Book Title: Yatilakshan Samucchay Prakaran
Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Arihant Aradhak Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005894/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aham ' nyAyavizArada-mahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracita yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gujarAtI bhAvAnuvAda 'bhAvAnuvAdakAra D pUjya AcAryazrI rAjazekharasUrIzvarajI mahArAja Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dharaNedra-padmAvatI saMpUjitAya OMOM hrIM zrIM zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH / // zrI dAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrIzvarebhyo namaH / // maiM namaH / gujarAtI bhAvAnuvAda sahita yatilakSaNa samuccaya prakaraNa racayitA nyAyavizArada mahopAdhyAya pa. pU. zrI yazovijayajI gaNivarya 7 bhAvAnuvAdakAra pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI ma.nA paTTapradyotaka pa. pU. .AcAryadeva zrImadvijayahIrasUrIzvarajI ma.nA paTTavibhUSaka pa. pU. AcAryadeva zrIlalitazekharasUrIzvarajI ma.nA vineya ratna pU. AcArya zrI rAjazekharasUri mahArAja 0 sahayoga 0 pa. pU. munirAja zrI dharmazekhara vi.ma. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 prakAzaka 0 zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa C/o hindustAna mila sTorsa, 481, ganI epArTamenTa, muMbai - AjhAroDa, bhivaMDI 421 305 (jIllo thANA) * prAptisthAna 0 zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa Co hindustAna mila sTorsa, 481, ganI epArTamenTa, muMbaI - AgrAroDa, bhivaMDI 4ra1 305 (jIllo thANA) kiMmata H 150 rUpiyA vi. saM. 2055 vIraH saM. ra3rapa i. sa. 1999 nala - 1000 * vizeSa sUcanA 0 A pustaka jJAnadravyamAMthI chapAvyuM hovAthI gRhastha mUlya cUkavyA vinA A pustakanI mAlikI karavI nahi. vAMcavA mATe pustakano upayoga karavo hoya to yogya nakaro jJAna bhaMDAra khAte Apavo jarUrI jANavo. kampojha-prinTIMga-bAinDIMga bharata grAphiksa, nyumArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380 001 phona : (0.) 334106, (R.) 2124023 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haiyAmAM harSollAsanAM pUra A zAsanamAM kalikAla sarvajJa pa. pU. A. zrI hemacaMdrasUri mahArAjA pachI Aja sudhImAM pa. pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA jevA vidvAna koI thayA nathI. A mahApuruSe racelA graMtho jainazAsananA hArdane samajavA mATe khUba ja upayogI banI rahyA che. Ama chatAM emanA graMtho samajavA sahelA nathI. temAM paNa je graMtho upara saMskRta TIkA na hoya tevA graMtho samajavA ghaNA kaThIna gaNAya. AthI ja A mahApuruSa racelA saMskRtaTIkA vinAnA "tilakSaNa samuccaya" graMthanA anuvAdano prAraMbha karatAM pahelAM AvA graMthanA anuvAdamAM saphaLatA maLaze ke kema ? evA saMzayarUpI pizAce mArA manane gherI lIdhuM, paNa zrIzaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAna, mArA mahopakArI parama pUjya gurudevo pa. pU. AcAryadeva zrImadvijayapremasUrIzvarajI mahArAjA ane pa. pU. AcAryadeva zrImadvijayahIrasUrIzvarajI mahArAjA, zrI sarasvatI mAtA A deva-guru-mAtArUpa tripuTInuM praNidhAna karIne aMtaranI prabaLazraddhAthI anuvAdamAM saphalatAnI prArthanA karI. kharekhara ! praNidhAnapUrvakanI A prArthanAe jANe camatkAra sajaryo hoya tema doDha mAsa jeTalA samayamAM A kArya pUrNa thayuM. mArA jevA mATe ghaNuM kaThIna gaNAya tevuM A kArya pUrNa thatAM ja mArA haiyAmAM harSollAsanAM pUra vahevA mAMDyAM. vilakSaNa samuccaya graMthanI je je gAthAnI saMskRta TIkA bIjA graMthomAMthI prApta thaI te te gAthAnI saMskRta TIkA A graMthamAM lIdhI che, ane TIkAno anuvAda paNa karyo che. te te gAthAnI saMskRta TIkA je je graMthanI che te te graMthanA nAmano ane gAthAnA naMbarano paNa TIkAnA aMte nirdeza karyo che. kevaLa gujarAtI anuvAda vAMcanAranA vAMcanano pravAha eka sarakho cAlyA kare ane samajavAmAM saraLatA rahe e vAtane mukhya rAkhIne anuvAda karyo che. Ama chatAM saMskRtaTIkAnuM vAMcana karanArane gujarAtI anuvAda samajavAmAM sugamatA rahe tenI paNa kALajI rAkhI che. A bevaDI javAbadArI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vahana karavI e ghaNuM kaparuM kAma che. AthI AmAM huM keTalo saphaLa banyo chuM eno abhiprAya huM ApuM enA karatAM vidvAna mahAzayo Ape e ja ucita gaNAya. A prasaMge A anuvAdanI presa kopI taiyAra karIne mArA upara upakAranI zreNimAM eka upakAranI vRddhi karanArA pU. gurudeva zrI AcArya zrI lalitazekharasUrIzvarajI ma.ne bhAvathI vaMdana karuM chuM. prastuta anuvAda mATe patrathI ane maukhika preraNA karIne mane prastuta graMthanuM UMDANathI adhyayana karavAnI taka ApanArA munizrI nayabhadravijayajI, athathI iti sudhI sahayoga ApanArA munizrI dharmazekharavijayajI, pruphasaMzodhana AdimAM madada rUpa thanArA munizrI divyazekharavijayajI vagere munipuMgaMvo paNa smRtipathamAM AvyA vinA rahetA nathI. A graMthanI je gAthAo upadeza rahasya graMthamAM che te gAthAono gujarAtI gAthArtha ane tAtparyArtha upadeza rahasya graMthanA anuvAdamAMthI ahIM akSarazaH sAbhAra uddhRta karyo che. 'A sivAya bIjA paNa SoDazaka, upadezapada vagere graMthomAMthI akSarazaH ke thoDA sudhArA-vadhArA sAthe gujarAtI anuvAda AmAM koi koi sthaLe lIdho che. AthI te te graMthanA anuvAdakAro ane saMpAdako vagereno A prasaMge AbhAra vyakta karuM chuM. jyAM jyAM anyagraMthano gujarAtI anuvAda AmAM lIdho che, tyAM tyAM meM anuvAdakAranA nAma sAthe,nirdeza karyo che. A anuvAdamAM graMthakAranA ane TIkAkAronA AzayathI viruddha kaMi paNa lakhAyuM hoya to te badala micchA mi dukkaDam. vi. saM. 2055, dvi. je. su. 3 budhavAra govardhananagara, runavAla TAvara, muluMDa, muMbaI. -A. vijayarAjazekharasUri Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIrasvAmine namaH zrImad dAna-prema-rAmacaMdra-hIra-rAjatilaka-mahodayasUribhyo namaH sukRtanI anumodanA pAna ane pratiSThAnA lobhe dharmazAstronI upekSA karIne javAbadAra gaNAto varga paNa jyAre dharmapravRtti karato hoya tyAre yAkinImahattarAdharmaputra, sUripuraMdara pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe saMbodhaprakaraNamAM kahelI vAta yAda AvI jAya che. anaMtajJAnIonI gerahAjarImAM tA2ka dharmazAstronI upayogitA jaNAvatAM teo zrImad kahI rahyA che ke "kalikAlanA doSathI dUSita banelA kharekhara anAtha evA amArA jevA jIvonuM jo jinAgama na hota to zuM thAta ?" hRdayabhedaka A vAta jANIne aMtara jinAgamo upara ahobhAvathI ovArI jAya che. mAna - ApaNA durbhAgye AgamarUpI vizALa dariyo to naSTa prAya thai gayo che. rahyuM sahyuM je kaMi biMdu jeTaluM zruta che tenuM paNa saMrakSaNa karI tenA mArge cAlavuM e ApaNI parama pavitra pharaja che. A vAtane satata najara samakSa rAkhIne parama tAraka arihaMta paramAtmAnI AjJAne jIvanamAM tANAvANAnI jema vaNI levA jhaMkhatApUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAjazekharasUrIzvarajI mahArAjA mukhyatayA pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone upakAraka aneka graMtharatnono bhAvAnuvAda karI zAsana upara mahAna upakAra karI rahyA che. temAMnA ja prastuta graMtha "yatilakSaNa samuccaya prakaraNa' nA prakAzanamAM hAlAraratna pa. pU. AcArya zrI kuMdakuMdasUri mahArAjAnA ziSyaratna pa. pU. munirAja zrInayabhadra vi. ma.nI satpreraNAthI tapAgaccha udaya-kalyANa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka TrasTe (caMdAvarakaralena - borIvalI) potAnA jJAnanidhino sadupayoga karI mahAna sukRta karyuM che. zrI arihaMta ArAdhaka TrasTa A avasare temanA sukRtanI bhUri bhUri anumodanA kare che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta graMthano saMkSipta sAra prastutagraMthamAM susAdhunAM sAta lakSaNonuM ( guNonuM) vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. te sAta lakSaNo A pramANe che-mArgAnusArI (=mokSamArgane anusaranArI) kriyA, prajJApanIyatA(bhUlane svIkArIne bhUlane sudhAravAno svabhAva), uttamazraddhA, kriyAomAM apramAda, zakya anuSThAnano AraMbha, guNAnurAga ane gurvAjJAnI parama ArAdhanA. chaThThI gAthAthI 30mI gAthA sudhI mArgAnusArI kriyAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. temAM mArga, AcaraNA, jinavacana, traNa avaMcaka vagere viSayonI suMdara samajaNa ApavAmAM AvI che. 31 thI 44 gAthA sudhImAM prajJApanIyatAguNanuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 45 thI 100 gAthA sudhI uttamazraddhA guNanuM varNana karavAmAM AvyuM che. uttamazraddhAnA vidhisevA, atRpti, zuddhadezanA ane alita parizuddhi e cAra lakSaNonuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. vidhisevA eTale sAdhue dareka dharmakriyA vidhipUrvaka karavI joie. atRpti eTale sAdhune svAdhyAya, tapa vageremAM saMtoSa na thavo joie. zuddha dezanA eTale azuddha dezanAthI thatA kaTuphaLone jANIne sAdhue sadA zuddha dezanA karavI joie. AmAM dharmadezanA koNa ApI zake ? kevA jIvane dezanA ApavI, kevI rIte, ApavI vagerenuM suMdara varNana che. alita parizuddhi eTale saMyamamAM thaI gayelA aticAronI zuddhi karavI. 101 thI 111 gAthA sudhI "kriyAmAM apramAda" guNanuM varNana che. AmAM apramAdathI azubha anubaMdha tUTe, anubaMdha na tUTe to paNa anubaMdhane toDavAno prayatna nakAmo na jAya, azubha anubaMdhanA vicchedathI akaraNaniyama vagerenuM suMdara varNana che. 112 thI 119 gAthA sudhI zakya anuSThAnano prAraMbha e lakSaNanuM nirUpaNa karyuM che. AmAM azakya anuSThAnathI thatA nukazAnanuM varNana karavA sAthe zakyamAM jarApaNa pramAda na karavAno upadeza Apyo che. 120 thI 135 gAthA sudhI guNAnurAganuM hRdayaMgama varNana karavAmAM AvyuM che. jo sAdhuo A guNane barobara samajIne guNAnurAga keLave to sAdhuomAM paraspara dveSabhAva thavAno jarA ya avakAza na rahe, ane samudAyarAga AdinA kAraMNe apAtuM zithilAcAranuM poSaNa baMdha thAya. zrAvako paNa A guNane samaje ane amalamAM mUke to susAdhuo pratye bhedabhAva na thAya ane zithilAcAranuM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thatuM poSaNa paNa baMdha thAya. 136 thI 216 gAthA sudhI gurvAjJAnI parama ArAdhanA e sAtamA lakSaNanuM atizaya vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. temAM guruno upakAra, guruno tyAga karavAthI thato doSo, gurukulamAM rahevAthI thatA lAbho, gurukulano tyAga karIne ekalA vicaravAthI thatA doSo, AcAryavacananA pAlanamAM tIrthakaravacananuM pAlana thaI jAya, gItArtha vihAra ane gItArtha nizrita vihAra, jAtakalpa-ajAtakalpa, samAptakalpaasamAptakalpa bhAvAcAryanI tIrthaMkara tulyatA, kevA AcAryo mokSamArgano nAza kare che, sugurumAM kayA guNo hovA joie, gurumAM doSo hoya to paNa mUlaguNa saMpanna guruno tyAga na karavo, gurunI avahIlanAthI thatA anartho, kuguruo pote DUbavA sAthe mugdha ziSyone paNa DUbADe che, zithila paNa zuddha prarUpaNA karanAra karmanirjarA kare ane sulabhabodhi bane, traNa mokSamArga, traNa saMsAramArga, gurunI avajJA karanAra pApazramaNa che, guNAdhika paNa ziSya gurunI avajJA na karavI, gurumAM sUkSmadoSo hoya to paNa guru tyAga karavA yogya nathI ityAdi aneka viSayonuM samyagU pratipAdana karavA AvyuM che. pRSTha : prastuta graMthamAM AvelI kathAono akArAdi krama * * kathA pRSTha | kathA ahaMdatta 136 mahAgirisUri 148 atimukta muni 162 | meghamuni 130 kRtrima gAMDA banelA maMgusUri 116 rAjA-maMtrI 278 vajasvAmI 272 grAmodhyakSa- rAjA 184 | zabara 113 caMDarudrAcArya 223 | zivabhUti 152 dahanadeva 135 sAvadyAcArya piMthakamuni 232 saMgamasUri 17 mASatuSamuni 44 | susAdhunA niMdaka muni 250 16 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakArazrIno saMkSipta paricaya buddhizAlI jasavaMtakumAraH- uttara gujarAtamAM aNahilapura pATaNanI najIka Avela kanoDuM gAmamAM nArAyaNa nAmanA eka jaina vaNika hatA. emanI patnInuM nAma saubhAgyadevI hatuM. A daMpatIne jazavaMtakumAra ane padmasiMha nAme be putro hatA. baMne buddhizAlI hatA. temAM paNa jazavaMtakumAra khUbaruM buddhizAlI hato. ekavAra saubhAgyadevIe bhojanano samaya thavA chatAM bhojana karyuM nahi. AthI jazavaMte pUchyuM: mA ! tuM bhojana kema karatI nathI ? mAtAe kahyuMH bhaktAmara stotra sAMbhaLyA vinA bhojana na karavAno mAro niyama che. da22oja gurunA mukhe bhaktAmara stotra sAMbhaLyA pachI bhojana karuM chuM. paNa Aje atizaya varSAdanA kAraNe upAzrayamAM jai zakAyuM nathI. ethI bhaktAmaranuM zravaNa thayuM nathI. A sAMbhaLI jazavaMte kahyuMH mA ! huM dararoja tArI sAthe bhaktAmara sAMbhaLavA AvuM chuM. AthI mane bhaktAmara yAda che. Ama kahIne teNe saMpUrNa bhaktAmara atyaMta zuddhipUrvaka saMbhaLAvyuM. Avo hato buddhizAlI jazavaMtakumAra ! AvI hatI tenI smaraNazakti ! jasavaMtakumAramAMthI yazovijayaH- pU. zrI naya vi. ma. Adi munio vi. saM. 1687nuM comAsu 'kuNaghera'... gAmamAM karIne 'koDuM' gAmamAM padhAryA. tyAM thoDo samaya teozrIe sthiratA karI. A vakhate saMtAnomAM dhArmika saMskAro Ave e mATe saubhAgyadevI potAnA baMne bALakone jinamaMdiramAM ane upAzrayamAM mokalatI hatI. baMne bALako da22oja guru pAse AvIne dhArmika sUtro kaMThastha karatA hatA. gurune AhAra-pANI mATe potAnA ghare lai jatA hatA. AthI baMne bALako gurunA nikaTanA paricayamAM AvyA. pariNAme jazavaMtakumA2mAM dIkSAnI bhAvanA thaI. pU. zrI naya vi. mahArAje tenI A bhAvanA tenA mA-bApane jaNAvIne A bALaka dIkSA leze to mahAna zAsanaprabhAvaka thaze vagere kahyuM. baMnee saharSa dIkSAnI anumati ApI. vizeSa zAsanaprabhAvanA thAya e hetuthI pATaNamAM dIkSA ApavAno nirNaya karyo. svabaMdhune saMyama mArge jato jANIne padmasiMhane paNa dIkSAnI bhAvanA thai. mAtA-pitAe tene paNa saharSa dIkSAnI anumati ApI. baMnenI vi. saM. 1688mAM pATaNamAM mahotsavapUrvaka dIkSA thai. A vakhate jazavaMtanI vaya lagabhaga 9-10 varSanI hatI. padmasiMha enAthI thoDo nAno hato. dIkSAmAM baMnenuM anukrame 'yazovijaya' ane 'padmavijaya' evuM nAma rAkhavAmAM AvyuM. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruparicaya - bAdazAha akabaranA pratibodhaka AcArya zrI hIrasUrIzvarajI thayA. temanA ziSya upAdhyAya zrI kalyANavijayajI gaNI thayA. temanA ziSya zrI lAbhavijayajI gaNI, temanA ziSya zrI jitavijayajI gaNI, temanA gurubhrAtA zrI navijayajI gaNI hatA. zrI yazovijayajI ane zrI pravijayajI e baMne zrI navijayajI gaNInA ziSyo banyA. - kAzI-AgrAmAM vidyAbhyAsaH- dIkSA bAda zrI yazovijaya mahArAje lagabhaga daza varSa sudhI gujarAtamAM rahIne zAstrAbhyAsa karyo. A daramiyAna temaNe vi. saM. 1699mAM saMgha samakSa ATha moTAM avadhAno karyA hatAM. A vakhate saMghanA AgevAna zAha dhanajI sUrAe pU. zrI naya vi. ma.ne vinaMti karI ke zrI yazovijaya mahArAja bIjA hemacaMdrasUri thAya tevA che. tethI Apa kAzI jaine temane padarzana Adi graMthono abhyAsa karAvo. e mATe je kaMI kharca thAya teno lAbha huM laIza. AthI pU. zrInayavijaya ma. Adie kAzI tarapha vihAra karyo. kAzImAM zrI yazovijaya mahArAje paDradarzana, prAcIna-navya nyAya Adino saMgIna abhyAsa karyo. adhyApaka paMDitone rojano eka rUpiyo ApavAmAM Avato hato. AmAM kula be hajAra rUpiyAno kharca thamyo hato. . traNa varSa kAzImAM abhyAsa karIne vadhu abhyAsa mATe zrI yazovijaya ma. 'svaguru AdinI sAthe AgrAmAM padhAryA. tyAM cAra varSa sudhI abhyAsa karyo. kharcano lAbha (sAta so rUpiyA) AgrAnA saMgha lIdho. tIvra maraNa zakti - kAzImAM adhyayana karatA hatA tyAre adhyApaka AcAryanI sAthe thayela vAta uparathI zrI yazovijaya mahArAjane jANavA maLyuM ke AcAryanI pAse eka atyaMta mahattvano nyAyagraMtha che. paNa teo amane bhaNAvavAmAM saMkoca anubhave che. AthI zrI yazovijaya mahArAje jovAne mATe te graMtha mAgyo. graMtha maLatAM rAte pote tathA sahAdhyAyI anya munie maLIne graMthano ardhI-ardhA bhAga kaMThastha karI lIdho. A rIte saMpUrNa graMtha kaMThastha karIne savAre e pAcho ApI dIdho. e graMtha lagabhaga daza hajAra zloka pramANa hato. avadhAna prayogaH- kAzI-AgrAmAM abhyAsa karIne ajeyavAdI banelA zrI yazovijaya mahArAje amadAvAda tarapha vihAra karyo. sthaLe sthaLe vAdamAM vijaya meLavatA teozrI amadAvAda padhAryA. kAzImAM "nyAya vizArada" biruda maLavAthI ane rastAmAM aneka vAdIone jItavAthI teozrI amadAvAda vageremAM khUba prasiddha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 - banI cUkyAM hatAM. AthI ghaNAM varSo pachI amadAvAda padhAratA A mahApuruSanA darzana Adi mATe aneka vidvAno, bhaTTo, vAdIo, yAcako, cAraNo vagere ToLe maLIne sAme AvavA lAgyA. teozrIe amadAvAda nagaramAM praveza karyo tyAre jaina saMgha Adi vizALa medanIe teozrInuM svAgata karyuM. jaina saMgha Adi vizALa mAnavamedanIthI parivarelA teozrI svaguru Adi sahita nAgapurI (nAgorI) dharmazALAmAM padhAryA. gujarAtanA sUbA mahobatakhAne teozrInI prazaMsA. sAMbhaLI. AthI te sUbAne teozrInI vidyA jANavAnI utkaMThA thaI. tenA nimaMtraNathI teozrIe rAjadarabAramAM aDhAra avadhAno karI batAvyAM. sUbAe khuza thaI teozrInI buddhinA vakhANa karyA, rAjazAhI ADaMbarathI teozrIne temanA sthAne laI javAmAM AvyA. vIsasthAnaka tapa ane upAdhyAyapada - tyAra bAda teozrIe aneka graMthonI racanA karI. samaya jatAM amadAvAdanA saMghe gacchanAyaka AcAryazrI vijayadevasUrIzvarajI mahArAja samakSa zrI yazovijaya mahArAjane upAdhyAyapade sthApavA AgrahabharI vinaMti karI. A daramiyAna teozrIe vIsasthAnaka oLIno tapa zarU karyo. A tapamAM zrI jayasomavijayajI Adi munioe temanI sevA karI. vidhipUrvaka tapanI ArAdhanA pUrNa thatAM gacchanAyaka zrI vijayadevasUrIzvarajI ma.nA paTTadhara zrI vijayaprabhasUrijIe vi. saM. 1718mAM teozrIne upAdhyAya pada ApyuM. aneka birudo - A vakhate jainadharmamAM corAzI gaccho hatA. A badhA gacchomAM teozrInI asAdhAraNa vidvAna tarIke prasiddhi hatI. vidvAnomAM teozrI "laghu haribhadra, nyAyAcArya, nyAyavizArada, kUrcAlIzArada, sUraguru, tArkika" Adi aneka birudothI alaMkRta banyA. kAzImAM vidyAbhyAsa daramiyAna teozrIe mahApaMDitothI paNa ajeya eka saMnyAsIne vAdamAM jItI lIdho. AthI kAzInA rAjAe tathA badhA paMDitoe maLIne temane "nyAyavizArada" biruda aparNa karyuM hatuM. teozrIe nyAyanA so graMthonI racanA karI tyAre te graMthone joine prasanna banelA bhaTTAcAryoe maLIne teozrIne "nyAyAcArya" biruda ApyuM hatuM. sarasvatImaMtranI sAdhanA - mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje kAzImAM vidyAbhyAsa daramiyAna gaMgA nadInA kinAre padanA jApathI sarasvatI devInI sAdhanA karI hatI. (e sarasvatIno maMtra che.) AthI teozrIne kaThIna graMthonA abhyAsa mATe ane navIna graMthonI racanA mATe sarasvatI devInI kRpA Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 prApta thaI hatI. AthI ja teozrIe svaracita dareka graMthanA prathama zlokanI zarUAta che padathI karI che. - graMtha racanA- mahopAdhyAya zrI yazovijaya mahArAje seMkaDo graMthonI racanA karI che. pote racelA "jaina taka paribhASA" graMthanI prazastimAM tathA pratimA zataka" graMthanI prastAvanAmAM nyAya saMbaMdhI eka so graMthonI racanAno spaSTa ullekha che. tathA "rahasya" zabdAMkita ekaso ATha graMthonI racanA karI che evuM bhASA rahasya" graMthanA prAraMbhamAM teozrIe jaNAvyuM che. bIjA paNa aneka prAta-saMskRta graMtho teozrIe banAvyA che. tathA anyanA aneka graMtho upara teozrIe TIkA paNa racI che. gujarAtI bhASAmAM paNa aneka racanAo karI che. teozrIe Agama, tarka, nyAya, anekAMtavAda, tattvajJAna, sAhitya, alaMkAra, chaMda, yoga, adhyAtma, AcAra, cAritra Adi aneka viSayo upara graMtha racanA karI che. emaNe racelA seMkaDo graMthomAMthI Aje bahuja thoDA graMtho upalabdha thAya che. Aje upalabdha thatA thoDA paNa graMtho ghaNA ghaNA upakAraka banI rahyA che. graMtharacanA, zelIH- dareka graMthomAM teozrInuM adbhuta pAMDitya jovA maLe che. temanI tarkazakti. ane samAdhAna karavAnI zakti apUrva che. pUrvAcArya praNIta graMthomAM judI paDatI aneka bAbatomAM teozrIe yuktiyukta samAdhAna karyuM che. yadyapi teozrInI racanAmAM sthaLe sthaLe navya nyAyanI bhASAnI chAMTa jovA maLe . che, ethI sAmAnya jIvone samajavAmAM kaThInatA paDe e sahaja che. Ama chatAM emAM suMdara artho bharelA hovAthI vidvAno mATe AnaMdadAyaka bane che. emanA graMthonA sArane pAmyA vinA zrI jinazAsananuM yathArtha jJAna Aje du:zakya che. jo vidvAno parizrama laIne temanA graMthono saraLa bhASAmAM bhAvAnuvAda kare to sAmAnya jIvone paNa temAMthI ghaNuM jANavAnuM maLI zake. niDaratA ane niHspRhatA - sUtra, niryukti, bhASya, cUrNi ane TIkA e paMcAMgI svarUpa zrI jinapravacanathI jarA paNa pheraphAra bolanAranI teozrIe sakhata jhATakaNI kADhI che. sthAnakavAsI ane digaMbaronI jinavacanathI viruddha mAnyAtAonuM yuktithI khaMDana karyuM che. kevala nizcayane ke kevala vyavahArane pakaDanArAo sAme lAlabattI dharI che. sthaLe sthaLe nizcaya ane vyavahAra e baMnenuM (baMnenI sAthe jarUriyAtanuM) samarthana karyuM che. teozrI sAdhuomAM pravezelI zithilatA sAme paNa aMgulinirdeza karyA vinA rahyA nathI. kumatanuM yuktiyukta khaMDana karavAthI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2. temanA aneka duzmano paNa UbhA thayA hatA. paNa teozrIe tenI jarApaNa paravA karI nathI. AnA kAraNe AvelI muzkelIone dhIratAthI sahana karI hatI. AnAthI e paNa siddha thAya che ke teozrI mAna-sanmAnanI AkAMkSAthI ane bhayathI mukta hatA. kAraNa ke mAna-sanmAnanI vRttivALA ane Darapoka jIvo A rIte satyanuM samarthana karI zake nahi. AthI teozrI niHspRha hovA sAthe nIDara paNa hatA. teozrIe niHspRha ane nIDara banIne asatyanuM unmelana ane satyanuM samarthana karavA vaDe zAsananI amUlya sevA karI che. dharmasaMgrahamAM prazaMsAH- A mahApuruSanA samakAlIna mahopAdhyAya zrImAnavijayajI gaNivare svaracita dharmasaMgraha graMthanI prazastimAM teozrInI prazaMsA karatAM lakhyuM che ke "je mahApuruSa satyatarkathI utpanna thayelI tIkSNa buddhi vaDe samagra darzanomAM agresara banyA che, tapagacchamAM mukhya banyA che, kAzImAM anyadarzanIonI sabhAmAM jItIne zreSTha jaina matanA prabhAvane jemaNe vistAryo che, jeoe tarka pramANa ane nyAya AdithI yukta prakRSTa graMtha racanA- vaDe prAcIna munionuM zrutakevalIpaNuM A kALamAM pragaTa batAvI ApyuM che, te zrIyazovijayajI upAdhyAya sarva upAdhyAyomAM mukhya che. A dharmasaMgraha graMtha taiyAra thayA pachI zrImAnavijayajI mahArAje zrI upAdhyAyajI (yazovijaya) mahArAjanI pAse zodhAvyo che." ravargavAsaH- teonuM aMtima cAturmAsa vi. saM. 1743mAM vaDodarA zaheranI pAse Avela DabhoI (darbhAvatI) gAmamAM thayuM hatuM. tyAM ja vi saM. 1744mAM teozrIno svargavAsa thayo hato. agni saMskAranA sthaLe teozrInuM smAraka banAvavAmAM AvyuM che. tyAM temanI caraNapAdukAnI sthApanA karavAmAM AvI che. tenI pratiSThA vi.saM. 174pamAM karavAmAM AvI che. TTTS vara Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-4| 31 viSayAnukrama viSaya gAthAMka viSaya gAthAMka anubaMdha catuSTaya 1mArgAnusArIkriyA bhAvacAritranuM utsarga-apavAda liMga kevI rIte? 20-21-22 apariNata-atipariNata-pariNata - 2 | viziSTa jJAna vinA paNa mArgA. patinAM sAta lakSaNo bhAva cAtunuM liMga che. 23-24 rucirUpa samyakatva bhAva - 1 mArganusArI kriyA 25-26-27 samyatva che. kevI kriyA mArgAnusArI che? apunabaMdhakanI mArgAkriyA mArganuM svarUpa bhAvacAritranuM liMga samyajJAnatrika mArga che, to ' kevI rIte ? 28-29-30 ahIM zAstra ane AcaraNAne 2 prajJApanIyatA mArga kema kahyo? AgamanuM vacana ja pravartaka-nirvataka konAmAM kayA kAraNathI jyAM zAstra tyAM sarvajJa prajJApanIyatA hoya? Aje zAstrAbhyAsa kema zAstramAM aneka prakAranAM sUtro hoya 33 maMda banela che? prajJApanIyane guru kevI rIte sarvArthasiddhi eTale zuM? samajAve ? 34thI4ra bahujana AzIrNane mArga bodha karavAnA cAra upAyo kahevo e yukata che. aprajJApanIyane na samajAvI zakAya. 44 . 3 uttamazraddhA pAMca prakArano vyavahAra keTalIka AcaraNAno sAkSAt uttamazraddhAnAM cAra lakSaNo ullekha 7-8-9 1 vidhi sevA kevI AcaraNAne pramANa mAnavI? 10-11 dravyAdinI pratikULatAmAM paNa kevI AcaraNanuM pramANa na vidhino pakSapAta 46thIpa1 mAnavI? 12-13-14 jIvavadha thavA chatAM jIvavadhanI bIjI rIte mArganuM lakSaNa 15 pratijJAno bhaMga nahi. para vizeSajJAna vinA paNa gurune AdhIna lokonI ane sAdhunI banelAmAM mArganusAritA ghaTe. 16-17 AtmarakSAmAM bheda pa3-54-55 morgAnusAritA kyAre prApta thAya? 18 jIvavadhathI gRhasthane karmabaMdha, traNa avaMcaka 18 zuddha sAdhune nahi 43 56 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 viSaya gAthAMka viSaya gAthAMka pariNAma pramANe baMdha-nirjarA pa7 | kadAgrahI puSTa kAraNamAM paNa jeTalA saMsArahetu teTalA ja mahetu 58 | apavAda na seve. - 91 samAna kriyAthI karmabaMdha paNa thAya | vizuddha zraddhAvALA niyatavAsAdimAM ane nirjarA paNa thAya. 59 | saMmati na Ape saMsAranA hetuo paNa mokSanA hetu bane sva-paranA hitakAMkSI sAdhu zuM kare ? : 3 ane mokSanA hetuo paNa saMsAranA | apAtramAM dezanAthI anartho 94-95-96 hetu bane. 60-61 | yogyane ja dharmopadeza apAya. 97-98 bAhyavastuthI baMdha nathI to yatanA 4 khalitaparizuddhi ' ' zA mATe karavI? 62-63-64 | zraddhALu sAdhu aticAronI vezadhArI sAdhu bhAvasAdhu kema nahi? 65 | zuddhi kare. * 99-100 2 avRmi ( 4 kriyAmAM apramAda : zraddhALu sAdhune dharmakAryamAM sadA amAdathI ja kriyAo . atRpti 66thI69 saphala bane , 101-102 3 vizuddha dezanA pramAdInI kriyA chakAyavighAtaka bane 103 | apramAdI kevo hoya ? kevo sAdhu vizuddha dezanAne yogya che? 70 104-105 | apramAdavRddhi mokSalAbhano hetu che 106 kevo sAdhu zatrunA sthAne rahenAro che? 71-72 | apramAdathI. azubha anubaMdha tUTe 107 bhASAnI vizeSatAne na jANanArAno | caudapUrvIo nigodamAM gayA upadeza mithyA che. 73-74 tenAM kAraNo viSama prasaMge paNa gItArtho | anubaMdhane toDavAno prayatna zrutAnusArI bolI zake che. 7pathI82 nakAmo na jAya. sAdhu manohara dezanA Ape 83 azubha anubaMdhanA vicchedathI madhyastha ja dezanA ApavAne lAyaka che. 84 | akaraNaniyama 107 vivAdAspada bAbatamAM gItArthone kaMTaka-jvara-dizAmoha tulya traNa vidgo 108 zuM ucita che ? . 85-86 | lAyopathamikabhAvathI kareluM anuSThAna utsutra prarUpaNAnAM kavipAko 87 | baMdha thAya to paNa pharI zubhabhAvanI gAravarasiko pramAdarUpa vRddhi karanAruM bane . 109 khADAmAM paDe che. 88-89 |vIryane gopavyA vinA karAto udyama kadAgrahI doSane guNa mAne che. 90| apramAdano kaSapaTTa che. 110 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 viSaya gAthAMka viSayo gAthAMka zakti hovA chatAM saMyamamAM guNAnurAganuM phUla 135 sIdAtAnuM cAritra vizuddha na bane. 111 gurvAjJAnI parama ArAdhanA pa zakaya anuSThAna prAraMbha |garvajJAnI ArAdhanAthI zreSTha traNa pratyaya 112 bIjo koi guNa nathI 136 gurunI avajJA karIne azakya anuSThAna |traNanA upakArano badalo karanAra saMsAramAM bhame. 113-114 vALavo duHzakya che. 137 AtmotkarSathI azakyano prAraMbha thAya. 115 guNvajJAnuM pAlana na karavAthI saMghayaNane anurUpa zakya anuSThAna thatA doSo 138 karanAra asaMyamamAM paDato nathI. * 116 |gurukulavAsathI thatA lAbho 139 'zithila khoTA AlaMbano laine . gurukulavAsamAM doSo paNa zakyane paNa mUkI de 117-118|guNarUpa bane 140thI142 pratikULa saMyogomAM yatanAthI vartavuM. 119|gurvAjJAnA tyAgamAM jinAjJA - 6 uttamaguNAnu rAga na rahe 143-144 samyagadaSTine paNa guNamAM rAMga hoya. 120 gurvAjJAnI pradhAnatAmAM zrIvIranAthe atimuktanI prazaMsA karI 121 grAmodhyakSa-rAjAnuM dRSTAMta 145 vividha rIte guNarAganuM tIrthaMkaravacananA pAlanamAM AcArya samarthana - 122thI126 vacananuM pAlana, AcAryavacananA guNahIna svajanAdi pratye pAlanamAM tIrthakara vacananuM. rAga na thAya. 127] pAlana 146-147-148 gurubaMdhu vagere sugatimAM na laI jAya 128 gautamasvAmInA dRSTAMtathI kSamAzramaNonA hastathI ema gurukulavAsanuM mahattva 149 zA mATe kahe ?' 129thI131 phUlavadhUnA dRSTAMtathI doSalezane bolIne guNasaMpannamAM gurukulavAsano atyAga guNAnurAga dhAraNa na karanAramAM | samAdiguNonI vRddhi cAritra nahi. 132 gurukulavAsamAM thAya 151thI154 guNa-doSamAM madhyasthatA gurunI dRSTi samakSa rahevAthI avivekavALI che. 133 doSothI bacAya 155 guNarAgIne guNasaMpanna upara kevA sAdhune ekalA vihAranI svajanathI paNa adhika rAga hoya 134|anujJA che? 156-157-158 | | kevA sAdhune eka Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 viSaya gAthAka|viSaya gAthAka gItArtha-gItArtha nizrita ema saMvignapAlikanAM lakSaNo 205-206 be vihAra 159 saMvijhapAlika-zukUlapAkSikaekalA vicaranArane thatA doSo 160/kRSNapAkSika jAta-ajAtakalpa, samApta AcaraNa zakya na bane to paNa asamAptakalpa 161-1ra-163 prarUpaNA zuddha kare bIjo tevo na maLe to ja zithila paNa satyaprarUpaka , ekAkI vihAra 164 karma nirjarA kare . janApavAdanA bhayathI ekAkI na caraNasitarI-karaNasitarI - 208 vicare muhapattinA paDilehaNanI vidhi : - 208 165-166| vividha rIte saMvignapAkSikanuM varNana 209 jinAjJA mujaba ekAkIvihAramAM gurunI avajJA karanAra sAdhu gurukulavAsano tyAga thato nathI. 167 pApa zramaNa che. * 215 guNavAna ja guru guru tarIke guNAdhika ziSya paNa gurunI ISTa che. gurumAM kayA guNo sAtaguNone dhAraNa karanArA hovA joie? 171thI178 | sAdhunI prazaMsA 217-218 alpadoSamAM paNa gurune ucita A kALamAM paNa AvA sAdhu che. 219 hitazikSA ApavI. 179-187|sAdhuo nathI ema kahenArane gurunI avahIlanAthI saMsAra prAyazcitta 220-221-222 paribhramaNa 180 sUkSmadoSothI bhAvacAritrano paMthaka munie suziSya evuM nAza na thAya 223 vizeSaNa prApta karyuM 181 pAMca prakAranA sAdhuo 224 zailakasUri-paMthakamuninA daSTAMta konAmAM bhAva sAdhupaNuM hoya? 225 viSe vividha vicAraNA 182thI203 graMtha racanAno hetuM 226 mugdhaziSyono DUbADanArA pApI che. 204 graMthakAranI prArthanA 227 168-170 avajJA na karavI. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dharaNendra-padmAvatI saMpUjitAya OM hrIM zrI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH | || zrI dAna-prema-rAmacaMdra-hIrasUrigurubhyo namaH // |nama: || nyAyavizArada-nyAyAcArya-mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNi viracitaM zrIyatilakSaNasamuccayaprakaraNam siddhattharAyaputtaM, titthayaraM paNamiUNa bhattIe // suttoiaNIIe, samma jailakkhaNaM vuccham // 1 // siddhArtharAjaputraM, tIrthakaraM praNamya bhaktyA // sutroDitanItyA, satitakSaNaM vacce II II - siddhArtha rAjAnA putra (zrI vIra) tIrthaMkarane bhaktithI praNAma karIne sUtrokta nItithI (=sUtramAM kahyA pramANe) satya tilakSaNane kahIza. anubaMdha catuSTaya - vizeSArtha A gAthAmAM graMthakArazrIe maMgala, viSaya (=abhidheya), prayojana ane saMbaMdha e anubaMdha catuSTayano nirdeza karyo che. te A pramANe maMgala- "siddhArtha rAjAnA putra zrI vIra) tIrthakarane bhaktithI praNAma karIne" e padothI vighnone dUra karavAnuM kAraNa ane zAstranuM mULa evuM maMgala karyuM che. zAstranA prAraMbhamAM maMgala karavAthI zAstraracanA karavAmAM AvanArAM vighno dUra thAya che. mATe maMgala vighnone dUra karavAnuM kAraNa che. viba vinA zAstra pUrNa thAya e mATe ziSTa puruSo zAstranA prAraMbhamAM maMgala kare che. mATe maMgala zAstranuM mULa che. vipnanA vinAza mATe maMgala karavuM joIe. kahyuM che ke - 5.1 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-1 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa bahuvigghAI seyAI teNa kymNglovyaarehiN| tye TTiyaa, vijJANa mahAnidI trA vizeSA. 