________________
(૪૬)
શ્રી ભગવતી સૂવ.
જથ્થા વગેરે થવાનો સંભવ છે, તેથી તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરવા માટે ગતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે.
હે ભગવન નારકીએ પૂર્વે આહાર કરેલા પગલે શરીરમાં ચયજથ્થા રૂપે એકઠા થવા જોઈએ. તેમાં શી રીતે સમજવું?
'' વિર ભગવાન ઉત્તર આપે છે. હે ગતમ, જેમ તે પુદ્ગલે શરીરમાં પરિણમ્યા તેમ ચય-જથ્થા રૂપે થયા. એવી રીતે ઉપચિત પણ થયા, એટલે ઘણીવાર પ્રદેશની સમીપ રહેવાથી શરીરમાં વાયા, ઉદીરણાને પામ્યા, વઘાર અને નિર્જરા પણ પામ્યા.
તેને માટે સંગ્રહ ગાથામાં કહ્યું છે કે, પરિણીત ચિત, ઉપસ્થિત વગેરે એક એક પદમાં ચાર પ્રકારના પગલે થાય છે. એટલે ૧ આહાર કરેલા, ૨ આહાર કરેલા અને આહાર કરાતા. ૩ આહાર નહીં કરેલી અને આહાર કરવાના અને ૪ આહાર નહીં કરેલા અને આહાર નહીં કરવાના એમ ચાર પ્રકારના પુદ્ગલો થાય છે.
હવે પુદગલેના અધિકારથી અઢાર સૂત્રો કહે છે.
ૌતમસ્વામી પુછે છે કે ભગવન, તે નારકીને કેટલે પ્રકારે પુત્રલેના ભેદ થાય છે? એટલે તીવ્ર, મંદ અને મધ્યમપણાને લઈને અનુભાગના ભેદો વડે કેટલા ભેદવાળા થાય છે? અર્થાત ઉદ્વર્તન કરણ અને અપવર્તન કરણથી જે મંદરસવાળા હોય તે તીવ્ર રસવાળા થાય છે અને તીવ્ર રસવાળા મંદરસવાળા થાય છે. તેવા કેટલા ભેઢો છે?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે, હે મૈતમ, કર્મ દ્રવ્યની વર્ગણાને આશ્રીને ૧ અણું અને ૨ પાદર એમ બે પ્રકારે પુગાના ભેદ થાય છે.
સરખી જાતિના દ્રવ્યનો જે રાશિ; તે દ્રવ્ય વગણા કહેવાય છે. તેવી વગૅણ તે દારિક દ્રવ્યોને પણ હોય છે, તેથી ભગવાન કહે છે કે, કેમ
- ૧ પુદગલ સ્વભાવથી ઉદય આવેલા નહોય પણ જ્યારે કઈ કર્મનું દળીયું ઉદય આવે છે, ત્યારે કઈ કરણને લઇને જે પ્રક્ષિપ્ત થઈ દવામાં આવે છે, તે ઉદીરણાને પામેલા ગણાય છે. ૨ પિતાના રસવિપાકથી પ્રત્યેક સમયે અનુભવમાં આવતા, તે “ઘા” કહેવાય છે. ૩ સમગ્રરીતે પ્રત્યેક સમયે જે તેના બધી જાતના વિપાક વગરના તે “ નિર્જરા પામ્યા' કહેવાય છે.
