તેના અસંખ્યાતા ભેદ છે.
