________________
(૩૦)
શ્રી ભગવતી સૂત્ર
શિયાભિમુખ થયું, ત્યારે ઉદયાવલિકાના પ્રથમ સમયમાંજ જે ચલિત ન થાય, તો તે પ્રથમ સમય વ્યર્થ થઈ જાય, કારણ કે, તે સમયે તે ચલિત થયેલું નથી. જેમ તે સમયે ચલિત ન ગણાય તે પછી બીજા ત્રીજા વગેરે સમયમાં પણ તે ચલિત થવાનું નહીં. તેમના આત્માની અંદર એવું કર્યું વિશેષરૂપ છે? કે જેવડે પ્રથમ સમયમાં ચલિત ન થયું, તે બીજા ઉત્તર સમયમાં ચલિત થાય છે? તે ઉપરથી તો સર્વદા ચલિત ન થવાને પ્રસંગ પ્રાપ્ત થાય. પણ અંત્ય સમયે તો તેનું ચલિતપણું છે, કારણ કે, તેની સ્થિતિ પરિમિત હોવાથી કમનો અભાવ પ્રાપ્ત થાય છે, એથી કરીને આવલિકાકાળના પ્રથમ સમયમાં જ તે કઈક ચલિત થયેલું હોય, જે તેમ ચલિત થયું, તે ઉત્તર સમયમાં ચલિત થતું નથી, પણ જો તેમાં પણ તેજ પહેલું ચલન થાય તો તેજ ચલનમાં ઉદયાવલિકાન ચલનના સર્વ સમયોનો ક્ષય થઈ જાય. જે તે ચલનના સમયની અપેક્ષા રાખ્યા વિના બીજા સમયના ચલન થાય તે પછીના ઉત્તર ચલનને અનુક્રમ ઘટે. (યુકત થાય) પણ તે સિવાય બીજી રીતે ઘટે નહીં, તે ઉપરથી સિદ્ધ થયું કે ચલાયમાન એવા તે કર્મને ચલિત–ચહ્યું, એમ કહી શકાય.
બીજા પ્રશ્ન વિષે કહે છે. જે કર્મ ઉદયને પ્રાપ્ત થયું નથી અર્થાત ઉદયે આવ્યું નથી. ઘણે આગામી કાલે જે કર્મના દલિયા વદવાના છે તેને શુભાઇયવસાય લક્ષણ કરણ વડે આકર્ષી ઉદયમાં લાવવાં તે ઉદીરણ કહેવાય છે. અહિં જે ઉદીરણા છે, તે અસંખ્યાત સમયે વત્તનારી છે, તે ઉદીરણાથી પ્રથમ સમયમાં ઉદયે આવતું કર્મ ઉપર કહેલા વયના દષ્ટાંતથી કારિત કર્મ કહી શકાય છે.
ત્રીજા પ્રશ્ન વિષે કહે છે. કર્મ ભેગવવાને અનુભવ તે વેદન–વેદવું કહેવાય છે. જયારે સ્થિતિના ક્ષયથી ઉદયમાં આવેલા, અથવા ઉદીરણા કરણથી ઉદયને પ્રાપ્ત થયેલા કર્મની સ્થિતિને ક્ષય થવાથી કર્મ ઉદય આવે છે ત્યારે તે કર્મની ઉદીરણા કરણ વડે જે કર્મ ઉદય આવેલું હોય તેવા કર્મનું તે વેદવું થઈ શકે છે. તે કર્મ દવાને કાળ અસંખ્યાત સમયને છે, તેથી તેના આઘ સમયમાં જે કર્મ વિદાય છે, તે વિદિત–વદાયુ પણ કહી શકાય છે.
ચોથા પ્રશ્નમાં કહે છે, જે કર્મ જીવના પ્રદેશોની સાથે મળેલું છે, તે કર્મનું તે જીવના પ્રદેશમાંથી પડવું થાય છે, તેને પ્રહીણ કહેવાય છે
