________________
શતક ૧ લું.
( ૩૧ )
તે પડવું અસંખ્યાત સમયના પરિમાણવાળું હોય છે, તે પડવાના આદિ સમયમાં પડતાં એવા કર્મને પડયું એમ પણ કહી શકાય છે.
પાંચમા પ્રશ્નમાં કહે છે. કેમની સ્થિતિ લાંબા વખતની હોય, તેમાંથી તે ટૂંકી કરવી તે કર્મનું છેદન કહેવાય છે. તે જીવ અપવત્તના નામના કરણ વડે કરે છે, તે કર્મનું છેદન પણ અસંખ્યાતા સમયેવાળું હોય છે, તેના આદિ સમયે સ્થિતિમાંથી દાતા એવા કર્મને છેદાયું એમ કહેવાય છે.
છઠા પ્રશ્નમાં કહે છે. જે શુભઅશુભ એવા કર્મના તીવ્ર રસને અપવર્ણના કરણથી મંદ કરો અને જે મંદ હોય તેને ઉદ્વર્તના કરણ વડે તીવ્ર કરવો, તે કર્મનો ભેદ કહેવાય છે. તે ભેદ અસંખ્યાતા સમયને છે, તેથી તેના પ્રથમ સમયે રસથી ભેદાતું એવું કર્મ ભિા-ભેદાયું એમ કહેવાય છે.
સાતમા પ્રશ્નમાં કહે છે. જે શુભઅશુભ કર્મના દલિયારૂપી કાષ્ઠને દયાનરૂપી અગ્નિવડે તેના રૂપને બાળી નાંખવું, અર્થાત્ કર્મત્વની ઉત્પત્તિને ભસ્મ કરી દેવી તે કર્મને દાહ કહેવાય છે. જેમ અચિથી કાષ્ઠ બાલ્યું હેય ત્યારે તેનું કાષ્ઠત્વ દૂર થઈ જાય છે અને પછી ભસ્મરૂપે તેનું રૂપાંતર થાય છે, તે પ્રમાણે અહિં કર્મને દાહ પણ સમજો. તે કર્મના રૂપાંતરનું રહેવાપણું અંતર્મુહૂર્તનું છે, તેથી તેના અસંખ્યાતા સમયના આદિ સમયમાં દહન થતું એવું કર્મ દહન થયેલું કહેવાય છે.
આઠમા પ્રશ્નમાં કહે છે. જે મરણ પામતા એવા આયુકમને મરેલું કહેવામાં આવે છે. આયુકર્મના પુત્રને ક્ષય થવો તે મરણ કહેવાય છે. તેના અસંખ્યાતા સમય છે. તો તે કર્મના જન્મના પ્રથમ સમયથી માંડીને અવચિક મરણને લઈને પ્રત્યેક ક્ષણે તેનું મરણ થયા કરે, તેથી તે મરણ પામતા આયુષ્કર્મને મરણ પામ્યું એમ કહેવામાં આવે છે.
નવમા પ્રશ્નમાં કહે છે. જે કર્મ નિર્જરા પામતું એટલે ફરીવાર ઉપજે નહીં, તેવી રીતે ક્ષય પામતું હોય તેને નિર્જરા પામ્યું–ક્ષય પામ્યું એમ કહેવામાં આવે છે, તે નિર્જરા પામવાના પણ અસંખ્યાતા સમય છે, તેથી તેના પ્રથમ સમયમાં જ વય નિપજવાના દષ્ટાંતવડે તે નિર્જરા પામ્યું, એમ કહી શકાય છે. આ નવ પ્રશ્નો માંહેલા દરેક પ્રશ્ન ઉપર પ્રથમ કહેલા વત્રનું દષ્ટાંત લાગુ કરવું.
