________________
(48)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
લેકના અંતે આવેલા નિષ્કૃટની અંદર આહારના વ્યાઘાત થાય છે, તેથી તે નિષ્ફટથી ખીજી ૬ દિશાએઁમા તે આહારનું ગ્રહણ કરે છે, અને વ્યાઘાતને આશ્રીને કાઇવાર ત્રણ દિશામાં આહારનુ ગ્રહણ કરે છે એટલે જો તે પૃથ્વીકાય નીચેના અથવા ઉપરના ખૂણામાં રહે તેા નીચે અને પૂર્વ દક્ષિણ દિશામાં અલાક આવે, એવી રીતે લણે દિશાએ અલેાક આવૃત હેાય છે, તેથી તે શિવાયની બીજી ત્રણ દિશામાં આહારના પુદ્ગલા લહી શકાય, એવી રીતે ઉપરના ભાગમાં પણ સમજી લેવુ, અને જ્યારે નીચે અને ઉપર અલાક હાય, ત્યારે તે ચાર દિશાઓમાં આહાર ગ્રહણ કરે છે, અને જ્યારે પૂર્વ વગેરે છ દિશાઓમાંથી એક દિશામાં અલેાક હોય ત્યારે પાંચ દિશાએમાં આહાર ગ્રહણ કરે છે.
વણું થી કાળા, લીલા, પીળા, રાતાં અને શુદ્ધ સ્ફટિક જેવા આહારના પુદ્ગલેા ગ્રહણ કરે છે. ગધથી સુગંધી અને દુર્ગંધિ બે પ્રકારના આહારના પુદ્ગલો ગ્રહણ કરે છે, અને રસથી તીખા વગેરે પાંચ પ્રકારના આહાર કરે છે અને સ્પથી કશ-કંઠારથી તે રૂક્ષ-લુખા સુધી આઠ પ્રકારના સ્પર્શના આહાર કરે છે. બાકીનું બધું નારકીની પેઠે જાણી લેવું. તેમાં પૃથ્વીકાય જીવેાના આહારની અપેક્ષાએ એટલા ભેદ છે કે, તેએ! કેટલાએક ભાગના આહાર કરે છે. અને સ્પર્શ ઇંદ્રિયવડે કેટલાએક આહારના પુદ્ગલોના સ્પર્શી કરે છે. અથવા સ્પરૂપે તેને। આસ્વાદ લે છે. એટલે સ્પર્શરૂપે ગ્રહણ કરે છે. આ કહેવાને આશય એવા છે કે, જેમ રસનેત્રિયની પ્રાપ્તિથી પ્રર્યાપ્ત થયેલા જીવ રસનેંદ્રિયદ્વારા આહારના સ્વાદ લે છે. તેવી રીતે તે સ્પર્શત્રિયદ્વારા આહારના સ્વાદ લે છે.
અહિં ગોતમસ્વામી પ્રશ્ન કરે છે કે, હે ભગવન, તે પૃથ્વીકાય જીવાને તે પુદ્ગલા વારવાર કેવી રીતે પરિણમે છે ?
તેના ઉતરમાં ભગવાન્ કહે છે કે, હું ગોતમ, પૃથ્વીકાય જીવાને તે પુન્દ્ગલા વિમાત્રાએ એટલે વિષમમાત્રાએ અથવા વિચિત્ર માત્રાએ અર્થાત્ કાળના વિભાગે–જેની મર્યાદા કરી શકાય નહીં તેવી રીતે વારંવાર પરિણમે છે. ખાકીનું અવશેષ અચલિત કર્મ નિર્જરા પામે ત્યાં સુધીનું બધું નારકીનો
૧ આકાશ જેવા કાળા, નીળકમળ જેવા લીલા, સુવર્ણના જેવા પીળા, હંસપાક જાતના મણશીળ જેવા રાતા; અને શુદ્ધ સ્ફાટિક રત્ન જેવા ધાળા, એમ પાંચ વર્ણ લેવા.