12aa kalyANakArI kAryo bahu vipnavALAM hoya che. AthI zAstramAM vidyA ane mahAnidhAnanI jema maMgala ane (upacAraka) dharmAcaraNa pUrvaka pravRtti karavI joIe." ziSyapravRtti mATe maMgala pUrvapakSa - graMthanA prAraMbhamAM vAcika namaskArarUpa maMgala vAkyano ullekha karyA vinA ja mAnasika namaskAra, tapazcaryA Adi anya maMgalathI ja vighnono vinAza thaI javAthI ISTakAryanI siddhi thaI jaze. AthI graMthanuM kada vadhAranArA vAcika namaskAranI jarUra nathI. ' uttarapakSa- vAta satya che. mAnasika namaskAra AdithI vighna vinAza thaI zakato hovA chatAM jo graMthanA prAraMbhamAM ISTadevanamaskArarUpa maMgalavAkyano ullekha na karavAmAM Ave to koIka pramAdI ziSya ISTadeva namaskArarUpa maMgala karyA vinA ja graMthanuM adhyayana, zravaNa vagere kare, AthI tene vina AvavAno saMbhava hovAthI tenI te graMthamAM pravRtti na thAya. graMthamAM maMgala vAkyano ullekha karavAthI pramAdI ziSya paNa maMgala vAkyanA pAThapUrvaka adhyayana Adi kare. e maMgalavacanathI thayelA devasaMbaMdhI zubha bhAvathI, vighno dUra thavAthI zAstramAM nirvighna pravRtti thAya che. graMthanA prAraMbhamAM vAcika namaskAra karavAthI bIjo lAbha e thAya che ke A zAstra amuka deve kahelAM Agamane anusaranAruM che mATe upAdeya che evI buddhi thAya che. AthI ziSya temAM pravRtti kare che. Ama ziSya pravRtti mATe paNa graMthanA prAraMbhamAM maMgalavAkyano ullekha karavAnI jarUra che. kahyuM che ke maMgalapuvvapatto, pamattasIsovi pAramiha jAi / satthe visesaNANA, tu goravAdiha payaTTejA // 1 // "graMthanA prAraMbhamAM maMgalavacananA ullekhathI pramAdI ziSya paNa maMgalapUrvaka pravRtti karIne zAstranA pArane pAme che, tathA vizeSa prakAranA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 3 gAthA-1 (A. zAstra amuka deve kahelA Agamane anusaranAruM che evA) jJAnathI gauravapUrvaka zAstramAM pravRtti kare." ziSTAcArapAlana mATe maMgala * pUrvapakSa:- prAraMbhamAM maMgalavacananA ullekha vinA paNa ghaNAM zAstro pUrNa thayelAM dekhAtAM hovAthI ane te zAstromAM zrotAonI pravRtti paNa dekhAtI hovAthI maMgala vinA paNa cAlI zake che. AthI graMthanuM kada vadhAranAra A maMgalavacananI jarUra nathI. uttarapakSa tamArI vAta satya che. paNa ziSTAcAranA pAlana mATe maMgalano ullekha jarUrI che. ziSTa puruSo ISTakAryamAM pravRtti kare che tyAre prAyaH ISTadevane namaskAra karIne kare che. A graMthakAra (mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAja) paNa ziSTa che. AthI ziSTAcAranA pAlana mATe maMgalavacana jarUrI che. kahyuM che ke ziSTAH ziSTatvamAyAnti shissttmaargaanupaalnaat| tallaMghanAdaziSTatvaM, teSAM samanupadyate // 1 // " "ziSTapuruSa ziSTamArganuM pAlana karavAthI ziSTapaNAne pAme che, ziSTa mArganuM ullaMghana karavAthI aziSTapaNe pAme che." * : viSaya- jenuM varNana karavAnuM hoya tene viSaya (=abhidheya) kahevAmAM Ave che. A graMthamAM zuM kahevAmAM AvyuM che ema khAlamAM na Ave tyAM sudhI vicAra pUrvaka pravRtti karanArA buddhimAna puruSo graMthamAM pravRtti na kare. AthI graMthanA prAraMbhamAM abhidheya kahevuM joIe. prastutamAM "tilakSaNa"ne ema kahIne abhidheya jaNAvyuM che. A graMthano viSaya "matinAM lakSaNo che, arthAt A graMthamAM yatinAM lakSaNo kahevAmAM Avaze. prayojana - prayojana eTale hetu. kayA hetuthI A graMtha racavAmAM Avyo che? A graMthanI racanAnuM phaLa zuM che? te jaNAvavuM joIe. kAraNa ke prekSAkArI puruSo prayojana ( hetune ke phaLane) jANyA vinA pravRtti na kare. prastutamAM "satya" ema kahIne prayojana jaNAvyuM che. yatinAM .: tallaMghanAdazi Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa sAcAM lakSaNone jaNAvavA e prayojana che, arthAt tinAM sAcAM lakSaNo jaNAvavAM mATe A graMthanI racanA karI che. prayojananA sAmAnya ane vizeSa ema be prakAra che. temAM ahIM yatinAM sAcAM lakSaNonuM jJAna thAya'' e vizeSa prayojana che. sAmAnya prayojana to mokSa ja che. jo ke prastutamAM sAmAnya prayojanano sAkSAt nirdeza karyo nathI, to paNa abhidheya ane vizeSa prayojananA nirdezathI garbhita rIte kahevAI gayo che: kAraNa ke ahIM yatinAM lakSaNo jaNAvavAnA che. je mokSa mATe mahenata' kare te pati kahevAya. Ama yati zabdanI vyAkhyAmAM ja mokSa AvI jAya che. gAthA-1 4 saMbaMdhaH- "A graMthanuM A phaLa che" evo je yoga (=graMthano phalanI sAthe saMbaMdha) te saMbaMdha kahevAya che. prastutamAM sAdhya-sAdhana saMbaMdha che. sAdhya eTale je siddha karavAnuM hoya (=prApta karavAnuM hoya) te. bIjA. zabdomAM kahIe to sAdhya eTale prayojana=phala. sAdhyane je siddha karI Ape te sAdhana. prastutamAM yatinAM sAcAM lakSaNono bodha sAdhya che. A graMtha tenuM sAdhana che. Ama graMthano phalanI sAthe saMbaMdha te sAdhya-sAdhana saMbaMdha. mULa gAthAmAM sAdhyasAdhanarUpa saMbaMdhano sAkSAt nirdeza na karyo hovA chatAM prayojananA nirdezathI garbhita rIte sAdhya-sAdhana rUpa saMbaMdhano paNa nirdeza thaI gayo che. sUtrokta nItithIH- (=gaNadharapraNIta sUtronA AdhAre) ema kahIne "A graMthamAM svataMtrapaNe nahi paNa sarvajJanA vacananA AdhAre kahIza" ema jaNAvyuM che. Ama jaNAvIne graMthakAre A graMthanI vizvasanIyatAnuM sUcana karyuM che. sarvajJanuM vacana vizvasanIya ja hoya. kAraNa ke sarvajJamAM asatya bolavAnA kAraNo nathI. rAga-dveSa ane moha (=ajJAnatA) e traNa asatya bolavAmAM kAraNo che. pUrvadhara zrI umAsvAti mahArAje kahyuM che ke rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya naite doSAstasyAnRtakAraNaM kiM syAt // "rAga-dveSa ke mohathI asatya vacana bolAya che. jemAM A traNa doSo nathI tene asatya bolavAnuM prayojana zuM hoya ? arthAt na hoya." sarvajJamAM rAga-dveSa ane moha (ajJAnatA) na hoya. [1] Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-2 'ussaggavavAyANaM, jayaNAjutto jaI sue bhaNio // biMti a puMvvAyariA, sattavihaM lakkhaNaM tassa // 2 // utsargApavAdayo-ya'tanAyukto yatiH zrute bhaNitaH // bruvanti ca pUrvAcAryAH, saptavidhaM lakSaNaM tasya // 2 // pati utsarga-apavAdathI yukta hoya (=utsarga-apavAda e baMnenuM yathAyogya sevana karanAro hoya) ema zAstramAM kahyuM che. te yatinuM lakSaNa sAta prakAranuM che, arthAt yatinAM sAta lakSaNo che, ema pUrvAcAryo kahe che. utsarga-apavAda vizeSArtha- utsarga-apavAda-sAmAnyovato vidhi : sAmAnyathI kahelo vidhi utsarga che. vizeSoto vidharavA = vizeSathI kahelo vidhi apavAda che. jemake - zrAvakathI sAdhune AdhAkarmI Adi doSita AhAra na vahorAvAya e utsarga sUtra che. paNa mAMdagI Adi puSTa kAraNathI AdhAkarmI Adi doSita paNa AhAra vahorAvI zakAya e apavAda sUtra che. mokSanI sAdhanAmAM utsarga ane apavAda e baMnenuM yathAyogya sevana karavuM jarUrI che. apariNata-atipariNata-pariNata . utsarga-apavAdanA sevanane AzrayIne sAdhunA apariNata, atipariNata ane pariNata ema traNa prakAra che. je sAdhunI mati kevala utsargamAM ja rahe, arthAt je sAdhu kevala utsarga mArge ja cAle, apavAdane sevavAnI jarUra hovA chatAM apavAdane na seve, te apariNata che. je sAdhunI mati kevala apavAdamAM hoya, arthAt je sAdhu kevala apavAda mArge ja cAle, apavAdane sevavAnuM puSTa kAraNa na hovA chatAM apavAdane seve te atipariNata che. je sAdhunI mati utsarga ane apavAda e baMnemAM hoya, arthAt apavAdane sevavAnuM puSTa kAraNa na hoya tyAre utsargane seve ane apavAdane sevavAnuM puSTa kAraNa hoya tyAre apavAdane seve te pariNata che. jema utsarganA samaye utsarga mArge cAlanAra ArAdhaka che, tema apavAdanA samaye apavAda mArge cAlanAra paNa ArAdhaka che. hA, eTaluM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa cokkasa che ke - apavAdanA sevanamAM puSTa kAraNa hovuM joIe. potAnuM mana mAneluM kAraNa na cAle. A viSe upadeza rahasyanI 138mI gAthAno paM. zrI jayasuMdaravi. gaNivara kRta tAtparyArtha nIce mujaba che tAtparyArtha- anukULa dravya-kSetrAdi saMyogomAM paripUrNa dravyAdi yogya saMpUrNa zuddha annapAnAdi anveSaNa anuSThAna te sAdhu mATe utsarga che. jayAre pratikULa dravya-kSetrAdi vartI rahyA hoya tyAre paMcakAdinI parihAnithI. ucita rIte jarUrIyAta pramANe (doSita paNa) annapAnAdinuM Asevana apavAda anuSThAna che. apavAdanuM sevana utsarga sApekSapaNe, arthAt jema bane tema utsarganI vadhu najIka rahevAya tema, karavAnuM hoya che. pratikULa dravyAdimAM ja apavAdanuM aucitya che. paNa anukULa dravyAdivALAne apavAdanuM sevana kevaLa bhaMvAbhinaMditAno ja prabhAva che, bIjuM kAMI nathI. kAraNa ke utsargamArgamAMthI apavAdamArgamAM javAno adhikAra je utsarganA pAlana mATe azakta hoya tene ja che. je pathika svAbhAvika gamana karavAthI atyaMta thAkI gayo hovAnA kAraNe zaktimAna nathI tene ja mArgamAM visAmo vagere levAnI jarUra hoya che. ane ekasarakho roga hovA chatAM paNa je ugracikitsAne sahana karI zake tema hoya te to ugra cikitsA ja karAve, jyAre mRdu cikitsA te karAve ke je ugra cikitsAne sahana karI zake tema na hoya. thAkelo musAphara jo visAmo na le to parizramanI vyAkuLatAthI maraNanuM aniSTa udbhave. tema pratikULa dravya-kSetrAdimAM apavAda sevana na karavAmAM Ave to ArtadhyAna vagerenI vyAkuLatAthI saMyamajIvananuM paNa mota thaI jAya. je svayaM zaktimAna hovA chatAM utsargathI patita thaI apavAdanuM sevana kare che te mUDhAtmA kharekhara potAnAM ja hita para cinagArI cAMpI rahyo che. zrIbRhatkalpabhASyamAM (gAthA-220) paNa kahyuM che ke "zuM doDatAM thAkelo mArgajJAtA kramathI (visAmA karIne) jato nathI ? (jAya ja che.) zuM tIkSNakriyAasahiSNu mRdukriyA karAvato nathI? (karAve ja che.)" (paM. zrI jayasuMdaravijayajI gaNivarakRta gujarAtI tAtparyArtha samApta). A ja viSayanuM varNana upadeza pada gAthA-784 ane caityavaMdana mahAbhASya gAthA 877mAM paNa che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-3-4-5 lakSaNa - lakSaNa eTale vastune oLakhAvanArA vastumAM rahelA guNadharmo. je guNadharmo jene oLakhAve che tenuM lakSaNa kahevAya. jema ke -uSNatA agnine oLakhAve che mATe uSNatA agninuM lakSaNa che. dhUmADo nahi dekhAtA paNa agninuM jJAna karAve che, mATe dhUmADo agninuM lakSaNa che. lakSaNano artha jaNAvatAM kahyuM che ke- asAdhAraNa dharmo nakSaNam = je asAdhAraNa dharma hoya, arthAt lakSya sivAya bIjI koI vastumAM na hoya ane saMpUrNa lakSyamAM avazya hoya te dharma lakSaNa che. - jema ke- upayoga e jIvanuM lakSaNa che. kema ke upayoga jIva sivAya bIjI koI vastumAM na hoya ane jIvamAM avazya hoya. prastutamAM yatinAM lakSaNo eTale A yati che ema oLakhAvanArA yatimAM rahelA asAdhAraNa guNadharmo. [2] maggaNusArikiriyA 1, pannavaNijatta 2 muttamA saddhA // kiriAsu appamAo 4, AraMbho sakkaNuTANe 5 // 3 // garuo guNANurAo 6, guruANArAhaNaM tahA paramaM // akkhayacaraNadhaNANaM, sattavihaM lakkhaNaM evaM // 4 // mArgAnusArikriyA 1 prajJApanIyatva 2 muttamA zraddhA 3 // kriyAsvapramAda 4 ArambhaH zakyAmuSThAne 5 // 3 // gururguNAnurAgaH 6 gurvAjJArAdhanaM tathA paramam 7 // akSatacaraNadhanAnAM, saptavidhaM lakSaNametat // 4 // ' yatinAM sAta lakSaNo akSatacAritrarUpa dhanavALA yationAM mArgAnusArI (=mokSamArgane anusaranArI) kriyA, prajJApanIyatA (=hitopadeza pratye prIti), uttama zraddhA (=kriyAnI ruci), kriyAomAM apramAda, zakya anuSThAnano AraMbha, atizaya guNAnurAga ane gurvAjJAnI parama ArAdhanA A sAta lakSaNo (=guNo) che. [3-4] paheluM lakSaNa-mArgAnusArI kriyA suttAyaraNANugayA, sayalA maggANusAriNI kiriyA // suddhAlaMbaNapunnA, jaM bhaNi dhammarayaNami // 5 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-5-6 8 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa sUtrAcaraNAnugatA sakalA mArgAnusAriNI kriyA / zuddhAlambanapUrNA yad bhaNitaM dharmaratne // 5 // zAstra ane AcaraNAne anusaranArI tathA zuddha AlaMbanathI pavitra evI saghaLI kriyA mArgAnusArI kriyA che. A viSe dharmaratna prakaraNamAM nIce pramANe have pachInI cAra gAthAomAM kahevAze te) kahyuM che. A ' vizeSArtha - zuddha AlaMbanathI pavitra- pUrve kahyuM che ke pati utsarga ane apavAda e baMnenuM yathocita sevana karanAro hoya. ahIM prazna thAya che ke kyAre utsarga ucita che ane kyAre apavAda ucita che, athavA kone utsarga ucita che ane kone apavAda ucita che eno nirNaya kevI rIte thAya ? e nirNaya AlaMbanathI dravya-kSetra-kAla Adi nimittothI thAya. amuka nimittothI utsarga ucita che ane amuka nimittothI apavAda ucita che ema nirNaya karI zakAya. A viSe A graMthanI bIjI gAthAnA vivecanamAM vistArathI jaNAvyuM che. A nirNaya zuddha sAcAM nimittothI thavo joIe, potAnAM mana mAnelAM nimittothI nahi. sAcAM nimittothI utsarga-apavAdanuM sevana karavAmAM thatI kriyA zuddha AlaMbanathI pavitra che, ane mana mAnelAM nimittothI utsarga apavAdanuM sevana karavAmAM thatI kriyA zuddha AlaMbanathI pavitra nathI. [5] ' , maggo AgamaNII, ahavA saMviggabahujaNAinnaM // ubhayANusAriNI jA, sA maggaNusAriNI kiriyA // 6 // mArga AgamanItirathavA saMvignabahujanAcIrNam // ubhayAnusAriNI yA sA mArgAnusAriNI kriyA // 6 // mRgyate-anviSyate'bhimatasthAnAvAptaye puruSairyaH sa mArgaH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvedhA-dravyamArgo grAmAdeH, bhAvamArgo muktipurasya samyagjJAnadarzanacAritrarUpaH kSAyopazamikabhAvarUpo vA, tenehaadhikaarH| sa punaH kAraNe kAryopacArAdAgamanIti:-siddhAntabhaNitAcAraH, athavA saMvignabahujanAcIrNamiti dvirUpo'vagantavya iti| ttraagmo-viitraagvcnm| Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samucca yaprakaraNa uktaM ca "" 'Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAd viduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAddhetvasambhavAt" // tasya nItiH-utsargApavAdarUpaH zuddhasaMyamopAyaH, sa mArgaH / uktaM ca yad vyavahAraH 8 yasmAt pravarttakaM bhuvi, nivarttakaM cAntarAtmano vacanam / dharmazcaitatsaMstho, maunIndraM caitadiha paramam ( SoDa0 2-13) asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasminniyamAtsarvArthasaMsiddhiH " ( SoDa0 2 - 14) / iti / tathA saMvignA-mokSAbhilASiNo ye bahavo janA arthAd gItArthAH, itareSAM saMvegAyogAt, tairyadAcIrNamanuSThitaM kriyArUpam / iha ca saMvignagrahaNamasaMvignAnAM bahUnAmapyapramANatAM darzayati, tathA hi 44 ''jaM jIyamasohikaraM, pAsatthapamattasaMjayAIhiM / bahuhivi AyariyaM, na pamANaM suddhacaraNANaM // " ti // bahujanagrahaNaM saMvigno'pyaiko'nAbhogAnavabodhAdibhirvitathamapyAcarettataH so'pi na pramANamityataH saMvignabahujanAcaritaM mArga iti / ata evAhaubhayAnusAriNI' yA''gamAbAdhayA saMvignavyavahArarUpA sA mArgAnusAriNI kriyeti / Aha-Agama eva mArgo vaktuM yukto bahujanAcIrNasya punarmArgI - `karaNamayuktam, zAstrAntaravirodhAdAgamasya cAprAmANyApatteH / tathA gAthA-hu 'bahujaNapavittimittaM, icchantehiM ihaloio ceva / dhammo na ujjhiyabvo, jeNa tahiM bahujaNapavittI // 1 // tA ANANugayaM jaM, taM ceva buheNa hoi kAyavvaM / kimiha bahuNA jaNeNaM, haMdi na seyatthiNo bahuyA // 2 // "jiTThami vijjamANe, ucie aNujiTThapUyaNamajuttaM / loyAharaNaMpi tahA, payaDe bhayavaMtavayaNaMmi // " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 10 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa Agamastu kevalinApi naaprmaanniikriyte| yataH "ohA suovautto, suyanANI jaivi giNhai asuddhaM / taM kevalIvi bhuMjai, apamANasuyaM bhave iharA // " kiJca- Agame satyapyAcaritasya pramANIkaraNe tasya laghutA sphuTaiveti / naitadevam ___ asya sUtrasya zAstrAntarANAM ca vissyvibhaagaaprijnyaanaat| tathA hi-iha sUtre saMvignagItArthA AgamanirapekSaM nAcaranti, kiM tarhi ? "dosA jeNa nirujjhanti, jeNa khijaMti puvvakammAI / / so so mukkhovAo, rogAvatthAsu samaNaM vN"| ityAdyAgamavacanamanusmaranto dravyakSetrakAlabhAvapuruSAdyaucityamAlocya saMyamavRddhikArye ca kiJcidAcaranti, taccAnye'pi saMvignagItArthAH pramANayantIti sa maargo'bhidhiiyte| bhavaduccAritazAstrAntarANi punarasaMvignagItArthalokamasamaasapravRttamAzritya pravRttAni, tataH kathaM taiH saha virodhasambhavaH? tathAgamasyApi nApramANatApattiH, api tu suSThutaraM pratiSThA, yasmAdAgame'pyAgamazrutAjJAdhAraNAjItabhedAt paJcadhA vyavahAraH prruupyte| uktaM zrIsthAnAGge-"paJcavihe vavahAre pannate, taMjahA-AgamavavahAre, suyavavahAre, ANAvavahAre, dhAraNAvavahAre, jiiyvvhaare"| AgamAcaritayozcAnAntaratvAdAcaritasya pramANatve sutarAmAgamasya prtisstthaasiddhiH| tasmAdAgamAviruddhamAcaritaM pramANamiti sthitm| (dharmaratna prakaraNaM gAthA-80) AgamanIti athavA saMviMgsa bahujana Acarita mArga che. e ubhayane anusaranArI je kriyA te mArgAnusArI kriyA che. mArganuM svarUpa mArga- ISTasthAnanI prApti mATe puruSothI je zodhAya te mArga. te mArga dravya ane bhAva ema be prakAre che. gAma Adino mArga e dravyamArga che. muktinagarano mArga bhAvamArga che. bhAvamArga samyajJAna-darzana-cAritrarUpa che, athavA lAyopathamika bhAvarUpa che. prastutamAM bhAvamArgano adhikAra che, arthAt prastutamAM bhAvamArga vivakSita che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-6 praznaH- jo mArga samyajJAna-darzana-cAritrarUpa ke kSAyopathamikabhAva rUpa che, to ahIM AgamanIti ke saMvigna bahujana Acaritane mArga kema kahyo? uttara- AgamanItithI ane bahujana AcaritathI samyajJAna-darzanacAritranI ke kSAyopazamikabhAvanI prApti thAya che. AthI AgamanIti ane saMvignabahujana Acarita samyajJAna-darzana-cAritranAM ke kSAyopathamikabhAvanAM kAraNo che. ethI ahIM AgamanIti ane saMvigna bahujana AcaritarUpa kAraNamAM samyajJAna-darzana-cAritrarUpa ke kSAyopathamikabhAvarUpa kAryano upacAra karIne AgamanIti ane saMvigna bahujana Acaritane mArga kahela che. jema ke ApaNe bolIe chIe ke "dhI jIvana che'. ahIM ghI jIvana nathI, kiMtu jIvananuM kAraNa che. jIvananuM kAraNa evA ghImAM jIvanarUpa kAryano upacAra (Aropa) karIne ghIne jIvana kahevAmAM Ave che. e pramANe prastutamAM kAraNamAM kAryanA upacArathI AgamanIti ane saMvigna bahujana Acaritane mArga kahela che. AgamanIti - mAmottA nIti = mAnItiH AgamanIti eTale AgamamAM kahelA AcAro: Agama eTale vItarAganuM vacana. A viSe kahyuM che ke "AptanuM vacana Agama che. doSono kSaya thavAnA kAraNe Aptane jANe che, arthAt jenA saghaLA doSono kSaya thaI gayo che tene vidvAno "A Apta che" ema Apta puruSa tarIke jANe che. vItarAMganA saghaLA doSono kSaya thaI gayo hovAthI vItarAga Apta che. vItarAgamAM asatya bolavAnAM (rAga-dveSa-moha e traNa) kAraNo na hovAthI vItarAga asatya vacana. na kahe." AgamanI nIti te AgamanIti. AgamanIti ( AgamamAM kahelA AcAro) utsarga-apavAdarUpa che. koIka AcAra utsargarUpa che, to koIka AcAra apavAdarUpa che, ema Agamokta cAro utsarga-apavAdarUpa che. utsarga-apavAdasvarUpa Agamokta AcAro zuddha saMyamano upAya che. Ano artha e thayo ke zuddha saMyamano upAya evA utsarga-apavAdarUpa Agamokta AcAro mArga che. Agamokta AcAro mArga che e viSe (SoDazaka - 2 gA. 13-14) kahyuM che ke Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 12 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa | (so. 2 gA. 13-14no munizrI yazovijayajIe karelo TIkA sahita gujarAtI anuvAda nIce mujaba che-). gAthArtha [jinavacana sarvapradhAna che,] kAraNa ke lokamAM aMtarAtmAnuM pravartaka ane nivartaka vacana ja che. tathA dharma vacanamAM rahelo che. prastutamAM maunIndra = sarvokta vacana [4] prakRSTa vacana che. [2/13] AgamanuM vacana ja pravartaka-nivartika - ' TIkartha- bhavyalokamAM svAdhyAya vagere kartavya yogomAM mananuM pravartaka tathA hiMsAdi niSedhya vyApArathI mananuM nivartaka che AgamanuM vacana. pravRtti ane nivRttinA phaLane utpanna karavAmAM dharma vyApAra=dvAra bane che. jhaca tti tana nanarjI tAra' A vacanAnusAra vihita pravRtti vagere , dvArA dharma utpanna thAya che. temaja te vacanajanya pravRtti-nivRttinA phaLane paNa utpanna kare che. te dharma prastutamAM puNya vagere svarUpa levAno che. tenuM jJApaka vacana hovAthI vacanamAM tenI jJApakatA raheze. mATe dharma svajJApakatA saMbaMdhathI vacanamAM rahelo che ema jaNAvela che. prastutamAM munIndra=sarvaze kahela hovAthI abAdhita prAmANyavALuM vacana, anuSThAnane avalaMbita na hovAthI anuSThAna karatAM parama=pradhAna che. tethI, jinendravacana ja pradhAna che' evuM kahevAya che. matalaba ke jinavacananI apekSAe anuSThAna gauNa karAya che, kAraNa ke anuSThAna jinavacananuM upajIvaka = avalaMbana karanArI che. [2/13] : ' vizeSArtha Agama vacana vaDe mananI je pravRtti ke nivRtti thAya che tenAthI ja vAstavamAM dharma utpanna thAya che. vihita pravRtti ke nivRttinA phaLane utpanna karavAmAM mAdhyama bane che paugalika bhAvAtmaka puNyAdisvarUpa atIndriya dharma. vacana to mAtra tenuM jJApaka = vyaMjaka = sUcaka che. mATe dharmanI apekSAe vacanamAM jJApakatA nAmano dharma utpanna thAya che. jene jyAM rahevuM hoya tene potAnI apekSAe tyAM (AdhAramAM) rahelo dharma potAne tyAM (AdhAramAM) rahevA mATe saMbaMdhanuM kAma kare che. (juo divyadarzana TrasTa prakAzita nyAya bhUmikA) tethI darzita dharmanI apekSAe vacanamAM rahelI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jJApakatA, e dharmane vacanamAM rahevA mATe saMbaMdha tarIke kAma karaze. tethI svajJApakatAsaMbaMdhathI dharmavALuM vacana banaze; dharma vacananiSTha=vacanavRtti= vacanagata banaze. ahIM eka vAta dhyAnamAM rAkhavI ke vihita pravRtti ke nivRttinuM phaLa to sAdhakane kAlAMtaramAM maLe che. paraMtu te samaye pravRtti to hAjara hotI nathI. mATe vihita pravRttinA phaLane ApanAra koIka madhyakAlIna paribaLanI kalpanA karavI jarUrI bane che. te che dharma. tene puNya, adRSTa, nasIba vagere paNa kahevAya che. te ja vihita pravRtti vagerethI utpanna thaIne vihita pravRttinA kAlAMtarIya phaLane utpanna kare che. dArzanikaparibhASA mujaba tene dvAra = vyApAra kahI zakAya. 13 gAthA-6 jenA vacananuM prAmANya kyAreya anya pramANathI bAdhita na bane tevI svataMtravaktAsvarUpa vyakti to mAtra sarvajJa ja hoI zake. tethI sarvajJavacana ja parama=prakRSTa che. sat anuSThAnane potAnI prAmANikatA TakAvI rAkhavA jinavacanano sahAro=Azaro levo paDe che. paraMtu jinavacanane svagata prAmANyanA nirvAha mATe saMdanuSThAnano Teko levAnI jarUra rahetI nathI. mATe sadanuSThAna karatAM sarvajJavANI balavAna pradhAna che. tenI apekSAe sadanuSThAna durbala = gauNa che. mATe ja saMdanuSThAnanI ArAdhanAnA badale jinavacananI ArAdhanAne ja tAttvika dharmarUpe AgaLanA zlokamAM batAvI gayA. mATe 'AjJA e dharmano sAra che' e vAta yathArtha ja che. [2/13] . jinavacananA ja mahimAne mUlakArazrI vakhANe che ke gAthArthaH A [sarvajJavANI] hRdayastha thaye chate vAstavamAM sarvajJa hRdayastha bane che ane sarvajJa hRdayastha thaye chate niyamA sarvArthasaMpatti thAya che. [2/14] jyAM zAstra tyAM sarvajJa TIkArtha:- jinavacana hRdayastha thaye chate smRti dvArA sarvajJa jinezvara bhagavaMta hRdayastha bane che; kAraNa ke sarvajJa bhagavaMta Agama-vacananA svataMtravatRtvarUpa saMbaMdhathI yukta che. artharUpe jinAgamone bolanArA sarvajJa Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-6 14 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tIrthakaro hovAthI jinAgamanA svataMtra vaktA sarvajJa tIrthakaro ja che. sarvajJa bhagavaMta hRdayastha thaye chate nizcaye sarvArthasaMpatti prApta thAya che. [2/14] ' vizeSArtha- jeNe jinAgama mAnyuM teNe sarvajJa jinezvarane mAnyA. AgamasmaraNamAM tIrthakaranuM smaraNa samAyela che. zuM jinAgama yAda Ave ane arthanI apekSAe tenA svataMtra vaktA sarvajJa bhagavaMta yAda na Ave? Ave ja. sarvajJane smRtipathamAM lAvyA eTale sarvajJanI zakti tamArI zakti banI gaI. pachI vidgonA vAdaLa vikharAI jAya ane sarva saMpatti pagamAM ALoTavA mAMDe. sarvajJa devAdhidevanI zaktithI kayuM kArya asAdhya che ? - Aje zAstrAbhyAsa kema maMda banela che? : mATe ja je kAMI vicAravAnuM, bolavAnuM ke karavAnuM te jinAgama mujaba ja. "mArA bhagavAne zuM A vicAravAnuM kahyuM che ?" "mArA bhagavAne zuM AvuM bolavAnuM-AcaravAnuM jaNAvela che ?" A vicArasaraNI jIvanamAM vaNAI javI joIe. jinezvara bhagavaMtanA smaraNano suMdara upAya zAstrano svAdhyAya che. zAstrasvAdhyAyanA mAdhyamathI paramAtmAnuM je smaraNa thAya che te adbhuta kakSAnuM hoya che. tethI ja sarvatra Agamavacanano ja Adara karavAnuM jaNAvela che. AjanA vijJAnavAda ane bhautikayugamAM zAstronuM adhyayana ghaNuM ochuM thaI gayuM che. zAstra sivAyanuM eTaluM badhuM vAMcana thAya che ke zAstra vAMcavAnI ruci ja moTA bhAge marI paravArI che. bALa, yuvAna, vRddha, strI badhAne sinemA sAhitya, dainikapatra [chApA], megejhIna, jAsusIkathA, navalakathA, navalikAo, strIkathA, sAptAhika, pUrtio vageremAM evo anurAga janmyo che ke AgamakathAAgamavAMcana teone nirupayogI ane nIrasa lAge che. teone AgamakathAo jIvanavikAsakramamAM koI agatyano bhAga bhajavatI nathI lAgatI. paraMtu je muni che, sAdhu che, sAcA saMyamI che, teNe to AgamaparizIlana dvArA jinezvara bhagavaMtonI aciMtya kRpAnA pAtra banavAnuM ja che. [14] (munizrI yazovijayajI saMpAdita-anuvAdita SoDazaka graMthamAMthI sAbhAra akSarazaH kareluM uddharaNa samApta.) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 15 gAthA-6 - sarvArtha saMsiddhi- po. 2 gA. 14mAM rahelA sarvArthasaMsiddhi: padano artha A pramANe che- sarvArthasaMsiddhi eTale sarva arthonI prApti, sarvajJa hRdayamAM rahyuM chate dharma, artha, kAma ane mokSa e sarva arthanI prApti thAya che. sarvajJa vacananA AdhAre anuSThAna karavAthI dharmanI prApti thAya che. dharmathI puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thavAthI artha-kAmanI prApti thAya che. samaya jatAM sarva karmano kSaya thavAthI mokSanI prApti thAya che. Ama sarvajJa hRdayastha thaye chate niyamo sarvArthasaMsiddhi thAya che. (SoDazaka 2 gA. 14no artha samApta.) saMvigna bahujana Acarita- saMvigna eTale mokSanA abhilASI. saMvigna zabdano A zabdArtha che. saMvigna zabdano tAtparyArtha gItArtha che. kAraNa ke gItArtha vinA bIjAone (pAramArthiko saMvega na hoya. AcIrNa eTale AcarelI kriyA. gItArtha evA ghaNA janoe je kriyA AcarI hoya te saMvigna bahujana AzIrNa che. prazna- saMvigna bahujana Acarita e sthaLe saMvigna zabdano ullekha kema karyo che ? " . uttara- asaMvigna ghaNA paNa janoe AcareluM apramANa che, e jaNAvavA saMvigna zabdano ullekha karyo che. A viSe vyavahArasUtramAM kahyuM che ke- 'pAsatthA ane pramatta sAdhuoe je AcareluM hoya te zuddhi karatuM nathI. AthI pAsatyA ane pramatta evA ghaNA paNa sAdhuoe je AcareluM hoya tene zuddha cAritravALA sAdhuo pramANa mAnatA nathI." prazna- to pachI "saMvigne AcareluM mArga che" ema kahevuM joIe. saMvigna bahujana AcArNa ema 'bahujana' evo ullekha kema karyo ? uttara - saMvigna paNa eka jana anAbhoga ane ajJAnatA AdithI khoTuM AcaraNa kare. tethI eka saMvigna paNa pramANa nathI. mATe ahIM bahujana" evo ullekha karyo che. Ano tAtparyartha e thayo ke-Agamane bAdhA na thAya te rIte saMvignonA - vyavahArarUpa je kriyA te saMvigna bahujana AzIrNa che. AgamanIti ane saMvigna bahujana AcIrNa e ubhayane anusare, te mArgAnusArI kriyA che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa yukta che bahujana AcIrNane mArga kahevo te pUrvapakSaH- 'Agama ja mArga che" ema kahevuM yogya che, paNa bahujana AcIrNane mArga kahevo te yukta nathI. kAraNa ke bahujana AcIrNane mArga kahevAmAM anya zAstronI sAthe virodha Ave che, ane Agama apramANa banavAnI Apatti Ave che. te A pramANe- anya zAstromAM (upadezapada gA. 909-910mAM) kahyuM che ke-"kayo dharma karavo evI dharmanI vicAraNAmAM je loko mAtra bahujana pravRttine icchatA hoya, arthAt gatAnugatikarUpa lokarUDhine icchatA hoya, temaNe laukika (= barapha upara cAlavuM, agnimAM praveza karavo, parvatanA zikhara uparathI paDavuM . vagere lokarUDha) dharmano tyAga na karavo joIe. kAraNa ke .temAM ghaNA lAkho-kroDo) loko pravRtti kare che." (909) tethI mokSanA abhilASI paMDite sarvajJavacanathI pratibaddha anuSThAna karavuM joIe. dharma karavAmAM svacchaMdacArI ghaNA lokone pramANa karavAthI zuM ? kAraNa ke mokSanI abhilASAvALA loko ghaNA hotA nathI, thoDA ja hoya che." (910) gAthA-6 16 tathA jyAre yogya jyeSTha vidyamAna hoya tyAre tenAthI nAnAnuM pUjana karavuM ayukta che. te ja rIte bhagavAnanuM vacana pragaTa hovA chatAM lokano svIkAra karavo (=bahu lokoe AcareluM pramANa che ema bahulokano svIkAra karavo) e paNa ayukta che." Agamane to kevalI paNa apramANa karatA nathI, arthAt kevalI paNa Agamane pramANa kare che. kAraNa ke "sAmAnyathI piMDaniryukti Adi AgamamAM upayogavALA (= Agama pramANe kalpa-akathyane vicAratA) zrutajJAnI koIka rIte azuddha AhArane grahaNa kare to paNa te AhArane kevalI paNa vApare. jo kevalI te AhArane na vApare to zrutajJAna apramANa bane." te A pramANe- chadmastha sAdhu zrutajJAnanA baLathI zuddha AhArane zodhavA samartha bane, bIjI koI rIte nahi. tethI jo kevalI zrutajJAnIe Agama pramANe zodhelA paNa AhArane "A azuddha che" e kAraNathI na vApare to zrutamAM avizvAsa thAya. (kemake zruta pramANe e AhAra zuddha che.) zrutamAM avizvAsa thAya tethI koI ja zrutane pramANa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 10 gAthA-6 tarIke na svIkAre. zrutajJAna apramANa thatAM saghaLI ya kriyAno vinAza thavAno prasaMga Ave. kAraNa ke zruta vinA chadmasthone koI kriyAnuM jJAna na thAya." (piMDa ni. gA. 524). vaLI Agama vidyamAna hovA chatAM Acaritane pramANa karavAmAM AgamanI laghutA spaSTa ja che. uttarapakSa- A A pramANe nathI, arthAt pUrvapakSamAM je vigata je pramANe kahI che te vigata te pramANe nathI. kemake pUrvapakSa karanArane A (=o nAmanIrUM e) sUtranA ane anya zAstronA viSaya vibhAganuM jJAna nathI. te viSaya vibhAga A pramANe che - A sUtramAM mArganI vyAkhyAmAM saMvignagItArtha kahyA che. saMvignagItArtho AgamanirapekSa AcaraNa na kare. prazna- saMvignagItArtho kevuM AcaraNa kare ? uttara- jema je auSadha karavAthI roga maTe te auSadha roga nAzano upAya che = roga nAza mATe te auSadhano upayoga karAya che, tema ja anuSThAnathI rAgAdi doSo ghaTe ane pUrve bAMdhelAM karmono kSaya thAya te anuSThAna mokSano upAya che=mokSa prApti mATe te upAya karavo joIe. uttama vaidyazAstramAM kahyuM che ke "deza, kAla ane rogane AzrayIne tevI sthiti sarjAya che ke jemAM na karavA jevuM karavA lAyaka bane, ane karavA jevuM kArya choDavuM paDe." - ItyAdi Agama vacanane yAda karatA saMvignagItArtho dravya-kSetra-kALabhAva-puruSa vagerenA aucityano vicAra karIne saMyamavRddhinA kAryamAM saMyamavRddhi thAya e mATe) kaMIka Acare che. te AcaraNane anya paNa saMvignagItArtho pramANa kare che. AthI saMvigna gItArthonuM AcaraNa mArga kahevAya che. tamoe kahelA anya zAstro to anucita pravRtti karanArA asaMvignagItArthalokane AzrayIne pravartelA che = kahelA che. tethI te zAstronI sAthe saMvignagItArthanA AcaraNano virodha kevI rIte saMbhave ? arthAt na saMbhave. pAMca prakArano vyavahAra tathA "Agama apramANa bane" evI Apatti paNa na Ave, ya. 2 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa balke AgamanI adhika sArI pratiSThA thAya (=mahattva vadhe). kAraNa ke AgamamAM Agama, zruta, AjJA, dhAraNA ane jIta ema pAMca bhedone AzrayIne pAMca prakArano vyavahAra kahyo che. zrI sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke-"AgamavyavahAra, zrutavyavahAra, AzAvyavahAra, dhAraNAvyavahAra ane jItavyavahAra ema pAMca prakArano vyavahAra che." gAthA-6 18 AgamaH- jenAthI artho jaNAya te Agama. kevalajJAna, mana:paryavajJAna, caudapUrva, daza ane nava pUrvI e pAMca Agama che. Agama prAyazcittanA vyavahAranuM kAraNa hovAthI vyavahAra kahevAya che. zrutaH- nizItha, kalpa, vyavahAra, dazAzrutaskaMdha vagere zrRtagraMthonA AdhAre prAyazcitta ApavuM te zrutavyavahAra che. te AjJA:- eka gItArtha anya sthaLe rahelA gItArtha pAse potAnI AlocanA karavI hoya tyAre pote tyAM na jaI zakavAthI agItArthane gUDha (sAMketika) bhASAmAM potAnA aticAro kahIne anya sthaLe rahelA gItArtha pAse javA AjJA kare. te AcArya paNa gUDha bhASAmAM kahelA aticAro sAMbhaLIne pote tyAM jAya, athavA anya gItArthane tyAM mokale, athavA Avela agItArthane ja sAMketika bhASAmAM AlocanA kahe te AzAvyavahAra che. dhAraNAH- dravyAdi, puruSa ane pratisevanAne jANIne gItArtha gurue ziSyane je aticAronuM je prAyazcitta anekavAra ApyuM hoya, ziSya tene yAda rAkhIne tevA ja dravyAdimAM tevA ja aparAdhamAM te ja pramANe prAyazcitta Ape te dhAraNAvyavahAra che. jItaH- gItArtha saMvignoe pravartAvelo zuddha vyavahAra. pUrvanA mahApuruSo je aparAdhomAM ghaNA tapathI prAyazcitta ApatA hatA, te aparAdhomAM vartamAna kALe dravyAdinI ane saMghayaNa-dhIraja-baLa AdinIM hAni thavAthI cita bIjA koI ochA tapathI prAyazcitta ApavuM, te jIta vyavahAra. athavA koI AcAryanA gacchamAM kAraNasara koI aparAdhamAM sUtrokta prAyazcittathI juduM Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 14 gAthA-9-8 (ucita). prAyazcitta ApavAnI pravRtti zarU thaI hoya, pachI bIjAoe paNa te pramANe ja calAvyuM hoya te jIta vyavahAra. A sivAya bIjuM paNa saMvignagItArthoe je AcaryuM hoya te jIta che. jIta ane Acaritano eka ja artha hovAthI Acarita pramANa thayuM. Acarita pramANa thatAM AgamanI pratiSThAnI ( mahattAnI) sutarAM siddhi thAya che. AthI "AgamathI aviruddha Acarita pramANa che" e nizcita thayu. [5] annaha bhaNi pi sue, kiMcI kAlAikAraNAvikkhaM // Ainnamanahacciya, dIsai saMviggagIehiM // 7 // anyathA bhaNitamapi zrute kiJcitkAlAdikAraNApekSam // AcIrNamanyathaiva dRzyate saMvignagItaiH (gItAthaiH) // 7 // 'anyathA' prakArAntareNa 'bhaNitamapi' uktamapi 'zrute' pAragatagaditAgame kiJcidvastu 'kAlAdikAraNApekSaM' duHSamAdisvarUpAlocanapUrvakam 'AcIrNaM' vyavahatamanyathaiva ciyazabdasyAvadhAraNArthatvAd 'dRzyate' sAkSAdupalabhyate 'saMvignagItA!:' uktsvruupairiti| (dharmaratna pra.-81) mAthI 40 (= nIce pramA) cha:| sarvajJanA AgamamAM bIjI rIte kahyuM hovA chatAM saMvignagItArtho vaDe duSamakAla Adi kAraNonA svarUpano vicAra karavA pUrvaka bIjI ja rIte mAyare sAkSAt hemAya che. [7] | kappANaM pAvaraNaM, aggoaracAo jholiAbhikkhA // ovaggahiakaDAhaya-tuMbayamuhadANadorAI // 8 // kalpAnAM prAvaraNamagrAvatAratyAgaH jholikAbhikSA // aupagrahikakaTAhakaM tumbakamukhadAnadavarakAdi // 8 // 'kalpAnAm' AtmapramANAyAmasArddhadvihastavistarANAmAgamapratItAnAM 'prAvaraNaM' parito veSTanaM prtiitmev| te hi kila kAraNavyatirekeNa bhikSAcaryAdau gacchatA Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 20 tilakSaNa samuccaya prakaraNa saMvRtAH skaMdhata eva voDhavyA ityAgamAcAraH, saMprati praavriynte| 'aggoyara 'tti agrAvatAraH paridhAnavizeSaH sAdhujanapratItastasya tyAgaH, kaTIpaTTakasyAnyathAkaraNam, tathA 'jholikA' granthidvayaniyantritapAtrabandharUpA tayA bhikSA, Agame hi maNibandhapratyAsannaM pAtrabandhAJcaladvayaM muSTyA dhriyate, kUrparasamIpagame ca badhyate iti vyvsthaa| tathaupagrahikakaTAhakatumbakamukhadAnadavarakAdayaH suviditA eva sAdhUnAmAvaritA:, saMpratIti mukhya ti aa (dharmaratna pra. sA.-82) , AcareluM je sAkSAt dekhAya che te zuM che te kahe che gAthArtha -kapaDAonuM prAvaraNa, agrAvatAratyAga, jholikAbhikSA, aupagrahika tapeluM (pANI rAkhavAnuM sAdhana), tApaNI ane dorA vagere AcArNa che. keTalIka AcaraNAno sAkSAt ullekha (1) kapaDAonuM prAvaraNa- kapaDAnuM prAvaraNa= zarIra upara kapaDo paheravo. laMbAImAM zarIra pramANa (=zarIre paherIne khabhA upara nAkhelo cheDo barobara rahI zake teTaluM pramANa) ane pahoLAImAM (=panAmAM) aDhI hAtha kapaDAnuM mApa che. A kapaDA pUrve bhikSAcaryA vagere kAma mATe bahAra javAnuM thAya tyAre khAsa kAraNa vinA (vartamAnamAM vALelI kAmaLI mUkAya che tema) vALIne khabhA upara ja mUkAtA hatA. khAsa kAraNe zarIra upara paheratA hatA. paNa hamaNAM sadAya zarIra upara paherAya che. (2) agrAvatAratyAga- agrAvatAra e vastra vizeSa che. enuM bIjuM nAma "kaTipaTTaka che. te vastra sAdhuomAM prasiddha che. pUrve sAdhuo colapaTTAnA sthAne agrAvatAra paheratA hatA.) e agrAvatAranuM bIjI rIte karavuM, arthAt agrAvatAranA sthAne colapaTTo paheravo. . (3) jholikAbhikSAH- bAhu upara laTakatI jhoLImAM pAtro mUkelAM hoya tevI jhoLIthI bhikSA lAvavI te jholikAbhikSA, arthAt jhoLInI uparanA sAma-sAmenA be cheDAthI gAMTha bAMdhavI ane nIcenA sAma-sAmenA be cheDAthI gAMTha bAMdhavI, e rIte be gAMThavALI jhoLIne bAhu upara laTakAvavI, pachI temAM pAtrA mUkavA. AvI jhoLIthI bhikSA lAvavI e AcaraNathI che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 21 gAthA-9 AgamamAM to maNibaMdhanI pAse muThThIthI jhoLInA be cheDAne pakaDavA ane koNInI pAsenA bhAgamAM jhoLInA be cheDAne bAMdhavA evI vyavasthA che. (4) hamaNAM sAdhuoe AcarelA aupagrahika tapeluM, tarANI, dorA vagere sArI rIte prasiddha ja che. zabdakozamAM kaTAhizabdano "taLavAnuM sAdhana kaDhAI vagere" artha jaNAvyo che. ahIM te artha baMdhabesato thato nathI. AthI anuvAdamAM "tapeluM artha lakhyo che. kAraNa ke vartamAnamAM sAdhuo tapelAno upayoga kare che. saMbhava che ke pUrve kaTAhaka e pANI rAkhavAnuM tapelA jevuM koI sAdhana hoya. tuMbaka mukhadAna zabdano zabdArtha tuMbaDAne moTuM. ApavuM evo thAya. tuMbaDAne kotarIne tuMbaDAnuM moTuM pahoLuM karavuM ane kAMThAvALuM karavuM. AvA tuMbaDAno upayoga karavo evo tuMbaka mukhadAna zabdano bhAvArtha che. AvA tuMbaDAno AkAra vartamAnamAM vaparAtI tarapaNI jevo thAya. pUrve tuMbaDAmAMthI tarapaNIo banatI haze. vartamAnamAM lAkaDAmAMthI tarANI bane che. AthI tuMbakamukhadAnano bhAvArtha tarapaNI thAya. davaraka zabdathI vartamAnamAM tarapaNImAM ane ghaDAmAM naMkhAtA. dorA samajI zakAya che. * - sAdhunI upadhinA audhika ane aupagrahika ema be bheda che. je sAmAnyathI (upayoga thAya ke na thAya to paNa) haMmezA rAkhavAmAM Ave ane bhikSATana Adi kAraNathI ja upayogamAM levAmAM Ave te pAtra vagere ogha upabdhi che. je bheja Adi kAraNathI rAkhavAmAM Ave ane kAraNathI ja upayogamAM levAmAM Ave te pATalo vagere aupagrahika upadhi che, arthAt kyAreka kAraNasara upayoga karavAmAM Ave te aupagrahika upadhi che. (paMcavastuka gA. 838) [8] sikkiganikkhivaNAI, pajjosavaNAitihiparAvatto // bhoyaNavihiannattaM, emAI vivihamannaM pi // 9 // sikkakanikSepaNAdiH paryuSaNAditithiparAvartaH // bhojanavidhyanyatvamevamAdi vividhamanyadapi // 9 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-8 22 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa sikkiko-davarakaracito bhAjanAdhAravizeSaH, tatra nikSepaNaM bandhanamarthAt pAtrANAma, AdizabdAdhuktilepena pAtralepanAdi, tathA paryuSaNAditithiparAvarttaHparyuSaNA sAMvatsarikam, AdizabdAccAturmAsakaparigrahaH, tayoH tithiparAvarta:tithyantarakaraNaM, supratItametat, tathA bhojanavidheranyatvaM yatijanaprasiddhameva, 'emAi' tti prAkRtazailyaivaMzabde vakAralopaH, tata evamAdigrahaNena SaTjIvanikAyAmapyadhItAyAM ziSya utthApya ityAdi gItArthAnumataM vividhamanyadapyAcaritaM prmaannbhuutmstiityvgntvym| tathA ca vyavahArabhASyam "satthaparinnA chakkAyasaMjamo piMDa uttarajjhAe / __rukkhe vasahe gove, johe sohI ya pukkhariNI" // 1 // asyA ayamarthaleza: zastraparijJAdhyayane sUtrato'rthatazcAvagate bhikSurutthApanIya ityaprameyaprabhAvapAramezvarapravacanamudrA, jItaM punaH SaTkAyasaMyamoM-dazavaikAlikacaturthAdhyayane SaTjIvanikAkhye jJAte bhikSurutthApyata iti| tathA 'piNDaiSaNAyAM paThitAyAmuttarAdhyayanAnyadhIyante sma, saMprati tAnyadhItyAcAra uddishyte| pUrvaM kalpapAdapA lokasya zarIrasthitihetavo'bhUvana, idAnIM shkaarkriiraadibhirvyvhaarH| tathA vRSabhAH-pUrvamatulabalA dhavalavRSabhA babhUvuH, saMprati dhUsarairapi loko vyavaharati / tathA gopA:-karSakAzcakravarttigRhapatiratnavat taddina eva dhAnyaniSpAdakA Asan, saMprati taadRgbhaave'piitrkrsskailoko nirvhti| tathA pUrvaM yodhAH-sahasrayodhAdayaH samabhavana, saMpratyalpabalaparAkramairapi rAjAnaH zatrUnAkramya rAjyamanupAlayanti / tadvat sAdhavo'pi jItavyavahAreNApi sNymmaaraadhyntiityupnyH| tathA zodhiH-prAyazcittam, pANmAsikyAmapyApattau jItavyavahAre dvAdazakena niruupiteti| puSkariNyo'pi prAktanIbhyo hInA api lokopakAriNya eveti dArTAntikayojanA puurvvt| evamanekadhA jItamupalabhyata iti| (dharmaratna prakaraNe gA-83) gAthArtha sIkAmAM nikSepa Adi, paryuSaNAdi tithi parAvarta, bhojanavidhimAM pheraphAra ItyAdi AvA prakAranuM bIjuM paNa vividha AcarNa che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 23 gAthA-9 vizeSArtha- sIkAmAM nikSepa Adi-sIkuM e dorAthI banAvelo pAtra rAkhavAno AdhAra vizeSa che. Aje paNa gAmaDAomAM sIkA jovAmAM Ave che. pUrve prastuta graMthakAranA samaye) sAdhuo AvA sIkAmAM pAtrAone bAMdhIne rAkhatA hatA. gAthAmAM rahelA mAri zabdathI yuktilepathI pAtralepa karavo vagere samajavuM. lepanA khaMjana, tajAta ane yukti ema traNa prakAra che. gADAnI maLIno pAtralepa karavo e khaMjanalepa. gRhasthanA tela vagere snigdha padArtha bharavAnA vAsaNa upara cIkAsamAM lAgelI ghaTTa banI gayelI maLIthI pAtralepa karavo te tajjAtalapa che. patthara vagerenA TukaDAonuM cUrNa karIne temAM tela vagere meLavIne banAvelo lepa yuktilapa che. A lepano saMnidhi karavo paDe (= rAte rAkhavo paDe) mATe teno niSedha karelo che. Ama chatAM AcaraNathI yukti lepathI pAtralepa karavAmAM Ave che. A paryuSaNAdi tithi parAvarta- pUrve paryuSaNanI ArAdhanA bhAdaravA suda pAMcamanA thatI hatI. pUjya kolikasUrithI bhAdaravA suda cothanA thAya che. gAthAmAM rahelA Adi zabdathI comAsI samajavI. pUrve comAsI parvanI ArAdhanA pUnamanA thatI hatI, paNa comAsI pratikramaNa pachI pacAsamA divase sAMvatsarika pratikramaNa thavuM joIe evo niyama hovAthI, jyArathI paryuSaNa parvanI ArAdhanA bhAdaravA suda cothanA thaI, tyArathI comAsI parvanI ArAdhanA caudazanA thAya che. A baMne vigata sArI rIte prasiddha che. bhojanavidhimAM pheraphAra - A paNa sAdhuomAM prasiddha che. pUrve sAdhuo bhAta vagere badhI vastuo eka ja pAtramAM rAkhIne bhojana karatA hatA. hamaNAM alaga alaga pAtramAM rAkhIne bhojana karavAmAM Ave che. bhojana vidhimAM AvA aneka pheraphAro vartamAnamAM sAdhuomAM prasiddha che. gAthAmAM rahelA gari zabdathI dazavaikAlika sUtranuM jIvanacakAya nAmanuM cothuM adhyayana bhaNI le to vaDI dIkSA apAya che vagere samajavuM. AvA prakAranuM vividha bIjuM paNa gItArtha saMmata AzIrNa pramANabhUta che ema samajavuM. