________________
શતક ૧ લું.
|
( ર )
તે પાટાને દૂર કરી શ્રુતજ્ઞાન રૂપી ચક્ષુ ઉઘાડી તેમને મોક્ષમાર્ગ બતાવી ઉપકારી બનતા હતા. તે વાત દર્શાવવાને કહે છે કે, તે વીર પ્રભુ સાથ પણ હતા. એટલે સમ્યક્ દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર રૂપી મેક્ષ નગરમાં જવાના માર્ગને બતાવનારા હતા.
જેમ જંગલમાં ચેરેથી લુંટાએલા લેાકોને નેત્રના પાટા છેડી અને તેમને માર્ગ બતાવી ઉપદ્રવ વગરના સારા સ્થાનમાં લઈ જનારે પુરૂષ પરમ ઉપકારી ગણાય છે, તે દર્શાવવાને કહે છે કે, શ્રી વીરભગવાન રાય હતા. સરળ એટલે રક્ષણ–આશય તેને આપનારા હતા. વિવિધ પ્રકારના ઉપદ્રવોથી હેરાન થયેલા પ્રાણીઓને તેમની રક્ષાના સ્થાન રૂપ એવા મેક્ષના સારા સ્થાનમાં લઈ જનારા હતા–મોક્ષને આપનારા હતા.
એ મેક્ષ રૂપી શરણુ, ધર્મની દેશનાથી આપી શકાય છે, તેથી તે વિરભગવાન ધર્મરાજ હતા. ધર્મ એટલે શ્રતચારિત્ર, તેને દર્શાવનારા હતા, (ધર્મય એવો પાઠ લઈએ તો શ્રુત-ચારિત્ર રૂપ ધર્મને આપનારા, હતા, એવો અર્થ થાય.) તે વીર ભગવાન ધર્મના ધર્મના નેતા હતા. માત્ર ધર્મની દેશના આપવાથી દહેજ હતા, એટલું જ નહીં પણ તેઓ ધર્મના હતા. ધર્મરૂપી રથને ચલાવનારા સારથિ હતા. જેમ રથનો સારથિ રથની. રથમાં બેસનારા--રથિકની, અને રથના ઘોડાની રક્ષા કરે છે. તેવી રીતે વીરભગવાન “સંયમ, આત્મા અને પ્રવચન રૂપ ચારિત્ર ધર્મના અંગોને રક્ષણ કરવાનો ઉપદેશ આપી તેમનું રક્ષણ કરે છે, તેથી તેઓ ખરેખરાં ધર્મના સારથિ ગણાય છે. અહિ શંકા થાય છે, તેવી રીતે તો અન્ય તીથિઓના મત પ્રમાણે તેમના ભગવાન પણ ધર્મસારથિ ગણાય તો પછી શ્રી વીરભગવાન અને તેમની વચ્ચે શું તફાવત ? તે શંકા દૂર કરવાને કહે છે કે, શ્રીવીરભગવાન ધર્મવરે ચાતુરંત ચક્રવર્તી હતા. ત્રણ સમુદ્ર અને ચોથો હિમાલય પર્વત એ ચાર પૃથ્વીના અંત છે, તેથી તે વાર ગણાય છે. તે ચાર પૃથ્વીના અંતમાં જે સ્વામિપણાથી વત્તે અર્થાત તેટલા પ્રદેશમાં જેની સત્તા ચાલે તે વાતુરતજહવત્ત કહેવાય છે. શ્રી વીરભગવાન્ તેવા ધર્મને | વિષયમાં વર એટલે ઉત્તમ ચાતુરંત ચક્રવર્તી હતા. પૃથ્વીમાં સર્વ રાજાઓમાં જે અતિશય રાજા હોય તે વર ચાતુરંત ચક્રવર્તી કહેવાય છે, તેવી રીતે
૧ સંયમ એ રથ, આત્મા એ રથિક, અને પ્રવચન એ રથના ઘોડા એમ સમજવું. ૨ અંત એટલે છેડા.
