________________
(૩૪)
શ્રી ભગવતીસૂલ.
કરનારા છે, વળી તે સર્વ એક અંતર્મુહૂર્તના કાળવાળા છે, એટલે તે સ વિને સમાન કાળ છે, તેથી તેમની કાર્થતા સિદ્ધ થાય છે. વળી તે ઉત્પા પર્યાય કેવળજ્ઞાનના ઉત્પાદ–ઉત્પત્તિને છે. કારણ કે, કર્મને નાશ થતા બે ફલની પ્રાપ્તિ થાય છે, એક કેવળજ્ઞાન અને બીજું મેક્ષની પ્રાપ્તિ તેથી એ પાંચ પદે કેવળજ્ઞાનના ઉત્પાદના વિષયના છે, તેથી પણ તેમની એ કાર્યતા સિદ્ધ થાય છે. કારણ કે, આ જીવે કયારે પણ પૂર્વ કેવળજ્ઞાનને પર્યાય પ્રાપ્ત કર્યો નથી, તેથી તેને તે પ્રધાન વિષય છે. તેથી તેને મેળવ માટે પુરૂષને પ્રયાસ છે જોઈએ. તેને લઈને તે કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિને પર્યાય પૂર્ણ રીતે સંભવિત છે.
આ ઉપરથી એક અર્થવાલા તે પાંચ પદેના અર્થના સામર્થ્યથી આ પ્રમાણે અનુક્રમ થાય છે. જેમકે, તે કર્મ પૂર્વે ચલિત થાય છે, એટલે ઉદય આવે છે, ઉદય આવ્યા પછી તે વિદાય છે–અનુભવાય છે. એથી તેના બે પ્રકાર થયા. જેમકે તે કર્મ સ્થિતિને ક્ષય થવાથી ઉદીરણા વડે તે ઉદયને પામ્યું, પછી તે વઘુ, અનુભવ્યું અને અનુભવ્યા પછી તે હીન થઈ ગયું એટલે જીવને પોતાનું ફલ અનુભવાવી પછી તેનાથી જુદુ પડયું, આવી રીતે ટીકાકારના મત પ્રમાણે તેની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે
આ સ્થળે બીજાઓ આવી પણ વ્યાખ્યા કરે છે. રાજ વગેરે એ ચાર પદે સ્થિતિ બંધ વગેરે સામાન્ય કર્મને આશ્રીને સરખા છે, એટલે તેમાં સર્વેનું એક કાર્ય છે, તેથી તેઓ એક અર્થવાળા છે, વળી તે ચારે કેવળજ્ઞાનની ઉત્પત્તિને પણ સરખી રીતે સાધનારા છે, તેથી એક, અર્થવાળ છે, એવું પ્રતિપાદન કરવા ઉપરથી સહેજ સમજાય બાકીના પાંચ પદે અનેક અર્થવાળા સમજવા. તે છતાં પણું સુખે બોધ થવા માટે તેમનું સાક્ષાત પ્રતિપાદન કરવાને છિકકામા યાણિ સત્ર વાકે કહ્યા છે. તેને અર્થ સ્પષ્ટ સમજાય તેવે છે, તેથી તેની વ્યાખ્યા ફરીવાર આપી નથી. તેમાં વિશેષ એ છે કે, તે પદેના અર્થ વિવિધ પ્રકારના છે. તે વિવિધ પ્રકારના અર્થ આ પ્રમાણે–તે કર્મ દાતું છતાં છેદયું એમ કહ્યું છે. તેનું કારણ એ છે, જે “દાયું ” એ પદ કમને સ્થિતિબંધને આશ્રીને છે, કારણ જે સગી કેવળી હેય છે, તે અંતકાલે યોગને નિરોધ કરવાની ઈચ્છાથી લાંબા કાળની સ્થિતિવાળા વેદનીય, નામ, અને ગોત્ર નામની ત્રણ પ્રકૃતિનું સર્વ-અપનયન કરી દૂર કરી, તેમની સ્થિતિનું પરિણામ અંતમું શું કરી દે છે. “ભેદાનું અને ભેજું,' એ પદ