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-9 24 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa A viSe vyavahArasUtramAM bhASyagAthA A pramANe che:stthprinnaa pasaMjamo piMDa uttrjjhaae| rukkhe vasahe gove, johe sohI ya pukkhariNI // 1 // A gAthAno saMkSepamAM artha A pramANe che: A viSayamAM zastraparijJA, paTakAya saMyama, piMDa, uttarAdhyayana, vRkSa, vRSabha, gopa, yodho, zodhi ane vAvaDI e dAMto che. zastraparijJA-SakAyasaMyama - pUrve AcArAMgamAM Avela zastraparijJA adhyayana sUtrathI ane arthathI sAdhu bhaNI le pachI tenI vaDI dIkSA karavI evI agaNita prabhAvavALA paramezvaranA pravacananI maryAdA che. AcaraNa to dazavaikAlikasUtranuM pajIvanikA nAmanuM cothuM adhyayana bhaNI le pachI vaDI dIkSA karavAnuM che. * piMDa-uttarAdhyayana- pUrve AcArAMganuM pijhaSaNA adhyayana bhaNyA pachI uttarAdhyayanasUtra bhaNavAmAM AvatuM hatuM. hamaNAM uttarAdhyayanasUtra bhaNIne AcArAMga bhaNAya che. vRkSa- pUrve kalpavRkSothI lokanuM zarIra TakatuM hatuM. hamaNAM Amra ane karIra vagere vRkSothI vyavahAra thAya che. " vRSabha- pUrve atula balavALA zveta vRSabho hatA.. hamaNAM loka (alya baLavALA ane) mizritavarNavALA paNa baLadothI vyavahAra kare che. gopa gopa eTale kheDUta. pUrve kheDUto cakravartInA gRhapatiratnanI jema te ja divase dhAnyane taiyAra karatA hatA. hamaNAM tevA kheDUto na hovA chatAM bIjA kheDUtothI lokanirvAha kare che. yodhana pUrve sahasayodhI vagere yodhAo hatA. hamaNAM alpabaLaparAkramavALA paNa yodhAothI rAjAo zatru upara AkramaNa karIne rAjyanuM pAlana kare che. te pramANe sAdhuo paNa jItavyavahArathI saMyamanI ArAdhanA kare che evo upanaya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 25 gAthA-10 zodhi:- zodhi eTale prAyazcitta. Agama pramANe je doSanI zuddhi che mahinAnA upavAsathI thAya te doSanI zuddhi jItavyavahAramAM pAMca upavAsathI jaNAvI che. vAvaDI - vAvaDIo paNa pUrvakALanI vAvaDIothI alpa pANIvALI hovA chatAM loko upara upakAra kare ja che. dASTratikanI yojanA pUrvanI jema samajavI. A pramANe aneka rIte jIta dekhAya che. [9] jaM savvahA na sutte, paDisiddhaM neva jIvavahaheU // taM savvaMpi pamANaM, cArittadhaNANa bhaNiaM ca // 10 // yatsarvathA na sUtre pratiSiddhaM naiva jIvavadhahetuH // tatsarvamapi pramANaM cAritradhanAnAM bhaNitaM ca // 10 // ____ yattu sarvathA-sarvaprakArainaiva sUtre-siddhAnte pratiSiddhaM-nivAritaM suratAsevanavat / 3 - "na ya kiMci aNunnAyaM, paDisiddhaM vAvi jiNavaridehiM / | mojuM meTuMbamAvuM, na taM viM 1osehiM'' ... nApi jIvavadhaheturAdhAkarmagrahaNavat, tad-anuSThAnaM sarvamapi pramANaM cAritrameva dhanaM yeSAM teSAM cAritradhanAnA-cAritriNAmAgamAnujJAtatvAd, bhaNitamuktaM ca pUrvAvArveriti Ll (dharmaratna, 84) * : kevI AcaraNAne pramANa mAMnavI ? ' maithuna sevananI jema jeno zAstramAM sarvathA niSedha na karyo hoya ane je AdhArmika AhAra levAnI jema jIvahiMsAnuM kAraNa na hoya te badhAMya anuSThAna cAritra ja jemanuM dhana che tevA sAdhuone pramANa che. kAraNa ke te anuSThAno Agama saMmata che. A viSe pUrvAcAryoe nIcenI (=prastuta graMthanI 11mI) gAthAmAM kahevAze te kahyuM che. 'jinezvaroe ekAMte niSedha ke vidhAna karyuM nathI. A viSe kahyuM che ke- "jinezvaroe maithunasevanane choDIne bIjA kazAnI ekAMte anujJA ApI nathI ke ekAMte kazAno niSedha karyo nathI. maithunasevanano ekAMte niSedha karyo che. kAraNa ke maithuna sevana rAga-dveSa vinA na thAya." [10] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 11-12 26 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa yad bhaNitaM tadevAha avalaMbiUNa kajjaM, jaM kiMci samAyaraMti gIyatthA // thovAvarAhabahuguNaM savvesiM taM pamANaM tu // 11 // avalambya kAryaM yatkiJcitsamAcaranti gItArthAH // stokAparAdhabahuguNaM sarveSAM tatpramANaM tu // 11 // avalambya - Azritya kAryaM yatkiJcidAcaranti sevante 'gItArthAH ' AgamavidaH stokAparAdhaM bahuguNaM mAsakalpAvihAravat sarveSAM jinamatAnusAriNAM tat pramANameva, utsargApavAdarUpatvAdAgamasyeti gAthArtha : ( paMcavastuka gA. 279) pUrvAcAryoe je kahyuM che te kahe cheH gItArtho koI kAraNasara mAsakalpa vihArano tyAga vagerenI jaima alpa doSavALuM ane ghaNA guNavALuM je kaMI Acare te jinamatAnusArI sarva sAdhuone pramANa ja hoya che. kAraNa ke zAstramAM utsarga ane apavAda e ne hyA che. [11] atra kazcidevamAha - nanvevamAcarite yuSmAbhiH pramANIkRte'smAkaM pitRpitAmahAdayo nAnArambhamithyAtvakriyApravRttayo'bhUvannato'smAkamapi tathaiva pravartitu-: mucitamiti / atrocyate-saumyamArgeNApi nIyamAno monmArgeNa gamaH, yato'smAbhiH saMvignAcaritameva sthApitam, na sarvapUrvapuruSAcaritamityata evAha - jaM puNa pamAyarUvaM, gurulAghavaciMtavirahiyaM savahaM // suhasIlasaDhAinnaM, carittiNo taM na sevaMti // 12 // yatpunaH pramAdarUpaM gurulAghavacintAvirahitaM savadham // sukhazIlazaThAcIrNaM cAritriNastanna sevante // 12 // yat punarAcaritaM pramAdarUpaM saMyamabAdhakatvAt, ata eva gurulAghavaciMtAvirahitaM - saguNamapaguNaM veti paryAlocanavarjitamata eva savadhaM yatanAbhAvAt, sukhazIlA - ihalokapratibaddhAH zaThA - mithyAlambanapradhAnAstairAcIrNaM - samAcaritaM cAritriNaH - zuddhacAritravantastaM na sevante nAnutiSThantIti / ( dharmaratna pra. gA. 86 ) 2 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 27 gAthA-13 kevI AcaraNAne pramANa na mAnavI ? ahIM koI A pramANe kahe che- tamoe A pramANe Acaritane pramANa karyuM. Ano artha e thayo ke amArA pitA ane dAdA vagere vividha AraMbhanI ane mithyAtvanI kriyAmAM pravRtta thayA hatA, AthI amAre paNa te ja pramANe pravRtti karavI e ucita che. ahIM uttara kahevAya che- he saumya ! sIdhA mArge laI javAto hovA chatAM avaLA mArge na jA. kAraNa ke amoe saMvignonA Acaritane ja sthApita karyuM che=pramANa rUpe svIkAryuM che, nahi ke saghaLA pUrva puruSonA Acaritane. AthI ja graMthakAra kahe che paNa sukhazIla ane zaTha puruSoe pramAda rUpa, guru-lAghavanI ciMtAthI - rahita ane hiMsA yukta je AcaryuM hoya tene zuddha cAritravaMto AcaratA nathI. pramAdarUpaH- saMyamamAM bAdhaka hovAthI pramAdarUpa hoya. guru-lAghavanI ciMtAthI rahita - A AcaraNa guNavALuM = lAbhakArI) che ke doSavALuM (= nukazAnakArI) che evI ciMtAthI rahita. . hiMsAyukta patanA na hovAthI hiMsAyukta hoya. pramAdarUpa hoya ethI ja guru-lAghavanI ciMtAthI rahita hoya. gurulAdhavanI ciMtAthI rahita hoya ethI ja hiMsAyukta hoya. 'sukhazIla - A lokamAM pratibaddha, arthAt kevala A lokanI ja ciMtA karanArA. zaTha- khoTA AlaMbanonI pradhAnatAvALA. zaThanAM moTA bhAganAM AlaMbano khoTAM hoya. [12] asyaivollekhaM darzayannAhajaha saDDhesu mamattaM, rADhAi asuddhamuvahibhattAi // niddijavasahi tUlI-masUragAINa paribhogo // 13 // yathA zrAddheSu mamatvaM rADhayA ashuddhmupdhibhktaadi| niddijjavasatitUlImasUrakAdInAM paribhogaH // 13 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-13 28 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ___yathetyupadarzane, zrAddheSu-zrAvakeSu mamatvaM-mamakAraM 'madIyo'yaM zrAvaka' iMti gADhAgrahaM "gAme kule vA nagare ca dese mamattabhAvaM na kahiM pi kujjaa|" ityAgamaniSiddhamapi kecit kurvnti| tathA rADhayA-zarIrazobhAkAmyayA'zuddhopadhibhaktAdi kecana gRhnnnti| tatrAzuddhamudgamotpAdanAdidoSaduSTam, upadhirvastrapAtrAdirbhaktamazanapAnakhAdyasvAdyAdi, AdizabdAdupAzrayagrahaNam, etAnyapyAgame'zuddhAni nissiddhaanyev| yata evamArSam-... ... ... "piMDaM sijaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / / akappiyaM na icchijjA, paDigAhijja kappiyaM" // iti // ... iha ca rADhAgrahaNaM puSTAlambanena durbhikSAkSemAdau paJcakaparihANyA kiMcidazuddhamapi gRhNato na doSa iti jJApanArtham, yato'bhANi piNDaniyuktau "eso AhAravihI jaha, bhaNio svvbhaavdNsiihiN| / dhammAvassagajogA, jeNa na hAyanti taM kujjA // 1 // " tathA "kAraNapaDisevA puNa, bhAveNAsevaNatti daTThavvA / ANAi tIi bhAve, so suddho mukkhaheu tti // " tathA 'niddija'tti patralekhanenAcandrakAlikaM pradattA vasatirgRhameSApi sAdhUnAmakalpanIyA, anagAratvahAneH bhagnasaMsthApanAdau kAyavadhasaMbhavAt / tathA ca paThyate "avikattiUNa jIve, katto gharasaraNaguttisaMThappaM / / avikattiyA ya taM taha paDiyA assaMjayANa pahe . // " etadgrahaNamapyaikairAcaryate / tathA tUlImasUrakAdInAmapi paribhogaH kaizcidvidhIyate / tatra tUlImasUrake pratIte, AdizabdAttUlikAkhallakakAMsyatAmrapAtrAdInAM parigrahaH, etAnyapi yatInAM na kalpante iti / (dharmaratna pra. 2.87) sukhazIla ane zaThapuruSonA AcaraNano ja ullekha kare che- jema ke - zrAvakonI mamatA, rADhAthI azuddha upadhi-bhaktAdi, nidijaja vasati, tUlI, masUraka Adino upayoga. A badhuM sukhazIla ane zaThapuruSonuM AcaraNa che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 29 gAthA-13 zrAvakonI mamatA:- zrAvako upara mamatA rAkhavI. "A zrAvaka mAro che" e pramANe gADha Agraha rAkhavo. "gAmamAM, kuLamAM, nagaramAM ke dezamAM kyAMya mamatva na karavuM." ema AgamamAM mamatA karavAno niSedha hovA chatAM keTalAko mamatA kare che. rADhAthI azuddha upadhi-bhaktAdi- rADhA eTale zobhA. zarIrazobhAnI IcchAthI azuddha upAdhi ane bhakta (= AhAra) keTalAka grahaNa kare che. azuddha eTale udgama ane utpAdana Adi doSothI duSTa. vastra-pAtra vagere upadhi che. azana-pAna-khAdima-svAdima vagere bhakta che. bhaktAdi e sthaLe rahelA Adi zabdathI upAzraya samajavo. AgamamAM upadhi-bhakta-upAzraya paNa azuddha niSiddha ja che. kAraNa ke RSioe A pramANe kahyuM che-"akathya evA piMDane (=azanAdi cAra prakAranA AhArane), zayyAne (= vasatine), vastrane ane pAtrane levAnI IcchA paNa na karavI, kiMtu kaSya (piMDa vagere)ne grahaNa karavA." (dazavai. a. 6 gA. 48) . ahIM rADhA zabdano ullekha puSTa AlaMbanathI durbhikSa ane mAMdagI AdimAM paMcakahAnithI kaMIka azuddha paNa grahaNa karatA sAdhune doSa na lAge ema jaNAvavA mATe che. kAraNa ke piMDaniryuktimAM (gA. 670) A pramANe kahyuM che. sarva bhAvone jonArA tIrthaMkara Adi vaDe A AhAravidhi je rIte kahevAyo che te rIte kAlane anurUpa svamati vaibhavathI mArA vaDe vivaraNa karAyo che. mRtadharma, cAritradharma ane pratikramaNAdi vyApAro je karavAthI hAnine na pAme te kare, arthAt te te pramANe apavAdanuM sevana kare." - tathA- "kAraNe kareluM doSanuM sevana paramArthathI asevana jANavuM. kAraNa ke kAraNe karelA doSasevananA kALe teno bhAva (A avasthAmAM bhagavAne A kartavya tarIke kahyuM che evA adhyavasAyanA kAraNe) AjJAmAM rahelo che. AjJAmAM rahelo te bhAva zuddha che ane mokSano hetu che." (u. paM. gA. 801). Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-14 30 yaMtilakSaNa samuccaya prakaraNa paMcaparihAni - paMcaka e prAyazcittanI saMjJA che. zuddha AhArathI nirvAha na ja thaI zake ane ethI azuddha AhAra levo paDe to jema bane tema ochA doSavALo AhAra levo. pahelAM paMcakanuM prAyazcitta Ave tevo azuddha AhAra levo. tevo na maLe to dazakanuM prAyazcitta Ave tevo AhAra levo. tevo paNa na maLe to paMcadazanuM prAyazcitta Ave tevo AhAra levo. - nidijja vasati - nidijja vasati eTale patramAM lakhIne vAvajIva mATe ApelI vasati. AvI vasati paNa akathya che. kAraNa ke aNagArapaNAmAM kSati Ave. sAdhu aNagAra che. aNagAra eTale ghararahita. sAdhu vasatimAM potAnI mAlikI kare to aNagArapaNuM na rahe. tathA e vasati bhAMgI jAya=paDI jAya to tene samAravAmAM= ThIka karavAmAM che jIvanikAyanI hiMsA thAya. kahyuM che ke-"jIvone mAryA vinA gharanI sArasaMbhALa ane vyavasthA kevI rIte thaI zake ? ane jIvahiMsA karanArA jIvo asAdhunA mAgamAM paDelA che, arthAt gRhastho che." keTalAko AvI vasatine paNa le che. tathA keTalAko tulI ane masUraka Adino paNa upayoga kare che. Adi zabdathI tUlikA, khallaka, kAMsyapAtra, tAmrapAtra Adi samajavuM. A vastuo paNa sAdhuone na kalpe. | khUlI =rUnI gAdI. masUraka=rUnuM ozIkuM tUlikA=rUno gAdalo. khallaka=cAmaDAnAM pagarakhAM. kAMsyapAtra=kAMsAnAM vAsaNo. tAmrapAtra=tAMbAnAM vAsaNo. [13] atha prastutamupasaMharannAhaiccAI asamaMjasa-maNegahA khuddaciTThiaM loe / bahuehi vi AyariaM, na pamANaM suddhacaraNANaM // 14 // ityAdyasamaJjasamanekadhA kSudraceSTitaM loke // bahubhirapyAcaritaM na pramANaM zuddhacaraNAnAm // 14 // ityAdi-evaMprakAramasamaJjasaM-vaktumapyanucitaM ziSTAnAmanekadhA'nekaprakAraM kSudrANAM-tucchasattvAnAM ceSTitamAcaritaM loke-liGgijane bahubhirapyanekairapyAcIrNaM na Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatilakSaNa samuccaya prakaraNa 31 gAthA-15 pramANaM-nAlambanahetuH shuddhcrnnaanaaN-nissklngkcaaritrinnaam| apramANatA punaretasya siddhAntaniSiddhatvAt saMyamaviruddhatvAdakAraNapravRttatvAcca samyagAlocanIyeti / (dharmarata pAtha-88). have prastuta viSayano upasaMhAra karatA graMthakAra kahe che - ItyAdi aneka prakAranuM asamaMjasa vezadhArI lokamAM tuccha sattvavALA jIvothI AcarAyeluM che. AvuM ghaNAothI paNa AcarAyeluM hoya to paNa zuddha cAritravaMtone pramANa nathI zuddha cAritravaMto enuM AlaMbana letA nathI. vizeSArtha- AvuM Acarita zAstraniSiddha hovAthI, saMyamaviruddha hovAthI ane niSkAraNa pravRtta thayuM hovAthI enI apramANatA barobara vicAravI. asamaMjasa = ziSTa lokone bolavA mATe paNa ayogya, arthAt ziSTa loko bolI paNa na zake tevuM. [14] sArasio pariNAmo, ahavA uttamaguNappaNappavaNo // haMdi bhujaMgamanaliA-yAmasamANo mao maggo // 15 // svArasikaH pariNAmaH athavottamaguNArpaNapravaNaH // handi bhujaGgamanalikAyAmasamAno mato mArgaH // 15 // . " bIjI rIte mArganuM lakSaNa jaNAve che - athavA svArasika, uttama guNone ApavAmAM tatpara ane sarpane pasavAnI naLInI laMbAI jevo pariNAma mArga tarIke abhipreta che.' vizeSArtha - ahIM AtmAnA pariNAmane mArga kahyo che. AtmAnA pariNAmanA svArasika vagere traNa vizeSaNo kahyAM che. svArasika vagere vizeSaNono artha A pramANe che (1) svArasika- svArasika eTale svanA = potAnA rasathI thayelo, arthAt dAkSiNyatA, zarama ke dabANa AdithI thayelo nahi, kiMtu sahaja dharmarucithI thayelo. sahaja dharmarucithI thayelo Atma pariNAma dharmamArgamAM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-15 32 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa AgaLa vadhAre che. dAkSiNyatA AdithI thayelo AtmapariNAma dharmamArgamAM AgaLa vadhavA na de. alabatta koIka jIvavizeSane dAkSiNyatA AdithI dharma karatAM karatAM sahaja dharmaci jAge ane dharmamArgamAM AgaLa vadhe evuM bane. paNa badhA mATe evuM na bane. A apavAda gaNAya. mukhya niyama e ke sahaja dharmarucithI thayelo Atma pariNAma dharmamArgamAM AgaLa vadhAre. . (2) uttama guNone ApavAmAM tatpara - sahaja dharmarucithI thayelo AtmapariNAma jIvane uttama guNone ApavAmAM tatpara hoya che, arthAt sahaja thayelA Atma pariNAmathI jIvamAM uttama guNo pragaTe che, AthI te AgaLa AgaLanA guNasthAnake caDhato jAya che. (3) sarpane pesavAnI naLInI laMbAI jevoH- sarpane pesavAnI naLInI laMbAI saraLa hoya to ja sarpa temAM pravezI zake, vakra hoya to, na pravezI zake. te rIte prastutamAM citta saraLa hoya = cittamAM saraLatA hoya, vakratA na hoya to ja jIva dharmamArgamAM AgaLa vadhe. ahIM "sarpane pesavAnI naLInI laMbAI jevo pariNAma mArga che" ema kahIne saraLatA guNanuM sUcana karyuM che. je jIva saraLa bane te ja mokSamArgane anusarI zake. mATe ja kahyuM che ka - dho zuddhasya viThTha = zuddha AtmAmAM dharma hoya, azuddha AtmAmAM dharma na hoya. kevo jIva zuddha bane ? enA javAbamAM kahyuM ke sodI 3gmUri-saraLa banelA AtmAmAM zuddhi hoya. prazamaratimAM paNa kahyuM che ke nAnArjavo vizuddhyati na dharmamArAdhayatyazuddhAtmA / dharmAd Rte na mokSo, mokSAt paraM sukhaM nAnyad // "AjIvathI rahita (=mAyAvI) manuSya vizuddha banato nathI. avizuddha AtmA dharmanI ArAdhanA karI zakato nathI. dharma vinA mokSa meLavI zakAto nathI. mokSanA sukhathI caDhiyAtuM koI sukha nathI. AthI jeNe mokSa sukha meLavavuM hoya teNe saraLa banavuM joIe. je thayelI bhUlone gurunI pAse jarAya chUpAvyA vinA jevI rIte thaI hoya tevI rIte kahI de, ane gurue ApelA prAyazcittonuM (zuddhi mATenA daMDanuM) pAlana kare te zuddha bane che. paNa mAyAvI mAnava thayelI bhUlo gurune Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 33 gAthA-15 kaheto nathI. kahe che to spaSTa kaheto nathI. tathA gurue ApelA prAyazcittanuM barobara pAlana karato nathI. AthI te zuddha banI zakato nathI. ahIM jaNAvelA pariNAmanA traNa vizeSaNomAM svAsika vizeSaNa mukhya che. kAraNa ke sahaja dharmarucithI thayela AtmapariNAma uttama guNone avazya Ape ane e pariNAma sarpane pesavAnI polI naLInI jema saraLa hoya che. lalitavistarA graMthamAM mArganI vyAkhyA A pramANe che :- rUda : cetaso'vakragamanaM, bhujaGgamanalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH svrsavAdI kSayopazamavipa:="mArga eTale cittanI saraLa gati, ane e sarpane pesavAnI naLInI laMbAI tulya, viziSTa guNasthAnanI prApti karAvavAmAM tatpara ane svarasathI (svataH iMcchAthI) pravartato kSayopazama vizeSa che." ahIM mArga eTale AdhyAtmika mArga. sAmAnyathI ApaNe AgaLa javA mATenA rastAne mArga kahIe chIe. paNa ahIM to gatine ja mArga kahyo che. cittanI saraLa gati e mArga che. koI ISTa sthAne jaladI pahoMcavuM hoya to sIdhA cAlavuM joIe. jeTaluM ADuM-avaLuM calAya teTaluM moDuM pahoMcAya. be mANasa eka ja iSTa sthAne jatA hoya, temAM eka je mArga hoya te mArge sIdho cAle, ane bIjo e ja mArge ghaDIkamAM A tarapha cAle, ghaDIkamAM bIjI tarapha cAle ema ADA-avaLo thayA kare, to A bemAM sIdho cAlanAra jaladI ISTa sthAne pahoMce. tema ahIM adhyAtmamArgamAM cittanI sIdhIgatie cAlanAra jaladI AgaLa vadhI zake che. mATe ahIM kahyuM ke "mArga eTale cittanI saraLa gati. have A cittanI saraLagatithI zuM samajavuM ? enA javAbamAM kahyuM ke cittanI A saraLagati kSayopazamavizeSa che. kono kSayopazamavizeSa ? mithyAtvamohanIyano kSayopazamavizeSa. saraLagatine dRSTAMtathI samajAvavA kahyuM ke A kSayopazama sarpane pesavAnI naLInI laMbAI tulya che. arthAt sarpane pesavAnI naLInI laMbAI saraLa hoya che, kyAMya vAMkIcUkI nathI hotI, jethI sarpano vakragati karavAno svabhAva hovA chatAM sarpane saraLa ja gati karavI paDe che. je Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-16 34 (yatilakSaNa samuccaya prakaraNa rIte sarpa saraLagatithI bilamAM praveze che te rIte prastutamAM saraLa gati karanAra jIva aneka guNone pAme che. mATe kahyuM ke-"A kSayopazama tattvajijJAsA, tattvajJAna, samyagdarzana vagere viziSTa guNonA sthAnanI prApti karAvavAmAM tatpara che." A guNasthAnanI prApti tyAre ja thAya ke jo e layopazama koInA dabANathI ke dAkSiNyatA AdithI nahi, kiMtu jIvane potAne ja tevo rasa hoya, tenA kAraNe thayo hoya. mATe ahIM "svarasathI (svataH icchAthI) pravartato" ema kahyuM. [15] itthaM suhohanANA, suttAyaraNA ya nANavirahe vi| . . . guruparataMtamavi, gutta majurArid I ddA itthaM zubhaughajJAnAtsUtrAcaraNAcca jJAnavirahe'pi // guruparatantramatInAM yuktaM mArgAnusAritvam // 16 // A pramANe gurune AdhIna mativALA sAdhuomAM vizeSa jJAna na hovA chatAM zubha oghajJAnathI ane zAstrokta AcAronuM pAlana karavAthI mArgAnusAritA ghaTe che. vizeSajJAna vinA paNa gurune AdhIna banelAmAM mArganusAritA ghaTe. ' vizeSArtha- zubha oghajJAna - zubha eTale aviparIta. ogha eTale bahu UMDANa vinAnuM. sAmAnya zubha oghajJAnavALo jIva ghaNuM zruta bhaNelo na hovA chatAM vastutattvane jANe che. jemake mAsatuSamuni. mAsatuSamunine zubha oghajJAna hatuM. te A pramANe :- (1) A saMsAra viSavikAra AdinI jema bhayaMkara che. A saMsAra ja pAramArthika roga che. (2) . saMsArarUpa pAramArthika roganuM auSadha zuddha dharma ja che. (3) zuddha dharmanI pAramArthika prApti gurukula saMvAsathI thAya che. gurukula saMvAsa eTale gurukulamAM rahelI maryAdAnA pAlana pUrvaka gurukulamAM rahevuM. mAsatuSamunimAM vizeSa jJAna na hovA chatAM ATaluM zubha ovajJAna hatuM. prazna-mAsatuSa munimAM ATaluM zubha oghajJAna hatuM evuM kevI rIte nakkI karI zakAya ? Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa uttaraH- mana-vacana-kAyAthI gurunI AjJAnuM pAlana karatA hatA, ethI guru kulavAsI hatA ema jANI zakAya che. (upa. pa. gA. 194-195) 35 je jIva mana-vacana-kAyAthI gurune samarpita bane tenAmAM vizeSa jJAna na hoya to paNa zubha odhajJAna avazya hoya, ane zAstrokta AcAranuM pAlana paNa avazya hoya. AthI ja tenAmAM mArgAnusAritA hoya. mATe ja A gAthAmAM kahyuM ke -gurune AdhIna mativALA sAdhuomAM vizeSajJAna na hovA chatAM zubha odhajJAnathI ane zAstrokta AcAronuM pAlana karavAthI mArgAnusAritA ghaTe che. [16] eyArisassa jamiha, gamaNamaNAbhogao vi maggami // aniMtahiM, saghaLI vaDyuM // 275 etAdRzasya yadiha gamanamanAbhogato'pi mArge // adhyAtmacintakaiH sadandhanItyopadiSTam // 17 // gAthA-17 gurune AdhIna mativALA sAdhumAM mArgAnusAritA kema ghaTe che te jaNAve che: kAraNa ke anAbhoga hoya to paNa mArgAnusArI jIvanI sadaMdhanA dRSTAMtathI mokSamArgamAM gati thAya che mokSamArgane anukUla pravRtti thAya = che ema adhyAtmaciMtakoe kahyuM che. - vizeSArtha anAbhoga hoya to paNa-koIka viSayamAM yathArtha jANakArI na hoya, athavA koI viSayamAM gerasamaja hoya, gurunA vitatha upadezanA kAraNe asadbhUta padArthamAM zraddhA thaI jAya, ItyAdi anAbhoga che. Avo anAbhoga hoya to paNa mArgAnusArI jIva mokSamArga tarapha ja gati kare che. anAbhoga na hoya to to mokSamArga tarapha gati kare ja che, kiMtu anAbhoga hoya to paNa mokSamArga tarapha ja gati kare che ema 'paNa' zabdano artha che. sadaMdhanuM dRSTAMtaH- sadaMdha eTale sAro aMdha. aMdha sAro ane kharAba ema be prakAranA hoya che. madada karanAra dekhatAnA vacana pramANe varte te Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 36 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa aMdha sAro. svamati pramANe varte te aMdha kharAba. jema sabaMdha madada karanAra dekhatAnA vacana pramANe vartana karavAthI ISTa sthAnanI prAptirUpa hitamAM pravRtti kare che, tema agItArtha cAritrI paNa mArgAnusArI hovAthI tevA prakAranA jJAnathI gurvAjJApAlanAdi hitamAM pravRtti kare che. sArI AMkhavALAnA kahyA pramANe vartamAna aMdha tenI pAchaLa pAchaLa cAlIne bhayaMkara paNa jaMgala sArA AMkhavALAnI jema oLaMgI jAya che. oLaMgI jAya che eTaluM ja nahi, kiMtu sArI AMkhavALAnI sAthe ja oLaMgI jAya che. te pramANe agItArtha paNa cAritrI gurvAjJApAlanathI sarakAra rUpa jaMgalane oLaMgI jAya che. (paMcA. bhA. 2) : : athavA sadaMdha dRSTAntanI ghaTanA A pramANe che :- jaMgalamAM AMkho phUTI javAthI AMdhaLo banelo mANasa sAtavedanIya karmanA prabala udayathI sIdhA mArge cAlIne potAnA gAmamAM AvI jAya, tema A mArgonarsarI jIva anAbhogavALo hoya to paNa cAritrAvaraNIya karmanA tevA prakAranA kSayopazamathI nirvine mokSamArga tarapha AgaLa vadhato jAya che. (upadezapadagA. 199, upadeza rahasya gA. 86) gAthAmAM rahelA rUda zabdano artha "mArganusArapaNAnI vicAraNAmAM" evo che. [17] laddhe'vaMcakajoe, galie a asaMggahami bhavamUle // kusalANubaMdhajuttaM, eaM dhannANa saMbhavai // 18 // labdhe'vaJcakayoge galite cA'sadgrahe bhavamUle // kuzalAnubandhayuktametaddhanyAnAM sambhavati // 18 // mAnusArItA kyAre prApta thAya? saMsAranuM mULa evo kadAgraha dUra thatAM avaMcakano yoga thaye chate dhanya jIvane kuzalAnubaMdhayukta mArgAnusAritA prApta thAya che. vizeSArtha- kadAgraha- kadAgraha, durAgraha, asat Agraha ItyAdi zabdo ekArthaka che. kadAgraha saMsAranuM mULa che. jema mULane ukheDyA vinA jhADane Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatilakSaNa samuccaya prakaraNa 37 gAthA-18 ukheDI zakAya nahi, tema kadAgrahane dUra karyA vinA saMsArano aMta na Ave. saMsArano aMta zuddhadharmathI ja Ave. zuddhadharmanI prApti kadAgraha dUra thayA vinA na thAya. dharmaprAptinA aneka kAraNomAM sauthI paheluM ane mukhya kAraNa kadAgraha tyAga che. zuddhadharmanI prApti satyanA svIkArathI thAya. kadAgraha hoya tyAM satyano svIkAra na thaI zake. kadAgrahI mANasa lakhelI pATI jevo che. lakhelI pATImAM lakhI zakAya nahi. korI pATImAM ja lakhI zakAya. jenI manarUpI pATI kadAgraha rUpa akSarothI bharelI che temAM tattva=satya lakhI zakAya nahi. jenI manarUpI pATI korI hoya=kadAgraharUpI akSarothI rahita hoya tenAmAM ja tattva satya lakhI zakAya. mATe satya meLavavA mATe korI pATI jevA (=madhyastha) banavuM joIe. kadAgrahI mAnava "mAruM mAneluM sAcuM ja che" evI pakaDavALo hoya. tenI "sAcuM e mAruM" evI nahi, kiMtu "mAruM e sAcuM" evI manovRtti hoya che. madhyasthanuM citta jyAM yukti hoya tyAM jAya che, arthAt yukti pramANe siddhAMtane siddha kare che. jyAre kadAgrahI yuktinI upekSA karIne ke yuktine game tema kheMcIne potAnuM mAneluM siddha karavA mathe che. madhyasthanI dRSTi tattva (satya) tarapha hoya che, ane kadAgrahInI daSTi svapakSa tarapha hoya che. maMdAgrahanI bhayaMkaratAnuM varNana karatAM adhyAtmasAramAM kahyuM che kejayAM sudhI kadAgraha hoya tyAM sudhI satya tattva samajI zakAya nahi, samabhAva na Ave ane hitopadeza ruce nahi. nihnavoe pAMca mahAvratonuM sArI rIte pAlana karyuM, AkarA vividha tapo karyA, piMDavizuddhinuM sArI rIte pAlana karyuM to paNa temane e badhAnuM phaLa na maLyuM enuM kAraNa kadAgraha che. kadAgrahI jIvane buddhirUpI thALI maLI, sugururUpI pIrasanAre buddhirUpI thALImAM hitopadezarUpa modako pIrasyA, Ama chatAM kadAgraharUpI puruSa tene gaLAmAM pakaDIne modaka khAvA deto nathI. kadAgrahI mANasa saMbhava che ke gurunI pAse zAstro sAMbhaLe, paNa gurunuM mAne nahi, potAnA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-18 38 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa magajamAM bese te ja mAne. gurunI AjJA pramANe kare nahi, kiMtu potAnI buddhi pramANe kare. kadAgraha Avo bhayaMkara hovAthI dharmArthI jIve kadAgrahano tyAga karavo joIe. traNa avaMcaka avaMcaka yogaH- avaMcakyoga eTale avaMcakano yoga thavo = avaMcakanI prApti thavI. avaMcakanA yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phalAvaMcaka ema traNa bheda che. tenuM svarUpa yogadaSTi samuccaya graMthamAM A pramANe che - viziSTa puNyavaMta ane darzanathI paNa pAvana karanArA sapuruSonI (=susAdhuonI) sAthe saMbaMdha thavo te pahelo yogAvaMcaka kahevAya che. A sapuruSa che evo nirNaya mAtra dekhAvathI nahi, kiMtu sAcA guNavaMta che ema samyaka joIne thavo joIe. kAraNa ke sAcA guNavaMtanI sAthe ja thato saMbaMdha yogAvaMcaka bane. mATe ja ahIM puruSonI sAthe ema na kahetAM satparuSonI sAthe ema kahyuM che. sAcA sanduruSonI sAthe ja thato saMbaMdha ApaNA doSone dUra karIne guNo pragaTAvI zake. sAcI auSadhi ja roga dUra karIne Arogya ApI zake. [19]. te satparuSone ja praNAma karavA vagereno niyama karavo e kriyAvaMcaka yoga thAya. A yoga nIcagotra karmano kSaya kare che. praba- A yoga nIcagotra karmano kSaya kare che enuM zuM kAraNa? uttara- sapuruSonI praNAma AdithI karelI sevAthI yoga sulabha bane che. sAmAnyathI uccakuLamAM janmelAne ja yoganI prApti thAya. jo nIcagotra karmano kSaya na thAya to nIcagotramAM janma levo paDe ane tyAM yoganI prApti prAya na thAya. mATe sapuruSonI sevAthI nIca gotrakarmano kSaya thAya che. bIjI vAta. sAmAnyathI niyama che ke ApaNe bIjAne jevuM ApIe tevuM ja ApaNane maLe. sapuruSone praNAma Adi karanAra puruSone mAna Ape che. AthI praNAma Adi karanArane tenI prApti thavI joIe. sAmAnyathI to uccakuLamAM janmelAne mAna maLe, nIcakulamAM janmelAne nahi. A hetuthI paNa nIcagotrakarmano kSaya thAya. [20] Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 39 gAthA-18 hamaNAM ja kahelA sapuruSo pAsethI ja saddhapadeza Adi dvArA dharmasiddhimAM puruSone ISTa evI anubaMdhavALA phaLanI prApti avazya thavI e phalAvacaMka yoga che. dharmasiddhimAM- ahIM hetu arthamAM saptamI vibhakti che. ethI dharmasiddhimAM eTale dharmanI siddhi thAya e mATe. anubaMdhavALA phaLanI prApti- ahIM phalathI dharmarUpa phala vivakSita che. kAraNa ke anubaMdhavALA dharmathI ja dharmanI siddhi thAya. anubaMdha eTale uttarottara cAlu rahevuM. anubaMdhavALo dharma eTale uttarottara cAlu rahenAra dharma. dharmanI aneka vyAkhyAo che. temAM SoDazaka graMthamAM dharmanuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM che ke puSTi ane zuddhivALuM citta e dharma che. Ama kahyA pachI puSTi ane zuddhinuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM che kepuSTi puSpopavaya: zuddhi: pApana nirmanatA | anubandhini dvaye'smin krameNa muktiH parA jJeyA // 3-4 // 1 . "puNyanI vRddhi e puSTi che. pApakSayathI thatI AtmAnI nirmalatA e zuddhi che. A baMneno anubaMdha thatAM krame karIne tAttvika muktinI prApti thAya che." : . prastutamAM anubaMdhavALA phaLanI prApti eTale puSTi-zuddhinA anubaMdhavALA cittanI prApti. [21] (yoga. samu. gA. 219-220-221) kuzalAnubaMdha yuktaH- kuzala eTale puNya. anubaMdha eTale paraMparA. kuzalAnubaMdha eTale puNyanI paraMparA. mArgAnusAritA puNyanI paraMparAthI yukta hoya, arthAt mArgAnusArI jIvane puNyAnubaMdhI puNyano baMdha thAya. tethI bhavAMtaramAM bhogasukhonI prApti thavA sAthe Aryadeza, AryakuLa, sadguyoga AdithI dharmanI prApti thAya. athavA kuzaLa eTale zubha mArgAnusAritA. zubha paraMparAthI yukta hoya, arthAt mAnusArI jIva uttarottara adhika adhika - dharmanI prApti thayA kare. [18] Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-19 40 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa eyaMmi nANaphalao, hemaghaDasamA mayA parehiMpi // kiriyA jaM bhaggA vi hu, esA muMcai Na tabbhAvaM // 19 // etasmin jJAnaphalataH hemaghaTasamA matA parairapi // kriyA yad bhagnApi khalveSA muJcati na tadbhAvam // 19 // mArgAnusAritAmAM thatI kriyA suvarNaghaTa samAna cheH bIjAoe (bauddha vageree) paNa mArgAnusAritAmAM thatI kriyAne jJAnanuM phaLa maLatuM hovAthI suvarNaghaTa samAna mAnI che. kAraNa ke mArgAnusAritAmAM thatI kriyA (tevA prakAranA karmodayathI) bhagna bane tenA (kriyAnA) bhAvane choDatI nathI. * baMdha thAya to paNa = vizeSArtha- jJAnanuM phaLa maLatuM hovAthIH- mArgAnusAritAmAM thatI kriyAne suvarNaghaTa samAna mAnI che, ane temAM hetu "jJAnalanI prApti" e jaNAvyo che. jJAnanuM phaLa zubha kriyA dvArA saMpUrNa duHkhano kSaya che. AthI ja upadeza rahasya gAthA-7nI TIkAmAM jaNAvyuM che ke-jJAnasya...puSyAnuvandhivuyahetu iyAjArikha:...niravazeSavuM: kSayanetutvAt- jJAna puNyAnubaMdhI puNyanA hetubhUta zubha kriyA karAve che ane sarva du:khanA kSayano hetu che. jJAnanuM A phaLa mArgAnusArI jIvane prApta thAya che. praznaH- mArgAnusArI banelA jIvo dravya-kSetra-kAla pratikUla hoya tyAre eSaNAzuddhi, svAdhyAya, vihAra vagere zubha kriyA na kare evuM bane che. AvA prasaMge jJAnanuM phaLa maLatuM nathI. uttara:- AvA prasaMge bAhyathI kriyA bhale na thAya, paNa kriyA karavAnA bhAva jatA nathI. AthI ja ahIM gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM kemArgAnusAritAmAM thatI kriyA (tevA prakAranA karmodayathI) baMdha thAya to paNa kriyA karavAnA bhAva jatA nathI. A ja viSayane A ja graMthamAM 47-4849 e traNa gAthAomAM vistArathI jaNAvyo che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 41 gAthA-20-21-22 suvarNaghaTa samAnaH- mATIno ghaDo bhAMge to nakAmo jAya. paNa sonAno ghaDo bhAMge to nakAmo jato nathI. kemake suvarNano bhAva upaje che, athavA pharI temAMthI ghaDo banAvI zakAya che. tema mArgAnusAritAmAM thatI kriyA kadAca tevA prakAranA karmodayathI baMdha thaI jAya to paNa kriyA karavAno bhAva jato nathI. AnAthI e siddha thayuM ke mArgAnusAritAmAM jJAnanuM phaLa maLatuM hovAthI temAM thatI kriyA suvarNaghaTa samAna che. [19] naNu bhAvacaraNaliMgaM, kaha maggaNusAriNI bhave kiriyA // jaM apuNabaMdhagANaM, davajaINaM pi sA iTThA // 20 // jAyai a bhAvacaraNaM, duvAlasaNhaM khae kasAyANaM // maggaNusArittaM puNa, havija tammaMdayAe vi // 21 // lahuatte kammANaM, tIe jaNiaM tayaM ca guNabIaM // vavahAreNaM bhaNNai, nANAijuaM ca Nicchayao // 22 // nanu bhAvacaraNaliGgaM kathaM mArgAnusAriNI bhavetkriyA // yadapunarbandhakAnAM dravyayatInAmapi sA iSTA // 20 // jAyate ca bhAvacaraNaM dvAdazAnAM kSaye kaSAyANAm // mArgAnusAritvaM punarbhavettanmandatAyAmapi // 21 // laghutve. karmaNAM tayA jAtaM tacca guNabIjam // vyavahAreNa bhaNyate jJAnAdiyutaM ca nizcayataH // 22 // prazna- mArgAnusAriNI kriyA bhAvacAritranuM liMga kevI rIte bane? kAraNa ke apunabaMdhaka evA dravya sAdhuone paNa mArgAnusAriNI kriyA hoya che. temanAmAM bhAvacAritra nathI hotuM. [20] bIjuM kAraNa- anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAnAvaraNa e bAra kaSAyonA kSaya (vagere)thI. bhAvacAritranI prApti thAya che. jyAre mArgAnusAriNI kriyA to kaSAyonI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-23-24 42 tilakSaNa samuccaya prakaraNa maMdatAmAM paNa thAya che. [21] uttara- mArgAnusAriNI kriyAthI karmonI laghutA thaye chate bhAvacAritra pragaTa thAya che. tethI bhAvacAritra mArgAnusAriNI kriyAthI thayuM che. ane te bhAvacAritra guNonuM bIja che. mATe kriyA vyavahArathI bhAvacAritranuM liMga kahevAya che. nizcayathI to samyajJAna vagerethI yukta mArgAnusAriNI kriyA bhAvacAritranuM liMga che. [2] nANAivisesajuaM, Na ya taM liMgaM tu bhAvacaraNassa // tayabhAve tabbhAvA, mAsatusAINa jaM bhaNiyaM // 23 // gurupArataMtanANaM, saddahaNaM eyasaMgayaM ceva // itto u carittINaM, mAsatusAINa NiddiSTuM // 24 // jJAnAdivizeSayutaM na ca talliGgaM tu bhAvacaraNasya // tadabhAve tadbhAvAnmASatuSAdInAM yad 'bhaNitam // 23 // gurupAratantryajJAnaM zraddhAnametatsaGgatameva // .. itastu cAritriNAM mASatuSAdInAM nirdiSTam // 24 // viziSTa jJAnAdithI yukta ja mArgAnusAritA bhAvacAritranuM liMga che. ema na kahevuM. kema ke mASatuSa vagere munione viziSTa jJAnAdi na hovA chatai mAkyAritra tuM. mA vize (paMyAmai) prayuM che 3-[23] . ___ yata etAbhyAM vinA caraNaM na zraddheyaM tato viziSTa zrutavarjitAnAmapi caraNavatAM kathaMcijjJAnAdyastIti darzayannAha-'gurupAre' tyAdi, gurupAratantryaMjJAnAdhikAcAryAyattatvaM yattajjJAnaM-bodho, viziSTajJAnavikalAnAmapi gurupArataMtryasya jJAnaphalasAdhakatvAt, yadAha-"yo niranubandhadoSAt zrAddho'nAbhogavAn vRjinabhIruH / gurubhakto graharahitaH so'pi jJAnyeva tatphalataH // 1 // cakSuSmAneka: syaadndho'nystnmtaanuvRttiprH| gantArau gantavyaM prApnuta etau yugapadeva // 2 // " tathA zraddhAnaM ca-samyagdarzanaM ca etatsaMgataM-gurupAratantryarUpajJAnocitaM nirdiSTamiti saMbandhaH, jJAnAnurUpatvAcchraddhAnasya, caivazabdaH samuccayArtho yojitazca, 'etto u' tti yato jJAnadarzanAbhyAM vinA sAmAyikaM na keSAJcidbhavatyata eva cAritriNAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 43 gAthA-23-24 cAritravatAM mASatuSAdInAM AgamaprasiddhAtijaDasAdhUnAM nirdiSTaM-uktaM sarvajJairiti, athavA nanu viziSTa zrutavikalatvena jJAnAdinA vinApi keSAJcitsAdhUnAM caraNaM zrUyate'taH kathamuktamatAbhyAM vinA caraNaM na zraddhayamityAzaMkyAha-'guru0' gAhA, 'gurupAratantryameva jJAnaM viziSTa zrutavarjitAnAM zraddhAnaM caitatsaMgatameve 'ti, tataH kimityAha-'etto utti yato viziSTa zrutavarjitAnAmuktarUpe jJAnazraddhAne aMta eva cAritriNAM mASatuSAdisAdhUnAM nirdiSTaM jJAnaM darzanaM ceti zeSaH, athavA ita eva teSAM caraNaM nirdiSTaM, na svatantramevetyato na tAbhyAM vinA crnnmiti| kathAnakasaMpradAyazcaivam-babhUva kazcidAcAryo, gunnrtnmhaanidhiH| zrutamadhvarthiziSyAlisevyamAnakramAmbujaH // 1 // sUtrArthapAthasAM dAne, mahAmbhoda ivaashrmH| saMghAdikAryabhArANAM, nistAre dhuryasannibhaH // 2 // tasyaivAnyo'bhavad bhrAtA, viziSTa zrutavarjitaH / svecchayA sthAnanidrAdeH kartA svArthaparAyaNaH // 3 // tatra sUriH kvacitkArye, zrAntaH san mugdhabuddhibhiH / ajJAtAvasaraiH ziSyairvyAkhyAnaM kAritaH kila // 4 // tato'sau zrAntadehatvAd, vyaakhyaayaamkssmtvtH| cittakhedaM jagAmAtha, cintayAmAsa cedRzam // 5 // dhanyo'yaM puNyavAneSa, majhAtA nirguNo ytH| sukhamAste sukhaM zete, pAratantryavivarjitaH // 6 // vayaM punaradhanyA ye, svaguNaireva vshytaam| pareSAM prApitAH sthAtuM, sukhena na labhAmahe // 7 // evaM cintayatA tena, nibaddhaM karma suurinnaa| jJAnAvaraNamatyugraM, jJAnAvajJAnimittataH // 8 // nAlocitaM ca tattena, tato mRtvA divaM gtH| tato'pyasau cyutaH kvApi, satkule janma labdhavAn // 9 // kAlenaM sAdhusamparkAd, buddho'sau jinshaasne| sadgurUNAM samIpe'tha, pravavrAja virAgataH // 10 // tato'sau sUripAdAnte'dhIte sAmAyikaM shrutm| udIrNaM ca takattasya, karma janmAntarArjitam // 11 // tasyodayAnna zaknoti, grahItuM pdmpysau| prayacchannapyavizrAma, bahumAnayuto'pi san // 12 // tataH sUrirazaktaM taM, pAThe jJAtvA tpodhnm| sAmAyikazrutasyArthaM, te saMkSepAdapIpaThat // 13 // yathA mA ruSya mA tuSyetyevameva sa bhaktitaH / ghoSayAmAsa tatrApi, vismRtistasya jAyate // 14 // tato mahAprayatnena, saMsmRtya kila kiNcn| tatrAsau ghoSayAmAsa, tuSTo mASatuSetyalam // 15 // tatastadghoSaNAnnityaM, maasstupetybhikhyyaa| khyAtiM nIto mahAtmA'sau, bAlizaiH krIDanAparaiH // 16 // ado'pi vismaratyeSa, yadA mohAttadA tkm| nyastacittamavAcaM ca, hasanto bAlakA jaguH // 17 // aho mASatuSaH Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa sAthureSa maunena tivruti vamu: saurmane, sAdhu mo: smAti mama // 8 // tato'dhIte tadevAsau, manyamAno'tyanugraham / sAdhavastu tadA zrutvA, prerayanti sma cAdarAt // 19 // zikSayanti sma taM sAdho !, mA ruSyetyAdi ghoSaya / tataH pramodamApanno, ghoSayAmAsa tattathA // 20 // evaM sAmAyikasyArthe'pyazakto gurumattitaH / jJAnAryamasau teme, vhAlata: vanatriyam // 21 // (pA0 2-7) jJAna-darzana vinA cAritra zraddhA karavA yogya nathI, AthI viziSTa zruta rahita paNa cAritrIone koIka rIte jJAna vagere hoya' che ema batAvatA graMthakAra kahe che gAthA-23-24 44 jJAna-darzana vinA sAmAyika na hoya mATe ja AgamamAM prasiddha ati jaDa mAsatusa Adi sAdhuone guruparataMtratArUpa jJAna ane e jJAnane anurUpa darzana hoya che, arthAt evA sAdhuono guru pratye samarpaNabhAva e ja emanuM jJAna ane darzana che, ema sarvajJoe kahyuM che. kAraNa ke jJAnanuM je la te phala gurupArataMtryathI maLe che. kahyuM che ke- . yo niranubaMdhadoSAt, zrAddho'nAbhogavAn vRjinabhIruH / gurubhakto graharahitaH so'pi jJAnyeva tatphalataH // 1 // cakSuSmAnekaH syAdandho'nyastanmatAnuvRttiparaH / gantArau gantavyaM prApnuta etau yugapadeva // 2 // je niranubaMdha doSanA kAraNe ajJAna hovA chatAM zraddhALu che, pApabhIru che, gurubhakta che, kadAgraha rahita che, te paNa jJAnanuM phala maLavAnAM kAraNe jJAnI che." (1) "janArA be puruSomAM eka dekhato hoya ane eka dekhatAnA kahyA pramANe vartanAro aMdha hoya, te baMne ekI sAthe ja ISTasthaLe pahoMcI jAya che. (2) mASatuSamuninI kathA mASatuSamuninI kathA saMpradAyAnusAra A pramANe che-eka AcArya hatA. te AcArya guNarUparatnonA mahAnidhAna hatA. zrutarUpa madhurasanA arthI ziSyarUpI bhamarAo temanA caraNakamaLanI sevA karI rahyA hatA. sUtra-artha rUpI pANI ApavAmAM mahAmegha samAna hatA. ziSyone sUtra-artha ApavAmAM thAkatA na hatA. saMgha vagerenA kAryorUpa bhArane pAra pamADavAmAM vRSabha samAna hatA. