________________
(૧૮)
શ્રી ભગવતી સત્ર.
તેમાં પ્રમોદ કરનારી ઘણું વસ્તુઓ મળતી તેથી ત્યાંના રહેવાસીઓ અને દેશ પરદેશના લોકો ત્યાં આવી ખુશી થતા હતા. તે નગરની બહાર ઉત્તર અને પૂર્વદિશાની વચ્ચે ગુણશીલક નામે એક ચિત્ય હતું. આ ચિત્ય અહંત ભગવાનનું સ્થાન ન હતું પણ વ્યંતરેનું સ્થાન હતું. તે સમયે તે રાજગૃહનગરમાં શ્રેણિક રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તેને ચહ્નણ નામે રાણી હતી. તે અવસર્પિણી કાલે અને ચોથા આરાને સમયે મહાવીર ભગવાન ત્યાં સુમેસર્યા હતા.
તે મહાવીર ભગવાન શ્રમણ એટલે તપસ્યા કરનાર અથવા સમનસાર હૃદયવાળા અથવાસમણુ–સંગન બોલનારાયથાવસર બોલનારા અથવા સર્વ પ્રાણીઓમાં સમભાવે વનારા હતા. ભગવાન–એટલે એશ્વર્યાદિ ગુણવાળાઅર્થાતુ પૂજય શત્રુઓને નાશ કરનાર તે વીર, શત્રુઓનો નાશ કરનાર તો ચક્રવર્તી વિગેરે પણ હેય છે તેથી મહા ” એવું વિશેષણ આપ્યું છે દુર્જન એવાં રાગદ્વેષાદિ આંતરિક શત્રુઓનો નાશ કરનાર હોવાથી મહાવિર. આ મહાવીર એ નામ દેવતાઓએ ગાણ પક્ષે પાડેલું છે અને તેને માટે શાસ્ત્રનું પણ પ્રમાણ છે. તે મહાવીર પ્રભુ આદિકર હતા. આદિ એટલે પ્રથમ મૃતધર્માચાર વગેરે ગ્રંથોના અર્થને પ્રપનારા હતા, તેથીજ તેઓ તીર્થર હતા. જેનાથી આ સંસાર સાગર તરાય તે તીર્થ કહેવાય છે, તે તીર્થ એટલે પ્રવચન અથવા તેના સંબંધને લઈને તર્થ એટલે સંઘ તેને પ્રવર્તાવનારા તે તીર્થંવાર કહેવાય છે. તેમનું તીર્થકરપણું અન્યના ઉપદેશ પૂર્વક નહતું તેથી કહે છે–સાસંદ્ર-સૂદ એટલે પોતાના આત્માની સાથે--પિતાની જાતે અન્ય કોઈના ઉપદેશ વગર સંવુ એટલે યથાર્થ હેય", ઊપાદેય અને અપેક્ષણીય વસ્તુ તત્વને જાણે તે સહસંવુ કહેવાય છે. જે સહસંબુદ્ધ હોય તે પ્રાકૃત--સામાન્ય પુરૂષ હેય નહીં, પણ ઉત્તમ પુરૂષ હોય, તેથી તે મહાવીર પ્રભુ પુષોત્તમ હતા. પુરૂષને વિષે રૂપાદિકના અતિશયથી અને ઉદર્વવર્તિપણાથી ઉત્તમ હતા. તેમનું પુરૂષોત્તમપણું સિદ્ધ કરવા માટે લણ વિશેષણ આપે છે--જુલિંદ એટલે સિંહ જેવાં પુરૂષ હતા. લોકમાં સિંહનું શૈર્ય અતિ ઉત્કૃષ્ટ ગણાય છે, તેથી પ્રભુને સિહની ઉપમા આપી છે; ભગવંતનું શિર્ય અદ્દભુત હતું. બાલ્યવયમાં પ્રત્યેનીક દેવ
૧ ત્યાગ કરવા ગ્ય. ૨ ગ્રહણ કરવા યોગ્ય. ૩ અપેક્ષા રાખવા યોગ્ય. ૪ ચ ભાગે રહેવા પણાથી. ૫ પુરુષસિંહ, પુરૂષવર પુંડરીક અને પુરૂષવસ્ત્રધહસ્ત એ ત્રણ વિશેષણે.
