________________
શતક ૧ લું.
(૪૭)
શ્રી દ્રવ્યવણ અથવા કર્મના દ્રવ્યોની વીણા, તેને આશ્રીને અર્થાત્ કમદ્રવ્યની વર્ગણ સંબંધી તે પુદ્ગલે બે પ્રકારના છે. તેમાં જે અણુ તે સૂક્ષ્મ અને જે બાદ તે સ્થળ એમ સમજવું. આ તેમની સૂક્ષ્મતા અને સ્થૂળતા કર્મ દ્રવ્યની અપેક્ષા છે. બીજાની અપેક્ષાઓ નથી, કારણકે, આંદારિક દ્રવ્યોમાં કર્મ કાજ સૂક્ષ્મ છે.
એવી રીતે તે ચય, ઉપચય, ઉદીરણા, વેદના અને નિર્જરા એ શબ્દાર્થના ભેદથી સમજવા. વળી ચયસૂત્ર અને ઉપચય સૂત્રમાં જે આહારવિહાર દ્રવ્ય વગણાને આશ્રીને ” એમ કહેલું છે, તેને અભિપ્રાય એવો પણ છે કે, શરીરને આશ્રીને ચય–ઉપચય રહેલા છે. એમ પહેલા. વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે. તે ચય–ઉપચય આહાર દ્રાથીજ થાય છે. બીજાથી થતા નથી, તેથીજ “ આહાર દ્રવ્યોની વગણ, આશ્રીને ' એમ કહ્યું છે. જે ઉદીરણું વગેરે કહેવામાં આવ્યા છે, તે કર્મબેનેજ હોઈ શકે છે. તેથી પણ સૂત્રમાં કર્મદ્રવ્યના વર્ગને આશ્રીને કહેવામાં આવ્યું છે, એમ જાણવું.
ગતમ પુછે છે હે ભગવાન, નારકીઓને કેટલે પ્રકારે મુદ્દગલો ચય પામે છે?
વીરભગવાન ઉત્તર આપે છે. હે ગતમ, નારકીને આહાર દ્રવ્યની વર્ગણાને આશ્રીને અણુ અને બાદર એમ બે પ્રકારે પુગળચય પામે છે. ગૌતમ પુછે છે, હે ભગવાન, નારકીને કેટલે પ્રકારે પુદ્ગલે ઉદીરણ પામે છે?
વીરભગવાન કહે છે, હે ગતમ, તે કર્મ દ્વવ્યની વગણને આશ્રીને અણુ અને બાદર એમ બે પ્રકારે ઉદીરણ પામે છે. બાકીના વેદના અને નિરરાના બલ પણ આજ પ્રકારે પ્રશ્નોત્તર રૂપે જાણી લેવા.
તે પુદગલો વેદે નિર્જરે, ઉદ્વર્તન કરેલા, ઉદ્વર્તન કરે, ઉદ્વર્તન કરશે, સંક્ર૧ મંદ તથા અમંદ ભાવ તે કમબેનેજ છે, બીજા દ્રવ્યોને નથી, તે આશયથી કદ્રવ્યની વગણને આશ્રીને એમ કહ્યું છે. ૨ કર્મોની સ્થિતિ ગેરેને કેઈ જતના અધ્યવસાયથી હીન-ઓછા કરવા તે અપવર્તન અને તેની દિ કરવી તે ઉદ્વર્તન કહેવાય છે. ૩ કર્મોની મૂલ પ્રકૃતિથી અભિન્ન એવી ઉત્તર કૃતિઓને કેાઈ અધ્યવસાયથી પરસ્પર સંચાર કરાવો તે સંક્રમણ કહેવાય છે. ને માટે બીજે સ્થળે પણ લખે છે કે, “કર્મને ગુણ મૂલ પ્રકૃતિથી અભિન્ન એવી