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa temanA dIkSita banelA bIjA baMdhu hatA, ke je viziSTazrutathI rahita hatA, besavuM, UMghavuM vagere icchA mujaba karatA hatA, svArthamAM tatpara hatA. eka vakhata te AcArya koI kArya karIne thAkI gayA. paNa mugdhabuddhi ziSyoe AcArya thAkI gayA che mATe hamaNAM vAcanA nahi levI joie e avasarane joyA vinA (oLakhyA vinA) temanI pAse vAcanA lIdhI. khUba ja thAkanA kAraNe vAcanA ApavAne asamartha hovA chatAM ziSyoe vAcanA levAthI AcArya khinna banI gayA. khinna banelAM temaNe vicAryuM ke- A mAro bhAI dhanya che, puNyavAna che. kAraNa ke e guNarahita che, ethI koI jAtanI parAdhInatA vinA sukhapUrvaka sUI zake che. paNa huM adhanya chuM. kAraNa ke mArA potAnA ja guNoe mane parAdhIna banAvI dIdho che. AthI huM sukhe rahI zakato nathI. temaNe AvI vicAraNA karIne jJAnanI avajJA karavAthI ghora jJAnAvaraNIya karma bAMdhyuM. azubha vicAraNAnI AlocanA karyA vinA marIne devalokamAM gayA. tyAMthI cyavIne koIka sthaLe sArA kuLamAM janma pAmyA. samaya jatAM sAdhuno saMparka thavAthI jainadharma pAmyA. sugurunI pAse. vairAgyathI dIkSA lIdhI. pachI AcArya mahArAja pAse sAmAyika zruta bhaNavAnuM zarU karyuM. paNa pUrvabhavamAM bAMdheluM jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvavAthI eka pada paNa bhaNI zakatA nathI. zrutajJAna upara bahumAna hovA chatAM ane niraMtara bhaNavA chatAM eka pada paNa yAda rahetuM nathI. AthI AcArya mahArAje te tapasvI sAdhune bhaNavAmAM (-kaMThastha karavAmAM) asamartha jANIne mA ruSya mA tuSya'rAga ane dveSa nakara' e pramANe saMkSepamAM sAmAyika zrutano artha kahIne mA rusthya mA duSya e pramANe kaMThastha karavAnuM kahyuM. AthI te muni bhaktipUrvaka moTethI gokhavA lAgyA. paNa temAM paNa bhUlI jAya che. ghaNA prayatnathI tene yAda kare. yAda Ave eTale AnaMdamAM AvIne gokhavA lAge. Ama chatAM mA sthya mA tu nA badale mAtra tuSa ema gokhavA lAge. da22oja mASa tuSa ema gokhavAthI ramatiyALa chokarAoe temanuM 'mASatuSa' evuM nAma pADI dIdhuM. jJAnAvaraNIya karmanA udayathI mASatuSa e paNa bhUlI jAya tyAre gokhavAnuM baMdha karIne zUnyacitte besI rahetA. temane A rIte beThelA 45 gAthA-23-24 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-25-26 46 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa joIne bALako hasIne aho A mApatuSa muni maunapaNe beThA che ema bolatA. AthI te muni bALakoe mane yAda karAvyuM te sAruM karyuM ema mAnatA. yAda karAvavA badala bALakono upakAra mAnIne pharI mASatuSa e pramANe gokhavAnuM zarU karI detA. temane mApatuSa ema khoTuM bolatA sAMbhaLIne sAdhuo AdarathI mA artha mAM turtha ema gokho e pramANe zikhavADatA hatA. AthI AnaMda pAmIne ma. suSya mAM suSya ema gokhavA lAgatA. paNa thoDIvAra pachI pAchuM bhUlIne mAlatuSa ema gokhavA lAgatA. A pramANe sAmAyikanA arthamAM paNa asamartha temaNe gurubhaktithI samaya jatAM jJAnanuM phala kevaLajJAna meLavyuM. [24] tesiM pi davvanANaM, Na ya ruimittAo davvadaMsaNao // ' gIyatthaNissiANaM, caraNAbhAvappasaMgAo // 25 // teSAmapi dravyajJAnaM na ca rucimAtrAt dravyadarzanataH // gItArthanizritAnAM caraNAbhAvaprasaGgAt // 25 // rucirUpa samyakatva bhAva samyakatva che. mASatuSa vagere munione kevala sacirUpa samyakatva hatuM. ane tethI dravya samyakatva hatuM. AthI temane paNa dravyajJAna hatuM ema na mAnavuM. kAraNa ke ema mAnavAthI to gItArtha nizcita munione cAritrAbhAvano prasaMga Ave. (tamArA mAnavA pramANe gItArtha nizcita munione dravyasamyakatva hoya, dravyasamyakatvanA kAraNe dravyajJAna hoya, arthAt samyajJAna na hoya, samyajJAnanA abhAvamAM bhAvacAritrano paNa abhAva thAya. Ama gItArtha nizrita munione cAritrAbhAvano prasaMga Ave.) [25] duviho puNo vihAro, bhAvacarittINa bhagavayA bhaNio // ego gIyatthANaM, bitio taNNissiANaM ca // 26 // dvividhaH punarvihAro bhAvacAritriNAM bhagavatA bhaNitaH // eko gItArthAnAM dvitIyastanizritAnAM ca // 26 // .. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa bhagavAne bhAvacAritravALA muniono vihAra be prakArano kahyo che. eka vihAra gItArtha muniono ane bIjo vihAra gItArtha nizritono= gItArthanI nizrAmAM rahelA muniono. [26] 47 gAthA-27-28 saMkhevAvikkhAe, ruirUve daMsaNe ya davvattaM // bhannai jeNuvagijjai, ayANamANe vi sammattaM // 27 // saMkSepApekSayA rucirUpe darzane ca dravyatvam // bhaNyate yenopagIyata ajAnatAmapi samyaktvam // 27 // N rucirUpa samyagdarzanane saMkSepanI apekSAe dravyasamyaktva kahevAya che. kAraNa ke na jANanArAone (=alpa jANanArAone) paNa samyaktva hoya ema zAstromAM kahevAya che. vizeSArthaH- A viSe navatattva prakaraNamAM gAthA 51-52mAM kahyuM che ke- jIva-ajIva vagere navatattvone je jANe tenAmAM samyaktva hoya. kadAca viziSTa kSayopazama na hovAthI navatattvanA vistRta svarUpane na jANato hovA chatAM "A tattvo ja sAcA che" evI bhAvathI zraddhA karanAramAM paNa samyaktva hoya. kAraNa ke 'sarvajJa evA jinezvara devonAM sarva vacana satya hoya che, ekeya vacana mithyA nathI hotuM" AvI buddhi jenA manamAM hoya tenAmAM Dha samyaktva hoya. [27] saMvvavaesA bhannai, liMge abbhaMtarassa caraNassa // saMdalarUvaM davvaM, kajjAvannaM ca jaM bhAvo // 28 // savyapadezAd bhaNyate liGge'bhyantarasya caraNasya // yaddalarUpaM dravyaM kAryApannaM ca yad bhAvaH // 28 // apunarbaMdhakanI mArgA kriyA bhAvacAritranuM liMga kevI rIte ? mArgAnusAriNI kriyAne bhAvacAritranuM liMga je kahevAmAM Ave che te upacArathI kahevAmAM Ave che. je vastu kAraNa rUpa hoya te dravya kahevAya, ane je vastu kAryarUpe banI gaI hoya te bhAva kahevAya. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-29 48 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha- graMthakAra ahIM e kahevA mAge che ke mArgAnusAriNI kriyA bhAvacAritranuM liMga paramArthathI nathI kiMtu upacArathI (=vyavahArathI) che, arthAt mArgAnusAriNI kriyA bhAvacAritranuM dravya liMga che. te A pramANeHniyama che ke je vastu kAraNa rUpa hoya te dravya kahevAya ane je vastu kAryarUpa banI gaI hoya te bhAva kahevAya. jema ke dUdha ane dahIMmAM kArya-kAraNa bhAva che. dUdha kAraNa che ane dahIM tenuM kArya che. AthI dUdha dravyadahIM che, ane dahIM bhAvadahIM che. ahIM kArya dahIMno kAraNa dUdhamAM upacAra karIne dUdhane dravyadahIM kahevAmAM Ave che. have Ane prastuta mAM vicArIe. mArgAnusAriNI kriyA ane bhAvaliMgamAM kAryakAraNabhAva che. mArgAnusAriNI kriyA kAraNa che ane bhAvaliMga mArgAnusAriNI kriyAnuM kArya che. jJAnAdiyukta mArgAnusAriNI kriyA bhAvaliMga che ema pUrve 22mI gAthAmAM kahyuM che. mArgAnusAriNI kriyA karatAM karatAM jJAnAdiyukta mArgAnusAritA pragaTe che. ethI kArya evI jJAnAdiyukta mArgAnusAriNI kriyAno kAraNa evI mArgAnusAriNI kriyAmAM upacAra karIne mArgAnusAriNI kriyAne dravyaliMga kahevAmAM Ave che. (ahIM sarvatra mArgAnusAriNI kriyAthI apunabaMdhaka evA dravya sAdhuonI jJAnAdithI rahita mArgAnusAriNI kriyA samajavI. kAraNa ke pUrve 20mI gAthAmAM mArgAnusAriNI kriyA bhAvacAritranuM liMga kevI rIte bane ? e prazna uThAvIne tenA samarthanamAM "kAraNa ke apunabaMdhaka evA dravya sAdhuone paNa mArgAnusAriNI kriyA hoya che" ema kahyuM che.) [28] Na ukkaDarUvasarisaM, bhAvavirahINa bhavAbhiNaMdINaM // ahava kahaM pi visiTuM, liMgaM sA bhAvacaraNassa // 29 // notkaTarUpasadRzaM bhAvavirahiNAM bhavAbhinandinAm // athavA kathamapi viziSTaM liGgaM sA (mArgAnusArikriyA) bhAvacaraNasya // 29 // athavA mArganusArI kriyA koIka rIte viziSTa liMga che. bhAvarahita bhavAbhinaMdI jIvomAM utkaTarUpa jevuM liMga hotuM nathI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArthaH- 28mI gAthAmAM apunabaMdhakanI mArgAnusArI kriyAne upacArathI bhAvacAstrinuM liMga kahevAmAM Ave che, ema kahyuM che. ethI prazna thAya ke jo apunarbaMdhakamAM bhAvacAritra na hovA chatAM. apunarbaMdhakanI mArgAnusArI kriyA upacArathI bhAvacAritranuM liMga che, to pachI bhAvarahita bhavAbhinaMdIonI mArgAnusArI kriyA paNa bhAvacAritranuM liMga bane. A to zAstraviruddha che. kAraNa ke bhAvarahita bhavAbhinaMdI jIvonI mArgAnusArI kriyA upacArathI paNa bhAvacAritranuM liMga nathI. 49 gAthA-30 A ArpIttanuM nivAraNa karavA mATe ahIM kahyuM ke- mArgAnusArI kriyA koIka rIte viziSTa liMga che, arthAt koIpaNa prakAranI mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga nathI, kiMtu vizeSa prakAranI (=bhAvacAritranuM kAraNa bane tevI) mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga che. bhavAbhinaMdI jIvomAM vizeSa prakAranI mArgAnusAriNI kriyA hotI nathI. AthI temanI kriyA bhAvacAritranuM liMga nathI. * bhavAbhinaMdI jIvomAM viziSTa mArgAnusArI kriyA na hoya e viSayane ahIM 'bhAvarahita bhavAbhinaMdI jIvomAM utkaTarUpa jevuM liMga hotuM nathI' e zabdothI kahyo che. Ano bhAvArtha A pramANe che- koI mANasamAM utkaTa rUpa hoya to te rUpALo kahevAya che. rUpALo eTale rUpavALo. sAmAnya rUpa to badhA ja mANasomAM hoya che, chatAM badhA mANaso 'rUpALA" kahevAtA nathI. jenAmAM utkaTa=atizaya rUpa hoya tene ja rUpALo kahevAya che. tema prastutamAM bhavAbhinaMdI jIvomAM viziSTa mArgAnusArI kriyA nathI, tethI temanI mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga na bane. [29] 5. 4 ikkhurasaguDAINaM, mahuratte jaha phuDaM vibhiNNattaM // tad aLabaMdhaLAmAvarSo vi suSa ya)siddho // 30 // ( iti mArgAnusArikriyAsvarUpaM prathamaM lakSaNam ) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-30-31-32 50 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ikSurasaguDAdInAM madhuratve yathA sphuTaM vibhinnatvam // tathADapunarvasthahvaradvimAvamevofpa supra(kRta)siddha: || 30 || jevI rIte IkSarasa ane goLa vagerenI madhuratAmAM bheda spaSTa che. tevI rIte apunabaMdhaka vagerenA cAritramAM bhAvano bheda paNa zrutamAM prasiddha che. vizeSArtha- bhavAbhinaMdI jIvo mokSa mATe nahi kiMtu viSayasukha vagere bhautika sukha meLavavA mATe cAritra pALe che, jyAre apunabaMdhaka jIvo mokSanI prApti mATe cAritra pALe che. Ama bhavAbhinaMdI jIvonA ane apanabaMdhaka jIvonA cAritramAM bhAvabheda che. [80]. bIjuM lakSaNa prajJApanIyatA : maggaNusArikiriyA-bhAviacittassa bhAvasAhussa // . vihipaDisehesu bhave, pannavaNijattamujubhAvA // 31 // mArgAnusArikriyAbhAvitacittasya bhaavsaadhoH|| vidhipratiSedhayo veprajJApanIyatvagRgumAvat / rU II mArgAnusAriNI kriyAthI bhAvita cittavALA bhAva sAdhumAM saraLatA guNanA kAraNe vidhi-pratiSadhomAM prajJApanIyatA guNa hoya. vizeSArtha - vidhi-pratiSedhomAM prajJApanIyatA- "amuka karavuM evuM zAstramAM vidhAna karyuM hoya te vidhi. "amuka na karavuM" ema niSedha karyo hoya te pratiSedha. prajJApanIyatA eTale bhUlane svIkArIne bhUlane sudhAravAno svabhAva. zAstrokta vidhi-pratiSedhamAM bhUla thAya tyAre guNavAna puruSa A tamArI bhUla che, A kriyA A rIte na thAya, kiMtu A rIte thAya ema samajAve tyAre prajJApanIyatAnA guNavALo sAdhu jhaTa potAnI bhUlane svIkArIne bhUlane sudhAre. kadAca koI kAraNathI bhUlane sudhArI na zake to paNa bhUlano svIkAra to avazya kare [31]. vidi-3nama-vanaya-ma-35-vAya-tamayAyArUM . suttAiM bahuvihAI, samae gaMbhIrabhAvAiM // 32 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 51 gAthA-32-33 piMDesapA-dumapattaya-riddhasthimiyAi-narayamasAi // chajjIve-gavihArA, vAhitigicchA ya NAyAiM // 33 // vidhyudyamavarNakabhayotsargApavAdatadubhayagatAni // sUtrANi bahuvidhAni samaye gabhbhIrabhAvAni // 32 // piNDaiSaNa-drumapatraka-RddhastimitAdi-narakamAMsAdIni // SaDjIvaikavihArau vyAdhicikitsA ca jJAtAni // 33 // zAstramAM vidhigata, udyamagata, varNakagata, bhayagata, utsargagata, apavAdagata, tadubhayagata ema gaMbhIra bhAvavALA (mahAmativALAothI jANI zakAya tevA abhiprAyavALA) aneka prakAranAM sUtro che. A viSe kramazaH piMDeSaNA, drumapatraka, Rddhatimita Adi, narakamAMsa Adi, SaDu jIvanikAya, ekAkI vihAra, ane vyAdhicikitsA dRSTAMto che. (1) vidhigataH- je sutro zuM karavuM ? kevI rIte karavuM ? ityAdi vidhAna kare te vidhigata sUtro che. jema ke dazavaikAlikanA pAMcamA piDeSaNA adhyayanamAM pahelI gAthAmAM kahyuM che ke "bhikSAkALa saMprApta thatAM vyAkuLatAthI rahita ane (azanAdimAM) mUcchathI rahita sAdhu A (have kahevAze te) kramika pravRttithI nirdoSa AhAra-pANInI zodha kare." ItyAdi sUtro vidhigata (vidhisaMbaMdhI) sUtro che. (2) udyamagataH- je sUtro dharma-mokSa puruSArthanI preraNA kare te udyamagata sUtro che. uttarAdhyayana sUtranA dazamA drumapatraka adhyayananI pahelI gAthAmAM kahyuM che ke-"jevI rIte rAtrio ane divaso pasAra thatAM phIkuM thaI gayeluM vRkSaparNa paDI jAya che, tevI rIte manuSyanuM AyuSya paNa rAtrio ane divaso pasAra thatAM nAza pAme che. mATe he gautama ! eka samaya paNa pramAda na kara." ItyAdi sUtro udyamagata sUtro che. (3) varNakagata- je sUtromAM nagara vagerenuM varNana AvatuM hoya te varNakagata sUtro che. jemake jJAtAdharmakathA zAstramAM 'risthimayamiThThA' e sUtramAM caMpAnagarInuM varNana che. AvA sUtro prAya: jJAtAdharmakathA vagere aMgazAstromAM che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-32-33 para tilakSaNa samuccaya prakaraNa (4) bhayagata - saMsArathI ke pApathI bhaya pamADe tevAM sUtro bhagata sUtro che. jema ke narakamAM mAMsa, lohI vagerenuM varNana karanArAM sUtro. kahyuM che ke- "nArakomAM mAMsa, lohI vagerenuM je varNana che te prasiddhi mAtrathI jIvone (saMsArathI ke pApathI) bhaya pamADavA mATe che. anyathA narakomAM zarIra vagere vaikriya pulonA hovAthI mAMsa vagere na hoya." (5) utsargagata - utsargane (=sAmAnyathI vidhi-niSedhane) jaNAvanArAM sUtro utsargagata sUtro che. jemake - dazavaikAlikanA cothA adhyayanamAM kahyuM che ke-"A rIte A (=upara kahyA te) cha jIvanakAyanA daMDane (=saMghaTTana, paritApana, saMkramaNa vagerene) svayaM na kare." ItyAdi che jIvanikAyanI rakSAnuM vidhAna karanArAM sUtro utsargagata sUtro che. A (6) apavAdagata - apavAdane (vizeSathI vidhi-niSedhane) jaNAvanArAM sUtro apavAdagata sUtro che. apavAda sUtro prAyaH chedagraMthothI jANI zakAya che. athavA "kAladoSathI jo potAnAthI adhika, guNavALo, samAna guNavALo (ke hanaguNavALo paNa) saMyamanA anuSThAnomAM kuzala evo sahAyaka na maLe to sUtrokta vividha prakArothI pApono (pApanAM kAraNabhUta asad anuSThAnono) tyAga karato ane iMdriyonA viSayomAM Asakta na banato ekalo paNa vicare. (paNa pAsatyAdino saMga na kare.) (da. vai. bIjI cUlikA gA. 10) ityAdisUtro apavAdagatasUtro che. (7) tadubhayagataH- utsarga ane apavAda e baMnene sAthe jaNAvanArAM sUtro tadubhayagata sUtro che. te A pramANe - ArtadhyAna na thatuM hoya to rogane samyak (=pUrvabhavomAM upArjita karmonI nirjarAnA abhilASavALA thaIne) sahana karavA joIe. have jo prabaLa sattva na hovAnA kAraNe roganI pIDA sahana na thavAthI koIne ArtadhyAna thAya athavA pratikramaNa vagere saMyamanA yogo sIdAtA hoya ( tadana na thatA hoya ke vidhipUrvaka na thatA hoya) to nipuNa vaidyanI zodha karavI ItyAdi vidhithI cikitsAno prAraMbha jANavA=cikitsA karAvavI. (u.5.543) ItyAdi rogacikitsAnAM sUtro tadubhayagata sUtro che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa pa3 gAthA-34-35-36 e pramANe svasiddhAMta, parasiddhAMta, nizcayanaya, jJAnanaya, kriyAnaya ItyAdi vividha nayamatanA prakAzaka sUtro siddhAMtamAM che. [32-33] tesiM visayavibhAgaM, mujjhai kuggaharao ayANaMto // bohei taM ca NAuM, pannavaNijaM susIlagurU // 34 // teSAM viSayavibhAgaM, muhyate kugraharato'jAnan // bodhayati taM ca jJAtvA, prajJApanIyaM suzIlaguruH // 34 // A sUtrano A viSaya che, ane te sUtrano A viSaya che ema sUtronA viSaya vibhAgane na jANato kadAgrahamAM rata puruSa muMjhAya che. tene prajJApanIya (=samajAvI zakAya tevo) jANIne satyAritra saMpanna guru bodha pamADe che = sUtronA viSaya vibhAgane samajAve che. [34] avasiDhe ThAvittA, biMti ya aNNayarapakkhavAyaM se // pariNAmei sa sammaM, jaM bhaNiyaM kappabhAsaMmi // 35 // saMviggabhAviANaM, luddhayadiTuMtabhAviANaM ca / muttUNa khittakAlaM, bhAvaM ca kahiMti suddhaMchaM // 36 // avaziSTa sthApayitvA bruvanti cA'nyatarapakSapAtaM tasya // . pariNAmayati sa samyagyadbhaNitaM kalpabhASye // 35 // saMvinabhavitAnA(te...:)sudhdhadaSTAntabhavitAnAM(teDu:) 4 | muktvA kSetrakAlau bhAvaM ca kathayanti zuddhoJcham // 36 // - guru bAkInA (=ziSyano je pakSavAda hoya = ziSya je pakSane svIkAryo hoya, te sivAyanA) koI eka pakSavAdane sthApIne kahe che. prajJApanIya ziSya tene (gurae kahelA koI eka pakSavAdane) pariNamAve che = potAnI buddhimAM ThasAve che. bRhatkalpabhASyamAM kahyuM che ke- vaktA saMvignabhAvita ane lubdhadRSTAMtabhAvita e baMne prakAranA zrAvako AgaLa jyAM AhAra durlabha hoya tevA kSetra-kALa sivAya ane bimArI Adi avasthA sivAya zrAvakoe sAdhuone doSothI rahita zuddha bhikSA ApavI joIe ema kahe. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-35-36 - 54 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha- ziSya nizcaya ane vyavahAranaya e be nAmAMthI koI eka naya tarapha DhaLI gayo hoya to e je naya tarapha DhaLI gayo hoya tene choDI ane bIjo naya tene samajAve. jemake ziSya kevaLa nizcaya tarapha DhaLI gayo hoya to tene vyavahAranayanI mahattA samajAve. jethI te vyavahAra tarapha DhaLe. tathA ziSya paNa prajJApanIya hovAthI gurunA upadezane potAnI buddhimAM ThasAve, arthAt potAnI khoTI mAnyatAne pakaDI rAkhato nathI, kiMtuM barobara samajIne gurue kahelA satyano svIkAra kare che. [35] bRhatkalpanI bhASyagAthAno bhAvArtha - zrAvako saMvinrabhAvita ane lubdhaka dRSTAMta bhAvita ema be prakAranA hoya che. saMvigna. eTale udyata vihArI sAdhuo. saMvigna sAdhuothI bhAvita thayelA zrAvako saMvigna bhAvita che. pAsatthA vagere zithila sAdhuoe zikArInA dRSTAMtathI jemane bhAvita karyA hoya te lubdhaka dRSTAMta bhAvita che. zithila sAdhuo zikArInuM dRSTAMta samajAvIne zrAvakone bhAvita kare che. te A pramANeH haraNanI pAchaLa zikArI doDe tyAre haraNa bhAgI jAya e ja enA mATe hitakara che ane zikArI enI pAchaLa doDe e enA mATe hitakara che. ahIM haraNanA sthAne sAdhuo che, ane zikArInA sthAne zrAvako che. sAdhuoe doSita AhAranA svIkArathI bhAgavuM joIe, arthAt doSita AhAra na levo joIe, paNa zrAvakoe to te te upAyothI sAdhuone doSita ke nirdoSa jevuM hoya tevuM vahorAvavuM joIe. saMvignabhAvita ane lubdhaka dRSTAMtabhAvita e baMne prakAranA zrAvako AgaLa sAdhuo amane betALIsa doSothI rahita zuddha bhikSA khape ane tamAre paNa tevI bhikSA ApavI joIe ema kahe, arthAt utsarga mArga kahe. hA, jyAM AhAra durlabha hoya evA kSetramAM ane evA kALamAM ke bimArI Adi avasthAmAM zrAvakone apavAda mArga (doSita paNa vahorAvavAthI ane levAthI vahorAvanAra ane lenAra e baMnene lAbha thAya ema) paNa kahe. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa A pramANe gAthAno bhAvArtha che. prastutamAM Ano saMbaMdha A pramANe che :- ahIM lubdhakadRSTAMta bhAvita zrAvako game tyAre doSita AhAra vahorAvavAmAM paNa lAbha ja che, ema apavAdane ekAMte mAnanAra hovAthI temanI AgaLa sAdhuone nirdoSa AhAra vahorAvavo joIe ema utsargano upadeza Apavo joIe, ema ahIM sUcita karyuM che. ahIM apavAda padamAM ja AgrahavALA AgaLa utsarga pada varNana karavAnA sUcanathI "koI eka nayamAM AgrahavALA AgaLa anya nayanI dezanA ka2vI e yogya che," ema siddha thAya che. [36] 55 ', soviya sammaM jANai, gurudinaM niravasesapannavaNaM // Naya uttANamaIe, pallavamitte havai iTTho // 37 // sopi ca samyagjAnAti gurudattaM samyakprajJApanam // na cottAnamatyA pallavamAtre bhavatISTaH // 37 // gAthA-37-38 prajJApanIya ziSya paNa gurue ApelA samyak (=yukti, zAstrapATha Adi pUrvakanA) upadezane samyag (=sUkSmabuddhithI vicArIne) jANe che. sthUla buddhithI pallavamAtramAM priya banato nathI upa2 upa2thI thoDuMka samajIne saMtoSa mAnato nathI, kiMtu UMDANathI samajavAno prayatna kare che. [37] jaha boDiAivayaNaM, souM AvAyarammamUDhanayaM // vabahArAipahANA, taM koi suA visesei // 38 // 'yathA boTikAdivacanaM zrutvA''pAtaramyamUDhanayam // vyavahArAdipradhAnAttaM, kazcicchratAdvizeSayati // 38 // = jema ke boTika (=digaMbara) vagerenA ApAtaramya ane mUDhanaya vacanane sAMbhaLIne koI te vacanane vyavahAranaya AdinI pradhAnatAvALA (kAlika) zrutanA AdhAre vizeSathI kahe che = vyavahAranaya Adi nayo kahIne vizeSathI samajAve che. (jethI zrotAne boTika AdinAM vacano mithyA che evuM bhAna thAya.) mUDhanayaH- je vacanamAMnayono vibhAga na karavAmAM Avyo hoya, arthAt je vacanane judA judA nayathI vicAravAmAM na AvyuM hoya, te vacana mUDhanaya che. [38] Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-38-40 pa6 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa Na ya jANai aipariNaI, apariNaibhayA kayammi mUDhanae // kAliyasuaMmi pAyaM, uvaogaM tiNha jaM bhaNiyaM // 39 // na ca jAnAtyatipariNatirapariNatibhayAtkRte mUDhanaye // kAlikazrute prAya upayogastrayANAM yadbhaNitam // 39 // (sUcanA - ahIM 39mI gAthAno pUrvArdha mudrita graMthamAM jevo hato tevo ja ApavAmAM Avyo che. paNa e pUrvArdha mane azuddha jaNAya che. zuddha nIce pramANe hovo joIe. __Na ya jANai aipariNaI apariNaI cAkayammi mUDhanaye / . thApA 45nA mAghAre meM artha bajyo 7.) . . . atipariNata ane apariNata jIva mUDhanaya evA kAlikazrutane. karyA vinA (=naigamAdi nayothI samajAvyA vinA) samajato nathI. AthI mUDhanaya kAlika zrutamAM prAyaH naigamAdi traNa nayono upayoga karavAmAM Ave che= kAlika zruta naigamAdi traNa nayothI samajAvavAmAM Ave che. 4hyu - [38] mUDhanaiaM suaM kAliaM tu na NayA samoaraMti ihaM // apuhatte samoAro, Natthi puhatte samoAro // 40 // mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayA samavatarantIha // apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 40 // mUDhA avibhAgasthA nayA yatra tad mUDhanayaM, tadeva muuddhnyikm| kiM tat ? kAlikaM zrutaM, kAle prathamacaramapauruSIlakSaNe kAlagrahaNapUrvakaM paThyata iti kAlikam, tatra na nayAH samavataranti -atra pratipadaM na bhaNyanta ityarthaH / kva punastadyamISAM samavatAra AsIt, kadA cAyamanavatArasteSAmabhUt ? ityAha-'apuhatte' ityaadi| caraNakaraNAnuyoga-dharmakathAnuyoga-gaNitAnuyoga-dravyAnuyogAnAmapRthagbhAvo'pRthaktvaM pratisUtramavibhAgena vakSyamANena vibhAgAbhAvena pravartanaM prarUpaNamityarthastasminnapRthaktve nayAnAM vistareNAsIt smvtaarH| caraNakaraNA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 57 gAthA-41-42 dyanuyog2AnAM punarvakSyamANalakSaNe pRthaktve nAsti samavatAro nyaanaam| bhavati vA kvacit puruSApekSo'sau // iti niyuktigAthArthaH // 2279 // (vizeSAvazyakam) eehiM diTThivAe, parUvaNA suttaatthakahaNA ya // iha puNa aNabbhuvagamo, ahigAro tIhi osannaM // 41 // etairdRSTivAde prarUpaNA sUtrArthakathanA ca // iha punaranabhyupagamo'dhikArastribhiH prAyaH // 41 // / ebhi.gamAdibhirnayaiH saprabhedairdRSTivAde sarvavastuprarUpaNA sUtrArthakathanA ca 'kriyate' iti zeSaH / iha punaH kAlikazrute'nabhyupagamo nAvazyaM nayairvyAkhyA kAryA / yadi ca zrotrapekSayA nayavicAraH kriyate tadA tribhirAdyairutsanaM prAyeNAtrAdhikAraH // iti niyuktigAthArthaH // 2275 // (vizeSAvazyakam) . kAlikazruta mUDhanaya che. temAM nayono samAvatAra thato nathI, arthAt pratyeka padamAM nayA kahevAtA nathI. caraNakaraNa anuyoga vagere cAra anuyoga judA na hatA tyAre nayono vistArathI samavatAra thato hato = pratyeka padamAM kayo vistArathI kahevAtA hatA. caraNakaraNAdi anuyogo judA thayA tyArathI nayono samavatAra nathI. Ama chatAM kyAMka puruSanI apekSAe samavatAra thAya che. [40] dRSTivAdamAM sarva vastunI prarUpaNA ane sUtrArthakathana bheda-prabheda sahita sAta nayothI karAya che. paNa kAlika-zrutamAM avazya nayothI ja vyAkhyA karavI evo niyama nathI. jo viziSTa zrotAnI apekSAe nayothI vyAkhyA karavAnI jarUra paDe to prAyaH naigamAdi nayothI 12vI. [41] pAyaM pasiddhamaggo, apariNaI nAipariNaI vA vi // apasiddhe tabbhAvo, buhehiM tA suTTa diTThamiNaM // 42 // prAyaH prasiddhamArgaH apariNatirnAtipariNatirvApi // aprasiddha tadbhAvaH budhaistAvatsuSThu dRSTamidam // 42 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-43 58 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jene mArga prasiddha che = mokSamArgane jeNe samyak jANyo che te prAyaH apariNata ke atipariNata na hoya. aprasiddha (= samyak nahi jaNAyelA) mokSamArgamAM apariNata bhAva ke atipariNata bhAva hoya. tethI nipuNa puruSo vaDe A (= kAlika zrutamAM naigamAdi traNa nayono adhikAra che e) sAruM kahevAyuM che. [42] . vakkatthAidisAe, aNNesu vi evamAgamatthesu // paDivajai bhAvatthaM, niuNeNaM pannavijaMto // 43 // vAkyArthAdidizA anyeSvapyevamAgamArtheSu // pratipadyate bhAvArthaM nipuNena prajJApyamAnaH // 43 // . . e pramANe anya paNa AgamanA padArthomAM pahelAM vAkyano padArtha karavo ItyAdi paddhatithI nipuNa guru vaDe samajAvAto prajJApanIya ziSya bhAvArthane svIkAre che. yathArtha bodha karavAnA cAra upAyo ' vizeSArtha- koI paNa vAkyano yathArtha bodha karavA mATe zAstromAM padArtha, vAkyartha, mahAvAkyartha ane audaMparyArtha ema cAra bheda darzAvyA che. temAM padArtha eTale vAkyano zabdArtha = sAmAnya artha. vAkyartha eTale cAlanA. cAlanA eTale padArthamAM zaMkA uThAvavI. mahAvAkyartha eTale pratyavasthApanA. pratyavasthApanA eTale uThAvelI zaMkAnuM yuktipUrvaka samAdhAna karavuM. aidaMparyArtha eTale tAtparyArtha. A cAra bhedone sUyagaDAMga sUtranA je u dANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je a NaM paDisehaMti vitticcheyaM kuNaMti te // e vAkyathI vicArIe padArtha - jeo dAnanI prazaMsA kare che teo jIvanA vadhamAM anumati Ape che. jeo dAnano niSedha kare che teo ayAcakAdinI) AjIvikAno viccheda kare che. A pramANe padArtha che. A padArthathI dAnanI prazaMsA ane dAnano niSedha mahApApa che evo artha siddha thayo. kAraNa ke dAna prazaMsAmAM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jIvavadhamAM anuti thavAthI dAnaprazaMsA azubhagati vagere prabala pApakarmanA baMdhanuM kAraNa che.- dAnaniSedhamAM yAcaka AdinI AjIvikAno viccheda thavAthI dAnaniSedha lAbhAMtarAya vage2e pApakarmanA baMdhanuM kAraNa bane che. 59 gAthA-43 vAkyArtha:- A padArthathI to supAtramAM dAna karavuM ane kupAtramAM dAna na karavuM ItyAdi dAna saMbaMdhI upadezano viccheda thAya che. mATe A dAnaprazaMsA ane dAnaniSedha, judA ja prakAranA hovA joIe. A vAkyArtha che. mahAvAkyArthaH- AgamamAM vihita dAnanI prazaMsAmAM ane AgamamAM niSiddha dAnano niSedha karavAmAM leza paNa doSa nathI. jema ke supAtramAM karAtA dAnanI prazaMsAmAM ane kanyAdAna Adi dAnanA niSedhamAM doSa nathI. je dAnanuM zAstramAM vidhAna che te dAna zubha pravRtti svarUpa hovAthI hiMsAmaya nathI ane eTale tenI prazaMsA karavAthI hiMsAmAM anumati doSa lAgato nathI, UlTuM sukRta anumodanAno lAbha che. je dAnakriyAno zAstramAM niSedha karyo che te dAnakriyA azubhapravRtti rUpa hovAthI teno niSedha karavAmAM koInI AjIvikAnA vicchedano Azaya na hovAthI aMtarAyano paNa doSa lAgato nathI. UlaTI te niSedhanI pravRtti paranA hitArthe thatI hovAnA kAraNe aMtarAya karmono viccheda thAya che. *zrI upadezapada zAstramAM (879) kahyuM che ke AgamamAM je dAna vihita che ane je pratiSiddha che tenA AdhAre prazaMsA ane niSedhamAM koI doSa nathI. saMstaraNa avasthAmAM, arthAt zakya nirvAha dazAmAM supAtramAM zuddha anna-pAna vagerenuM dAna ane azakya nirvAhamAM azuddha anna-pAnAdinuM dAna paNa supAtrane karavAno niSedha nathI. kupAtrane asat pravRtti uttejaka dAna karavAno niSedha che. anukaMpAdAna karavAno kyAMya paNa niSedha karyo nathI. zAstramAM kahyuM che ke- mokSanA hetuthI karAtA dAnane uddezIne A vidhi kahyo che. jinezvaroe kyAreya anukaMpAdAnano niSedha karyo nathI. A mahAvAkyArtha che. aidaMparyArtha:- jinAjJA pramANe ja pravRtti ke nivRtti karavI e aidaMparyArtha che. (upadezapada gAthA 859, upadeza rahasya gAthA-155) [43] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-44-45-46 60 tilakSaNa samuccaya prakaraNa jo na ya panavaNijo, guruvayaNaM tassa pagaimahuraM pi // pittajaragahiassa va, guDakhaMDaM kaDuamAbhAi // 44 // yo na ca prajJApanIyaH guruvacanaM tasya prakRtimadhuramapi // pittajvaragRhItasyeva guDakhaNDaM kaTukamAbhAti // 44 // - jema pittajavarathI grahaNa karAyelA puruSane goLa, khAMDa vagere madhura paNa padArtho kaDavA lAge tema je ziSya prajJApanIya (=samajAvI zakAya tevo) nathI tene prakRtithI madhura paNa gucana kaDavuM lAge che. [44]. trIhu~ kSa- uttama zraddhA pannavaNijassa puNo, uttamasaddhA have phalaM jIse // .. vihisevA ya atattI, sudesaNA khaliaparisuddhI // 45 // prajJApanIyasya punaruttamazraddhA bhavetphalaM yasyAH // vidhisevA cAtRptiH sudezanA skhalitaparizuddhiH // 45 // prajJApanIyamAM uttama zraddhA hoya. vidhisevA, atRpti, zuddha dezanA ane alita parizuddhi e cAra uttama zraddhAnuM phaLa che, arthAt uttama zraddhAnuM lakSaNa cha. [45] uttama zraddhAnuM paheluM lakSaNa vidhisevA saddhAlU sattijuo, vihisAraM ceva sevae kiriyaM // tappakkhavAyahINo, Na have davvAidose vi // 46 // zraddhAluH zaktiyuto vidhisArameva sevate kriyAm // tatpakSapAtahIno na bhaved dravyAdidoSe'pi // 46 // dravyAdinI pratikULatAmAM paNa vidhino pakSapAta. zaktisaMpanna zraddhALu sAdhu pratyupekSaNA Adi kriyA vidhipradhAna ( vidhipUrvaka) ja kare che. dravyAdinI pratikULatAmAM paNa vidhipUrvaka kriyA karavAnA pakSapAtathI rahita na thAya, arthAt vidhipUrvaka kriyA karavAnA pakSapAtane dhAraNa kare. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 61 thA-47-48-49 - - dravyAdinI pratikULatA- AhAra AdinI prApti na thavI e dravyanI pratikULatA che. bhikSA vagere durlabha hoya tevA mArgamAM vihAra karavo paDe ke tevA kSetramAM rahevuM paDe te kSetranI pratikULatA che. dukALa vagere kALanI pratikULatA che. bimArI vagere bhAvanI pratikULatA che. [46] jaha sammamuTThiANaM, samare kaMDAiNA bhaDAINaM // bhAvo na parAvattai, emeva mahANubhAvassa // 47 // mAlaiguNaNNuNo mahuarassa tappakkhavAyahINattaM // paDibaMdhe vi na kaiA, emeva muNissa suhajoge // 48 // apayaTTo vi payaTTo; bhAveNaM esa jeNa tassattI // akkhaliA niviDAo, kammakhaovasamajogAo // 49 // yathA samyagutthitAnAM samare kANDAdinA bhaTAdInAM // bhAvo na parAvartate evameva mahAnubhAvasya // 47 // mAlatIguNajJasya madhukarasya tatpakSapAtahInatvam // pratibandhe'pi na kadAcidevameva muneH zubhayoge // 48 // apravRtto'pi pravRtto bhAvenaiSa yena tatzaktiH // askhalitAnnibiDAtkarmakSayopazamayogAt // 49 // | (A traNa gAthAo upadeza rahasya graMthamAM anukrame 88-89-90 naMbaranI che. prastutamAM tenI TIkA ane paMnyAsa zrI jayasuMdara vi. gaNivara kRta gujarAtI anuvAda nIce mujaba che.) etadeva nidarzanena bhAvayati zloka 88mAM pratikULa dravya-kSetrAdi saMyogomAM paNa bhAvanI aparAvRttinA viSayamAM subhaTa vagerenAM dRSTAMto sUcita karyA che jaha sammamaTiANaM samare kaMDAiNA bhaDAINaM / bhAvo na parAvattai emeva mahANubhAvassa // 88 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa zlokArtha:- jema (yuddha mATe) barAbara sajja thayelA subhaTone yuddhamedAnamAM bANa vagere (lAgavA)thI bhAva (yuddhano rasa) badalAto nathI. e ja rIte (prastutamAM) mahAnubhAvo viSe paNa jANavuM. // 88 5 gAthA-47-48-49 dara yathA samyak=svaucityAnatilaGghanena, utthitAnAM unmIlitAdhyavasAyAnAm, maTAvInAM-sumaTAvInAM, samare-saMgrAme, AnDAvinA=zarIratanavALAvinA mAtra = pratijJAtavyavasAyaH, na parAvarttate- nAnyathA bhavati, pratyuta svAmyAjJApAlanaparAyaNatvena ratikelikupitakAntAkarNotpalatADanAdivat pramodAyaiva bhavati, evameva mahAnubhAvasya=vItarAgAjJApAlane'tyantarasikasya sAdhordravyAdivaiSamye'pi na bhAvaH parAvarttate, kintu pravarddhata iti draSTavyam / subhaTadRSTAntena dravyavaiSamye bhAvAvicchitti-rnidarzitA, AdinA saurASTrAdidezotpannAnAmapi dhIrANAM * magadhAdidezagamane'pi dhairyAvicalanavat subhikSa iva durbhikSe'pi dAnazUrANAM dAnavyasanAkSobhavat bubhukSAdivyasane'pi siMhAdInAM tRNAdyagrAsavat kSetrAdivaiSamye'pi bhaavaa'vicchittirbhAvanIyA // 88 I [subhaTa vagereno abhaMga utsAha] tAtparyArtha:- yuddha aMgenI maryAdAonuM ullaMghana na thAya tenI sAvadhAnI sAthe yuddha karavA mATe zastrAdithI sajja ane utsAhita thayelA 'laDI ja levuM che' evA adhyavasAyavALA subhaTa vagerene bANa vagere zastradravyonA jIvaleNa ghA lAgavA chatAM paNa yuddhanA medAnamAM temanA utsAhamAM oTa AvatI nathI, laDI levAnA nirNayamAM phera paDato nathI. ulaTuM, jema ratikrIDAmAM gusse bharAyelI strI priyanA kAna upara kamaLathI tADana kare to paNa tenA para Asakta thayelA puruSane AnaMda upaje che. te ja rIte potAnA mAlika rAjA vagerenI AjJAnuM pAlana karavAmAM vaphAdAra subhaTone paNa yuddhamAM majhA ja paDe che. prastutamAM munio mATe paNa Ama ja samajavuM. teo paNa vItarAga sarvajJa devAdhidevanI AjJAnuM pAlana karavAmAM atyaMta vaphAdAra ane utsAhI hovArthI viSama-pratikULa dravyakSetrAdimAM paNa teono ArAdhaka bhAva badalAvAne badale vRddhigata thAya che. mULa zlokamAM mAtra bANa vagere pratikULa dravyanuM ja udAharaNa ApavAmAM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa AveluM che. paraMtu Adi padathI pratikULa kSetra-kAlAdi paNa A rIte sUcavAyA che. je manuSyo saurASTra vagere dezamAM ja janmyA hoya, UcharyA hoya, moTA thayA hoya ane jiMdagI gALI hoya teone kyAreka magadha vagere kSetramAM jaIne dIrghakALa rahevAno prasaMga upasthita thAya to tyAM pratikULatA anubhavavA chatAM paNa dhIra puruSonI dhIraja akhaMDita rahe che. lezamAtra paNa dhIraja gumAvatA nathI. tevI ja rIte pratikULa kSetramAM paNa muniono ArAdhaka bhAva akhaMDita rahe che. 63 gAthA-47-48-49 vRSTi sArI thaI hoya ane samagra dezamAM sukALa hoya tyAre jema dAnavIra puruSo dAna ApavAmAM pAchIpAnI karatA nathI, tema varasAda na thavAnA kAraNe cAre bAjuM duSkALa paDyo hoya ane hAhAkAra macI gayo hoya, potAnuM ja peTa bharavAmAM loko gaLADUba thaI gayA hoya tyAre paNa jagaDUzA jevA dAnavIra puruSo potAnA svArthane joyA vinA dAna ApatAM acakAtA nathI. sukALanI jema duSkALamAM paNa dAna ApavAmAM zaurya dAkhave che. munio paNa pratikULa kALa upasthita thatAM potAnA ArAdhaka bhAvane jALavI rAkhe che. game tevI kakaDIne bhUkha lAgI hoya to paNa jema zUravIra siMha kyAreya paNa ghAsa khAto nathI tema pariSaha vagere pratikULabhAvAtmaka paristhiti upasthita thavA chatAM paNa munio niMdya AcaraNa karavA prerAtA nathI. sArAMza:- pratikULa dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM munio dhAre to potAno zubhabhAva mAtra TakAvI zake che teTaluM ja nahi, tenI vRddhi paNa karI zake che. 588mA etadeva nidarzanAntareNa draDhayati zloka 89mAM bhramaranA eka vadhu dRSTAMtathI bhAva aparAvRttinuM dRDha samarthana karyuM che - mAlaiguNaNNuNo mahuarassa tappakkhavAyahINattaM / paDibaMdhe'vi Na kaiA emeva muNissa suhajoge // 89 // zlokArtha:- mAlatI puSpanI suvAsathI AkarSAyelA bhramarane durbhAgye Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-47-48-49 64 : yatilakSaNa samuccaya prakaraNa kyAreka te na maLe to paNa tenuM AkarSaNa chuTatuM nathI. e ja rIte munio mATe paNa zubhayogomAM jANavuM. . 