________________
શતક ૧ કુ.
( ૧૭ )
ઉદ્દેશના અર્થને સવિસ્તાર કહેવા જોઇએ તેથી ભગવાન સુધૌસ્વામી ગુરૂ પર્વના ક્રમનો સંબંધ બતાવતા જંબૂસ્વામીને ઉદ્દેશીને કહે છે. “ તે કાલે તે સમયે ' ઇત્યાદિ.
""
કદિ અહિં શકા થાય કે, સુધર્માંસ્વામીએ જંબૂસ્વામીને ઉદ્દેશીને આ ગ્રંથ કહ્યા છે, એમ શી રીતે જાણી શકાય ? તે શંકાના સમાધાન માટે કહેવાનું કે, આ ગ્રંથની વાચના સુધર્માંસ્વામીથી પ્રવર્તેલી છે. શાસ્ત્રમાં પણ લખે છે કે પ્રથમ સુધર્માંસ્વામીથી શ્રુતતીર્થ પ્રવર્ત્ય અને પછી બીજા ગણધર એ જાણ્યું. ” વળી સુધર્માંસ્વામીના પ્રધાન શિષ્ય જંબૂસ્વામી હતા, તેથી તેમને ઉદ્દેશીને આ શાસ્ત્રની વાચના પ્રવñલી છે. તેમજ એ વિષે છઠ્ઠા અંગના ઊપોદ્ઘાતમાં પણ લખેલું છે કે, જંબૂસ્વામીએ સુધર્માંસ્વામીને પૂછ્યું કે, ‘ હે ભગવન, વિવાહપણત્તિ રૂપ પાંચમા અંગમાં ભગવાન મહાવીરે ‘આ પ્રમાણે અર્થ પ્રરૂપ્યો, હે ભગવન્ !, છઠ્ઠા અગમાં શો અર્થ પ્રરૂપ્યો છે ?”
આ ઉપરથી નિશ્ચય થાય છે કે, આ અંગમાં પણ અવશ્ય સુધર્માંસ્વામીએ જ ધ્રૂસ્વામીને ઉદ્દેશીનેજ ઉપોદ્ઘાત કહેલો છે.
આ ઉપોદ્ઘાતગ્રંથની મૂલ ટીકાકારે સમગ્ર શાસ્ત્રને આશ્રીને વ્યાખ્યા કરેલી છે, પર`તુ અમોઅહિ પ્રથમ ઉદ્દેશાને આશ્રીને વ્યાખ્યા કરીએ છીએ. કારણ કે, આ શાસ્ત્રમાં પ્રત્યેક શતક અને પ્રત્યેક ઉદ્દેશાનો ઉપોદ્ઘાત અનેક. પ્રકારે કહેલો છે. પ્રથમ વ્યાખ્યાન કરેલા આ નમસ્કારાદિ ગ્રંથની વ્યાખ્યા કોઇ પણ કારણથી વૃત્તિકારે કરી નથી.
તે કાલે એટલે અવસર્પિણી કાળના દુ:ખમસુખમા નામના કાલમા અને તે સમયે એટલે જયારે ભગવત મહાવીરે કથા કહી તે સમયે રાજગૃહ નામનું નગર૧ હતું. એ નગરનું વર્ણન ગ્રંથના વિસ્તાર થવાના ભયથી અહિં મૂલમ લખ્યું નથી; પરંતુ તેનું વર્ણન આ પ્રમાણે છેઃ—
તે રાજગૃહનગર મેટા ભવનેાથી વૃદ્ધિ પામેલું હતું. સ્વચક્રર વગેરેના મયથી વર્જિત હાવાથી તે સ્થિર હતું. ધનધાન્યાદિક સમૃદ્ધિથી યુક્ત હતું. ૧ અહિં એવી શંકા કરવામા આવી છે કે, રાજગૃહ નગર તે ડાલ પણ છે. તેને ‘ હતું ’ એમ કેમ કહ્યું છે? તેના ઉત્તરમાં કહ્યું છે કે, જે પ્રમાણે તેનું વર્ણન કરવામા આવ્યું છે; તેવું તે હાલ નથી તેથી તેને હતું ' એમ કહ્યું છે.
૨ સ્વચક્ર વગેરે છ પ્રકારના ભય કહેવાય છે.
3
