________________
( ૮ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
ભગવાન્ ચૈતમે પુછેલા નારકી જીવાની સ્થિતિના પ્રશ્ન
હું ભગવન, બીજા અતીત તીર્થંકરાએ નારકી જીવાની સ્થિતિ કેટલા કાળ સુધીની પ્રરૂપેલી છે ? નૈચિજ શબ્દના અર્થ નસં અર્થ ચેન્થસ્તે નિરચાઃ જેનાથી ઇષ્ટ કુલ શુભ કમનુ ફૂલ ગયેલુ છે, તે નિર કહેવાય છે. નિરચેવુ અન્યઃ નૈચિન્હ : તે નિરય એટલે નરક તેને વિષે હેાનારા તે નૈચિત્ર નારકી કહેવાય છે. તે નારકી વેનીિિત એટલે આયુષ્ય કર્મને લઈને નરકમાં રહેવું, તે સ્થિતિ કેટલા વખત સુધીની ખીજ તીર્થંકરાએ નિરૂપણ કરેલી છે ? ભગવાન વીર પ્રભુએ આપેલા તેના ઉત્તર.
ભગવાન વીર પ્રભુ કહે છે, હું ગાત્તમ, તે નારકીની સ્થિતિ જઘન્યથી દશ હજાર વર્ષની છે, આતા સ્થિતિ પહેલી રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પ્રથમ પ્રસ્તરને આશ્રીને સમજવી. અને ઉત્કૃષ્ટથી તેત્રીશ સાગરોપમની છે. આ સ્થિતિ સાતમી પૃથ્વીની અપેક્ષાએ સમજવી..અને જઘન્યની અપેક્ષાએ જે સમય થાય તેની અપેક્ષાએ તેની મધ્યમ સ્થિતિ સમજી લેવી.
એવી રીતે નારકીની સ્થિતિ કહ્યા પછી તે નારકીઓ કેવી રીતે શ્વાસાશ્વાસવાળા છે, તે નિરૂપણ કરવાને પ્રશ્ન કહે છે.
હે ભગવન, તે નારકી કેટલેક કાળે અંદર શ્વાસ લે છે અને કેટલેક કાળે ખાહેર શ્વાસ લે છે ? કેટલાએક વિદ્વાના આથી અધ્યાત્મ ક્રિયા અને બાહ્ય ક્રિયાને આશય લે છે.
આ પ્રશ્ન વિષે પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના સાતમા ઉચ્છવાસપદમાં કહેલુ છે. તે આ પ્રમાણે છે. હે ગૈાતમ, હંમેશા અતિ દુઃખી થતાં એવા નારકના જીવાને અતિદુઃખ લાગવાથી શ્વાસ તથા નિઃશ્વાસ દેખાયા કરે છે. એક સમય પણ તેમને શ્વાસાશ્વાસના વિરહ રહેતા નથી. તે ગાથામાં જે વારંવાર શ્વાસ નિ:શ્વાસના પદ્મા કહેલા છે, તે શિષ્યના વચન ઉપર ગુરૂને અતિઆદર ખતાવે છે. ગુરૂ તરફથી શિષ્યાના વચનાને અતિ આદર મળે તે શિષ્યા ઘણાં સતાષ પામે છે. વળી વારવાર પ્રશ્નનેાનું શ્રવણ અને નિર્ણય કરવા, એ લોઢમાં ઘટિત ગણાય છે, તેવા પુરૂષાના વચના ગ્રહણ કરવા યાગ્ય થાય છે. કારણ કે, તેથી ભવ્ય પ્રાણીઓના ઉપકાર અને તીર્થની વૃદ્ધિ થાય છે.
હવે નારકીઓના આહાર વિષે ગૈતમ પ્રશ્ન કરે છે.
ગાતમ પુછે છે, હે ભગવન, તે નારકીએ આહારના અઘ્ન છે. એ