89 ! mAlatIguNajJasya mAlatIparimalacArimAnubhavaikamagnacetasaH, madhukarasya bhramarasya, pratibandhe'pi kuto'pi hetostadaprAptAvapi tatra-mAlatyAM ya: pakSapAto=bahumAnanairantaryAtmA taddhInatvaM tadvikalatvaM kadAcidapi na bhavati, evameva munezcaraNapariNAmavataH zubhayoge svAdhyAyadhyAnavinayavaiyAvRttyamAnAdirUpe dravyavaiSamyarUpe pratibandhe'pi pakSapAtahInatvaM na bhavati, yathAzaktyanuSThAnena mAtRsthAnAnAsevanena ca tatraiva cetasaH pratibandhAt // 89 // .. [bhramarane mAlatI puSpanI jema munine zubhayoganuM gADha AkarSaNa] tAtparyArtha- pratikULa dravyakSetrAdimAM muni mahAtmAonA bhAva akhaMDita rahe che te bhramaranA dRSTAntathI paNa suMdara rIte samajAya che. bhamaro suvAsapriya che. temaja parAgarajanuM pAna karavAne zokhIna hoya che. mAlatI puSpamAM sugaMdha paNa bharapUra hoya che ane parAgaraja paNa. tethI bhramarone temanuM dina-rAta AkarSaNa hoya che. kyAreka azubhanA udaya divasonA divaso sudhI mAlatInuM moTuM jovA na maLe to bhamarAne tenA vinA cena paDatuM nathI. tene meLavavAnI jhaMkhanA ane tenA guNanuM bahumAna bhamarAnA aMtaramAM guMjyA karatuM hoya che, kyAreya paNa te chuTatuM nathI. saMyamanA pariNAmavALA munio mATe paNa AvuM ja che. sUtra svAdhyAya, dhyAnayoga, vinayakRtya ane vaiyAvacca vagere zubhAnuSThAna yogono ekavAra rasAsvAda karyA pachI mokSa na thAya tyAM sudhI e badhuM choDavAnuM dIla thatuM nathI. azubhanA udaye pratikULa dravya-kSetrAdimAM paNa te badhA zubhayogonI ArAdhanA karI levAnI lAlaca teonI chUTatI nathI. mAyA DAkaNa ne sparze te rIte yathAzakti ane yathAavasara te badhuM sAdhI levAnI utsukatAmAM ja citta parovAyeluM rahe che. 89 che ___nanvevaM zubhayogecchAyA anapAye'pi tatra pravRttyabhAvAt kathaM phalasiddhiricchA hi pravRttAvevopayujyate pravRttizca phalajanana ityAzaGkayAha zaMkA - phaLasiddhi mATe mAtra zubhayoganI icchA akhaMDita rahe eTaluM ja jarUrI nathI, zubhayogamAM pravRtti paNa jarUrI che kAraNa ke sAdhyanI siddhimAM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-47-48-49 pravRtti hetu che ane icchA to pravRttinA utthAnamAM preraka che. sAdhyanI siddhimAM te kAMI sIdhesIdhI hetu banI jatI nathI. to pachI zubhayoganI icchA akhaMDita rahe to paNa pravRttinA abhAvamAM lAbha zuM ? zrloka 90mAM A zaMkAnuM samAdhAna prastuta che 65 apayaTTo vi payaTTo bhAveNaM esa jeNa tassattI / akkhaliA niviDAo kammakhaovasamajogAo // 90 // zlokArthaH- (bAhya) pravRttinA abhAvamAM paNa bhAvathI (=atyaMtara rIte) to pravRtti ja che. kAraNa ke karmanA utkaTa kSayopazamanA yogathI pravRttinI zakti askhalita hoya che. ! 90 apravRtto'pi pratibandhAt dravyakriyAyAmavyApRto'pi bhAvena paramArthena pravRtta eSa=zubhabhAvavAn, yena kAraNena tacchaktiH = satpravRttizaktiH askhalitA= avyAhatA, nibiDAt = vajrAzmavad durbhedAt karmakSayopazamayogAt =satpravRttipratipanthicAritramohanIyakarmakSayopazamasambandhAt / itthaM cAtra zakye zaktyasphoraNavinAkRtaH zubhabhAva eva svagatanirjarAlAbhaheturabAhyatvAccaitatphalasya bAhyapravRttyabhAve'pi na kSatiriti phalitam // 90 // tAtparyArtha:- pratikULa dravya-kSetra vagerenI mAThI asarathI bAhya dravyakriyAmAM pravRtti (=anukULa vyApAra) munimahAtmAo karI zakatA nathI, to paNa pravartavAnA zubha bhAvo akhaMDita hovAthI tAttvika dRSTie joIe to sAdhyasiddhimAM teonI AvyaMtara bhAvAtmaka pravRtti satata cAlu ja rahe che. kAraNa ke AtyaMtara satpravRttimAM virodhI cAritra mohanIya karma che, enA prabaLa-vaja ane pASANa jevA nakkara kSayopazamathI tevI satpravRtti karavA mATe zakti akhaMDita hoya che. vicAra karatAM uparokta kathanano e bhAvArtha nIkaLI Ave che ke je anuSThAna zakya hoya emAM zaktinA asphoraNano abhAva arthAt temAM zakti phoravyA vinA na rahevApaNuM zubhabhAva sAthe gADha rIte saMkaLAyeluM hovAthI potAnA AtmAne karmanirjarA rUpa lAbhamAM prayojaka bane che. A lAbha bAhya nahi paNa AMtarika phaLa rUpa hovAthI temAM mukhya hetu paNa AMtarika bhAvAtmaka ya. pa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-50 66 ' yatilakSaNa samuccaya prakaraNa kAraNa ja hoya, bAhya pravRtti to te bhAvanA saMpAdanamAM ja upayogI rahI. eTale tevA bhAvanI svataH vidyamAnatAmAM bAhyapravRtti na paNa hoya to paNa sAdhyasiddhi thaqli sis 423tuM nathI. // 80 // (47-48-49) niruo bhujjarasannU, kiMci avatthaM gao asuhamannaM // bhuMjai tammi na rajai, suhabhoaNalAlaso dhaNi // 50 // nIrujo bhojyarasajJaH kiM(kAM)cidavasthAM gato'zubhamannam // bhunakti tasminna rajyate zubhabhojanalAlaso dRDham // 50 // nIrujo-jvarAdirujArahito bhojyAni-khaNDakhAdyAdIni teSAM rasamAsvAdavizeSaM jAnAtIti bhojyarasajJaH, kAmapyavasthAM-duSkAladAridryAdidazAM gataH-prAptaH sannazubhamaniSTamannaM bhojanaM bhuJjAno na tasminnazubhAnne rajyati-gRddhimupaiti / . tathAhi saMbhavatyetat kadAcit . suhabhattalAliovi hu, dukkAladAriddabhiduo puriso / bhakkaDayabharuTTAI, bhuMjai taha kaMDuyaM kaMTiM // 1 // kaDDayarasaM ca guyAraM, araNidalAI kuDijharAIyaM / bhuJjai jaNo chuhatto, taruchallI hillijhillAi // tti // ... nacAsau teSu gRddhimAdhatte zubhabhojanalAlaso-viziSTAhAralampaTo 'lakyAmyetAM kudazAM tataH subhikSaM prApya punarapi zobhanamAhAraM bhokSye iti manorathavAn 'dhaNiyaMti baaddhmiti|. (dharmaratna pra. gA. 92) nirogI ane bhojya (=khAvA yogya) vastunA rasano jANakAra puruSa dukALa-daridratA vagere koIka viSama avasthAne pAmelo hoya tyAre aniSTa annanuM bhojana kare, Ama chatAM "AvI durdazAne oLaMgIne pharI paNa sArA AhAranuM bhojana karIza" evA prabaLa manorathavALo te aniSTa bhojanamAM mAsati 2to nathI. [50] | (ahIM TIkAmAM AvelI be gAthAono artha lakhyo nathI. kAraNa ke temAM AvelA keTalAka zabdo atyaMta prAcIna kALanA hovAthI zabdArtha samajamAM Avyo nathI. bhAvArtha to mULagAthAnA arthamAM AvI gayo che.) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-51 evaM dRSTAntamabhidhAya dArTAntikayojanAmAhaiya suddhacaraNaraMsio, sevaMto davvao viruddhapi // saddhAguNeNa eso, na bhAvacaraNaM aikkamai // 51 // iti zuddhacaraNarasika: sevamAno dravyato viruddhamapi // zraddhAguNenaiSa na bhAvacaraNamatikrAmati // 51 // - ityevaM kubhaktabhogadRSTAntena zuddhacaraNarasiko-niSkalaGkasaMyamapAlanotsAhavAn sevamAno dravyato-bAhyavRttyA viruddhamAgamaniSiddhaM nityavAsAdikam, apizabdAdekAkitvamapi zraddhAguNena-saMyamArAdhanalAlasatvapariNAmena na-naiva bhAvacaraNaM-pAramArthikaMcAritramatikrAmati-aticarati zrIsaMgamasUrivat / tathA coktam davvAiyA na pAyaM, sohaNabhAvassa huMti vigghakarA / bajjhakiriyAu vi tahA, havaMti loevi siddhamiNaM // 1 // daiyAkannuppalatADanaM va suhaDassa nivvuI kuNai / * pahuNo ANAe patthiyassa kaMDaMpi laggaMtaM // 2 // jaha ceva sadesaMmi, taha paradesevi calai nahu sattaM / / maNavaMchiyaMmi kajje, Araddhe dhIrapurisANaM // 3 // kAlovi hu dubbhikkhAilakkhaNo na khalu dANasUrANaM / bhiMdai AsArayaNaM, avi ahiyayaraM visohei // 4 // evaM ciya. bhavvassavi, carittiNo nahi mahANubhAvassa / - suhasAmAyArigao, bhAvo pariyattai kayAvi // 5 // kiJca jo hojau asamattho, rogeNa va pillio jhuriyadeho / savvamavi jahA bhaNiyaM, kayAi na tarija kAuM je // 6 // sovi ya niyayaparakkamavavasAyadhiIbalaM agRhaMto / muttUNa kuDacariyaM, jai jayae to avassa jaI // 7 // iti / Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-51 68 tilakSaNa samuccaya prakaraNa zrIsaMgamasUrikathA punarevam iha sirisaMgamasUrI, dUrIkayasayalagurupamAyabharo / annANadArudAruNadavahuyavahasarisasamayadharo // 1 // paisamayamuttaruttaravisuddhapariNAmahaNiyapAvoho / naganagaragAmamAisu, navakappapakappiyavihAro // 2 // aitivvapavarasaddhAvasapariNayasuddhabhAvacAritto / . jaMghAbalaparihINo, kullAgapuraMmi vihiyaThiI // 3 // vaTuMte dubbhikkhe, kayajaNadukkhe kayAvi so bhayavaM / pavayaNamAyAparipAlaNujjayaM ujjayavihAraM // 4 // AhiMDiya bahudesaM, avadhAriya sayaladesabahubhAsaM / sIhaM nAmaNagAraM gaNAhivatte nirUvei // 5 // bhaNai ya jaivi mahAyasa ! sayamavi taM muNasi sayalakaraNijjaM / AyAru tti viciMtiya iya vuccasi tahavi amhehiM // 6 // / ullasirapavarasaddho caraNabharaM duddharaM dharijja sayA / sIyaMtaM sIsagaNaM miumahuragirAi sArijjA // 7 // jao jIhAevi lihaMto, na bhaddao jattha sAraNA natthi / daMDeNavi tADanto, sa bhaddao sAraNA jattha' // 8 // jaha sIsAiM nikiMtai, koI saraNAgayANa jaMtUNaM / evaM sAraNiyANaM, Ayario asArao gacche // 9 // tathA davvAiapaDibaddho amamo viharija vivihadesesu / / aniyayavihArayA jaM jaINa sutte viNiddiTThA // 10 // tathAhi anieyavAso samudANacAriyA, annAyauMchaM pairikkayA ya / appovahI kalahavivajjaNA ya, vihAracariyA isiNaM pasatthA // 11 // iccAi kahiya vutto, so evaM vaccha ! vihara annattha / . mA ome ittha Thio, sIsagaNo esa sIijjA // 12 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 69 gAthA-51 * egAgIvi ahaM puNa, pahINajaMghAbalo abaladeho / analo vihariumannattha to ihaM ceva ThAissaM // 13 // iya bhaNiya muNI vuttA, vacchA ! sacchAsayA sayAkAlaM / kulavahunAeNa imaM, mA muMcijjaha kayAvi tume // 14 // tiNNucciya bhavajalahI, eyapasAyA suheNa tubbhehiM / saMpai imiNA saddhiM, kuNaha vihAraM mahAbhAgA ! // 15 // iha suNiya sumuNivaiNo, te muNiNo sUricaraNaThaviyasirA / muMcaMtA guruvirahutthasoyauppannaaMsubharaM // 16 // paDipunamannubhararuddhakaMThauTuiMtagaggaragirillA / guruvayaNaM paDikUliumaMcayaMtA dukkhasaMtattA // 17 // kahamavi namiuM guruNo, avarAhapae khamAviuM niyae / omAidosarahie dese pattA vihAreNa // 18 // saMgamagurUvi khisaM, navabhAgIkAu kAyaniravikkho / vIsuM vasahIgoyaraviyAMrabhUmAisu jaei // 19 // suddhikae gurupAse, kayAvi sIheNa pesio datto / so puvvavasahisaMThiyasUri daTuM viciMtei // 20 // . kAraNavasA na kIrai, khitte avarAvare jai vihAro / . navanavavasahivihAro, kIsa eehiM paricatto? // 21 // tA esa siDhilacaraNo, khaNaMpi na khamo imeNa saMvAso / ' evaM ciMtiya vIsuM, samIvavasahIi so ThAi // 22 // bhikkhAsamae guruNA, saha hiMDanto visiTThamAhAraM / dubbhikkhavasA alahaMtao ya, jAo tattha kasiNavayaNo // 23 // taM taha nievi sUrI, kammivi Isaragihe gao tattha / revaidoseNego, sayA ruyaMto sisU atthi // 24 // so dAuM cappuDiyaM, guruNA bhaNio ya bAla ! mA ruyasu / guruteyaM asahantI, jhaDatti sA revaI naTThA // 25 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-51 70 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jAo bAlo suttho, tajaNago gahiya moyage patto / guruNA karuNAnihiNA, davAviyA te u dattassa // 26 // aha muNipahuNA bhaNiyaM, taM gacchasu datta ! saMpayaM vasahiM / ahayaMpi AgamissaM, paDipunnaM kAu samuyANaM // 27 // saGghagihamegamimiNA, cirAu maha daMsiyaM sayaM ahunnaa| sesesu gamI datto, iya ciMtaMto gao vasahiM // 28 // . guruNovi aMtapaMtaM, gahiuM sucireNa AgayA vshiN| pannagabilanAeNaM, bhuMjaMti tayaM samayavihiNA // 29 // AvassayavelAe, Aloiya sUriNo samuvaviTThA / .. so nisiyaMto guruNA, Aloisu saMmamiya vutto // 30 // . sa bhaNai tubbhehiM ciya, saha paribhamio mhi kimiha viyaDemi / Aha gurU sisuvisayaM, suhumaM naNu dhAipiMDaM ti // 31 // datto tao durappA, annppsNkppkppnnaabhiho| liMbukkaDakaDuyagirAi, muNivaraM pai imaM bhaNai // 32 // rAIsarisavamittANi, paracchiddANi picchsi| .. appaNo billamittANi, pAsaMtovi na pAsasi? // 33 // iya bhaNiya gao eso, niyavasahiM tayaNu tassa sikkhtthN| puradevayAi sigdhaM viuvviyaM duddiNaM garuyaM // 34 // phuddphuttttmaannbNbhNddbhNddrvvirsjlhraaraavN| so nisuNaMto bhayabharakhalaMtavayaNo bhaNai sUriM // 35 // bhayavaM ! bIhemi ahaM, Aha guru ehi mama syaasNmi| sa bhaNai timirabhareNaM, disividisiM neva picchAmi // 36 // dIvasihaM va jalaMti, niyaMguliM khelaladdhiNA kaauN| daMseUNa ya guruNA, so vutto vaccha ! ehi io // 37 // taM daTuM sa duTuppA, jaMpai dIvovi atthi kimimss?| to paccakkhIhouM, evaM vutto sa devIe // 38 // hA! duTThaseha! ninneha! dehgehaaimukkpddibndhe| muNinAhaMmi imaMmivi, evaM ciMtesi nilaja! // 39 // . Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 71 gAthA-51 vasahivihArakameNaM, puNovi ittha TThiyaM sugurumeyaM / pAviTTha! duTTha'dhammiTTha! manasi sithilacArittaM // 40 // aMtapaMtabhoyaNaparaMpi kappesi muddha ! rsgiddh| . dhiddhI laddhisamiddhapi dIvajuttaM payaMpesi // 41 // davvAidosavasao, bIyapayaThievi suddhsddhaae| bhAvacarittapavitte, kiha avamannasi ime guruNo ? // 42 // iya aNusiTTho, so devayAi sNjaaygruyannutaavo| gurupayalaggo khAmai, puNo puNo niyayamavarAhaM // 43 // AloiyAiyAro, datto gurudttvihiypcchitto| viNaujjuo sunimmalacArittArAhago jAo // 44 // saMgamasUrIvi ciraM, vihisevaavllipllvnnmeho| niruvamasamAhijutto, sugaI patto gayakileso // 45 // itthaM vizuddhavidhisevanatatparasya, zrIsaMgamasya sugurozcaritraM nizamya / dravyAdidoSanihatA api sAdhulokAH, zraddhAM vidhatta caraNe pravarAM pavitre // 46 // - I ti saMmarithA II (dharmaratnaprakaraNam thA-3) * A pramANe dRSTAMta kahIne dAntikanI yojanAne kahe che A pramANe (kubhAjana karanAranA daSTAMtathI) zuddha cAritrane pALavAmAM utsAhI sAdhu bAhyathI nityavAsa vagere Agama niSiddha karato hovA chatAM zraddhAguNathI (=saMyamane ArAdhavAnI lAlasAnA pariNAmathI) bhAvacAritrane oLaMgato nathI, arthAt bhAvacAritrI rahe che. jema ke saMgamasUri. TIkArtha A viSe upadezapada graMthamAM kahyuM che ke- pratikULa dravyakSetra-kALa-bhAva prAyaH zAMta-udAtta pariNAmarUpa zubha mAnasika pariNAmano nAza karanArA thatA nathI, arthAt ArAdhanAnA bhAvano nAza karatA nathI. paNa zaucakriyA vagere bAhya kriyA to jevA dravyAdi hoya tevI thAya che. pratikULa dravyAdi zuddhabhAvanA nAzano hetu banatA nathI e viSaya ziSTa lokamAM prasiddha che. (665) te A pramANe -svAmInI AjJAthI zatrunA sainyane jItavA mATe gayelA subhaTane zarIre lAgatuM bANa paNa, ratikrIDAmAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa kupita thayelI strIe priyanA kAna upara kamaLathI kareluM tADana priyane sukhakara bane tema, sukha kare. (666) dhIra puruSonuM sattva jevI rIte svadezamAM svajanonI sahAyavALA koI duSkara kAryamAM calita thatuM nathI, tevI rIte paradezamAM paNa tevuM koI kArya AvI paDatAM tevA prakAranA virodhI mANaso taraphathI takalIpho AvavA chatAM calita thatuM nathI. (667) jemAM bhikSA vagere durlabha hoya tevo kALa paNa dAnazUra puruSonA atizaya udAratArUpa Azayaratnane bhedato nathI calita karato nathI, balke atizaya vadhAre che = dAna bhAvanA vadhe che. (668) e ja rIte mahAnubhAva (=prazasta sAmarthyavALA) ane bhavya evA munino zubha sAmAcArI saMbaMdhI (=pratyupekSaNA-pramArjanAdi saMbaMdhI) utsAha kyAreya bhAMgI jato nathI. kema ke tene zubhasAmAcArI atizaya priya hovAthI zubha sAmAcArI sivAya bIje kyAMya prIti nathI. (669) = gAthA-51 72 vaLI bIjA sthaLe kahyuM che ke-je asamartha hoya, rogathI pIDAyelo hoya, athavA kSINa zarIravALo hoya, badhuMya je pramANe karavAnuM kahyuM che te pramANe karavA kyAreya samartha na hoya, te paNa potAnA utsAha, udyama, manobaLa ane zarIrabaLane chupAve nahi, ane khoTA AcaraNane mUkIne (AcArapAlanamAM) prayatna kare to avazya (bhAva) sAdhu che. zrI saMgamasUrinI kathA zrI saMgamasUrinI kathA A pramANe che-zrI saMgama nAmanA AcArya hatA. temaNe saghaLA moTA pramAdano tyAga karyo hato. te ajJAnarUpI kASThone bALavA mATe bhayaMkara dAvAnaLa samAna zAstrone dhAraNa karanArA hatA. temaNe pratisamaya adhika adhika vizuddha thatA pariNAmathI pApasamUhane bALI nAkhyo hato. parvata upara rahelA nagara ane gAma AdimAM navakalpika vihArane AcaratA hatA. atitIvra zreSTha zraddhAnA kAraNe vRddhine pAmelA zuddha bhAvacAritravALA hatA. Ama chatAM jaMghAbaLa kSINa thavAnA kAraNe kullAkanagaramAM temaNe sthiravAsa karyo hato. kyAreka lokone duHkhI karanAra dukALa paDyo tyAre te AcArya bhagavaMte pravacanamAtAnA pAlanamAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 73 gAthA-51 tatpara, udyatavihArI, jemaNe ghaNA dezomAM paribhramaNa karyuM che, ane saghaLA dezonI ghaNI bhASAone yAda rAkhI che evA siMha nAmanA sAdhune gacchanA adhipati banAvyA. pachI hitazikSA ApatAM kahyuM ke he mahAzaya ! jo ke A pramANe sakala kartavyone tuM svayaM ja jANe che, chatAM AcAra che ema vicArIne ame tane A pramANe kahIe chIe. ullAsa pAmatI pravara zraddhAvALo tuM durdhara cAritrabhArane sadA dhAraNa karaje ane saMyamamAM sIdAtA ziSyagaNane komaLa ane madhuravANIthI sAraNA karaje. kAraNa ke je AcArya sAraNA karato nathI te jIbhathI cuMbana karato hoya to paNa zreSTha nathI. je. AcArya sAraNA karato hoya te dAMDAthI paNa mArato hoya to paNa zreSTha che. (gacchA0 17) jevI rIte koI zaraNe AvelA jIvonA mastakane kApe te pramANe gacchamAM sAraNA karavA yogya sAdhuonI sAraNA nahi karanAro AcArya sAdhuonA AtmAno ghAta kare che. dravyAdimAM apratibaddha banIne mamatArahita vividha dezomAM vihAra karaje. kAraNa ke sUtramAM sAdhuone aniyatavihAra kahyo che. te A pramANeaniyatavAsa, samudAnacaryA (=bhamIne judA judA gharomAMthI bhikSA levI.) ajJAta uMcha (=ajJAta gharomAMthI bhikSA levI), pratiriktatA (ekAMta sthAnamAM rahevuM), alpa upadhi ane kalahano tyAga, RSionI A vihAracaryA prazasta che. (dazavai. bIjI cUlikA-5) ItyAdi hitazikSA ApIne A pramANe kahyuM : he vatsa ! tuM bIjA sthaLe vihAra kara. jethI dukALamAM ahIM rahelo ziSyagaNa sIdAya nahi. mAruM jaMghAbaLa kSINa thaI gayuM che, mArA zarIramAM baLa rahyuM nathI. AthI bIjA sthaLe vihAra karavA huM asamartha chuM. AthI ekalo paNa huM ahIM ja rahIza. A pramANe nUtana gacchAdhipatine kahIne sAdhuone kahyuM : he vatso ! sadAya svaccha cittavALA banIne tame kulavadhUnA daSTAMtathI Ane kyAreya mUkazo nahi. AnI maherabAnIthI tame sukhapUrvaka bhavasamudrane tarI ja gayA cho ema samajI lo. he mahA bhAgyazALIo ! have AnI sAthe vihAra karo. susAdhu jevA vratavALA te munio A pramANe sAMbhaLIne AcAryanA caraNomAM mastaka mUkIne gurunA virahathI thayelA zokathI utpanna thayelA azruone mUkavA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-51 74 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa lAgyA. pratipUrNa zokathI temano kaMTha bharAI gayo. AvA kaMThamAMthI nIkaLelI gadgad vANI bolavA lAgyA. guruvacanano niSedha karavA asamartha te munio duHkhathI saMtapta banyA. mAMDamAMDa gurune namIne ane potAnA aparAdhone khamAvIne dukALa Adi doSathI rahita dezamAM vihAra karyo. kAyA pratye nirapekSa saMgamaguru paNa kSetranA nava bhAga karIne judI judI vasatimAM, judI judI gocarI bhUmimAM ane judI judI vihAra bhUmi vageremAM yatna karavA lAgyA. kyAreka siMhasUrie gurunA samAcAra meLavavA mATe datta nAmanA sAdhune gurunI pAse mokalyo. AcAryane pUrvanI vasatimAM (=sAdhuoe vihAra karyo tyAre je vasatimAM hatA te ja vasatimAM) rahelA joIne te vicAravA lAgyo. jo tevA kAraNathI bIjA bIjA kSetramAM vihAra thaI zakato nathI to paNa AmaNe navI navI vasatimAM rahevAno tyAga kema karyo ? tethI A zithila cAritravALA che. emanI sAthe eka kSaNa paNa rahevuM yogya nathI. A pramANe vicArIne te najIkanI vasatimAM judo rahyo. bhikSA samaye gurunI sAthe pharato te dukALanA lIdhe viziSTa AhAra na maLavAnA kAraNe zyAmamukhavALo thaI gayo. tene zyAmamukhavALo joIne AcArya koIka zeThanA ghare gayA. tyAM revatInA vaLagADathI eka bALaka sadA raDato hato. AcArye capaTI vagADIne tene kahyuM: he bALaka! raDa nahi. gurunA tejane sahana nahi karatI revatI jaladI tenA zarIramAMthI jatI rahI. AthI bALaka svastha thayo. AthI bALakano pitA lADavA laIne Avyo. karuNAnidhAna gurue te lADavA dattamunine apAvyA. pachI AcArye tene kahyuM: tArI gocarI pUrI thaI gaI che tethI tuM have upAzrayamAM jA. gocarI pUrI karIne huM paNa AvuM chuM. AmaNe lAMbA kALa sudhI mane pheravIne eka zrAvakanuM ghara batAvyuM, have pote bIjA zrAvakanA gharomAM jaze, Ama vicArato te vasatimAM gayo. AcArya paNa aMtaprAMta AhAra laIne lAMbAkALe vasatimAM AvyA. sarpabilanA dRSTAMtathI zAstrokta vidhipramANe te AhAra vAparyo. | (sarpa bilamAM ADA-avaLo thayA vinA sIdho praveza kare che. te rIte svAda mATe AhArane eka dADhathI bIjI dADhamAM pheravyA vinA rAga-dveSathI rahita banIne AhAra vAparyo.) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa pratikramaNa samaye guru AlocanA karIne beThA. (AlocanA karyA vinA) besatA dattane gurue kahyuMH samyak AlocanA kara. teNe H gocarImAM tamArI sAthe ja pharyo chuM. ahIM zuM AlocanA karuM ? tane bALaka saMbaMdhI sUkSma dhAtrIpiMDa doSa lAgyo che. pachI atizaya saMklpa-vikalpathI haNAyelA durAtmA datte liMbaDA jevI atyaMta kaDavI vANIthI AcAryane A pramANe kahyuM: 75 gAthA-51 tame bIjAnA rAI ane sarasava jeTalA nAnA doSone juo cho, ane potAnA bilA jeTalA moTA doSone jotA hovA chatAM jotA nathI. A pramANe kahIne te potAnI vasatimAM gayo. tyArabAda tene zikSA karavA mATe nagaradevatAe jaladI atizaya aMdhakAra vikuvvu. jANe ke brahmAMDarUpa pAtra spaSTa phUTI rahyuM hoya tevI vi2sa meghagarjanA thavA lAgI. tene sAMbhaLIne bhayabhIta banelA teNe khacakAtI vANIthI sUrine kahyuM: he bhagavaMta! huM bhaya pAmuM chuM. gurue kyuM: mArI pAse Ava. teNe kyuM gADha aMdhakArathI huM dizA-vidizAone joto nathI. AcArya bhagavaMte khelalabdhithI potAnI AMgaLIne dIpazikhAnI jevI prajvalita karI. pachI e AMgaLI tene batAvIne kahyuM: he vatsa! A tarapha Ava. AcAryanI prajvalita AMgaLIne joIne duSTAtmA bolyoH zuM AnI pAse dIvo paNa che? tethI pratyakSa thaIne devIe tene A pramANe kahyuMH hA ! duSTaziSya ! niHsneha ! nirlajja ! deha ane ghara AdinA mamatvathI rahita A AcArya viSe paNa A pramANe vicAre che? he pApiSTha! duSTa! adharmiSTha! vasatinA vihAranA kramathI pharI paNa ahIM rahelA A sugurune zithilacAritravALA mAne che. he mugdha ! aMta-prAMta bhojana karanAra paNa A AcAryane tuM rasamRddha kalpe che. dhik dhik ! labdhithI samRddhane paNa dIpakayukta kahe che. dravyAdidoSanA kAraNe apavAdapade rahelA hovA chatAM zuddha zraddhAnA kAraNe bhAvacAritrathI pavitra A gurunI tuM avajJA kema kare che? A pramANe devIthI zikhAmaNa apAyelo te atizaya pazcAttApa karavA lAgyo. gurune page lAgIne pharI pharI potAnA aparAdhanI kSamA yAcI. aticAronI AlocanA karI. gurue ApeluM prAyazcitta pUrNa karyuM. vinaya karavAmAM tatpara banyo. atyaMta nirmala cAritrano ArAdhaka banyo. vidhisevA rUpa velaDIne pallavita karavA mATe megha samAna, anupamasamAdhithI yukta ane klezarahita evA saMgamasUri paNa lAMbA kALa sudhI cAritra pALIne sadgatine Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-para-53 76 tilakSaNa samuccaya prakaraNa pAmyA. A pramANe vizuddha vidhine AcaravAmAM tatpara zrIsaMgama sadgurunuM caritra sAMbhaLIne dravyAdidoSathI haNAyelA paNa te sAdhujano ! pavitra cAritramAM zreSTha zraddhAne karo. A pramANe saMgamasUrinI kathA pUrNa thaI. [51] vapaphara/gA, mAvaM pAtreDamAyarabrANa che tIe ceva Na hANI, suakevaliNA jao bhaNiaM // 52 // avadhapratijJAjAtaM bhAvaM pAlayitvA''tmarakSayA // ... tasyA eva na hAniH zrutakevalinA yato bhaNitam // 52 // . jIvavadha thavA chatAM jIvavadhanI pratijJAno bhaMga nahiM. jIvono vadha na karavAnI pratijJAthI thayelA (jIvadayAnA) bhAvanuM pAlana karIne AtmarakSA karavAthI pratijJAnI hAni thatI nathI. zrutakevaLI zrIbhadrabAhusvAmIe kahyuM che ke hRdayamAM jIvadayAnA pariNAma rAkhIne apavAdanuM sevana karavA dvArA zarIrarakSA karavAmAM Ave to jIvavadha nahi karavAnI pratijJAno bhaMga thato nathI. kAraNa ke tema karavAmAM Azaya zuddha hovAthI pariNAma vizuddha che. vizuddha pariNAma mokSano hetu che. (juo odha ni. gA. 47) [52] . cikkhillavAlasAvaya-sareNukaMTagataNe bahuajale a| logo vi nicchai pahe, ko Nu viseso bhayaMtassa. // 53 // kardamavyAlazvApadasareNukaNTakatRNAn bahujalAMzca // . loko'pi necchati pathaH ko nu vizeSo bhadantasya // 53 // . cikkhallavyAlazvApadasareNukaNTakatRNAn bahujalAMzca sopadravAn pathaHmArgAn loko'pi necchatyeva, ataH ko nu vizeSo ? lokAt skaashaadbhdrArA naivamukhyate rUti ?, (ogha ni. gA. 49) lokonI ane sAdhunI AtmarakSAmAM bheda ahIM koI kahe che ke AtmarakSA lokone ISTa che. te A pramANe - kAdavavALA, sarpavALA, jaMgalI pazuvALA, dhULavALA, kAMTAvALA, ghAsavALA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ane bahujalavALA-AvA upadravavALA mArgone loka paNa Icchato ja nathI. AthI lokathI pUjya sAdhunI zI vizeSatA che? jethI A pramANe (=apavAdanuM sevana karIne paNa zarIranI rakSA karavI e pramANe) kahevAya che. [53] 3nyate 77 gAthA-54-55 jayaNamajayaNaM ca gihI, sacittamIse parittaNaMte a / na vijANaMti Na yAsiM, avahapainnA aha viseso // 54 // yatanAmayatanAM ca gRhiNaH saccittamizre pratyekAnante ca // na vijAnanti na caiSAmavadhapratijJA'tha vizeSaH // 54 // yatanAmavatanAM 2 vRddhino na nAnanti, vava ?-sacittAvI, 7 = 'temAM' vRdiLAM 'avadhapratijJA' vayanivRtti:, ata va vizeSaH / (odha ni. gA. 50) uttara kahe cheH- gRhastho sacitta, mizra (=sacitta-acitta), pratyeka vanaspatikAya ane anaMtakAyamAM yatanAne ane ayatanAne jANatA nathI. tathA temane jIvavadha nahi karavAnI pratijJA nathI. AthI lokathI pUjya sAdhunI vizeSatA che. vizeSArthaH-yatanA eTale adhikatara asatpravRttinuM nivAraNa karanArI ceSTA, pratikULa dravyAdimAM apavAdamArge doSanuM sevana karavuM paDe tyAre doSanuM yathAzakya alpa sevana thAya tevo prayatna e yatanA che. AvI yatanAthI zAstraniSiddha asat pravRtti maryAdita bane che. jo yatanA na rAkhavAmAM Ave to zAstraniSiddha asat pravRttinI maryAdA ja na rahe, binaz2arUrI paNa ghaNI asat pravRtti thAya. kyAre kaI rIte yatanA karavI tenuM mArgadarzana nizitha vagere chedagraMthomAM ApeluM che. (upadeza 2hasya gA. 127, upadezapada gA. 771) [54] avi a jaNo maraNabhayA, parissamabhayAu te vivajjei // guNadayApariNayA, mukkhatthamisI pariharati // 55 // api ca jano maraNabhayAtparizramabhayAttu tAnvivarjayati // guNadayApariNatA mokSArthamRSayaH pariharanti // 55 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-56 78 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa MyA | 'Si 2' ti anenAmyundrayamAda, navaraM "te' ri sApAyAna patha: I (oghani. gA. pa1) vaLI loka maraNabhayathI ane parizramabhayathI anarthavALA mArgone choDe che, jyAre dayAnA pariNAmavALA sAdhuo mokSa mATe tevA mArgone choDe che. [55] itazca sAdhoH prANAtipAtApattAvapi gRhiNA saha vaidhuryamityAha- ... avisiTuMmi vi jogaMmi, bAhire hoi vihurayA iharA // suddhaksa 3 saMpattI, mahinA nuM sima sama che paddo : viziSTaDapi yone vIdhe mavati vidhuratetarathA zuddhasya tu samprAptiraphalA yaddezitA samaye // 56 // iha 'aviziSTe'pi' tulye'pi 'yoge' prANAtipAtAdivyApAre . 'bAhye' bahirvatini bhavati 'vidhuratA' vaidhuryaM= visadRzatA, itthaM caitadabhyupagantavyam, itarathA zuddhasya-sAdhoH 'saMprAptiH' prANAtipAtApattiH 'aphalA' niSphalA yataH pradarzitA 'samaye' siddhAnte tadvirudhyate, tasmAdetadevamevAbhyupagantavyaM baahypraannaatipativyApAra: zuddhasya sAdhone vanyAya mavatIti aa (ozaniyukti gAthA - para) AthI ja jIvavadha thavA chatAM gRhasthanI sAthe sAdhunI samAnatA nathI ema zAstrakAra kahe cheH prANAtipAta vagere bAhya vyavahAra samAna hovA chatAM gRhastha ane sAdhu e bemAM samAnatA nathI. A viSayane A pramANe svIkAravo joIe. kAraNa ke nahi to zuddha sAdhunI jIvavadha prApti niSphala che ema zAstramAM je kahyuM che tenI sAthe virodha Ave, arthAt jIvavadha thavA chatAM zuddha sAdhune karma baMdha na thAya evA zAstrakathana sAthe virodha Ave... - ahIM tAtparya A pramANe che - cAlatA gRhasthathI jIvavadha thAya ane zuddha (=upayoga pUrvaka cAlatA) sAdhuthI paNa jIvavadha thAya. baMneno jIvavadha vyApAra samAna hovA chatAM gRhasthane jIvavaidha nimitte karmabaMdha thAya ane zuddha sAdhune na thAya. Ama jIvavadha thavA chatAM sAdhunI gRhasthanI sAthe samAnatA nathI. [6] Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 79 gAthA-17 tathA vAdaikkNmi vi pANivahaMmi, desiaM sumahadaMtaraM samae // emeva NijaraphalA, pariNAmavasA bahuvihIA // 57 // ekasminnapi prANivadhe dezitaM sumahadantaraM samaye // evameva nirjaraphalA pariNAmavazAd bahuvidhikAH // 57 // "asmi' tuceDapi prAvadhe "rzita' pratipAlitaM sumahattAM, kva ? 'samaye' siddhAnte, tathAhi-yathA dvau puruSau prANivadhapravRttau, tayozca na tulyo bandho, yastatrAtIvasaMkliSTapariNatiH sa saptamyAM pRthivyAmutpadyate, aparastu nAtisaMkliSTapariNatiH sa dvitiiynrkaadaavpiiti| iyaM tAvadvisadRzatA bandhamaGgIkRtya, idAnIM nirjarAmaGgIkRtya visadRzatAM darzayannAha-evameva nirjarA phalavizeSA api pariNAmavazAd 'bahuvidhA' bahuprakArA viziSTa-viziSTatara-viziSTatamAH / (ogha ni. gA. 53) pariNAma pramANe baMdha-nirjarA - te pramANe graMthakAra kahe che zAstramAM tulya paNa jIvavadhamAM ghaNuM moTuM aMtara jaNAvyuM che. e pramANe nirjarAnAM phaLa paNa pariNAma pramANe ghaNA prakAranA che. ' vizeSArtha- jIvavadha karavA mATe pravRtta thayelA be puruSone karmabaMdha samAna thato nathI. te bemAM je atizaya saMkilaSTa pariNAmavALo che te sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ane tenAthI alpa saMkilanTa pariNAmavALo bIjo puruSa bIjI naraka vageremAM utpanna thAya che. A pramANe A gAthAnA pUrvArdhamAM baMdhane AzrayIne asamAnatA kahI che. gAthAnA uttarArdhamAM karmanirjarAne AzrayIne asamAnatA jaNAvI che. aneka puruSo nirjarA thAya tevA yogamAM vartamAna hoya. paNa badhAne samAna nirjarA na thAya. ekane je nirjarA thAya tenAthI bIjAne adhika nirjarA thAya. tenAthI trIjAne adhika nirjarA thAya. cothAne tenAthI paNa adhika nirjarA thAya evuM bane. jenA jevA pariNAma hoya tene tevI nirjarA thAya. [57] Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-58 80 yatisakSa samusyaya 44291 %3 ekAM prANijAtimaGgIkRtyAntaramuktam, adhunA sakalavyaktyAzrayamantaraM pratipipAdayiSurAhaje jattiA ya heU, bhavassa te ceva tattiA mukkhe // gaNaNAIA logA, duNha vi punnA bhave tullA // 58 // . ye yAvantazca hetavo bhavasya ta eva tAvanto mokSe. // gaNanAtItA lokA dvayorapi pUrNA bhaveyustulyAH // 58 // .' ___ye hetavo yAvanto-yAvanmAtrA 'bhavasya' saMsArasya nimittaM ta eva nAnye tAvanmAtrA eva mokSasya hetvo-nimittaani| kiyanmAtrakAste ata Aha-gaNanAyA atItAH-saGkhyAyA atikrAntAH, ke?, lokAH 'dvayorapi' bhavamokSayoH saMbandhinAM hetUnAmasaGkhyeyA lokA: 'pUrNAH' bhRtAH, tatra pUrNA ekahetunyUnA api bhavantyata Aha-tulyAH, kathambhUtAH ?-kriyAvizeSaNaM 'tulyAH' sadRzA ityrthH| nanu tulyagrahaNameva kasmAt kevalaM na kRtaM ? yena punaH pUrNagrahaNaM kriyate, bhaNNati paDivayaNaM tullagahaNeNa kevaleNaM saMvaliANaM saMsAramokkhaheUNaM lokA tullatti kassavi buddhI hojjA to puNNaggahaNaMpi kIrai, doNhavi puNNatti jayA bhariatti neyvvaa| iyamatra bhAvanA-sarva eva ye trailokyodaravivaravarttino bhAvA rAgadveSamohAtmanAM puMsAM saMsArahetavo bhavanti ta evaM rAgAdirahitAnAM zraddhAmatAmajJAnaparihAreNa mokSahetavo bhvntiiti| evaM tAvatpramANamidamuktam / . (mogha ni.u. 54) eka jIvajAtine AzrayIne aMtara kahyuM. have sarva jIvone AzrayIne aMtaranuM pratipAdana karavAnI IcchAvALA graMthakAra kahe che - je ane jeTalA saMsAranA hetuo che, te ja ane teTalA ja mokSanA hetuo che. saMsAra ane mokSa e baMnenA kAraNothI asaMkhya loka samAna rUpe bharelA che, arthAt saMsAra ane mokSa e baMnenAM kAraNo samAnapaNe asaMkhya loka jeTalAM che. vizeSArtha - prazna- gAthAmAM pUrNa zabda che. pUrNa eTale bharelA. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 81 gAthA-58-59 saMsAra ane mokSa e baMnenAM kAraNothI asaMkhya loka bharelA che, evA arthano spaSTa bodha thaI jAya che to pachI tanyA: evo prayoga zA mATe ryo ? uttara- eka hetuthI nyUna paNa asaMkhya loka pUrNa hoya, arthAt jeTalA asaMkhyaloka che tenAthI eka ocho hoya, to paNa saMsAra ane mokSa e baMnenAM kAraNothI asaMkhya loka bharelA che ema kahI zakAya. AthI eka hetuthI paNa asaMkhyaloka nyUna nathI, arthAt jeTalA asaMkhyaloka che teTalA ja hetuo che, eka paNa hetu nyUna nathI, e jaNAvavA mATe tuje evo prayoga karyo che. prazna- to pachI tu zabdano ja prayoga karavo joie, pUrNa zabdano prayoga zA mATe karyo? uttaraH- kevala tulya zabdano ja prayoga karavAmAM Ave to saMsAranAM kAraNo ane mokSanAM kAraNo e baMne bhegA thaIne asaMkhyaloka jeTalA che ema koI samaje evuM bane. AthI pUrNa zabdano prayoga karyo che. saMsAranAM kAraNo ane mokSanAM kAraNo. e baMne alaga-alaga asaMkhyaloka jeTalAM che. * ahIM bhAvArtha A pramANe che - traNalokamAM rahelA saghaLA ya je bhAvo rAga-dveSa-mohathI bharelA puruSone saMsAranAM kAraNa bane che, te ja bhAvo rAgAdithI rahita zraddhALu puruSone ajJAnatAno tyAga thavAthI mokSanAM kAraNa bane che. [58] evaM tAvatpramANamidamuktam, idAnIM yeSAmamI trailokyApannA padArthA bandhahetavo bhavanti na bhavanti ca yeSAM tadAhairiAvahamAIA, je ceva havaMti kammabaMdhAya / ajayANaM te ceva u, jayANaM NivvANagamaNAya // 59 // ... IryApathAdyA ya eva bhavanti karmabandhanAya // ayatAnAM ta eva yatAnAM nirvANagamanAya // 59 // .. 'Ira gatipreraNayoH' IraNamIryA, pathi IryA IryApathaM-gamanAgamanamityarthaH, IryApathamAdau yeSAM te IryApathAdyAH, AdizabdAdduSTavAgAdivyApArA gRhyante, iiryaa1. 6 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-60 82 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa pathAdyA vyApArA ya eva bhavanti 'kammabaMdhAya' karmabandhanimittaM-karmabandhahetavaH, keSAm ? 'ayatAnAm' ayatnaparANAM puruSANAM, ta eva IryApathAdyA vyApArA 'yatAnAM' yatnavatAM 'nirvANagamanAya' mokSagamanAya bhavanti // (modhani. ga. 55) e pramANe saMsAranA ane mokSanA hetuonuM pramANa kahyuM. have traNa lokamAM rahelA A bhAvo kone baMdhanA hetuo bane che ane kone baMdhanA hetuo banatA nathI te kahe che gamana-Agamana ane duSTavANI vagere je kriyAo avatanAvALAone karmabaMdha mATe thAya che te ja kriyAo yatanAvALAone mokSagati bhATe thAya che. (58) / evaM tAvatsAdhorgRhasthena saha tulye'pi vyApAre visadRzatoktA, idAnIM sajAtIyameva sAdhumAzritya visadRzatammupadarzayannAhaegateNa Niseho, jogesu Na desio vihI vA vi // daliaM pappa Niseho, huja vihI vA jahA .roge // 60 // ekAntena niSedho yogeSu na dezito vidhirvApi // dalikaM prApya niSedho bhavedvidhirvA yathA. roge // 60 // ekAntena niSedhaH 'yogeSu' gamanAdivyApAreSu 'na dezitaH' nopadiSTaH 'vidhirvA' anujJA vA kvacitsvAdhyAyAdau na darzitA, kintu 'daliaM' dravyaM vastu vA 'prApya' vijJAya niSedho bhavet, tasyaiva vA 'vidhirbhavet' anuSThAnaM bhavediti / ayamatra bhAvaH-kasyacitsAdhorAcAryAdiprayojanAdinA sacitte'pi pathi vrajato gamanamanujJAyate, kAraNikatvAt, nAkAraNikasya, dRSTAntamAha-'jahA roge 'tti yathA 'roge' jvarAdau paripAcanabhojanAdeH pratiSedhaH kriyate, jIrNajvare tu tasyaiva vidhirityataH sAdhUcyate-vastvantaramavApya vidhiH pratiSedho vA vidhIyate / athavA'nyathA vyAkhyAyate-ihoktaM-'akhilAH padArthA AtmanaH saMsArahetavo mokSahetavazca' tatazca na kevalaM ta eva yAnyapi samyagdarzanajJAnacAritrANi tAnyapi saMsAramokSayoH kAraNAnIti, tathA cAha-'egaMteNa niseho0' ekAntena niSedhaH Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa samyagdarzanAdidAneSu, tatprakhyApakazAstropadezeSu na darzito vidhirvA na darzita iti saMTaGkaH, kintu 'dalikaM prApya' pAtravizeSaM prApya kadAcid dIyate kadAcinna, etaduktaM bhavati - prazamAdiguNasamanvitAya dIyamAnAni mokSAya, viparyayeNa bhavAya, tadAzAtanAt, yathA jvarAdau taruNe satyapathyaM pazcAttu pazcamiti taveva / (oni. gA. 56) . 