________________
શિતક ૧ લું.
( ૩૫ )
N
અનુભાગ બંધને આશ્રીને કહેલું છે. તે પ્રમાણે જે કાલે કર્મની સ્થિતિને વાત કરે, તેજ કાલે તે રસને ઘાત પણ કરે. તે રસધાત કેવળ અનુક્રમે પ્રવર્તાલા સ્થિતિના ખંડોથી અનંત ગુણે અધિક હેલ છે, તેથી એ રસઘાત કરવા વડે તે પદ પૂર્વમાંથી ભિન્ન થઈ શકે છે.
“દહન થતું અને દહન થયેલું ” એ પદ પ્રદેશબંધને આશ્રીને કહેલું છે. અનંત એવા અનંત પ્રદેશને સ્કને જે કમવ-કમપણું લાગુ કરવું, તે પ્રદેશબંધ કહેવાય છે. તે પ્રદેશબંધવાલા કર્મ સંબંધી પગલો કે જેઓ પાંચ હૃસ્વ અક્ષરનો ઉરચાર કરતાં જેટલી વખત લાગે તેટલા વખતના પ્રમાણુવાલી અને અસંખ્યાતા સમયવાળી ગુણ કોણીની રચનાથી પૂર્વે રચેલા હોય છે, તેમ વળી તે કર્મ પુદગલો શેલેશી અવસ્થાને લઈને જેની ભવિષ્યની ક્રિયા ઉછેદ પામેલી છે એવા ધ્યાન રૂપી અગ્નિવડે પ્રથમ સમયથી માંડીને તે અંત્ય સમય સુધી પ્રત્યેક સમયે અનુક્રમે અસંખ્યાતા ગુણુ વડે વધેલા હોય છે, તેવા કર્મના મુદ્દે ગલેને દાહ કરવાને તે પદને અર્થ ઘટે છે. આ દહન કરવાના અર્થ થી એ પદ પેહેલાના પદથી ભિન્ન અર્થવાળું થાય છે. દાહને અર્થ બીજે ઠેકાણે બળવું એવો રૂઢ છે, પરંતુ આ ઠેકાણે તો મેક્ષના ચિંતવનને અધિકાર છે, તેથી તે મોક્ષના સાધન રૂપ કર્મને નારા કરવાના અને થમાં લેવો.
મરણ પામતું અને મરેલું ” એ પદ આયુઃ કમને વિષયનું છે. આયુ કમેના મુદ્દગલેને ક્ષય પ્રત્યેક સમયે થયા કરે છે, તે તેનું મરણ સમજવું. આ મરણ-અર્થવાળું પદ પૂર્વના પદેથી ભિન્ન અર્થવાળું થાય છે. તેમજ “મરણ પામતું અને મરેલું” એ પદથી આયુઃ કર્મ જ કહેલું છે, તેથી કર્મ રહેલું હોય તે “કર્મ જીવે છે,” એમ કહેવાય છે અને જ્યારે તે જીવથી જુદું પડે ત્યારે તે “ક મરે છે,” એમ કહેવાય છે. આ કર્મનું મરણ એક સામાન્ય રીતે કહેલું છે, તે પણ તેને વિશેષ રીતે સમજવું. કારણ કે, આ સંસારની અંદર જીવને અનેક દુઃખરૂપ મરણેનો અનુભવ થયેલ છે, તે મરણે શા કામના ? પરંતુ જે આ સર્વે કર્મોનાં ક્ષય થવા રૂપ મરણ છે, તે છેલ્લું મરણ છે અને તે મેક્ષનું કારણ રૂપ છે; એમ કહેવાનો આશય છે.
“જે કર્મ નિર્જરા પામતું અને નિર્જરા પામેલું” એ પદ સર્વ કર્મોના અભાવના ! ઉદ્દેશથી દર્શાવ્યું છે. કારણકે, જીવે કોઇવાર સર્વ કર્મોની નિર્જ