83 gAthA-60 A rIte bAhyakriyA gRhasthanI ane sAdhunI samAna hovA chatAM sAdhu gRhasthanI tulya nathI ema kahyuM. have samAnadharmavALA ja sAdhune AzrayIne asamAnatAne batAvatA graMthakAra kahe cheH jevI rIte rogamAM AhArano ekAMte niSedha ke ekAMte anujJA nathI, tema gamana vagere vyApAromAM (=kriyAomAM) ekAMte niSedha kahyo nathI, athavA svAdhyAya vagere vyApAromAM ekAMte anujJA kahI nathI. vastune (=paristhiti ke saMyogone) jANIne niSedha ke anujJA thAya. TIkArtha:- tAva navo hoya tyAre zreSThapAka vage2e bhojanano niSedha karAya che. tAva jIrNa thAya tyAre tenI ja anujJA apAya che. tevI rIte prastutamAM amuka saMyogomAM jeno niSedha karyo hoya, saMyogo badalAtAM tenI ja anujJA apAya che. athavA amuka saMyogomAM jenI anujJA ApI hoya saMyogo badalAtAM teno ja niSedha karAya che. jemake- AcArya vagerenA kAma mATe jatA koi sAdhune sacitta paNa pRthvI upara cAlavAnI anujJA apAya. kAraNa ke sacitta pRthvI upara cAlavuM paDe tevuM kAraNa AvI paDyuM che. jene AvuM kAraNa na hoya tene sacitta pRthvI upara cAlavAnI anujJA na apAya. athavA prastuta gAthAnI vyAkhyA bIjI rIte karavAmAM Ave cheHpUrve ahIM kahyuM che ke saghaLA bhAvo AtmAnA, saMsAranAM ane mokSanAM kAraNo che. kevala pUrvokta bhAvo ja bhavanA ane mokSanA hetu che ema nathI, kiMtu samyagdarzana-jJAna-cAritra paNa bhavanA ane mokSanA hetu che, arthAt je saMsAranA hetuo che te ja saMsAra ane mokSa e baMnenA hetuo che ema nathI, kiMtu je mokSanA hetuo che te paNa saMsAra ane mokSa e baMnenA hetuo che. AthI prastuta gAthAno artha A pramANe che: Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-61 84 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa samyagdarzanAdine prasiddha karanArA zAstronA upadezomAM samyagUdarzanAdinA dAnamAM ekAMte niSedha ke ekAMte vidhi batAvyo nathI, kiMtu pAtra vizeSane jANIne kyAreka apAya ane kyAreka na apAya. Ano bhAvArtha e che ke prazama vagere guNothI yukta puruSane apAtA samyagdarzanAdi mokSa mATe thAya. AnAthI viparIta puruSane apAtA samyagdarzanAdi saMsAra mATe thAya. kAraNa ke te tenI AzAtanA kare che. jema ke, tAva vagere roga taruNa (=navo) hoya tyAre je vastu apathya bane, pachI (tAva jIrNa bane tyAre) te ja vastu pathya bane. (60) athaikameva vastvAsevyamAnaM bandhAya mokSAya ca kathaM bhavati ? tadAhajaMmi NisevijaMte, aiAro huja kassai kayA vi / tevova ya ta puLo, vAre modI vinAdi che . yasminniSevyamAne'ticAro bhavetkasyacitkadApi / tenaiva tasya punaH kadAcicchuddhirbhavet // 61 / / 'yasmin' vastuni krodhAdau niSevyamANe 'aticAraH' skhalanA bhavati 'kasyacit' sAdhoH 'kadAcit' 'kasyAJcidavasthAyAM 'tenaiva' krodhAdinA tasyaiva punaH kadAcicchuddhirapi bhavet.. caNDarudrasAdhorivaM, tena hi ruSA svaziSyo daNDakena tADitaH, taM ca rudhirArdra dRSTvA pazcAttApavAn saMvRttaH cintayati cadhigmAM yasyaivaMvidhaH krodha iti vizuddhapariNAmasyApUrvakaraNaM kSapaka zreNiH vatoH saMvRtta ti (ghani.gA.57) have sevAtI eka ja vastu baMdha ane mokSa mATe kevI rIte thAya te kahe che sevAtA je krodhAdithI koI sAdhune kyAreka aticAra lAge, te ja krodhAdithI te ja sAdhune kyAreka zuddhi paNa thAya. vizeSArtha- A viSe caMDarudrAcAryanuM dRSTAMta che. temaNe krodhathI potAnA ziSyane dAMDAthI mAryo. lohIthI kharaDAyelA ziSyane joIne pazcAttApavALA thayelA te vicAravA lAgyA ke "jene Avo krodha che te mane dhikkAra thAo" Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 85 gAthA-62 A pramANe vizuddhapariNAmavALA temane apUrvakaraNa thayuM, kSapakazreNi thaI ane kevalajJAna pragaTa thayuM. [61] bAhyaM vyApAramaGgIkRtya visadRzatoktA, atha bAhyo'pi vyApAro yathA bandhaheturna syAttathA''haaNumitto vi na kassai, baMdho paravatthupaccao bhaNio / taha vi khalu jayaMti jaI, pariNAmavisohimicchaMtA // 62 // aNumAtro'pi na kasyacid bandhaH paravastupratyayo bhaNitaH / tathApi khalu yatante yatayaH pariNAmavizodhimicchantaH // 62 // 'aNumAtro'pi" svalpo'pi baMdho na kasyacit 'paravastupratyayAd' bAhyavastunimittAtsakAzAt 'bhaNitaH' uktaH kintvAtmapariNAmAdevetyabhiprAyaH / Aha-yadyevaM na tarhi pRthivyAdiyatanA kAryA ? ucyate, yadyapi bAhyavastunimitto bandho na bhavati tathA'pi yatanAM vidadhati pRthivyAdau munayaH pariNAmavizuddhiM 'icchantaH' abhilaSantaH, etaduktaM bhavati-yadi pRthivyAdikAyayatanA na vidhIyateM to naiveya yAt ! (ghani.gA.58). bAhya vyavahArane AzrayIne asamAnatA kahI, have bAhya paNa vyApAra je rIte baMdhanuM kAraNa na bane tema kahe che - . bAhya vastunA nimittathI koIneya alpa paNa baMdha kahyo nathI. arthAt koIneya bAhya vastunA nimittathI jarA paNa baMdha thato nathI, kiMtu AtmapariNAmathI ja baMdha thAya che. prazna - jo ema che to pRthvIkAya AdinI yatanA na karavI, kevala pariNAmanI zuddhi rAkhavI. uttara- jo ke bAhyavastunA nimittathI baMdha thato nathI, to paNa pariNAmanI vizuddhine icchatA munio pRthvIkAya AdimAM yatanA kare che. ahIM bhAvArtha e che ke jo pRthvIkAya AdimAM yatanA na karavAmAM Ave to pariNAmanI vizuddhi na ja thAya. [62] Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-63-64-65 86 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa yastu hiMsAyAM varttate tasya pariNAma eva na zuddhaH, ityAha cajo puNa hiMsAyayaNAiesu vaTTai tassa naNu pariNAmo / duTTho Na ya taM liMgaM, hoi visuddhassa jogassa // 63 // yaH punahi~sAyatanAdikeSu vartate tasya nanu pariNAmaH / duSTo na ca talliGgaM bhavati vizuddhasya yogasya // 63 // yastu punaH 'hiMsAyataneSu' vyApattidhAmasu vartate tasya nanu pariNAmo duSTa eva bhavati, na ca taddhiMsAsthAnavatitvaM "liGga" cihnaM bhavati 'vizuddhasya yogasya' manovAkkAyarUpasya / (modhani. 2.58 ) . . je hiMsAmAM rahelo che teno pariNAma ja zuddha na thAya te kahe che paNa je hiMsAnAM sthAnomAM rahelo che, tenA pariNAme azubha ja hoya che. hiMsAnAM sthAnomAM rahevuM e vizuddha mana-vacana-kAyArUpa yoganuM lakSaNa nathI, arthAt azubha yoganuM lakSaNa che. [63] tamhA sayA visuddhaM, pariNAma icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA savve, parihariavvA payatteNaM // 64 // tasmAtsadA vizuddhaM pariNAmamicchatA suvihitena / hiMsAyatanAni sarvANi parihartavyAni prayatnena // 64 // tasmAt 'sadA' ajasraM vizuddhaM pariNAmamicchatA suvihitena, kiM kartavyaM? hiMsAyatanAni sarvANi varjanIyAni prayatnataH / (mogha ni.u.60) / mATe sadA vizuddha pariNAmane icchatA suvihita sAdhue hiMsAnAM sarva sthAnono prayatnayI tyA 42vo. [64] eeNa pabaMdheNaM, vihisevAlakkhaNAi saddhAe / bhAvajaittaM bhaNiaM, aipasaMgo phuDo iharA // 65 // etena prabandhena vidhisevAlakSaNayA zraddhayA / bhAvayatitvaM bhaNitamatiprasaGgaH sphuTa itarathA // 65 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 87 gAthA-66 A saMdarbha dvArA vidhisevArUpa zraddhAthI bhAvayatipaNuM kahyuM. anyathA spaSTa atiprasaMga thAya. vizeSArtha- zraddhAnA varNanamAM ahIM sudhI je gAthAo kahI tenAthI vidhisevArUpa zraddhA e bhAvatinuM lakSaNa che ema jaNAvyuM. jo vidhisevArUpa zraddhA bhAvayatinuM lakSaNa che ema na jaNAvavAmAM Ave to atiprasaMga thAya. je lakSya na hoya temAM paNa lakSaNa jAya e atiprasaMga che. vezadhArI sAdhuo bhAvasAdhu nathI. jo bhAvasAdhunuM vidhisevA lakSaNa na kahevAmAM Ave to vezadhArI sAdhuo paNa bhAvasAdhu kahevAya. [65] uttamazraddhAnuM bIjuM lakSaNa atRmi pAuNai Neva tittiM, saddhAlU nANacaraNakajesu / veyAvaccatavAisu, apuvvagahaNe ya ujjamai // 66 // prApnoti naiva tRptiM zraddhAluAnacaraNakAryeSu / / vaiyAvRttyatapa:AdiSu apUrvagrahaNe codyacchati // 66 // * zraddhALu sAdhu jJAna-cAritranAM kAryomAM ane veyAvaccatapa AdimAM vRddhi pAmato ja nathI. (ethI) navuM navuM meLavavAmAM udyama kare che. - vizeSArtha- tRpti na pAme eTale "ATalAthI ja huM kRtakRtya thaI gayo." ema saMtoSa na pAme. jemake saMyamanAM pratikramaNa Adi anuSThAno thaI zake teTaluM bhaNAI gayuM che. eTale have AgaLa bhaNavAnI jarUra nathI ema vicArIne bhaNavAmAM pramAda na kare, kiMtu navuM navuM bhaNavAmAM vizeSathI utsAhI bane. kahyuM che :-"muni dararoja jema jema navA navA zrutanuM sUkSmajJAna meLave che, tema tema zubhabhAva rUpI zItalatAthI AnaMda pAme che. ane navA navA saMvegathI (vairAgyathI) garbhita zraddhAvALo bane che." (paMca va. gA. 6) "mohano kSaya thaye chate tIrthaMkaroe jeno artha kahyo che, ane atizaya nipuNamativALA gautama Adi mahAmunioe jenI sUtrathI racanA karI che, te zrutajJAna sadA vidhithI navuM navuM meLavavuM joie. navuM navuM jJAna meLavavAthI saMvegAdi guNonI vRddhi thAya che, ane tIrthakara nAma karmano baMdha thAya che." Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-67-68-69 88 . yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tathA zraddhALu sAdhu adhika adhika vizuddha saMyamasthAnonI prApti mATe saghaLAM anuSThAno sadbhAvanApUrvaka ane upayoga pUrvaka ja kare che. kAraNa ke apramattapaNe karelA saghaLA sAdhuvyApAro uttarottara saMyama kaMDako (=asaMkhya saMyama sthAnonA samudAyo) upara caDhAvIne kevalajJAnanA lAbha mATe thAya che. A viSe AgamamAM kahyuM che ke-"jinazAsanamAM duHkhakSaya mATe karAtA pratilekhanAdi eka eka yogamAM (=vyApAramAM) vartatA anaMtA jIvo kevalI thaI gayA." (ogha ni. gA. 278) e pramANe zraddhALu sAdhu veyAvacca ane tapa vageremAM paNa tRmi pAmato nathI, zakti mujaba adhika adhika karavAno prayatna kare che. [66] duggayayaravararayaNa-lAhatullaM khu dhammakiccaM ti / / ahiAhialAbhatthI, aNuvaraiccho havai taMmi // 67 // durgatataravararatnalAbhatulyaM khalu dharmakRtyamiti / adhikAdhikalAbhArthI anuparateccho bhavati tasmin // 67 / dharmakArya atizaya daridra puruSane zreSTharatnanA lAbha tulya che. (AthI) adhika adhika lAbhanA arthI evA zraddhALu sAdhunI dharmakAryamAM icchA virAma pAmatI nathI. [67] . chuhiassa jahA khaNamavi, vicchijjai Neva bhoaNe icchA / evaM mokkhatthINaM, chijjai icchA Na kajaMmi // 68 // kSudhitasya yathA kSaNamapi vicchidyate naiva bhojane icchA / evaM mokSArthinAM chidyate icchA na kArye // 68 // jevI rIte bhUkhyA thayelA puruSanI bhojananI icchA eka kSaNa paNa chedAtI nathI (=satata rahe che), tevI rIte mokSArthI sAdhuonI dharmakAryanI icchA eka kSaNa paNa cheDAtI nathI. [68] itto ceva asaMgaM, havai aNuTThANamo pahANayaraM / ' tammattaguNaTThAI, saMgo tittI u egatthA // 69 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 89 gAthA-69-70 itazcaivA'saGgaM bhavatyanuSThAnaM pradhAnataram / tanmAtraguNasthAyI saGgastRptistu ekatra (ekArthoM) // 69 // AthI ja (=atRpiguNanA kAraNe ja) adhika zreSTha asaMga anuSThAna prApta thAya che. saMga te ja guNomAM rahe che. saMga ane tRmi e beno eka ja artha che. ' vizeSArtha jene jemAM tRpti hoya tene tenAthI saMtoSa hoya. AthI te temAM AgaLa vadhavAno prayatna na kare. jema ke jene dhanamAM saMtoSa thAya te adhika dhana meLavavAno prayatna na kare. tema prastutamAM sAdhu je anuSThAna kare che temAM ja tRpti hoya to AgaLanuM anuSThAna tene prApta na thAya. prIti, bhakti, vacana ane asaMga ema cAra prakAranA anuSThAna che. temAM bhAvasAdhune vacana anuSThAna hoya che. have jo tene vacana anuSThAnamAM tRpti hoya= saMga hoya to asaMga anuSThAna prApta na thAya. AthI ja ahIM kahyuM che ke tanmatripusthAyI = saMga te ja guNAmAM rahe che, arthAt jenAmAM saMga hoya= tRpti hoya tene jeTalA guNo prApta thayA hoya teTalA ja guNo rahe. jo guNonuM pramANa vadhe nahi to asaMga anuSThAna Ave nahi. [69] - uttamazraddhAnuM trIjuM lakSaNa vizuddha dezanA supariciaAgamattho avagayapatto suhaguruaNuNNAo // majhattho hiakaMkhI, suvisuddhaM desaNaM kuNai. // 7 // suparicitAgamArtho avagatapAtro zubhagurvanujJAtaH / madhyastho hitakAMkSI suvizuddhAM dezanAM karoti // 70 // AgamanA arthone jeNe sArI rIte jANyA che, pAtranuM jene jJAna che, zubhagurue jene anujJA ApI che, je madhyastha che ane hitakAMkSI che te sAdhu suvizuddha dezanAne kare. vizeSArtha:- AgamanA arthone jeNe sArI rIte jANyA che. mAtra Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa upara uparathI AgamanA artho jANI lIdhA hoya tema nahi, kiMtu sUtranI vyAkhyA karavAnA padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyArtha ane aidaMparyArtha e cAra bhedothI AgamanA artho jANyA hoya. padArtha vagere cAra bhedono artha prastuta graMthamAM 43mI gAthAmAM jaNAvyo che. gAthA-70-71 90 pAtranuM jene jJAna che- ahIM pAtra eTale jenI samakSa vyAkhyAna karavAnuM hoya te zrotA. zAstramAM pAtranA bAla, madhyamabuddhi ane budha ema traNa prakAra jaNAvyA che. zrotAnA A traNa prakAranuM, kayA zrotAne kevI dezanA ApavI tenuM, ane pAtrane jANyA vinA vyAkhyAna karavAthI thatA nukazAnanuM vistRta varNana SoDazaka prakaraNanA pahelA ane bIjA SoDazakamAM karyuM che. zrotAnA apariNata, atipariNata ane pariNata ema traNa prakAra paNa che. A traNano artha prastuta graMthamAM bIjI gAthAmAM jaNAvyo che. zubhagurue jene anujJA ApI cheH- zubhaguru eTale cAritra saMpanna guru. ziSyanI yogyatA jANIne zubha gurue je ziSyane vyAkhyAna karavAnI anujJA ApI hoya. madhyasthaH- madhyastha eTale sva-para pakSamAM rAga-dveSathI rahita. jainazAsanane pAmelA jIvo svapakSa che. jainazAsanane nahi pAmelA jIvo parapakSa che. hitakAMkSIH- sva-paranA hitanI abhilASAvALo. suvizuddha:- jinavacanane anusaranArI dezanA suvizuddha che. [70] Na pariciA jeNa suA, samayatthA tassa Natthi aNuogo / so sattUpayaNiTTho, jaM bhaNiaM saMmaIi imaM // 71 // na paricitA yena zrutAH samayArthAstasya nAstyanuyogaH / sa zatrupadaniSTho yadbhaNitaM sammatAvidam // 71 // sAMbhaLelA AgamanA arthone jeNe (sArI rIte) jANyA nathI, tene anuyoga (=vyAkhyAna karavAno adhikAra) nathI. te zatrunA sthAne rahenAro che. kAraNa ke sammatitarka graMthamAM A (nIcenI gAthAmAM kahevAze te) kahyuM che. [71] Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 91 gAthA-72 jaha jaha bahussuo saMmao a sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchao a samae, taha taha siddhaMtapaDiNIo // 72 // yathA yathA bahuzrutaH sammatazca ziSyagaNasamparivRtazca / . avinizcitazca samaye tathA tathA siddhAntapratyanIkaH // 72 // (A gAthA upadeza rahasya graMthamAM 153 naMbaranI che. prastutamAM tenI TIkA ane paM. zrI jayasuMdara vi. gaNivara kRta gujarAtI anuvAda nIce mujaba che.) zlokArdhaH- jema jema bahu jANato jAya, ghaNAne mAnya banato jAya ane aneka ziSya parivArathI vadhato jAya tema tema te siddhAntano duzmana banato jAya che. kAraNa ke zAstrathI nizcita ( pariNata) nathI. yathA yathA bahuzrutaH paripaThitabahvAgamaH, saMmatazca=bahumataH saMsArAbhinandinAM gatAnugatikapravAhapatitAnAM tadanuvarttinAM cAnyeSAM bAhyADambaradarzanamAtroditavismayAnAM mugdhamatInAM ca, ca-punaH ziSyagaNairvineyavRndaiH saMparivRtaH= samantAt parivRtaH, avinizcita: samyagapariNatazca pravacane, aidamparyAjJAnAdviratyaprahvAcca, tathA tathA siddhAntapratyanIko raJjanakalAdeyatAparadhyandhanabAhulyahetuyogAmniHzaGkamasatpravRttyA yathAsthitasiddhAntasya viparyAsApAdanAt, ato nedRzagurvAzrayaNaM yuktaM kintUktaguNavadgurvAzrayaNameva zreya iti bhAvaH // 153 // tAtparyArthaH- je veSadhArI sAdhue siddhAntonuM hArda jANavAnI tasdI ja lIdhI nathI, zuddha tAtparya jANavAnI koI jijJAsA ja nathI, ane je kAMI jANuM tene amalamAM mUkavA arthAt viratibhAva pratye jhukAva vadhato jAya e rIte pravartavAmAM rasa ja nathI, ane kevaLa ghaNAM ghaNAM AgamazAstronuM vaizAkhanaMdananI jema avalokana karI jAya ane potAnI jAtane AgamavizArada samajI bese che, tema ja bhavAbhinaMdI ane gatAnugatika gADarIyA pravAhamAM bhaLanArA ane teonuM anuvartana karavAmAM nimagna evA bAhyADaMbara dekhIne ja netra ane mukha pahoLuM karI besanArA ghelIbuddhivALA lokomAM vadhAre ne vadhAre mAnya-mAnanIya-AdaraNIya banatA Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-73-74 92 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jAya, vadhu ne vadhu mAnasanmAna meLavatA jAya, tema ja te veSadhArIomAM dRSTirAga dharAvanAra ane teonA caraNe jIvana samarpaNa karI besanAra anekAneka ziSyono parivAra jema jema teono vadhato jAya tema tema te veSadhArI guruo kharekhara to jainazAsananA virodhI banatA jAya che. siddhAntavirodhI thavAnuM kAraNa e che ke te je kAMI bhaNe che te mAtra lokaraMjana kaLAmAM kuzaLa thavAnA hetuthI bhaNe che, jema jema aneka lokomAM mAnya banato jAya che tema tema tenAM azAstrIya vacanomAM lokono AdeyabhAva thato jAya ane aneka ziSyano parivAra vadhe eTale bIjAonI AMkhamAM sahelAIthI dhULa nAMkhI zake, A traNanI mukhyatAvALA bIjA paNa aneka hetuonA yogathI te niHzaMkapaNe paralokapratye AMkha ADA kAna karIne asatyavRttio AcarI zake che ane tenAthI vAstavikatAnusArI jainasiddhAntone sahelAithI palaTI nAMkhe che. athavA lokone satyasiddhAnto pratye viparyAsabhAva jAgrata karavAmAM mahattvanuM nimitta bane che. eTale AvA guruno Azaro levo ucita nathI. pUrvokta ubhayajJatAdi guNagaNAlaMkRta sadguruno Azaro levAmAM ja kalyANa che. [2] bhAsAi jo visesaM, na jANae iyarasatthakusalo vi| micchA tassuvaeso, mahANisIhaMmi jaM bhaNiaM // 73 // bhASAyA yo vizeSa, na jAnAti itarazAstrakuzalo'pi / mithyA tasyopadezaH, mahAnizIthe yadbhaNitam // 73 // anyazAstromAM kuzala paNa je sAdhu bhASAnI vizeSatA jANato nathI teno upadeza mithyA che. kAraNa ke mahAnizIthamAM (nIce pramANe) kahyuM che. bhASAnI vizeSatA - kevI bhASA sAvadya che, kevI bhASA niravadya che, kevI bhASA hitakara che, kevI bhASA ahitakara che, kevI bhASA satya che, kevI bhASA asatya che ityAdi vizeSatAne na jANanArano upadeza mithyA che. [73] "sAvajaNavajANaM, vayaNANaM jo na jANai visesaM / . vuttuM pi tassa Na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM" // 74 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 93 gAthA-74-75-76 sAvadhAnavadyAnAM vacanAnAM yo na jAnAti vizeSam / vaktumapi tasya na kSamaM kimaGga punardezanAM kartum // 74 // je sAvadya-niravadya vacananI vizeSatAne jANato nathI te bolavA mATe paNa yogya nathI, to pachI dezanA karavA mATe kevI rIte yogya hoya? [74] dANapasaMsaNisehe, jaha kira duhao vi bhAsaNaM visamaM / sakkai gIyatthehiM, suANurUvaM tu doNhaM jaM // 75 // dAnaprazaMsAniSedhayoryathA kila dvidhApi bhASaNaM viSamam / zakyate gItAthaiH zrutAnurUpaM tu dvayoryat // 75 // viSamasthitamAM paNa gItArtho zrutAnusArI bolI zake che. jema ke- dAnaprazaMsA ane dAnaniSedhamAM baMne rIte bolavuM viSama che. Ama chatAM te benuM je zrutAnurUpa ( zrutAnusArI) vacana hoya te gItArthothI bolI zakAya che. ' vizeSArtha- suyagaDAMga sUtramAM kahyuM che ke-jeo dAnanI prazaMsA kare che teo jIvonA vadhamAM anumati Ape che. jeo dAnano niSedha kare che teo (yAcakAdinI) AjIvikAmAM aMtarAya kare che. Ano artha e thayo ke dAnanI prazaMsAmAM pApa che ane dAnanA niSedhamAM paNa pApa che. AnAthI to na to dAnanI prazaMsA thaI zake ane na to dAnano niSedha thaI zake. baMne rIte bolavAmAM saMkaTa che. hA kahe to hAtha kapAya ane nA kahe to nAka kapAya evuM saMkaTa che. A pramANe baMne rIte bolavuM e saMkaTa hovA chatAM te benuM je zrutAnurUpa vacana hoya tene gItArtho bolI zake che. te A pramANe- [75] pattaMmi jaM padinnaM, aNukaMpAsaMgayaM ca jaM dANaM / jaM ca guNaMtaraheU, pasaMsaNijaM tayaM hoi // 76 // pAtre yatpradattaM anukampAsaGgataM ca yaddAnam / yacca guNAntarahetu prazaMsanIyaM ca tat bhavati // 76 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-77 94 tilakSaNa samuccaya prakaraNa je pAtramAM ApeluM hoya, je anukaMpAthI yukta hoya, je anyaguNonuM kAraNa hoya te dAna prazaMsanIya che. vizeSArtha- anyaguNonuM kAraNa- jemake (1) sAdhuo muzkelImAM mUkAyA hoya tyAre amuka vyaktine dhana ApavAthI sAdhuonI muzkelI dUra thatI hoya, (2) amuka vyaktine dhana ApavAthI jIvahiMsA baMdha karAvI zakAtI hoya, (3) amuka vyaktine dhana ApavAthI jinamaMdira vagerenuM nirmANa thaI zakatuM hoya, (4) na thaI zakatAM dharmAnuSThAno amuka vyaktine dhana ApavAthI thaI zakatA hoya. [76] . aNNassa ya paDisehe, suttaviroho Na lesaovi bhave / / ne paramavI, vittio vahitya va aa 7chA . anyasya ca pratiSedhe sUtravirodho na lezato'pi bhavet / yena pariNAmavazAd vRtticchedo bahitthA iva // 77 // . anyadAnano niSedha karavAmAM lezathI paNa sUtravirodha thato nathI. kAraNa ke vRttikeda jIvavadhanI jema pariNAmanA AdhAre thAya che. vizeSArtha- anyadAna eTale 76mI gAthAmAM jaNAvelA dAnathI anyadAna. ahIM prazna thAya ke anyadAnano niSedha karavAthI dAna na maLavAnA kAraNe jIvonI vRttino (= AjIvikAno) cheda na thAya ? ane eno bhAgIdAra anyadAnano niSedha karanAra na bane ? A praznanA javAbamAM ahIM kahyuM ke- vRtti cheda jIvavadhanI jema pariNAmanA AdhAre thAya che. rastAmAM upayoga pUrvaka jatA muninA paga nIce sahasA koI jIva AvI jAya ane marI jAya tyAre bahArathI jIvavadha thavA chatAM jIvavadhanA pariNAma na hovAthI jIvavadha nathI. te rIte anyadAnano niSedha karavAmAM bahArathI vRttikeda thAya to paNa vRtticchedanA pariNAma na hovAthI, paramArthathI vRtti cheda nathI. AthI anyadAnano niSedha karanArane vRtticchedanuM pApa na lAge. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa spaSTatAH- gAthAmAM vahityA ke hatyA zabda che. prAkRta zabdakozamAM A zabda nathI. AthI meM prakaraNanA anusAre vahityA zabdano "jIvavadha" artha karyo che. [77] 95 gAthA-78-79 pattaM ca hoi tivihaM, darasavvajayA ya ajayasuddiTThI / paDhamilluaM ca dhammia-mahigicca vayaTThio liMgI // 78 // pAtraM ca bhavati trividhaM darasarvayato cAyatasudRSTiH / prAthamikaM ca dhArmikamadhikRtya vratasthito liGgI // 78 // sarvaviratidhara ane dezaviratidhara, avirata samyagdaSTi ane AdidhArmikane AzrayIne vratastha sAdhu ema pAtra traNa prakAranuM che, arthAt A traNa pAtra che. (sarvavirati ane dezivarati e baMne maLIne viratinI apekSAe ekamAM gaNatarI karI che.) vizeSArtha:- je jIva hajI samyaktva pAmyo nathI, Ama chatAM sahajamalano hrAsa ane karmalaghutA Adi thavAthI samyagdarzana pAmavAnI yomyatAvALo che, te jIva ArkTidhArmika che. apunarbaMdhaka vagere jIvo AdidhArmika che. Avo jIva tevA prakAranA nimittane pAmIne cAritrano paNa svIkAra kare. Avo AdidhArmika vratastha sAdhu pAtra che. sAmAnyathI zAstromAM pAtranA samyagdaSTi, dezaviratidhara ane sarvaviratidhara ema traNa prakAra che. Ama chatAM prastutamAM AdidhArmika vratastha sAdhuno paNa pAtramAM samAveza karyo che. [78] vavahAraNaeNa puNo, pattamapattaM ca hoi pavibhattaM / Nicchayao puNa bajjhaM, pattamapattaM ca No NiyayaM // 79 // vyavahAranayena punaH pAtramapAtraM ca bhavati pravibhaktam / nizcayataH punarbAhyaM pAtramapAtraM ca no niyatam // 79 // A pAtra che ane A apAtra che evo vibhAga vyavahAranayathI che. paNa nizcayanayathI bAhyapAtra ane apAtra niyata nathI. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArthaH- je vyaktimAM pAtranAM bAhyalakSaNo dekhAtA hoya te pAtra che, ane pAtranAM bAhyalakSaNo na dekhAtA hoya te apAtra che. A vibhAga vyavahAranayathI che. nizcayanayathI koi jIva bAhyalakSaNothI pAtra hovA chatAM paramArthathI pAtra na paNa hoya. koi jIva bAhyalakSaNothI apAtra hovA chatAM paramArthathI pAtra hoya evuM bane. abhavya ane dUrabhavya jIvo cAritra le tyAre temanAmAM pAtranAM bAhyalakSaNo dekhAtA hovAthI pAtra che, paNa nizcayathI apAtra che. koi jIva bhAvathI sAdhu hoya, paNa tevuM nimitta maLatA tenAmAMthI pariNAma jatA rahe evuM bane. Avo sAdhu bAhyathI sAdhu hovAthI pAtra che, paNa nizcayathI pAtra nathI. anyaliMgamAM rahela koi jIva bhAvathI cAritranA pariNAmavALo banI jAya tyAre bAhyathI pAtra nathI paNa paramArthathI pAtra che. nizcayanayanI dRSTie bAhyathI sAdhuveSa dhAraNa karanAra ane sAdhuonA AcAronuM pAlana karanAra jIva jyAM sudhI cAritra pariNAmathI yukta, hoya tyAM sudhI pAtra che, ane cAritra pariNAmathI rahita bane tyAre apAtra che. Ama nizcayanayathI bAhya pAtra ane apAtra niyata nathI. [79] gAthA-80 96 jaM puNa apattadANe, pAvaM bhaNiaM dhuvaM bhagavaIe / taM khalu phuDaM apatte, pattAbhiNivesamahigiccA // 80 // yatpunarapAtradAne pApaM bhaNitaM dhruvaM bhagavatyAm tatkhalu sphuTamapAtre pAtrAbhinivezamadhikRtya // 80 // vaLI apAtramAM dAna nizce pApa che, ema bhagavatIsUtramAM je kahyuM che te spaSTa apAtramAM pAtranA abhinivezane AzrayIne che. vizeSArtha:- bhagavatIjI sUtra 331mAM kahyuM che ke-"he bhagavan ! tathAvidha asaMyata-aviratane prAsuka ke aprAsuka, eSaNIya ke aneSaNIya AhArAdi ApanAra zrAvakane zuM phaLa maLe ? he gautama ! tene ekAMte pApakarmabaMdhAya che, jarA paNa nirjarA thatI nathI." (ahIM asAdhune sAdhu mAnavArUpa viparItabuddhinA kAraNe tathA tenA mithyAtvanuM ane asaMyamanuM poSaNa thavAnA kAraNe ekAMte pApakarmano baMdha thAya ane nirjarA na thAya. [80] Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 97 gAthA-81-82-83 iharA u dANadhamme, saMkuie hoi pavayaNuDDAho / micchattamohajaNao, iya esA desaNA suddhA // 81 // itarathA tu dAnadharme saMkucite bhavati pravacanoDDAhaH // . mithyAtvamohajanaka ityeSA dezanA zuddhA // 81 // anyathA dAnadharmano saMkoca thaI jatAM mithyAtvamohane utpanna karanArI pravacananiMdA thAya. A pramANe A dezanA zuddha che. vizeSArtha - Aje keTalAko mAne che ke mAtra viratidharane ja dAna apAya, avirativALAne ke garIba vagerene dAna ApavAthI e je kAMI pApa kare te pApa dAna karanArane paNa lAge. A pramANe dAnadharmano niSedha karavAthI dAnadharmano saMkoca thaI jAya che. dAnadharmanA saMkocathI pravacananIjainazAsananI niMdA thAya. jainazAsananI niMdAmAM je nimitta bane tene mithyAtvamohanIyano karmabaMdha thAya. AthI ahIM jainazAsananI niMdAne mithyAtvamohane utpanna karanArI kahI che. [81] iyaresu vi visaesu, bhAsAguNadosajANao evaM / bhAsai savvaM sammaM, jaha bhaNiaM khINadosehiM // 82 // itareSvapi viSayeSu bhAsAguNadoSajJAyaka evam // . bhASate sarvaM samyak yathA bhaNitaM kSINadoSaiH // 82 // . bhASAnA guNa-doSane jANanArA sAdhu A pramANe bIjA paNa viSayomAM vItarAgadevoe je pramANe kahyuM che te pramANe badhuM samyak kahe che. - vizeSArtha bhASAnA guNa-doSane jANanAra - kevI bhASA bolavAthI sva-paranuM Atmahita thAya, ane kevI bhASA bolavAthI sva-paranA AtmAnuM ahita thAya ema bhASAnA guNa-doSane jANanAra. [2] guruNA ya aNuNNAo, gurubhAvaM desau lahuM jamhA / sIsassa huMti sIsA, Na huMti sIsA asIsassa // 83 // 5. 7 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-83 98 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa guruNA cAnujJAto gurubhAvaM dezayatu laghu yasmAt // ziSyasya bhavanti ziSyA na bhavanti ziSyA aziSyasya // 83 // gurue jene gurubhAvanI anujJA ApI hoya te sAdhu (taduM-) manohara dezanA Ape. kAraNa ke je ziSya banyo hoya tenA ziSyo thAya che, je ziSya banyo nathI tenA ziSyo thatA nathI. vizeSArtha - gurubhAvanI anujJA ApI hoya eTale tene gurupade sthApita karyo hoya, arthAt guru banAvyo hoya. gurue jene gurubhAvanI anujJA ApI hoya eno tAtparyArtha e che ke gurue jene dharmopadeza ApavAnI anujJA ApI hoya. kAraNa ke gRti (=3patizati) dharmaniti = je dharmano upadeza Ape te guru evo guruzabdano artha che. AthI gurubhAvanI anujJA ApI hoya e vAkyano ane dharmano upadeza ApavAnI anujJA ApI hoya te vAkyano eka ja artha che. gurubhAva zabdamAM rahelA bhAva zabdano artha dharma che. guruno bhAva eTale guruno dharma dharmopadeza Apavo e guno dharma che. manohara dezanA Ape- sAdhue zrotAnA manane harI le=AkarSI le tevI dezanA ApavI joie. A viSe prazamaratimAM kahyuM che ke AkSepaNIM vikSepaNI, vimArgabAdhanasamarthavinyAsAm / zrotajanazrotramanaH-prasAdajananIM yathA jananIm // 182 // saMvedanI ca nirvedanI ca dhartyA kathAM sadA kuryAt / / strIbhaktacaurajanapada-kathAzca dUrAtparityAjyAH // 183 // ukta vairAgyamArga Adi traNamAM sthira rahevA sAdhue sadA AkSepaNI, vikSepaNI, saMvedanI ane nirvedanI-e dharmakathA karavI joIe. A dharmakathA evI zailIthI kathvI joie ke jethI unmArgano uccheda thAya, ane jema mAtA hitakAraka sadupadezathI bALakonAM karNa ane manane prasanna kare che, tema A kathA sAMbhaLIne zrotAonA kAna ane mana prasanna banI jAya. vairAgya-mArgAdimAM sthira rahevA strIkathA, bhakta(bhojana) kathA, corakathA ane dezakathA A cAra kathAone to dUrathI ja tilAMjali ApavI joie. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa * AkSepaNIH- zrotAne dharma pratye AkSepa=AkarSaNa karanArI. vikSepaNIH- zrotAne paradarzanathI athavA saMsArasukhathI vikSepa (=vimukha) karanArI. 99 gAthA-84 saMvedanIH- saMsAramAM trAsano saMvedana (=anubhava) karAvanArI. nirvedanIH- saMsAra pratye nirveda (=trAsa) utpanna karAvI mokSanI abhilASA jagAvanArI. (pra. 2. gA. 182-183) je ziSya banyo hoya tenA ziSyo thAya cheH- dIkSA ApavAne lAyaka gurunA varNanamAM kahyuM che ke jene potAnA gurue gurupade sthApita karyo hoya te guru dIkSA ApavA mATe lAyaka che. je pahelAM ziSya bane tene ja guru gurupade sthApita kare. ziSya eTale AjJA karavAne lAyaka, je gurunI AjJAne svIkAre-mAne te ja sAco ziSya che. AvA ziSyane ja guru gurupade sthApita kare. ahIM gurupade sthApita kare eTale ziSyo ApIne guru banAve. Ama je ziSya banyo hoya tenA ja ziSyo thAya che. gurue jene gurupade sthApita na karyo hoya ane jAte ja ziSya banAvI guru banI jAya te paramArthathI nathI to guru, nathI to ziSya: [83] satthaNNuNA viM tIrai, majjhattheNeva sAsiuM savvaM / sacchaMda no jaMpai, jamesa Ahacca bhaNiaM ca // 84 // zAstrajJenApi zakyate madhyasthenaiva zAsituM sarvam // svacchanda no jalpati yadetad Ahatya bhaNitaM ca // 84 // zAstrajJAtA paNa je madhyastha hoya te ja badhuM kahevA mATe samartha che. kAraNa ke madhyastha puruSa svamatipramANe na kahe. A viSe vizeSathI (nIcenI gAthAmAM kahevAze te pramANe) kahyuM che. vizeSArthaH- madhyastha eTale svapakSa-parapakSamAM rAga-dveSathI rahita.. svapakSa eTale jainadarzana. 525kSa eTale jainetaradarzana. madhyastha puruSa asatya na kahe, satya kahe. mULagAthAmAM saLaM pada che. tenA sthAne sapnuM pada hoya Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa te vadhAre saMgata jaNAya che. mudrita pustakamAM sarvAM pATha hovAthI A graMthamAM paNa te ja pATha rAkhavAmAM Avyo che. [84] gAthA-85 100 nanu sUtrabhaNitaM prarUpayatItyuktam, yatpunaH sUtrAnuktaM vivAdapadaM lokAnAM tatra pRcchyamAnAnAM gItArthAnAM kimucitamityAha jaM ca Na sutte vihiaM, Na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / samavigappiyadosA, taM pi Na dUsaMti gIyatthA // 85 // yacca na sUtre vihitaM na ca pratiSiddhaM jane cirarUDham // svamativikalpitadoSAttadapi na dUSayanti gItArthAH // 85 // iha cazabdaH punarartha iti yat punararthajAtamanuSThAnaM vA naiva sUtresiddhAnte vihitaM karaNIyatvenoktaM caityavandanAvazyakAdivat na ca pratiSiddhaM prANAtipAtAdivat, atha jane - loke cirarUDhamajJAtAdibhAvaM svamativikalpitadoSAt svAbhiprAyasaMkalpitadUSaNAt tadapi, AstAmAgamoktaM na dUSayanti-na yuktametaditi parasya nopadizanti saMsAravRddhibhIravo gItArthA - viditAgamatattvAH, yataste evaM zrIbhagavatyuktaM paryAlocayanti tathAhi "je NaM mahuyA ! aTTha vA heuM vA paMsiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTTaM vA assuyaM vA aparinnAyaM vA bahujaNamajjhe Aghavei pannavei parUvei daMsei nidaMsei uvadaMser3a, se NaM arahaMtANaM AsAyaNAe vaTTai, arahaMtapannattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, kevalINaM AsAyaNAe vaTTai, kevalipannattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai "tti / (dharmaratna prahara gA. 99 ) sUtramAM kaheluM prarUpe che ema kahyuM. paNa je sUtramAM na kahyuM hoya, ane lokamAM vivAdAspada banyuM hoya, te viSe lokothI pUchAtA gItArthone zuM ucita che te kahe cheH je sUtramAM na kahyuM hoya ane niSiddha paNa na hoya, tathA. lokamAM lAMbA kALathI rUDha thayeluM hoya tene paNa gItArtho svamativikalpitadoSathI dUSita karatA nathI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patilakSaNa samuccaya prakaraNa 101 gAthA85 - TIkArtha- sAdhu-zrAvakoe dararoja caityavaMdana karavuM. Avazyaka karavuM, ema je anuSThAnanuM zAstramAM vidhAna karyuM hoya, ane jIvahiMsA na karavI ema je anuSThAnano niSedha na karyo hoya, ane te anuSThAna lokamAM lAMbA kALathI rUDha banI gayuM hoya, vaLI te anuSThAna saMbaMdhI(ajJAtAhimAvaMtra)kyArathI zarU thayuM, koNe zarU karyuM, zA mATe zarU karyuM ityAdi vigata jANavAmAM na AvI hoya, AvA paNa anuSThAnone saMsAravRddhinA bhayavALA gItArtho dUSita karatA nathI, ="A anuSThAna yogya nathI" ema bIjAne upadeza ApatA nathI. AvA paNa anuSThAnane dUSita karatA nathI, e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che - gItArtho Agamokta anuSThAnane to dUSita karatA nathI, kiMtu AvA paNa anuSThAnane dUSita karatA nathI. zAnAthI dUSita karatA nathI enAM javAbamAM ahIM kahyuM ke svamativikalpita doSathI. gItArtho AvA paNa anuSThAnane svamativikalpita doSathI dUSita karatA nathI. svamativikalpitadoSathI eTale potAnI matithI kalpalA doSathI. prastuta graMthanI 84mI gAthAmAM kahyuM che ke- madhyastha puruSo svamati pramANe na kare. AthI madhyastha gItArtho kayAreya potAnI matithI doSanI kalpanA kare ja nahi. jyAM svamatithI doSanI kalpanA karavAno avakAza na hoya tyAM svamati-vikalpita doSathI dUSita karavAno paNa avakAza kevI rIte hoya ? na ja hoya. '' kAraNa ke te gItArtho bhagavatIsUtra aDhAramA zatakanA sAtamA udezamAM kaheluM vicAre che. te A pramANe "he makkA je sUtranA nahi jANelA, nahi joyelA, nahi sAMbhaLelA ane vizeSathI nahi jANelA evA sUtranA arthane, hetune, praznane ane uttarane ghaNA lokonI vacce kahe che, pratipAdana kare che, prarUpaNA kare che, daSTAMta vinA batAve che, dRSTAMtathI batAve che, saMpUrNapaNe batAve che, te arihaMtonI . AzAtanAmAM varte che (=arihaMtonI AzAtanA kare che), arihaMtoe kahelA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-86 10ra yatilakSaNa samuccaya prakaraNa dharmanI AzAtanAmAM varte che, kevalIonI AzAtanAmAM varte che, kevalIe kahelA dharmanI AzAtanAmAM varte che. (bhagavatI sUtra zataka 18 udezo 7) [tathA- "AvA prakAranI bAra aMgarUpa gaNIpITakane (anyathA prarUpaNA karavI ityAdithI) AjJAvaDe virAdhIne bhUtakALamAM anaMtA jIvoe cAragatirUpa cAra cheDAvALI saMsArarUpI atidurgama aTavImAM paribhramaNa karyuM che. vartamAnakALamAM parimita (=saMkhyAtA)jIvo paribhramaNa kare che, bhaviSyakALamAM anaMtA jIvo paribhramaNa karaze." "AvA prakAranI bAra aMgarUpa gaNIpITakane AzAvarDa (yathArtha prarUpaNA karavI ityAdithI) ArAdhIne bhUtakALamAM anaMtA jIvoe cAragatirUpa cAra cheDAvALI saMsArarUpI atidurgama aTavIne pAra karI che, vartamAnakALamAM parimitajIvo pAra karI rahyA che, bhaviSyakALamAM anaMtajIvo pAra karaze." (naMdIsUtra 114-115 sUtra) A pramANe joine mokSArthI evA AcArya, upAdhyAya, pravartaka ane gaNAvaccheda Adie bhagavAnanI AjJA pramANe AgamanA arthanuM nirUpaNa karavuM joie, svamatithI nahi. kemake svamatithI AgamanA arthanuM nirUpaNa karavAmAM anaMtasaMsAranI prApti thAya."] (85) saMviggA gIyatamA, vihirasiA puvvasUriNo AsI / tadadUsiamAyariaM, aNaisaI ko NivArei // 86 // saMvignA gItatamA vidhirasikAH pUrvasUraya Asan // tadadUSitamAcaritamanatizayI ko nivArayati // 86 // _ 'saMviAnA' maMkSu mokSAbhilASiNo 'gIyatama 'tti padaikadeze padaprayogo yathA bhImaseno bhIma iti, tato gItA-gItArthAH tamapi pratyaye gItArthatamA iti bhavatyatizayagItArthA iti bhAvaH, tatkAle bahutamAgamasadbhAvAt / tathA vidhiraso vidyate yeSAM (te) vidhirasikA vidhibahumAninaH saMvignatvAdeva pUrvasUrayazciraMtana Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 103 gAthA-87 muninAyakA Asan-abhUvan tairadUSitamaniSiddhamAcaritaM sarvadhArmikalokavyavahRtamanatizayI-viziSTa zrutAvadhyAdyatizayavikalaH ko nivArayati? puurvpUrvatarottamA vIrAtanAmIsane zahiti I (dha. 2. pra. gAthA. 100) madhyasthagItArtho AvA paNa anuSThAnane dUSita karatA nathI tenuM kAraNa A pramANe che pUrvAcAryo saMvigna, atizayagItArtha ane vidhirasika hatA. temanAthI dUSita na karAyelA Acaritane atizayarahita kayo puruSa roke ? vizeSArtha- saMvigna eTale jaladI mokSamAM javAnI abhilASAvALA. vartamAnamAM jeTalAM Agamo che, tenA karatAM te kALe vadhAre Agamo hatA, AthI pUrvAcAryo vartamAnakAlIna AcAryothI atizaya (=adhika) gItArtha hatA. vidhirasika eTale vidhipratye bahumAnavALA. pUrvAcAryo saMvigna hovAnA kAraNe vidhipratye bahumAna bhAvavALA hatA. Acarita eTale saghaLA dhArmika lokoe AcareluM. atizayarahita eTale viziSTa zruta ane avadhijJAna vagere atizayathI rahita. - - ukta prakAranA AcAryothI nahi nivArAyelA Acaritane pUrva-pUrvatara uttama AcAryonI AzAtanA thavAnA bhayavALo koI paNa puruSa na nivAre. (86) tathaitadapi gItArthAH paribhAvayanti aisAhasameaM jaM, ussuttaparUvaNA kaDuvivAgA / jANaMtehi vihijai, Niddeso suttabajjhatthe // 87 // atisAhasametadyadutsUtraprarUpaNA kaTuvipAkam // jAnadbhirapi vidhIyate nirdezaH sUtrabAhyArthe // 87 // . jvalajvAlAnalapravezakArinarasAhasAdapyadhikamatisAhasametadvarttate yadutsUtraprarUpaNA-sUtranirapekSadezanA kaTuvipAkA-dAruNaphalA jAnAnairavabudhyamAnairapi dIyate-vitIryate nirdezo-nizcayaH sUtrabAhye-jinendrAgamAnukte'rthe-vastuvicAre / kimuktaM bhavati ? Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-87 104 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa "dubbhAsieNa ikkeNa marII dukkhasAgaraM patto / mAma voDAphorDisArarinAmafdhanA . . . ussuttamAyaraMto, baMdhai kammaM sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca pavaDDai, mAyAmosaM ca kuvvai ya // 2 // ummaggadesao magganAsao gUDhahiyayamAillo / saDhasIlo ya sasallo, tiriyAuM baMdhae jiivo.||3|| ummaggadesaNAe, caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / / vAvelA ghar, Tdu nAma tArisa huM jA" ityAdyAgamavacanAni zrutvApi svAgrahagrahagrastacetaso yadanyathA'nyathA . vyAcakSate vidadhati ca tanmahAsAhasameva, anrvaakpaaraasaarsNsaarpaaraavaarodrvivaramAvipUriHgmAraphatiti I (dha. 2. pra. gA. 101) . tathA gItArtho A (= have kahevAze te) paNa vicAre che usUtra prarUpaNA kavipAkavALI che ema jANanArAo paNa sUtrabAhya viSayamAM nizcaya Ape che e atisAhasa che.' ' vizeSArtha- sUtrabAhya viSayamAM eTale jinaAgamamAM nahi kahelA viSayamAM. usUtra prarUpaNA karanAra dhagadhagatI vAlAvALA agnimAM praveza karanAra manuSyanA sAhasathI paNa adhika sAhasakare che. usUtraprarUpaNAnA kavipAko prastuta kathanano bhAvArtha A pramANe che:-"marIci eka durvacanathI duHkhasAgaramAM paDyo, ane eka koDAkoThi sAgaropama sudhI saMsAramAM bhamyo. (Ava.ni.gA. 438) usUtrane Acarato jIva atyaMta cikaNA karmane bAMdhe che. ane e karmanA udayathI saMsAra vadhAre che. tathA pahelAM (=cAritra svIkAra samaye) sUtramAM kaheluM huM karIza ema svIkArIne pachI na karavAnA kAraNe mAyA mRSAvAda kare ja che. (upa. mA. gA. 221) unmArganI dezanA karanAra, mokSamArgano nAzaka, gUDhahRdayavALo, mAyAvI, vakrasvabhAvavALo, ane zalyayukta jIva tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhe che. ( _) sUtraviruddha Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 105 gAthA-88-89 dezanAthI, jinezvaroe kahelA cAritrano nAza kare che. sUtraviruddha dezanA karavAnA kAraNe jemanA samyagdarzanano nAza thayo che tevA puruSo jovA lAyaka nathI." ItyAdi Agama vacanone sAMbhaLIne paNa svAgraharUpI grahathI vyAkhacittavALA puruSo je bIjI rIte kahe che ane Acare che te mahA sAhasa ja che. kAraNa ke apAra ane asAra saMsArarUpa samudranA peTALa rU5 guphAmAM thanArA ghaNA duHkhasamUhano svIkAra kare che. (87) NiyayAvAsAIaM, gAravarasiA gahittu muddhajaNaM / AlaMbaNaM apuTuM, pADaMti pamAyagattami // 88 // niyatAvAsAdikaM gauravarasikA gRhItvA mugdhajanam // AlambanamapuSTaM pAtayanti pramAdagarte // 88 // gAravarasiko apuSTa AlaMbana laIne mugdhalokane potAnA vazamAM karIne niyatavAsa Adino svIkAra karIne potAne) pramAdarUpI khADAmAM pADe che. . vizeSArtha:- gAravarasiko eTale rasagArava, RddhigArava ane zItAgArava e traNa gAravamAM rasavALA. niyatavAsa eTale sadA eka ja sthaLe vAsa karavo. jo ame vihAra karIe to A maMdiranI sAra-saMbhALa koNa rAkhe? ItyAdi apuSTa AlaMbana laIne sadA eka ja sthaLe rahe. athavA vihAra thaI zake tema hoya to paNa have mArAthI vihAra thaI zake tema nathI vagere khoTAM kAraNo batAvIne niyatavAsa vagere asad AcaraNa kare. mULa gAthAmAM rahelA bAri zabdathI cityabhakti, sAdhvIoe lAvelo AhAra levo, vigaImAM Asakti vagere samajavuM. (88) AlaMbaNANa bhario, logo jIvassa ajayakAmassa // jaM jaM picchai loe, taM taM AlaMbaNaM kuNai // 89 // Alambanai to loko jIvasyAyatakAmasya // yadyatprekSate loke tattadAlambanaM kurute // 89 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-90-91 106 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vyAkhyA-AlambanAnAM' prAgnirUpitazabdArthAnAM 'lokaH' manuSyaloka: 'bhRtaH' pUrNo jIvasya 'ajaukAmassa'tti ayatitukAmasya, tathA ca ayatitukAmo yad yatpazyati loke nityavAsAdi tat tadAlambanaM karotIti gAthArthaH Avazya288 II saMyumamAM udyama nahi karavAnI icchAvALA jIva mATe manuSyaloka (nabaLA) AlaMbanothI bharelo che. Avo jIva lokamAM nityavAsa vagere jene jene jue che tene tene AlaMbana kare che. (89) jo jaM sevai dosaM, saMNihipamuhaM tu so abhiNiviTTho // . . have puchAmahela, vavAyAyaM puro dans | 20 | . yo yaM sevate doSaM sannidhipramukhaM tu sa abhiniviSTaH // sthApayati guNamahetuM apavAdapadaM puraH kRtvA // 90 // kadAgrahI saMnidhi Adi je doSane seve che, te niSkAraNa apavAdane AgaLa karIne te doSane guNa tarIke sthApe che. vizeSArtha- rAtre lepa, tela, auSadha vagere rAkhavuM te saMnidhi doSa che. doSane guNa tarIke sthApe che eTale doSane paNa guNa tarIke mAne che. (90) : pariharai jaM ca dosaM, sacchaMdavihArao abhiNiviTTho // kappiyasevAe vi hu, luMpai taM koi paDiNIo // .91 // pariharati yaM ca doSaM, svacchandavihArato'bhiniviSTaH // kalpikasevAyAmapi khalu lumpati taM kazcitpratyanIkaH // 91 // . kadAgrahI ane mokSamArgano zatru koI svamati pramANe vihAra karIne je doSano tyAga kare te doSano kalpika sevanamAM paNa lopa kare. vizeSArtha- samudAyamAM rahevAthI azuddha AhAra vagere doSo lAge ema mAnIne potAnI matithI ekAkI vihAra kare. ekAkI vihAra karavAthI azuddha AhAra vagere doSo na lAge. ekAkI vihAra zAstra niSiddha che. eTale Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ekAkI vihAra karanAra svamati pramANe vihAra kare che. Avo svacchaMdI sAdhu azuddha AhAra vagere doSano kalpika sevanamAM paNa lopa kare che. Ano bhAvArtha A pramANe cheH- doSasevananA kalpika ane darSika ema be prakAra che. puSTakAraNathI zAstrokta vidhithI doSanuM sevana kalpika che. niSkAraNa ke apuSTa kAraNathI doSanuM sevana darSika che. jyAre doSasevananuM puSTa kAraNa upasthita thAya tyAre doSasevana na karavAthI thatA adhika nukazAnathI bacavA doSasevana karavuM e zAstravihita che. doSasevananuM puSTakAraNa upasthita thavA chatAM doSa sevana na kare to enA kAraNe asamAdhi vagere thavAthI adhika nukazAna thAya. svacchaMdI sAdhu puSTa kAraNa upasthita thavA chatAM doSano lopa kare=doSanuM sevana na kare. AthI tene adhika nukazAna thAya. AthI ahIM kahyuM che ke-je doSano tyAga kare te doSano kalpika sevanamAM paNa lopa kare. 107 gAthA-92 AvA sAdhune zAstramAM apariNata kahyo che. 90mI gAthAmAM ati pariNata sAdhuno ullekha karyo che, ane A gAthAmAM apariNata sAdhuno ullekha karyo che. apariNata vagere traNa zabdonI vyAkhyA gA.2nA vizeSArthamAM kahI che. (91) taM puNaM visuddhasaddhA, suasaMvAyaM viNA Na saMsaMti // avahIriUNaM navaraM, suANurUvaM parUviMti // 92 // taM punarvizuddhazraddhAH zrutasaMvAdaM vinA na zaMsanti // avadhIrya navaraM zrutAnurUpaM prarUpayanti // 92 // paNa vizuddha zraddhAvALA sAdhuo zAstravacana vinA temAM anumati ApatA nathI. kevaLa mAdhyasthabhAvathI upekSA karIne vivAda karavAnI icchAvALAone sUtramAM kahyuM hoya te pramANe ja upadeza Ape che. vizeSArtha:- vizuddha zraddhAvALA eTale je zraddhAmAM Agama upara bahumAnanI pradhAnatA che tevI zraddhAvALA. temAM eTale niyatavAsa vagere zAstraniSiddha AcaraNamAM. (92) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-93-94-95 108 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa uvaisai dhammagujjhaM, hiakaMkhI appaNo paresiM ca // pattApattavivego, hiakaMkhittaM ca Nivvahar3a // 93 // upadizati dharmaguhyaM hitakAGkSI AtmanaH pareSAM ca // pAtrApAtraviveko hitakAGkSitvaM ca nirvahati // 93 // sva-paranA hitakAMkSI sAdhu dharmarahasya samajAve che. pAtra-apAtranA vivekavALA sAdhu hitakAMkSAne (=sva-paranuM hita karavAnI icchAne) pUrI kare che. vizeSArthaH- sva-paranA hitanI kAMkSA hovA chatAM sva-paranuM hita kevI rIte thAya tenuM jJAna na hoya to e kAMkSA pUrI na thAya. dharmanuM rahasya samajavAthI ane samajAvavAthI sva-paranuM hita thAya. mATe ahIM kahyuM ke svaparanA hitakAMkSI sAdhu dharma2hasya samajAve che. dharma2hasya yogya jIva ja samajI zake, ayogya jIva dharmarahasya ` na samajI zake. ethI kayo jIva dharma2hasya samajAvavA mATe yogya che, ane kayo jIva ayogya che, ema yogya-ayogyano viveka hovo jarUrI che. mATe ahIM kahyuM ke pAtra-apAtramAM vivekavALA sAdhu hitakAMkSAne pUrI kare che. (93) pattaMmi desaNA khalu, NiyamA kallANasAhaNaM hoI // kuNai a apattapattA, viNivAyasahassakoDIo // 94 // pAtre dezanA khalu, niyamAtkalyANasAdhanaM bhavati // joti nApAtraprAptA, vinipAtasahasrajoTIH // 24 // apAtramAM dezanAthI anartho pAtramAM gayelI dezanA niyamA kalyANasAdhaka bane che. apAtramAM gayelI dezanA hajAra kroDo (= aneka kharvo) jeTalA vinAza (=anartho) kare che. (94) viphalA imA apatte, dussaNNappA tao jao bhaNiA // paDhame duTThe bitie, mUDhe vuggAhie taie // 95 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atilakSaNa samuccaya prakaraNa 109 gAthA-85-86-87 viphaleyamapAtre, duHsaMjJAtmAnastrayo yato bhaNitAH / prathamo dviSTo dvitIyo, mUDho vyudgrAhitastRtIyaH // 95 // apAtramAM gayelI dezanA niSphala thAya che ke viparIta phala ApanArI thAya che. AthI traNane durbodha kahyA che. temAM pahelo dviSTa, bIjo mUDha ane trI vyu Tita huodhya che. (85) Ame ghaDe NihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei // iya siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 96 // Ame ghaTe niSiktaM, yathA jalaM taM ghaTaM vinAzayati // iti siddhAntarahasyaM, alpAdhAraM vinAzayati // 96 // Ame ghaTe niSiktaM sat yathA jalaM taM ghaTamAma vinAzayati, 'iya' evaM siddhAntarahasyamapyalpAdhAraM prANinaM vinAzayatIti gAthArthaH // 982 // paJcavastuka0 ma (bhATIna) ayA ghAmA nANej sil tyA 54Ano nAza 2 cha, sma ayogyane ApeluM siddhAMtonuM rahasya tenA AtmAno nAza kare che. (96) Na ya evaM saMkoe, Na jujae tattha puNa ya tullattaM // jaM taM majjhatthattaM, avikkhaNao savvatullattaM // 97 // na caivaM saGkoce, na yujyate tatra punazca tulyatvam // yattanmadhyasthatvaM, apekSaNataH sarvatulyatvam // 97 // yogyane 4 dhopaTeza mAya. pUrvapakSa- A rIte to dezanAno saMkoca thAya, eTale ke bahu ja thoDA jIvone dezanA ApI zakAya. ___utta256:- (Na ya evaM saMkoe =) 52bhArthI mA saMjaya (ghoSa35) nathI. // 29 // 3 (Na jujjae tattha puNa ya tullattaM=) dezanAma tulya5j yogya nathI, eTale ke pAtra-apAtrano bheda pADyA vinA badhAne eka sarakhI dezanA ApavI e yogya nathI. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-98 110 yaMtilakSaNa samuccaya prakaraNa - pUrvapakSa - A ja graMthamAM 70mI gAthAmAM dezanA ApavAne lAyaka jIvanuM varNana karatAM madhyastha sAdhu dezanA ApavAne lAyaka che ema kahyuM che. pAtra-apAtrano bheda pADavAmAM madhyasthapaNuM rahetuM nathI. tathA AcArAMgamAM kahyuM che ke-nahI puug WtahI tucchasa stha, nahI tuccha stha tAM pusta vattha (sA. pU. 202) "je rIte puNyazALI rAjA vagerene dharma kahe te ja rIte tuccha-garIba vagerene paNa dharma kahe. je rIte tucchane kahe te rIte puNyazALIne kahe." A pramANe AcArAMgasUtramAM badhAne samAnapaNe dezanA ApavAnuM kahyuM che. pAtra-apAtranA bhedamAM sarvasamAnatA rahetI nathI. uttarapakSa- (aaN kahyuM te vizvano sabUttattara) je madhyasthapaNuM kahyuM che te (vekSaNata =) ApekSika sarvatulyatvarUpa che, nirapekSa sarvatulyatvarUpa nathI. matalaba ke madhyasthatva eTale niHspRhatAnI apekSAe sarvapratye samAnatAnI bhAvanA. AthI "je rIte puNyazALI rAjA vagerene dharma kahe" ItyAdi je kahyuM che te niHspRhatAnI apekSAe kahyuM che, eTale ke rAjA vagerene dharmopadeza ApatI vakhate niHspRha rahevuM e jaNAvavA mATe kahyuM che. rAjA vastra-pAtrAdi Ape evI apekSA rAkhIne rAjAne AdarathI dharmopadeza Apavo, ane tuccha pAsethI kazuM maLavAnuM nathI tethI tene upekSAthI dharmopadeza Apavo. AvuM na karavA mATe je rIte puNyazALI rAjA vagerene dharma kahe" ityAdi kahyuM che. (97) ke'yaM purise iccAi, vayaNao cciya vavaTThiyaM eyaM // iya desaNA visuddhA, iyarA micchattagamaNAI // 98 // kazcAyaM puruSa (kaM ca nataH), ityAdivacanata eva vyavasthitametat // iti dezanA vizuddhA, itarA mithyAtvagamanAdayaH // 98 // A viSaya A puruSa koNa che?" ityAdi pAThathI ja vyavasthita= nizcita karAyelo che. AvA prakAranI dezanA vizuddha che. A sivAyanI bIjI dezanA mithyAtvagamana vagere rUpa che, arthAt A sivAyanI bIjI dezanA mithyAtvanI prApti vagere doSone karanArI che. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 111 gAthA-99 - vizeSArtha:- A viSaya eTale dharmadezanA yogyane ja apAya, ayogyane na apAya e viSaya. AcArAMgamAM "vi ya phaLe bAphayamALe tyaM pi nA seya ti sthi DavaM purise vaMf utta" (sUtra 203) Avo pATha che. teno artha A pramANe che- anAdara karAto rAjA (gusse thaine) haNI paNa nAMkhe. parSadAne avidhithI upadeza ApavAmAM A dharmakathAthI paNa kalyANa ja thavAnuM che evuM nathI." ema tuM jANa. to pachI dharmopadeza kaI rIte Apavo e jaNAvavA AgaLa kahe che ke "A puruSa koNa che ? A puruSa bhadraka che ke mahAmithyAtvI che ? kayA devane namelo che ? = kayA devano bhakta che" ItyAdi vicArIne yathAyogya upadeza Apavo. athavA AcArAMgamAM Avo paNa pAThAMtara che. ne unuM samane bahussue bajjhAgame AharaNaheukusale dhammakahAladdhisaMpanne khetaM kAlaM purisaM samAsajja ke'yaM purise. kaM vA darisaNamabhisaMpanno ? evaM guNajAie pabhU dhammassa pavitta" kRti (sUtra-264) . Ano artha A pramANe che-"je zramaNa bahuzruta, AgamajJa, udAharaNa-hetumAM kuzala, dharmakathAlabdhisaMpanna, tevA prakAranA kSetra-kAla-puruSane prApta karIne A puruSa koNa che ? kyA darzanane mAne che ? evuM jANavAmAM kuzala hoya, AvA prakAranA guNasamUhavALo zramaNa dharmano upadeza ApavA mATe samartha che." . '. ahIM "A puruSa koNa che ?" ityAdi vicArIne- jANIne dharmopadeza ApavAnuM kahyuM ethI ja nizcita thAya che ke game tene dharmopadeza na apAya, kiMtu yogyane ja apAya. tathA je jIva jevA prakAranI dezanAne yogya hoya tene tevA prakAranI ja dezanA apAya. (98) uttamazraddhAnuM cothuM lakSaNa alita parizuddhi AuTTiAijaNiaM, kayAi caraNassa kahavi aiAraM // NAUNa viaDaNAe, soheti muNI vimalasaddhA // 99 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-99-100-101 112 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa AkuTTikAdijanitaM, kadAciccaraNasya kathamapyaticAram // jJAtvI viTayA, zoSatti munayo vimattazraddhA 99 II vimala zraddhAvALA munio kyAreka koIka rIte AkuTTikA AdithI utpanna thayelA cAritrasaMbaMdhI aticAranI AlocanAthI zuddhi kare che. vizeSArtha - vimala zraddhAvALA eTale niraticAra cAritradharmanI abhilASAvALA. koIka rIte eTale kAMTAothI pUrNa mArgamAM sAvadhAnIthI paNa jatA puruSane kAMTA lAgI jAya tema. aticAronI zuddhi kare che eTale aticArone dUra kare che. gAthAmAM rahelA Adi zabdathI darpa, pramAda ane kalpa e traNanuM grahaNa karavuM. AkuTTikA vagerenuM svarUpa have pachInI gAthAmAM kaheze. (99) AuTTiA uviccA, dappo puNa hoi vaggaNAio // vigahAio pamAo, kappo puNa kAraNe karaNaM // 10 // AkuTTikA upetya, darpaH punarbhavati valganAdayaH // vithAya: pramAvi, tva: punaH rane zaraNam II 200 || ti tRtIyartilam' , . AkuTTikA eTale irAdApUrvaka doSa sevavAno utsAha. darpa eTale doDavuM, kUdavuM, oLaMgavuM vagere, athavA hAsyajanaka vacano bolavAM vagere. pramAda eTale vikathA vagere, kalpa eTale pukhakAraNathI upayogapUrvaka yAtanAthI doSasevana. (10) cothuM lakSaNa kriyAmAM apramAda saddhAlU apamatto havijjA kiriyAsu jeNa teNeva // kiriyANaM sAphallaM, jaM bhaNiyaM dhammarayaNaMmi // 101 // zraddhAlurapramatto bhavetkriyAsu yena tanaiva // kriyANAM sAphalyaM yad bhaNitaM dharmaratne // 101 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 113 gAthA-102 bhAvasAdhu zraddhALu hovAthI ja kriyAomAM apramatta hoya che. kAraNa ke apramAdathI ja kriyAo saphaLa bane che. dharmaratna prakaraNamAM nIce mujaba yu cha - (101) pramAdasyaiva vizeSato'pAyahetutAmAhapavvajaM vijaM pi va, sAhaMto hoi jo pamAillo // tassa Na sijjhai esA, karei garuaM ca avayAraM // 102 // pravrajyAM vidyAmiva, sAdhayanbhavati yaH pramAdavAn // tasya na siddhyatyeSA, karoti gurukaM cA'pakAram // 102 // pravrajyAM-jinadIkSAM vidyAmiva-strIdevatAdhiSThitAmiva sAdhayan bhavati yaH 'pamAillu 'tti pramAdavAn "AlvillollAlavantamantetteramaNA matoH" iti vacanAt, tasya pramAdavato na sidhyati=na phaladAnAya saMpadyate eSA pAramezvarI dIkSA vidyeva cakArasya bhinnakramatvAt karoti ca guruM - mahAntamapakAramanarthamiti / bhAvArthaH punarayam-yathA'tra pramAdavataH sAdhakasya vidyA phaladA. na bhavatti, grahasaMkramAdikamanarthaM ca sampAdayati, tathA zItalavihAriNo jinadIkSApi na kevalaM sugatisampattaye na bhavati, kintu devadurgatiM dIrghabhavabhramaNApAyaM ca viddhAti / AryamaGgoriva / uktaM ca-. "sIyalavihArao khalu, bhagavaMtAsAyaNA nioenn| .. tatto bhavo sudIho, kilesabahulo jao bhaNiyaM ! titthayarapavayaNasuyaM, AyariyaM gaNaharaM mahiDDIyaM / AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio bhaNio" // tti // tasmAdapramAdinA sAdhunA bhavitavyamiti / AryamaGgakathA caivam... iha ajjamaMgusUrI, sasamayaparasamayakaNayakasavaTTo / bahubhattijuttasussUsasissasuttatthadANaparo // 1 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 114 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa saddhammadesaNAe, paDibohiyabhaviyaloyasandoho / kaiyAvi vihAreNaM, patto mahurAi nayarIe // 2 // so gADhapamAyapisAyagahiyahiyao vimukkatavacaraNo / gAravatigapaDibaddho, saDDhesu mamattasaMjutto // 3 // aNavarayabhattajaNadijamANaruirannavatthalobheNa / vuttho tahiM ciya ciraM, dUrujjhiyaujjuyavihAro // 4 // .. daDhasiDhiliyasAmanno, nissAmannaM pamAyamacaittA / kAleNa mariya jAo, jakkho tattheva ciddhamaNe // 5 // muNiuM niyanANeNaM, puvvabhavaM to viciMtae evaM / / hA hA ! pAveNa mae, pamAyamayamattacitteNa // 6 // paDipunapunnalabbhaM, dogaccaharaM mahAnihANaM va / / laddhapi jiNamayamiNaM, kahaM nu, vihalattamuvaNIyaM ? // 7 // mANussakhittajAIpamuhaM laddhapi dhammasAmaggiM / . hA hA ! pamAyabhaTuM, itto katto lahissAmi ? // 8 // hA ! jIva ! pAva ! taiyA iDDIrasagAravANa virasattaM / satthatthajANageNavi hayAsa ! nahu lakkhiyaM taiyA // 9 // caudasapuvvadharA vi hu, pamAyao jaMti [takAesu / eyaMpi hahA! hA ! pAvajIva, na tae tayA sariyaM ? // 10 // dhiddhI maisuhamattaM, dhiddhI maha bahuyasatthakusalattaM / dhiddhI parovaesappahANapaMDiccamaccantaM // 11 // . evaM pamAyavvilasiyaM niyaM jAyaparamanivveo / niMdanto divasAiM gamei so guttiM vattu vva // 12 // - aha teNa paeseNaM, viyArabhUmIiM gacchamANe te / daTThaNa niyaviNee, tesiM paDibohaNanimittaM // 13 // jakkhapaDimAmuhAo, dIhaM nissAriuM Thio jIhaM / taM ca paloiya muNiNo, AsannA hou iya biMti // 14 // . jo koi ittha devo, jakkho rakkho va kiMnaro vA vi / so payarDa ciya pabhaNau, na kiMpi evaM vayaM muNimo // 15 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 115 gAthA-102 to savisAyaM jakkho, jaMpai bho ! bho! tavassiNo ! so haM / tumha gurU kiriyAe, supamatto ajjamaMgu tti // 16 // sAhUhivi paDibhaNiyaM, visannahiyaehi hA suyanihANa! / kiha devaduggaimimaM, patto si aho ! mahacchariyaM // 17 // jakkhovi Aha na imaM, cujaM iha sAhuNo mahAbhAgA ! / esacciya hoi gaI, pamAyavasasiDhilacaraNANaM // 18 // osannavihArINaM, iDDIrasasAyagAravagurUNaM / / ummukkasAhukiriyAbharANa amhArisANa phuDaM // 19 // iya majjha kudevattaM, bho bho muNiNo ! viyANiuM saMmaM / jai sugaIe kajaM, jai bhIyA kugaigamaNAo // 20 // tA gayasayalapamAyA, vihArakaraNujjuyA caraNajuttA / gAravarahiyA amamA, hoha sayA tivvatavakaliyA // 21 // bho ! bho ! devANuppiya ! samma paDibohiyA tae amhe / iya jaMpiya te.muNiNo, paDivannA saMjamujoyaM // 22 // iti sUrirAryamaGgurmaGgulaphalamalabhata pramAdavazAt / tat sadyaH zubhamatayaH; sadodyatA bhavata caraNabhare // 23 // A pramAda ja vizeSathI anarthanuM kAraNa che ema graMthakAra kahe che - . ' vidyAnI jema pravrayAne sAdhato je sAdhu pramAdI bane tene pravrajyA siddha thatI nathI, ane mahAna anartha kare che. jema ke AryamaMgusUri. | ' vizeSArtha- jevI rIte pramAdI sAdhakane vidyA phaLa ApanArI banatI nathI, ane vadhArAmAM grahavaLagADa vagere anarthane kare che, te rIte zithila sAdhunI jinadIkSA paNa sugati ApanArI banatI nathI, eTaluM ja nahi, paNa maMgu AcAryanI jema halakI devagati ane bhavabhramaNa rUpa anarthane kare che. kahyuM che ke- "zithila saMyamathI avazya bhagavAnanI AzAtanA thAya che. bhagavAnanI AzAtanAthI klezanI bahulatAvALo atyaMta dIrgha saMsAra thAya che. kAraNa ke zAstramAM kahyuM che ke tIrthakara, pravacana, zrata, AcArya ane Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-102 116 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa mahardhika (=jJAnAdi Rddhi saMpanna) gaNadharanI vAraMvAra AzAtanA karanArane anaMta saMsArI kvo che." tethI sAdhue apramAdI banavuM joie. A AryamaMgusUrinuM dRSTAMta svazAstrA-parazAstrarUpa suvarNanI parIkSA mATe kasoTI samAna AryamaMgusUri hatA. teo bahubhaktithI yukta ane sevA karanArA ziSyone sUtra-arthanuM dAna karavAmAM tatpara hatA. temaNe saddharmanI dezanAthI bhavyalokone pratibodha pamADyo hato. te AcArya vihAra karatAM kyAreka mathurAnagarImAM AvyA. temanA hRdayane gADhapramAdarUpa pizAce pakaDI lIdhuM. AthI temaNe tapa-cAritrane mUkI dIdhAM. traNa gAravamAM Asakta banI gayA. zrAvakomAM mamatAvALA thayA. bhaktajanothI satata apAtA suMdara anna ane vastranA lobhathI lAMbA kALa sudhI tyAM ja rahyA ane udyata vihArano dUrathI tyAga karI dIdho. atyaMtazithila cAritravALA te jenAthI zramaNapaNuM na rahe tevA pramAdano tyAga karyA vinA AyuSya pUrNa thatAM mRtyu pAmIne te ja nagarInI pALa pAse yakSa tarIke utpanna thayA. (yakSanA maMdiranA adhiSThAyaka thayA.) potAnA vilaMgajJAnathI pUrvabhavane jANIne te A pramANe vicAravA lAgyAH hA hA ! pApI evA meM pramAda ane madathI unmatta cittavALA banIne pUrA puNyathI meLavI zakAya tevuM ane mahAnidhAnanI jema duHkhane haranAruM prApta thayeluM paNa A jainazAsana zA mATe niSphaLa banAvyuM ? hA hA ! manuSyabhava, AryakSetra, AryajAti vagere prApta thayelI paNa dharmasAmagrI pramAdathI nAza pAmI. have e sAmagrIne kayAMthI pAmIza ! hA pApI jIva ! he hatAza ! tyAre zAstronA arthone jANakAra hovA chatAM RddhigArava ane rasagAravanuM bhaviSyamAM thanAruM duHkha na jANyuM. pramAdathI caudapUrvadharo paNa anaMtakAyamAM jAya che. hahA! hA ! he pApI jIva ! A paNa (pramAdathI caudapUrvadharomAM nigodamAM jAya che e paNa) te vakhate te yAda na karyuM ! dhikkAra che mArI sUkSma matine ! dhikkAra che mArI ghaNAM zAstromAM kuzalatAne ! dhikkAra che mArA kevala paropadezamAM atizaya pAMDityane ! A pramANe paramanirvedane pAmelo te potAnA pramAdathI karelA duSTa AcaraNanI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 117 gAthA-103 niMdA karato kedInI jema divaso pasAra karavA lAgyo. have (ekavAra) te sthAnathI aMDilabhUmimAM jatA potAnA te ziSyone joine temane pratibodha pamADavA mATe yakSapratimAnA mukhamAMthI lAMbI jIbha bahAra kADhIne rahyo. tene joine sAdhuo tenI najIkamAM AvIne A pramANe bolyAH ahIM yakSa, rAkSasa ke kinara je koI deva hoya te pragaTa ja kahe, A pramANe ame kAMI paNa jANatA nathI. tethI viSAdasahita yakSe kahyuM: he tapasvIo ! te huM tamAro kriyAmAM atyaMta pramAdI Arya maMgu guru chuM. khedathI bharelA hRdayavALA sAdhuoe pUchyuM: he kRtanidhAna ! Apa A devadurgatine kevI rIte pAmyA ? aho ! A moTuM Azcarya che ! yakSe paNa uttara ApyoH bhAgyavaMta sAdhuo ! ahIM A jarAya Azcarya nathI. pramAdanA kAraNe zithila cAritravALA, zithila AcAravALA, rasagArava, RddhigArava, zAtAgAravathI bhArI banelA, sAdhukiyAone mUkI denArA, amArA jevAnI spaSTa A ja gati thAya. he munio ! A pramANe mArA kudevapaNAne sArI rIte jANIne jo tamane sugati joItI hoya ane jo tame kugatigamanathI bhaya pAmyA ho to sadA sakala pramAdathI rahita, vihAra karavAmAM udyata, cAritra saMpanna, gAravathI rahita, nirmama ane tIvratapathI yukta bano. munioe kahyuM: he devAnupriya! Apa amane sArI rIte bodha pamADyo. pachI te munio saMyamamAM udyama karavA lAgyA. A pramANe AryamaMgusUrie pramAdanA kAraNe aniSTa phaLa meLavyuM. tethI te zubhamati sAdhuo ! tame jaladI cAritrano bhAra upADavAmAM sadA udyamI bano. [102] pramAdasyaiva yuktyantareNa niSedhamAhapaDilehaNAiciTThA, chakkAyavighAiNI pamattassa / bhaNiA suaMmi tamhA, apamAI suvihio hujA // 103 // pratilekhanAdiceSTA SaTkAyavighAtinI pramattasya // bhaNitA zrute tasmAdapramAdI suvihito bhavet // 103 // . pratyupekSaNA pratilekhanA, AdizabdAd gamanAdiparigrahaH, ceSTA kriyA vyApAra ityeko'rthaH, SaTkAyavighAtinI pramattasya sAdhoNitoktA zrute-siddhAnte, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-103 118 " yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tathA"pddilehnnN kuNaMto, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavIAukkAe, teUvAUvaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto, chaNhaMpi virAhao hoI // 2 // ghaDagAipaloTTaNayA, maTTI agaNI ya bIyakuMthAI / udagagayA va taseyara omuya saMghaTTa jhAmaNayA // 3 // .. iya davvao u chaNhaM virAhao bhAvao iharahAvi / / 33o puna sAdu, saMpattI navo ya 4 rUtyAra" | tasmAtsarvavyApAreSvapramAdI suvihitaH, zobhanaM vihitamanuSThAnaM yasya sa. suvihito bhajJAti | (dha. 2. pra. gA. 112) pramAdano ja bIjI yuktithI niSedha kahe che, arthAt pramAda na karavAnuM kahe che. zAstramAM prasAdI sAdhunI paDilehaNa Adi kriyAne chakAyano vighAta karanArI kahI che. AthI sarva kriyAomAM apramAdI ane suvihita (=sArA anuSThAna karanArA) thavuM. pramAdInI kriyA chakAyavighAtaka bane. vizeSArtha- oghaniryukti (gA. 27ra vagere) zAstramAM kahyuM che ke"paDilehaNAne karato sAdhu jo paraspara kathA kare, dezakathA kare, zrAvaka vagerene paccakakhANa Ape, koI sAdhune bhaNAve athavA svayaM anyathI apAtA AlAvAne grahaNa kare to paDilehaNamAM pramAdI banelo te pRthvIkAya, apUkAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya e chae jIvanikAyano virAdhaka bane che. kevI rIte cha javanikAyano virAdhaka bane te jaNAvatAM kahe che ke"paDilehaNA karanAra sAdhu koI kuMbhAra vagerenA sthAnamAM paDilehaNA karatAM jo vacce kaMI bole; to paDilehaNAmAM upayoga na rahe. tethI paDilehaNA karatAM pANInuM bhAjana ghaTa vagerene dhakko lAgI jatAM te ghaDA vageremAMthI pANI DhoLAya. e pANI sacitta mATI, agni, anAjanAM kaNarUpa bIja vagere vaMnaspati ke kuMthuA vagere trasa jIvonI upara paDe. tethI te te kAyanA jIvono nAza kare. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jyAM agni hoya tyAM vAyu paNa avazya hoya. ethI tenI paNa virAdhanA thAya. athavA DhaLelA ghaDAnA pANImAM 'porA' vagere trasa jIvo hoya to te paNa mare. vaLI bIjA vanaspatikAya vage2e jIvo paNa nAza pAme. tathA DilehaNAmAM upayoga na rAkhanAra sAdhu agnivALA uMbADIAne aDake to tenA hAlavAthI bIjo paNa agni saLage. tethI saMyama ane AtmA e baMnenI virAdhanA thAya. (iharahA vi= ) dravyathI kheDa paae| lavanI virAdhanA na thavA chatAM prabhAhI sAdhu (=bhAvao) bhAvathI chakhe bhavaniDAyanI virAdhanA DaranAro jane che. upayogavANo sAdhu ( saMpattIe = ) vavadha thavA chatAM (avahao =) jIvavadha karanAro thato nathI.' (103) 119 atha kIdRgapramAdI syAdityAha - rakkhai vaesu khaliaM, uvautto hoi samiiguttIsu // vajjai avajjaheuM, pamAyacariaM suthiracitto // 104 // rakSati vrateSu skhalitaM, 'upayukto bhavati samitiguptiSu // varjayatyavadyahetuM, pramAdacaritaM susthiracittaH // 104 // gAthA - 104 rakSati-akaraNavuddhyA pariharati vrateSu viSayabhUteSu skhalitamaticAram / tatra prANAtipAtaviratau sasthAvarajantUnAM saMghaTTanaparitApanApadrAvaNAni na kroti| mRSAvAdaviratau sUkSmamanAbhogAdinA bAdaraM vaJcanAbhisaMdhinA'lIkaM na bhASate / adattAdAnaviratau sUkSmaM sthAnAdyananujJApya na karoti, bAdaraM svAmijIvatIrthakaragurubhirananujJAtaM nAdatte nApi paribhuGkte / caturthavrate "vasahikahanisijjiMdiyakur3aMtarapuvvakIliyapaNIe / aimAyAhAravibhUsaNAiM nava baMbhaguttIo // " iti navaguptisanAthaM brahmacaryaM pAlayati / paJcamavrate sUkSmaM bAlAdimamatvaM na karoti, bAdaramaneSaNIyAhArAdi na gRhNAti, "pariggaho'NesaNaggahaNe " ityAptavacanAt / upakaraNaM vA na mUrchayA samadhikaM dhArayati, "mucchA pariggaho vutto" iti vacanAt / rAtribhaktaviratau sUkSmaM zuSkasaMnidhimapi na rakSati, bAdaraM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-104 120 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tu-"divAgahiyaM divAbhuttaM, divAgahiyaM rAobhuttaM, rAogahiyaM divAbhuttaM, rAogahiyaM rAobhuttaM" iti caturvidhAmapi rAtribhuktiM na karoti, evaM sarvavrateSu skhalitaM rakSati / tathopayukto-dattAvadhAno bhavati samitiSu pravIcArarUpAsu / 3i a "samio niyamA gutto, gutto samiyattaNaMmi bhaiyavvo / suratavamuvIrato naM vovi samijho vi '' ' . guptiSvapravIcArapravIcArarUpAsu, upayuktatA cAsu pravacanamAtradhyayanoktavidhinA vijJeyA / kiM bahunA, varjayatyavadyahetuM-pariharati pApakAraNaM prmaadvarita susthivira rUti pachArthameveti ! (dha 2. pra. gA. 113) apramAdI kevo hoya te kahe che - apramAdI sAdhu vratomAM aticArano tyAga kare che, samiti-gutimAM upayukta bane che, sthiracattavALo te pApahetu pramAdAcaraNano tyAga kare che. vizeSArtha vratomAM aticArano tyAga A pramANe kare- prANAtipAta viratimAM traNa-sthAvara jIvonuM saMghana, paritApana, adriAvaNa(=pIDA) na kare. mRSAvAda viratimAM anAbhoga AdithI sUkSma ane chetaravAnA AzayathI bAdara asatya na bole, adattAdAnaviratimAM rajA lIdhA vinA sthAnano upabhoga karavo vagere sUkSma aticArano tyAga kare. svAmI, jIva, tIrthakara ane gurathI rajA nahi apAyeluM ke nahi ane teno upabhoga paNa kare nahi. A rIte bAdara aticArano tyAga kare. cothA vratamAM vasati, kathA, niSadyA, iMdriya, kuvyaMtara, pUrvakrIDita, praNIta, atimAtra AhAra ane vibhUSA e navA brahmacaryagati sahita brahmacaryanuM pAlana kare. pAMcamA vratamAM bALaka vagere upara mamatA rUpa sUkSma aticArano tyAga kare. aneSaNIya AhAra na grahaNa karIne bAdara aticArano tyAga kare. prazna aneSaNIya AhAra grahaNa karavAmAM parigraharUpa doSa kema lAge? uttara- aSaNIya AhAragrahaNa karavAmAM parigraha doSa lAge evuM Aptavacana che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 121 gAthA-104 athavA mUrchAthI jarUriyAta karatAM adhika upakaraNa na rAkhe. kAraNa ke mahAvIra bhagavAne "mUrchAne parigraha kahyo che" evuM zAstra vacana che. rAtribhojana viratimAM sUkSma zuSka saMnidhi paNa na rAkhe. bAdara doSanA tyAgamAM divase lIdheluM divase vAparyuM (pahelA divase vahorIne rAtre mUkI rAkhe ane bIjA divase vApare), divase lIdheluM rAtre (sUryAsta pachI) vAparyuM, rAtre sUryodaya pahelAM) lIdheluM divase vAparyuM, rAtre lIdheluM rAtre vAparyuM. e cAre prakAranA rAtri bhojanano tyAga kare che. A pramANe sarva vratomAM aticArano tyAga kare che. apramAdI sAdhu samiti-guptimAM upayukta=upayogavALo bane che. samiti vacana-kAyAnI pravRtti rUpa che. ane gupti pravRtti-nivRtti ubhaya svarUpa che. (upadeza pada gA. 605mAM) kahyuM che ke "samita (=samitivALo) AtmA niyamA gupta (RguptivALo) hoya. gupta AtmA samita hoya ke na paNa hoya. kAraNa ke kuzaLa vANIne bolato AtmA vacanathI gupta paNa che, ane samita paNa che. arthAt vacanaguptivALo paNa che, ane bhASAsamitivALo paNa che. ahIM bhAvArtha A pramANe che-jyAre jIva IryAsamiti Adi pAMca samitimAMthI koIpaNa eka samitinuM pAlana karato hoya tyAre jema samita(=samitivALo) che, tema gupta (RguptivALo) paNa hoya. te A pramANe- jIva bhASAsamitinuM pAlana karato hoya tyAre bhASAguptinuM lakSaNa ghaTatuM hovAthI bhASAgupti paNa hoya. bAkInI cAra samitinuM pAlana karato hoya tyAre kAyaguptinuM lakSaNa ghaTatuM hovAthI kAyagati paNa che. pAMceya samitinA pAlana vakhate manoguptinuM lakSaNa ghaTatuM hovAthI pAMceya samiti vakhate manogupti paNa hoya. yogazAstramAM karelI vacanaguminI bIjI vyAkhyA pramANe AtmA jyAre vacanagupta hoya tyAre bhASAsamita paNa hoya. eja rIte kAyamuminI bIjI vyAkhyA pramANe kAyagupta hoya tyAre kAyasamita paNa hoya. jIva jyAre mAnasika plAnamAM hoya tyAre manosumi hoya, samiti ekeya na hoya, AthI mAnasika plAnamAM jIva gupta hoya, paNa samita na hoya. jIva jayAre mauna hoya tyAre vacanagupti hoya, paNa bhASAsamiti na Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-105 122 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa hoya. jIva jyAre kAyotsargamAM sthira hoya tyAre kAyagupti hoya, paNa samiti ekeya na hoya. Ama samita AtmA niyamAM gupta hoya, paNa gupta AtmA samita hoya ke na paNa hoya. (104). kAlaMmi aNUNahiaM, kiriyaMtaravirahio jahAsuttaM // Ayarai savvakiriyaM, apamAI jo iha carittI // 105 // kAle'nyUnAdhikAM, kriyAntaravirahito yathAsUtram // Acarati sarvAM kriyAmapramAdI ya iha cAritrI // 105 // kAle-avasare yo yasyAH pratyupekSaNAdikriyAyAH prastAvastasminnityarthaH, kAlamantareNa kRSyAdayo'pi neSTasiddhaye syurityataH kAle sarvAM kriyAM karotIti yogaH / kathaMbhUtAm ? anyUnAdhikA-na pramAdAtizayAdUnAM nApi zUnyacittatayA . samadhikAM karoti, avasannatAprasaGgAt / yadAhuH zrIbhadrabAhusvAmipAdAH- . . . AvassayAiyAiM na kare, ahavA vihINamahiyAI / guruvayaNabalAi tahA, bhaNio eso u osano // tathA 'kriyAntaravirahita' iti / ekasyAH kriyAyA dvitIyA kriyA . kriyAntaram, tena virahitaH, pratyupekSaNAdi kurvanna svAdhyAyaM karoti, svAdhyAyaM kurvanna vastrapAtrAdiparikarma gamanAdi veti / ata evoktamArSe iMdiyatthe visajjittA, sajjhAyaM ceva paMcahA / tammuttI tatpurakAre, uvautte riyaM rie // 'yathAsUtram' iti sUtrasyAnatikrameNa yathAsUtram / tat punaHsUttaM gaNahararaiyaM, taheva patteyabuddharaiyaM ca / suyakevaliNA raiyaM, abhinnadasapuvviNA raiyaM // . ityeSAM ca nizcayataH samyagdRSTitvena sadbhUtArthavAditvAd, anyagrathitamapi tadanuyAyi pramANameva, na punaH zeSamiti, Acarati sarvakriyAmapramAdI ya iha cAritrIti sugamameveti // 114 // dharmaratnaprakaraNa // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa prastutamAM apramAdI sAdhu sarvakriyA yathAsUtra samayasara kare, nyUnAdhika na kare, eka kriyAnI vacce bIjI kriyA na kare. 123 gAthA-105 vizeSArthaH- samayasara eTale pratilekhanAdi je kriyAno je samaya hoya te kriyA te samaye kare. kAraNa ke khetI vagere kAryo paNa samayasara na karavAmAM Ave to iSTasiddhi mATe thatA nathI. nyUnAdhika na kareH- pramAdathI atizaya ochI kriyA na kare, ane zUnyacitta banIne atizaya adhika paNa kriyA na kare. kAraNa ke tema karanAro sAdhu avasanna bane. pUjya zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM che ke-"Avazyaka vagere kriyA na kare, athavA hIna ke adhika kriyA kare, athavA pratiSedha karelA kALe karavuM vagere doSothI duSTa kriyA kare, tathA guru svAdhyAya karavAnuM kahe tyAre gurunI sAme thaine kaMika aniSTa bolIne ruci vinA kare, athavA sarvathA na paNa kare. A avasanna che, arthAt A avasatranAM lakSaNo che.'' eka kriyAnI vacce bIjI kriyA na kareH- pratilekhanAne karato svAdhyAya na kare. svAdhyAyane karato vastra-pAtrAdinuM parikarma na kare, athavA cAlavuM Adi kriyA na kare. ethI ja uttarAdhyayana (a. 24 gA. 8)mAM kahyuM che ke- zabdAdi pAMca viSayonuM ciMtana na karavA dvArA zabdAdi pAMca viSayono tyAga karIne, pAMca prakAranA svAdhyAyano tyAga karIne gatimAM ja jenA zarIrano upayoga thai rahyo che ane gatimAM ja upayoga hovAnA kAraNe je pradhAnapaNe gatino ja svIkAra kare che evo sAdhu gati kare.' (tanmUrtiH tasyAmeveryAyAM mUrtiH zarIram arthAt vyApriyamANA yasyAsau tanmUrtiH; tathA tAmeva puraskaroti tatraivopayuktatayA prAdhAnyenAGgIkuruta iti tatpurAra:) ahIM bhAvArtha A pramANe cheH- sAdhu iryAsamitinuM pAlana karavA mATe cAlatI vakhate zabdAdi viSayonA vicArano, svAdhyAyano, cAlavA sivAyanI bIjI kriyAno ane cAlavA sivAyanA bIjA vicArono tyAga kare. yathAsUtraH- yathAsUtra eTale sUtramAM kahyuM hoya te pramANe. sUtranuM lakSaNa A pramANe che-"gaNadharoe, pratyekabuddhoe, caudapUrvadharoe, ke saMpUrNa dazapUrvadharoe je raceluM hoya tene sUtra kahevAya che.' gaNadharo vagere niyamA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-106 124 yattilakSaNa samuccaya prakaraNa samyagdaSTi hovAthI satya arthane kahe. AthI temanI racanAne sUtra kahevAya che. temane anusaranAruM bIjAoe raceluM paNa pramANa ja che. paNa temane anusaranAruM na hoya tevuM anyaracita pramANa nathI. [105] jaha NivvigdhaM sigdhaM, gamaNaM maggannuNo NagaralAbhe // heU taha sivalAbhe, NiccaM apamAyaparivuDDI // 106 // yathA nirvighnaM zIghraM gamanaM mArgajJasya nagaralAbhe // .. hetustathA zivalAbhe nityamapramAdaparivRddhiH // 106 // A gAthA upadeza rahasya graMthamAM 184 naMbaranI che. prastutamAM tenI TIkA ane paM. zrI jayasuMdara vi. gaNivara kRta gujarAtI anuvAda nIce bhu45 cha.. apramattatAyA eva sarvasAdhAraNasyApi jinopadezasya puraskaraNe tu upapattimAha sarvasAdhAraNa evA paNa jinopadezano mukhya sUra apramattabhAvanI keLavaNI aMgeno ja hoya che. enuM kAraNa darzAve che. jaha nivvigdhaM sigdhaM gamaNaM maggaNNuNo NagaralAbhe / heU taha sivalAbhe niccaM apmaayprivuddddii|| . zlokArtha jema mArgazanuM zIvratAe nirvine gamana nagaralobhano hetu che te ja rIte haMmezA apramAdanuM parivardhana mokSa-lAbhano hetu che. yathA nirvighnaM vyAkSepatyAMgena zIghramavilambana gamanaM mArgajJasya pathaH pradhvaravakrAdipradezavettuH nagaralAbhe hetuH, tathA nityaM-sarvadA'pramAdaparivRddhiH pravrajyApratipattikAlAdArabhyottarottaraguNasthAnArohaNakrameNa pravarddhamAnaMpariNAmarUpA zivalAbhe hetuH, ata eva yAvantaM kAlaM na mUlottaraguNaskhalanA tAvAneva kAlo nizcayataH pravrajyAparyAyaH parigaNyate, taduktamupadezamAlAyAm (479) "na tahiM divasA pakkhA mAsA varisA va se gaNijaMti / je mUlauttaraguNA akkhaliA te gaNijaMti // itthaM cApramattataiva sarvatra bhagavatA prazastetyupapannam" (75.2. 2.184) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 125 gAthA-107 , tAtparyArthaH- jene mArganuM purepuruM jJAna che, mArgamAM kyAM vaLAMka Ave che ane kayAM sIdhesIdhuM che tene je barAbara jANato hoya che ane bIjA badhA vikSepone dUra phagAvIne zakya tvarAthI nagara prati prayANa kare che te Akhare nagaramAM jaI pahoMce che. e ja rIte dIkSA aMgIkAra karI tyArathI mAMDIne uttarottara guNasthAnanI zreNInuM kramazaH ArohaNa thAya e rIte apramattabhAva = saMpUrNa sAvadhAnI-jAgRti vadhAravAthI muktimaMdiramAM pahoMcI javAya che. eTale ja to jeTalA kALa sudhI mULa ke uttara guNonI alanA na thaI hoya teTalA kALanA dIkSAnA paryAyane zAstrakAroe nizcayathI gaNatarImAM lIdho che. zrI upadezamAlA zAstramAM (479) kahyuM che ke "sAdhunA divasa-pakSa-mAsa ke varSa gaNatarImAM levAtA nathI, paraMtu asmalita mULaguNa ane uttaraguNa ja gaNatarImAM levAya che." A ja kAraNathI bhagavAne paNa sarvadezakALamAM apramattabhAvane prazasta kahyo che. [106] . kammANaM apamAyA, aNubaMdhAvaNayaNaM ca hojAhi // (arthataH) tatto akaraNaNiyamo, dukkhakkhayakAraNaM hoi // 107 // karmaNAmapramAdAdanubandhApanayanaM ca bhavet // tato'karaNaniyamo duHkhakSayakAraNaM bhavati // 107 // apramAdathI azubha anubaMdha tUTe. -apramAdathI azubha karmono anubaMdha tUTe. azubha anubaMdhanA vicchedathI akaraNaniyama thAya. akaraNaniyama duHkhalayanuM kAraNa che. vizeSArtha anubaMdha eTale baMdhanI paraMparA. jema ke koI karmano udaya thayo. e karmodaye pharI tevo ja karmabaMdha karAvyo. pharI samaya jatAM te karmono udaya thayo. te karmodaye pharI tevo ja karmabaMdha karAvyo. AvI karmabaMdhanI paraMparAne anubaMdha kahevAmAM Ave che. jIvonuM saMsAraparibhramaNa karmanA baMdhathI nathI thatuM, kiMtu karmanA anubaMdhathI thAya che. A anubaMdha saghaLAya karmarUpa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-107. 126 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa kalezanuM mULa che. kilaSTakarmorUpI vRkSonuM mULa anubaMdha che. caudapUrvadhara mahAtmAo paNa anaMtakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che tenuM kAraNa azubha anubaMdha che. jIva anAdikALathI anaMtakALa sudhI saMsAra paribhramaNa kare che tenuM mULa azubha anubaMdha che. eTale ja jJAnIo kahe che ke saMsAraparibhramaNane aTakAvavA paheluM kAma anubaMdhane toDavAnuM karavuM joIe. ekavAra anubaMdha tUTI jaze pachI baMdhane khatama thatAM vAra nahi lAge. anubaMdhane toDavAno upAya che apramAda. caudapUrvIo nigodamAM gayA tenAM kAraNo prazna- jo apramodathI anubaMdha tUTato hoya to caudapUrvadharo paNa mRtyu pAmIne nigodamAM gayAM ane anaMtakALa sudhI saMsAramAM kema bhamyA ? kAraNa ke azubha anubaMdha vinA anaMtakALa sudhI saMsAra paribhramaNa na thAya. uttara-cauda pUrvadharo nigodamAM gayA ane anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhamyA enAM be kAraNo che. (1) temaNe pUrve mithyAtva avasthAmAM nikAcita anubaMdha karyo hato. ethI apramAdathI paNa anubaMdha tUTyo nahi. apramAdathI anubaMdha tUTe e siddhAMta anikAcita anubaMdhanI apekSAe che. apramAdathI paNa nikAcita anubaMdha na tUTe. (2) ahIM bIjuM kAraNa e che ke- nigodamAM janArA caudapUrvadharone apramattabhAva hato. paNa sAmAnya ke madhyama hato, utkaTa apramattabhAva na hato. utkRSTa apramattabhAva azubha anubaMdhane toDe. A viSayane zAstramAM auSadhanA daSTAMtathI samajAvyo che. auSadhathI roga dUra thAya che, duHsAdhya paNa rogo auSadhathI dUra thAya che. paNa kyAre ? atyaMta apramatta bhAvathI auSadhanuM sevana karavAmAM Ave tyAre. jema ke- auSadhanuM jeTaluM mApa hoya teTaluM ja auSadha levuM, jarA paNa vadhAre ke ochuM na levuM. te rogamAM je je apathya hoya teno sadaMtara tyAga karavo. pathya AhAra levo. kuzaLa vaidyanI salAha mujaba auSadha levuM. AmAM kyAMka paNa bhUla thAya to roga dUra na thAya, eTaluM ja nahi, rogavRddhi thAya e paNa saMbhavita che. Ama jema auSadha atyaMta apramattabhAvathI levAmAM Ave to ja roga dUra kare, tema prastutamAM azubhAnubaMdha paNa atyaMta apramattabhAvathI ja tUTe. mATe ja joya! Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 127 gAthA-107 samartha mA pamAyaNa ema kahyuM che. jo ke azubhAnubaMdha jinAjJAthI (=jinAjJAnAM pAlanathI) tUTe che. Ama chatAM jema pathya pAlana pUrvaka ja auSadhathI rogano nAza thAya, tema apramattabhAvapUrvaka ja jinAjJAthI azubhAnubaMdha tUTe. apramattabhAva vadhe e mATe zAstrokta upAyo karavA joie. jema ke oghaniryukti graMtha gAthA 762 thI 784 sudhImAM anAyatanatyAga vagere upAyo batAvyA che. paMcAzaka prakaraNamAM prathama paMcAzaka gAthA. 36-37mAM nityasmRti vagere upAyo batAvyA che. (jo ke paMcAzakamAM e upAyo viratinA pariNAmanI utpatti ane sthiratA mATe jaNAvyA che. Ama chatAM e upAyo epramattabhAva lAvavA dvArA anubaMdhane paNa toDe che. upadeza rahasya 62mI gAthAnI TIkAmAM asat pravRttinI niMdA-gahathI azubha anubaMdhane toDavAno upadeza Apyo che. meM upAya paNa apramattabhAva lAvavA dvArA azubha anubaMdha toDe che. anubaMdhane toDavAno prayatna nakAmo na jAya. prazna- jinAjJA pramANe azubha anubaMdhane toDavAno prayatna karavA chatAM anubaMdha nikAcita hoya vagere kAraNathI azubha anubaMdha na tUTe ane enA kAraNe anaMtakALa sudhI saMsAraparibhramaNa thAya to azubha anubaMdhane toDavA mATe karelo prayatna niSphaLa ja bane ne ? . uttara-nA. kAraNa ke enAthI pharI bhaviSyamAM vizeSa apramattabhAvanI prApti thAya. A viSayane zAstramAM auSadhamAM prayatnanA dRSTAMtathI samajAvyo che. jema koI rogI roganAza mATe ekavAra auSadhasevanano prAraMbha karyA pachI pramAda ane vismRti vagerenA kAraNe auSadha levAmAM ke pathyapAlanamAM bhUla thaI jAya ane ethI asahya vedanA vagere kaTu phaLa bhogavavA paDe. paNa pachI ene thAya ke meM auSadhasevanamAM bhUla karI ethI AvuM thayuM. mATe have apramatta banIne bahu ja sAvadhAnIpUrvaka auSadhasevana karuM. ema vicArIne te pUrNa sAvadhAnI rAkhIne pharI auSadhasevana kare ane tenA rogano nAza thAya. te rIte prastutamAM jinAjJA pramANe azubha anubaMdhane toDavAno prayatna karatAM karatAM koI tevI bhavitavyatA Adi nimittathI tIvra sAdhuSa Adi doSanA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 128 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa kAraNe patana thAya ane tethI anaMtakALa sudhI durgatimAM kaDavAM phaLo bhogavavA paDe. paNa e kaDavAM phaLo bhogavAI gayA pachI pharI jinAjJAnI prApti thAya ane jIva vizeSa jAgRta bane. mATe jinAjJA pramANe azubha anubaMdhane toDavA mATe karelo prayatna niSphaLa na jAya. A ja viSayane prastuta graMthamAM have pachInI be gAthAmAM jaNAvyo che. ' azubha anubaMdhanA vicchedathI akaraNaniyama thAya- je pApano pratijJApUrvaka tyAga karyo hoya te pApa karavAnA saMyogo upasthita thavA chatAM te pApa na karavuM te akaraNaniyama. azubha anubaMdhano viccheda na thayo hoya to pratijJApUrvaka choDeluM paNa pApa pharI thaI jAya e saMbhavita che. paNa azubha anubaMdhano viccheda thayA pachI pratijJApUrvaka choDeluM pApa pharI na ja thAya. (upadeza pada gAthA 692-695 vagere) AthI ja akaraNaniyamane zAstramAM kRza rogInI sAthe sarakhAvavAmAM Avyo che. zarIramAM kRzatA be rIte thAya. (1) svayaM nirogI hovA chatAM dukALa vagere kAraNothI poSaka bhojana na maLavAthI zarIra kaza bane. (2) bhojanasAmagrI pUrNa hovA chatAM kSayaroga AdinA kAraNe zarIra kRza thatuM jAya. dukALa AdinA kAraNe kRza thayelAne jema jema poSaka bhojana maLatuM jAya tema tema kRzatA ghaTatI jAya ane zarIra puSTa thatuM jAya. kSayaroga AdinA kAraNe kRza banelAne game teTaluM poSakabhojana maLavA chatAM tenI kRSatA pratidina vadhatI jAya che. prastutamAM AnI ghaTanA A pramANe che- azubha anubaMdhanA viccheda vinA thayela akaraNaniyama pahelI kRzatA samAna che. azubha anubaMdhanA vicchedathI thayela pApa akaraNaniyamathI pApanA saMyogo upasthita thavA chatAM pApa thatuM nathI ane kramazaH pApa ghaTatuM jAya che. ema kramazaH pApa ghaTatAM ghaTatAM jIvane kSapakazreNi, kevaLajJAna, aghAtikarmakSaya ane aMte mokSanI prApti thAya che. mATe ja ahIM kahyuM ke akaraNaniyama duHkhalayanuM kAraNa che. [117] , paDibaMdhAo vi ao, kaMTagajaramohasaMnibhAo a // havai aNubaMdhavigamA, payANabhaMgo Na dIhayaro // 108 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 129 gAthA-108 pratibandhAdapyataH kaNTakajvaramohasannibhAcca // bhavatyanubandhavigamAtprayANabhaGgo na dIrghataraH // 108 // kaMTaka-vara-dizAmohatulya traNa vidgo. mokSamArgamAM AgaLa vadhavAmAM nikAcita karmanA udayathI kaMTaka, jvara, ane mohasamAna pratibaMdha (= rukAvaTa) thAya to paNa apramattabhAvathI anubaMdha dUra thavAthI atizaya dIrgha prayANabhaMga thato nathI. vizeSArtha - bhAvajinAjJA prApta thayA pachI jIva mokSanagara tarapha prayANa karato rahe che. e daramiyAna pUrvabaddha nikAcita azubhakarmano udaya thaI jAya e saMbhavita che. AthI tenA prayANano bhaMga thAya. Ama chatAM e prayANabhaMga atizaya lAMbAkALa sudhIno na hoya, arthAt anaMtakALa sudhIno na hoya. kAraNa ke pUrvabaddha nikAcita azubhakarmanA anubaMdhano apramattabhAvathI viccheda thaI gayo che. AnAthI graMthaMkAra e kahevA mAge che ke- apramattabhAvavALA AtmAone paNa prayANabhaMga thAya che to pachI apramattabhAvathI zo lAbha thAya? enA javAbamAM graMthakAra kahe che ke prayANabhaMga thato hovA chatAM apramattabhAvathI anubaMdhano viccheda thaI javAnA kAraNe e prayANabhaMga anaMtakALa sudhIno thato nathI. jo apramattabhAvathI anubaMdhano viccheda na thayo hoya to prayANabhaMga anaMtakALa sudhI paNa thavAnI zakyatA che. AthI prayANabhaMga thAya to paNa apramattabhAvathI lAbha ja che. - ' .prayANabhaMganA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa prakAra che. jaghanya prayANabhaMga kaMTakavipna samAna che. madhyama prayANabhaMga kveravipna samAna che. utkRSTa prayANabhaMga dizAmohavidanasamAna che. A viSayane musApharanA daSTAMtathI vicArIe. pATaliputra nagara tarapha prayANa karI rahelA musApharane pagamAM kAMTo vAgI jAya, athavA tAva AvI jAya, ke dizAno bhrama thaI jAya (= bIjI ja dizAmAM cAlyo jAya) to pATaliputra pahoMcavAmAM uttarottara adhika adhika vilaMba thAya. kaMTakavipnathI alpavilaMba thAya, varavipnathI adhika vilaMba thAya ane dizAmohathI pUrvokta baMnethI adhika vilaMba thAya. 1. 9 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 130 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jevI rIte pATaliputranagara tarapha prayANa karatA jIvane pATalIputra nagaramAM suMdara rAjyavyavasthA che, tyAM gayA pachI nizcitapaNe sthira rahI zakAze, sukhI banI zakAze ityAdi jJAna hovA chatAM kAMTA vagerenA kAraNe pATaliputranagara pahoMcavAmAM vilaMba thAya che, tema jinAjJAno yoga thavAthI mokSamArga tarapha prayANa karI rahelA jIvane nikAcita azubhakarmanA udayathI mokSanagara prAptimAM jaghanya, madhyama ke utkRSTa vilaMba thAya. upadezapada gAthA ra63mAM kaMTakavipnasamAna pratibaMdhamAM meghakumAra muninuM, javaravipna samAna pratibaMdhamAM dahanadevanuM ane dizAmohavisamAna pratibaMdhamAM addattanuM dRSTAMta jaNAvyuM che. gA. ra64 thI e traNanAM dRSTAMto jaNAvyAM che. saMkSepamAM te A pramANe che medhamuninuM dRSTAMta zreNikarAjAne dhAriNI nAmanI rANIthI eka putra thayo. tenuM meghakumAra nAma rAkhavAmAM AvyuM. yauvanane pAmelA meghakumArano ATha kanyAonI sAthe vivAha karyo. zreNikarAjAe te darekane kroDa kroDa pramANa dhana ApyuM ane eka-eka alaga-alaga mahela Apyo. meghakumAra te strIonI sAthe dogaMdaka devonI jema vilAsa karavA lAgyo. ekavAra meghakumAra guNazIla udyAnamAM zrI mahAvIra svAmInI dezanA sAMbhaLavA gayo. bhagavAnanI vairAgyamaya dezanA sAMbhaLIne meghakumArane vairAgya thayo. ghare AvIne mAtAne kahyuM ke mAtAjI ! Aje meM zrI vIraprabhune vaMdana karIne temanA mukhethI dharmadezanA sAMbhaLI. mAtAe kahyuM: bahu sAruM karyuM. meghakumAre kahyuM mAtAjI ! mane dIkSA levAnI bhAvanA thaI che. A sAMbhaLI dhAriNI rANI bebhAna thaIne pRthvI para DhaLI paDI. dAsIoe zItaLajalanuM siMcana vagere upAyothI mUcha dUra karI. pachI mAtAe kahyuM tArA vinA huM jIvI zakIza nahi mATe mArA mRtyu pachI tuM dIkSA leje. meMghakumAre kahyuM. ApanA mRtyu pachI ja mAruM mRtyu thaze evuM nizcita che ? Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa dhAriNIe kahyuM:- he putra ! khaDganI tIkSNadhArA upara cAlavA sarakhA duSkara vrata pAlana sAmAnya mATe muzkela che, to pachI tArA sarakhA sukumALa dehavALA ane rAjavaibhava bhogavanArA mATe te atiduSkara che. 131 gAthA-108 meghakumAre javAba ApyoH- jeNe teno udyama karavAno vyavasAya karyo na hoya, tevA puruSane A sarva duSkara ja jaNAya, paraMtu udyamadhanavALAne sarva kAryo ekadama siddha thayelAM jaNAya che. e pramANe sakhata virodha karatA mAtA, baMdhuvarga tathA dIkSAnI pratikULa bolanArA sarvane niruttara karI vinayopacAra karavA pUrvaka vividha seMkaDo yukti-sahita teone pratyuttaro ApI potAnA AtmAne mukta karyo. maLelA paNa iSTa padArthono tyAga karI, kAyara mANasane vismaya pamADanArI, samagra bhava-duHkhathI mukta karAvavA samartha evI dIkSA meghakumAre grahaNa karI. jinezvara bhagavaMte manohara svarathI tene svakartavya saMbaMdhI hitazikSA ApI ke, 'he saumya ! tAre have besavuM, uThavuM, suvuM, levuM, mUkavuM ityAdi ceSTAo jayaNAthI karavI. zikSAo mATe gaNadhara mahArAjane soMpyA. saMdhyAsamaye saMthArAnI bhUminI vaheMcaNI karatAM meghakumAranI saMthArAbhUmi dvAradezamAM AvI. sAdhuo dvAra pAsethI meghamuninA saMthArAne oLaMgIne jatA-AvatA hatA. avAra-navAra sAdhuonA paga vagerenI Thokara lAgatI hatI. AthI temane AMkha mIMcavA jeTalo samaya paNa nidrA na AvI. AthI te vicAravA lAgyA ke-'huM gRhavAsamAM hato, tyAre A sAdhuo mAruM gaurava karatA hatA. atyAre mArA tarapha niHspRha cittavALA thaine A munio mAro parAbhava kare che, to munipaNuM mArA mATe duSkara ane azakaca lAge che. to have savAre bhagavaMtane pUchIne pharI pAcho ghare jAuM.' pachI sUryodaya samaye sAdhuo sahita bhagavaMta pAse gayo ane bhaktithI svAmIne vaMdana karI potAne sthAne beTho eTale arihaMta bhagavaMte temane saMbodhyA ke, he megha ! tane rAtre manamAM Avo saMkalpa utpanna thayo ke-'huM ghare jAuM, paraMtu tema karavuM yogya nathI. kAraNa ke A bhavathI pahelAnA trIjA bhavamAM huM hAthI hato. te vRttAMta A pramANe che Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 132 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa A ja bharatakSetramAM vaitADhya parvatanI taLeTImAM tuM dhathIrUpe utpanna thayo. vanavAsIoe "sumeruM' evuM nAma pADyuM. sarva pUrNa aMgovALo, hajAra hAthaNIno svAmI, niraMtara ratikrIDAmAM prasakta cittavALo tuM atyaMta managamatA hAthInA puruSa baccA ane nAnI hAthaNIo sAthe parvatanA AMtarAomAM, vanomAM, nadImAM, jharaNAomAM, ane sarovaramAM pharato hato. have koIka samaye unALAno grISmakALa Avyo tyAre garama, na game tevo sakhata bhayaMkara, tathA jemAM ghaNI dhULa uDatI hoya tevA vaMToLiyA sarakho vAyaro sarvatra phUMkAvA lAgyo. AthI vRkSo paraspara ghasAvA lAgyA, eTale temAMthI bhayaMkara dAvAnaLa saLagyo. pralayakALanA agni sarakhA A agnine te dekhyo. te samaye vano baLavA lAgyAM. zaraNa vagarano vananA pazuono samudAya bhayaMkara avAjathI bhuvanatalane bharI deto hato. teo nAsabhAga karavA lAgyA. vana-dAvAnaLa cAre bAju phelAyo. eTale tenA goTegoTA dhUmADAo paNa sarvatra phelAI gayAM. sarva tRNa ane kASTho bhasmarUpa banI gayA. te dAvAnaLanA jvAlAonA tApathI baLI rahelA dehavALo, ghora sUDha-prasara saMkocIne moTI cIso pADato, liMDAnA piMDAne choDato, velA ane tenA maMDapone toDato, tRSNA lAgavAnA kAraNe savage zithila banelo, yUthanI ciMtAthI mukta banelo tuM doDato doDato ati alpajaLavALA, ghaNA kAdavavALA, eka sarovaramAM pahoMcyo. tyAM kinArA parathI aMdara utaravA lAgyo, paraMtu jaLa na meLavyuM ane kAdavamAM aMdara kheMcI gayo, have tyAMthI eka DagaluM paNa khasI zakAya tema na hatuM. daramyAna nasADI mUkelA eka yuvAna hAthIe tane joyo ane roSapUrvaka daMtazULanA aNIvALA AgalA bhAgathI pIThapradezamAM ghAyala karyo, eTale na sahana karI zakAya tevI AkarI vedanA pAmyo, sAta-divasa sudhI bhArI vedanA sahana karIne ekaso vIsa varSa jIvIne Arta-raudradhyAnanA mAnasavALo tuM mRtyu pAmIne A ja bhAratanA vidhyaparvatanI taLeTImAM cAradaMtazULavALo, potAnI utkaTa gaMdhathI sarva hAthIonA garvane dUra karato, jenAM sAte aMgo lakSaNavaMtAM che, zaradakALanA AkAza sarakhA ujvala dehavALo hAthIrUpe utpanna thayo. kAlakrame yauvanavaya pAmyo, sAtaso hAthaNIono svAmI thayo, vanavAsI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 133 gAthA-108 zabaroe "meruprabha" evuM nAma sthApana karyuM. potAnA parivAra-sahita vanamAM paribhramaNa karatAM karatAM koIka samaye grISma-samayamAM vanamAM dAvAgni saLagelo dekhyo. dhIme dhIme agni vadhavA lAgyo, te dekhIne te samaye pUrvabhavanI jAti yAda AvI. te vakhate te dAvAnaLathI potAne mahAkaSTa pUrvaka bacAvyo. te vakhate te vicAryuM ke, "dareka vakhate unALAmAM A dAvAgni saLagaze, to pahelAthI ja teno pratikAra ciMtavuM. prathama varSAsamayamAM potAnA parivAra-sahita teM ane tArA parivAre gaMgAnadInA dakSiNa bAjunA kinAre sarva vRkSone ukheDI nAkhyA ane teno Dhagalo dUra dUra bahAra pheMkI dIdho. jhADa-bIDa, ghAsa vagaranuM ekAMte agni na saLage tevuM moTuM eka medAna taiyAra karyuM. pharI paNa varSAkALamAM potAnA parivArasahita jamInanI zuddhi karI. evI rIte comAsAmAM trIjI vakhata paNa jamInanI zuddhi karI. jhADa-bIDa, ghAsa vagaranuM sapATa medAna evuM cokhkhuM taiyAra karyuM ke, Agano bhaya lAge nahi. A pramANe dareka varSe dAvAnaLathI bacavA mATe banAvato ane svasthatA anubhavato hato. koIka samaye dAvAnaLa saLagyo, eTale tuM parivAra-sahita te bhUmisthaLamAM gayo. bIjA paNa vanamAM vasanArA jIvo davAgnithI bhaya pAmelA tyAM gayA. tyAM. eTalI badhI saMkaLAza thaI gaI ke, koI hAlavA-cAlavA ke khasavA samartha na thayA. ghaNA bhayanA bhAvathI paraspara IrSyA-abhimAna choDIne te prANisamudAya te sthAnamAM khIcokhIca samAine rahelo hato. hAthIe koI vakhata zarIra khaMjavALavA mATe eka paga UMco karyo. eTale eka sasalo paganA sthAne AvI gayo. tene te dekhyo, eTale dayAthI tAruM hRdaya pUrAI gayuM. potAnI pIDA na gaNakAratAM te paga addhara dharI rAkhyo. te sasalAnI atiduSkara dayA karavAnA pariNAme te bhava ghaTADI nAkhyA, manuSya-Ayu upArjana karyuM, tema ja samyakatva bIja meLavyuM. aDhI divasa pachI dAvAnaLa zAnta thayo. AthI vananA prANIo te pradezamAMthI nIkaLI gayA, eTale te paga nIce mUkavAnI jeTalAmAM ceSTA karI teTalAmAM vRddhapaNAnA kAraNe zarIra savAMge ghasAI jIrNa thayuM hatuM. sarva saMdhinAM sthAnomAM lohI vahetuM aTakI Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gayuM hatuM. sAMdhAo jakaDAi gayA hatA, AthI ati parezAnI anubhavato tuM vajrAhata pavartanI jema ekadama dhasa karatAMka bhUmi para DhaLI paDyo. zarIramAM dAhajvaranI pIDA thai. kAgaDA, gIdha, ziyALa vagere cAMca ane dAMtathI tArA zarIranuM bhakSaNa karatA hatA. traNa rAtri-divasa tIvra vedanA anubhavIne ekaso varSonuM AyuSya jIvIne zubha bhAvanA pAmelo tuM kAla pAmIne ahIM dhAriNInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. to he megha ! je vakhate bhavasvarUpa samajato na hato, tyAre tiryaMca-bhavamAM teM AvA prakAranI AkarI vedanA sahana karI, to pachI Aje A munionA dehasaMghaTTAnI pIDA kema sahana karato nathI ? pUrvanA bhavo sAMbhaLIne kSaNamAM jAtismaraNa jJAna thayuM. tIvra vairAgya utpanna thayo. netramAM harSAzru bharAi gayA. bhagavaMtane traNa pradakSiNA pharIne, bhAvathI vaMdana karIne 'micchA mi dukkaDaM' kahevA pUrvaka megha munie kahyuM ke, 'mArAM netra-yugala sivAya bAkInAM mArAM aMgone huM sAdhuone arpaNa karuM chuM. temanI icchA pramANe bhale saMghaTTa kare'-e pramANe meghamunie abhigraha karyo. teNe agiyAra aMgono abhyAsa karyo. bhikSupratimA aMgIkAra karI, te guNaratna saMvatsara tapa karIne sarva zarIranI saMlekhanA karIne ciMtavavA lAgyA ke, jyAM sudhI sarva zubhArthI evA jinezvara bhagavaMta vihAra kare che, tyAM sudhImAM caramakALanI kriyA mAre karI levI yukta che, tyArapachI bhagavaMtane pUche che ke, 'he svAmi !' huM tapavizeSanA anuSThAnathI kaSTavALI kriyAo ApanI AjJAthI karuM. ApanI anujJAthI rAjagRha bahAra A 'vipula' nAmanA parvata upara anazana-vidhi karavAnI mArI icchA varte che. tyAra pachI prApta thayelI anujJAvALA te meghamuni sarva zramaNasaMghane khamAvIne, bIjA mRtayogI munivaro sAthe dhIme dhIme te parvata upara caDavA lAgyA. samagra zalya-rahita evA te meghamuni vizuddha zilAtala upara beThA. eka pakSanuM anazana pAlana karIne 'vijaya' nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. temano dIkSA-paryAya bAra varasano hato. tyAMthI cyavelA teo mahAvidehamAM jaladI bodha pAmI siddhi pAmaze. gAthA-108 134 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 135 gAthA-108 dahanadevanuM dRSTAMta pATalIputra nagaramAM hutAzana nAmano vipra hato. tene javalanazikhA nAmanI bhAryA hatI. kulanA samucita rIta rIvAjonuM pAlana karatA ane zrAvakadharmamAM tatpara evA te baMnenA divaso pasAra thatA hatA, tyAre keTalAka divaso pachI temane sukha svarUpavALA anukrame jvalana ane dahana nAmanA be putro thayA. uMmara lAyaka thayA eTale mAta-pitAnAM sarva kAryomAM temanA cittane anusaranArA thayA. samagra bhavyajIvo rUpI kamaLone vikasita karanAra sUrya sarakhA dharmaghoSasUri vihAra karatA karatA padhAryA ane munione yogya evA sthAnamAM rokAyA. atiharSa pUrvaka nagaralokoe te bhagavaMtane vaMdanA karI ane bhavarUpI kedakhAnAmAMthI bahAra kADhanArA dharmanuM zravaNa karyuM. tyAra pachI potAnA Asanano tyAga karIne dahane kahyuM ke, "he bhagavaMta ! bhavathI bhaya pAmelA manavALo huM AkhA kuTuMba-sahita dIkSA levAnI abhilASAvALo chuM ane te ApanA caraNa-kamalamAM ja aMgIkAra karIza.' gurue kahyuM ke, "he saumya ! AmAM vilaMba karavo yogya nathI." A pramANe gurunuM mana jANIne jinamaMdiramAM pUjAdika kAryo karAvyAM. sahakuTuMba-parivAra A dahane Azcarya utpanna thAya, tevA prakAranI pravrajyA aMgIkAra karI ane sarva AsavadvAra baMdha karyA. ati ugra bhava-vairAgyavALA kuTuMbane ghora tapa karAve che. tema ja zuddha pariNAmayukta te badhA vajUnA caNA cAvavA samAna pravajyAnuM pAlana karatA hatA. paraMtu dahana, jvalanasAdhune mAyAthI sarva kriyAmAM chetarato hato. "are! A huM hamaNAM AvuM chuM' ityAdi mAyAsthAnane kahIne mAyA Acarato hato. paraMtu viparIta padArthanI prarUpaNA karato na hato. e pramANe prAya: teno janma pramAdamAM gayo. koI divasa paNa guru pAse mAyAzalyanI AlocanA-prAyazcitta na karyo. saMlekhanA vagere vidhisahita anazana karIne mRtyu pAmI saudharma-devalokamAM utpanna thayo. saraLabhAvathI jvalana paNa tevA prakAranI kriyAomAM tatpara banelo te ja devalokamAM devapaNuM pAmyo. IndramahArAjAne bAhya, madhyama ane atyaMtara ema traNa parSadAo hoya che. temanAM anukrame javA, caMDA ane samitA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 136 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa evAM traNa nAmo che. atyaMtara parSadA sAthe vicAraNA kare ane bIjI sAthe teno dRDha nirNaya kare. vikalpa vagara karavAnuM ja evo kAryano Adeza trIjI parSadAmAM nakkI thAya. samitA madhya parSadAne bolAvIne banne sAthe jaNApUrvaka Indra pAse jAte ja Ave ane parama saMtoSane pAme. trIjInI sAthe kAryAdeza vinA vikalpathI karavA yogya thAya che. te baMne IndramahArAjAnI atyaMtara parSadAmAM pAMca palyopamanA AyuSyavALA devo utpanna thayA. pUrvabhavanA snehanA kAraNe AmrazAla vanamAM baMne sAthe AmalakalpA nAmanI nagarImAM bhagavAna vardhamAnasvAmInA thayelA samavasaraNamAM potapotAnA parivAra-sahita AvyA. traNa pradakSiNA. pharIne bhagavaMtane vaMdanA karI. ati-bhakti-pUrNa mAnasathI teoe tyAM nATaka pravartAvyuM. temAM jvalanadeva jevAM ciMtave tevAM rUpo vipharvI zake che, jyAre bIjA devane viparIta rUpo thatAM hatAM. gautama bhagavaMta A vRttAnta jANatA hovA chatAM paNa na jANanArane pratibodha karavA mATe bhagavaMtane pUchatA hatA ke, "kyA kAraNathI ekane viparIta rUpa thAya che. bhagavaMte kahyuM ke, pUrvajanmamAM teNe mAyA-kapaTa karelAM hatAM, tenAthI upArjana karelA karmanA kAraNe tema thAya che. pUrvajanma saMbaMdhI samagra vRttAnta jaNAvyo. te karmano bhayaMkara anubaMdha tene thaze. te sAMbhaLIne aneka prANIo pratibodha pAmyA ane viSadharanI vAMkI gati samAna viSama evA kapaTanA doSothI aneka loko pAchA haThyA. UF UF BF ahaddattanuM dRSTAMta elapura nAmanA nagaramAM jitazatru nAmano rAjA hato. te rAjA pavitra sAma, dAma vagere nItinA mArge samagra pRthvItalanuM pAlana karato hovAthI deza-dezAvaramAM tenI ujavala kIrti prasarI: rUpa ane yauvananI sAthe vinayAdiguNarUpI maNinI khANa samAna, AvanArane "ApadhAro" ema kahenArI kamalamukhI nAmanI te rAjAne patnI hatI. viSayasukha Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 137 gAthA-108 bhogavatAM temaja lakSmIno vilAsa karatAM temanA divaso sukhamAM pasAra thatA hatA, teTalAmAM temane anukrame aparAjita ane samaraketu nAmanA be putro thayA. aparAjita kumArane yuvarAjapade sthApana karyo, jyAre samaraketu kumArane ujeNInagarI nAnAkumAra tarIke ApI. A pramANe divaso vItI rahelA hatA. koika vakhate tenA dezane bhAMgaphoDa karato koika rAjA hato. tenA upara ghaNo roSa pAmelA A rAjAnI anujJAthI aparAjita yuvarAja kumAra jaya meLavavA mATe caturaMga senA sahita tenI sAme gayo. yamarAjAnI nagarInA sImADA sarakhuM bIbhatsa ane na joI zakAya tevuM yuddha thayuM. tyAM kumAre jayalakSmIno saMga prApta karyo. tyAMthI pAchA vaLatAM kumAre kSitipratiSThita nagaramAM ujajavala cAritradhArI suvizuddha zrataratnanA bhaMDAra evA rAdha nAmanA AcAryane joyA. temanI pAse dharmazravaNa karIne bhavathI virakta manavALo thayo. vastranA cheDe lAgelA taNakhalAnI jema rAjyalakSmIno tyAga karI vajU sarakhA daDha cittavALo te ekadama dIkSita thayo. zAstramAM kahela baMne prakAranI zikSA grahaNa karI. haMmezAM gurunA caraNa-kamaLamAM bhramara-samAna kuzala AzayavALA te muni dharAtalamAM sarvatra vihAra karavA lAgyA. have rAdhAcArya koI vakhata vihAra karatAM karatAM tagarA nagarIe padhAryA. unALAmAM tapelI bhUmimAM navIna meghanI joradAra dhArAo varasavAthI navIna aMkura-samUhavALI lIlIchama vanaspati utpanna thAya, tema rAdhAcAryanI vANI rUpI megha-dhArAthI tagarA nagarInA lokono kaSAyarUpI davAgni olavAI gayo, ane vairAgya-aMkurA utpanna thayA. tethI tagarA nagarI atyaMta manohara banI gai. ujeNInagarIthI eka sAdhuyugala temanI pAse AvyuM. tagarAmAM rahelA sAdhuoe temanI yathocita sevA-bhakti karI. te sAdhuone AcArya bhagavaMte tyAMnAM caityo ane saMghanI kuzaLatAnA samAcAra pUchyA. teoe kahyuM ke, "tyAM jinacaityomAM zreSTha pUjAo, mahotsavo thAya che, rathayAtrA nIkaLe che, guruo pAse navIna jinapratimAonI pratiSThA karAvAya che, saMgha paNa parama pada pAmela che. koI vighna rahevA dIdhuM nathI, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ' zrAvako paNa potapotAnI avasthAne ucita gurunI zuzruSA Adi kriyAomAM tatpara rahelA che. mAtra tophAnI rAjaputra ane purohitaputra sAdhuone kanaDagata karI parAbhava pamADe che. 'tyAM nirupasarga vihAra thAya tema karavuM hitakara che.' te sAMbhaLI aparAjita sAdhu atizaya ciMtAgrasta thayA ke, mAro sagobhAi hovA chatAM rAjA banI pramAdI thayo ! sarva jagata pratye vAtsalya rAkhanArA, uttama kriyA karanAra evA sAdhuone durvinIta kumAro herAna kare che, tene nivArato nathI.' 'arihaMtonAM caityono droha karanAra, tathA te caityono ane jinapravacanano avarNavAda karanAra hoya, ahita karanAra hoya, to tenuM nivAraNa sarva sAmarthyathI karavuM." e AjJA anusAra temano nigraha karavA mATe vicAryuM. teno nigraha karavAnI mArAmAM zakti che ane ema karavAthI moTI dayA karelI paNa gaNAze. bIjI vAta e che ke, sAdhu upara . Ama pradveSa-upasarga karavAthI durjaya ajJAnarUpa aMdhakAra-samUhathI vyApta banelA ane duHkha-kleza pAmelA e bicArA janmAMdhanI jema anaMtA saMsAramAM paribhramaNa karaze. gAthA-108 138 parama vinayathI AcArya bhagavAnanI rajA laine ujjaiNI nagarImAM pahoMcyA ane krame karI sAdhunI vasatimAM gayA. vaMdanAdika vidhi pAdazuddhi rUpa ucita sthiti karI. bhikSA-samaya thayo ane pAtra,grahaNa karavA taiyAra thayA, eTale sthAnika sAdhuoe vinaMti karI ke, Aje tame amArA mahemAna cho, Apa ArAma karo.' eTale temaNe kahyuM ke, 'huM AtmalabdhivALo chuM. anyanI lAvelI gocarI mane upakAra karanArI thatI nathI, to sthApanAkulo, abhaktivALAM kulo, lokamAM durgaMchita kulo je hoya te kulo mane batAvI do.' e pramANe batAvatAM batAvatAM tenA kramamAM eka sAdhue pratyenIka-herAna karanAra kumAranuM ghara batAvyuM. te ghara jANI lIdhuM, eTale te sAdhune rajA ApI. pelA muni tenA gharamAM moTA zabdathI 'dharmalAbha' ApatA aMdara gayA. bhayavALI aMtaHpuranI strIo tene sAvadhAnIthI saMjJA karIne hAtha-saMcAlana karI jaNAve che ke, 'tame moTA zabdathI na bolo.' paNa sAdhue te na gaNakAryuM. te moTA zabdathI bolyA, eTale tenA zabdo sAMbhaLIne pelA kumAro dvAra kholIne bahAra AvyA. mazkarI Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 139 gAthA-108 karatAM abhivaMdana karI kahe che ke, "he bhagavaMta! Apa nRtya karo." sAdhue kahyuM ke, "gIta ane vAjiMtra vagara nAcIe, to tamane te sukha karanAra kevI rIte thAya?" kumAroe kahyuM ke, "ame gIta-vAjiMtra karIzuM." tema karavA lAgyA. UMcA-nIcA, ADA-avaLA viSama tAla gAnArA-vagADanArA kumArone, manamAM kopa nathI, paNa bahArano kopa batAvatA muni kahe che ke-"AvA mUrkhalokayogya gIta gAva cho ane vAjiMtra vagADo cho, to huM nRtya nahi karIza." roSavALA kumAro tene kheMcavA lAgyA. jayaNAthI bAyuddha karatAM karatAM kuzaLabhAvathI tenA zarIranA sAMdhAonAM baMdhano toDI nAkhI, pIDA pamADI citramAM cItarelA hoya tevA karIne tyAMthI te sAdhu cAlyA gayA. A kumArone pIDA pamADI che, bhojanAdino ataMrAya karyo che. ityAdi smaraNa karatA te nagara bahAra paNa bhikSA pharavA na gayA, ekAMta sthAnamAM ciMtA karatA te besI gayA. te samaye kaMika tevA zubha nimitta maLavAthI nirNaya karyo ke, nakkI teo cAritra grahaNa karaze." manamAM kaMIka zAMti thaI. nirmala aMta:karaNavALA te muni jyAre tyAM svAdhyAya karatA hatA, tyAre kumAranA parivAre kumAranI A sarva hakIkata rAjAne jaNAvI. rAjA guru pAse jaIne A pramANe kahevA lAgyA ke "muni bhagavaMto haMmezAM kSamApradhAna guNavALA hoya che. aparAdha karanAra upara paNa kopa karatA nathI, to have kRpA karI mArA kumArano aparAdha mApha karo." guru kahe ke, "huM kaMI jANato nathI. rAjAe kahyuM ke koI sAdhue kumArone thaMbhAvyA che. to guru kahe che ke, amArAmAMthI koIe e kArya karyuM nathI." rAjA kahe ke, "emAM pheraphAra nathI." nakkI navA AvanAra munie karyuM haze." ema dhArIne tenI zodha karavA tatpara banelo rAjA tapAsa karAve che. ekAMta sthAnamAM muni rahelA che ema jANuM eTale temanI pAse rAjA gayo. jyAM munine dekhyA eTale tarata oLakhyA ke, A to aparAjita nAmanA mArA moTA baMdhu che. are re ! khoTuM thayuM. atyAra sudhI parAbhava pAmatA munionuM meM rakSaNa na karyuM. ema lajajAthI plAna vadanavALo rAjA te moTAbhAI-munivarane bhUmino sparza thAya te rIte mastaka namAvI caraNamAM paDyo. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa nispRha manavALA upAlaMbha ApatA te muni rAjAne kahevA lAgyA ke-'zaradanA caMdra jevA ujajavala tamArA kuLamAM janmelAne adhamalokane yogya evo pramAda (upekSA) karavo yogya na gaNAya. bhayaMkara jvAlA-yukta agni jo jaLapAtramAMthI bhabhuke, to tevuM jaLa koi che ke, jenAthI te olavAya ? to AvA kuLamAMthI sAdhuone parezAnIherAnagati-parAbhava utpanna thayo, te thoDo paNa bacAvavA koi samartha nathI. rAjA page vaLagIne munine khamAve che ane kahe che ke-'kRpA karIne jevI rIte sAjA thAya tema karo.' muni kahe ke, 'jo mArI pravrajyA aMgIkAra kare, to tema karuM.' rAjAe kahyuM ke-Apane samarpaNa karyA, paraMtu. manamAM vikalpa thAya che ke, teo bolavA samartha nathI, to jema bolI zake tema kSaNavAra bolatA karo.' ema vinaMti karI. eTale muni tenI pAse gayA. teonAM mukhayaMtro sAjAM karIne vistArathI dharma samajAvyo. pravrajyA mATe pUchyuM, to saMvega pAmelA te kumAroe kSAMti Adi guNo ane yogo vaDe tevA prakAranA pUrvabhavanA abhyAsathI te vAtano svIkAra karyo. sarva aMgonA sAMdhAo joDIne AgaLa jevA prakAranuM nirogI zarIra hatuM, tevA prakAranuM karI ApyuM. municaryA sahita bIjA divase zubha muhUrte rAjakulane ucita nItithI baMnee dIkSA aMgIkAra karI. gAthA-108 140 rAjaputra vicAre che ke, 'AmaNe mArA upara upakAra karyo.' bIjo purohitaputra vicAre che ke, kharekhara ANe duSTa adhyavasAyathI, baLAtkArathI amane choDAvyA che, narakamAM pataMna pAmavA sivAya AnuM bIjuM phaLa tene thavAnuM nathI. A upAya vagara bIjo upAya na hato ? A pIDA auSadha sarakhI hitakArI che, paraMtu tattvabhUta nathI. A pramANe purohitaputra vicArato hato. bIjuM, je viDaMbanA karIne parANe dIkSA levarAvI, te temaNe suMdara kArya karyuM nathI. niSkalaMka pAlana karelA vratavALA ane samAdhi tatpara banelA tyAMthI mRtyu pAmI devapaNe utpanna thayA. paraMtu purohitaputranA manamAMthI gurudveSa na gayo. te dreSa sahita sarva aMta kriyAo karI.. devalokamAM udAra bhogo prApta thayA. jinezvaronA mahotsavo karyA. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 141 gAthA-108 kalpadruma AdinA prabhAva ghaTavA lAgyA, tethI potAno cyavanakAla najIka jANyo, eTale mahAvidehamAM jinezvaronI pAse jaIne dharma zravaNa karyuM. avasara maLyo eTale bhagavaMtane pUchyuM ke, "ame have AgaLanA bhAvamAM sulabhabodhi thaizuM ke durlabhabodhi ? bhagavaMte temane kahyuM ke-"A purohitaputra durlabhabodhi thaze." deva- tene abodhi thavAnuM nimitta zuM? prabhue kahyuM ke, "guru uparano pradraSa. deva- A to nAnuM kAraNa che. to have pharI kyAre bodhi-lAbha thaze ? jina- "AgalA janmamAM." deva- "kevI rIte? jina-potAnA bhAinA jIvathI. deva- te atyAre kyAM che? jina- kauzAMbI nAmanI uttama nagarImAM. deva- he bhagavaMta ! tenuM zuM nAma che? jinatenuM prathama nAma azokadara che. bIjuM nAma muMgo che. deva- muMgo e nAme kevI rIte thayuM ? jina- te vAta ekacittathI sAMbhaLa. potAnI zobhAthI amarApurIne jhAMkhI pADanArI kauzAMbI nagarImAM dhana-dhAnyathI samRddha evo tApasa nAmano zeTha hato. tene vizvAsabhUta savaMga-saMpUrNa suMdara bhAryA hatI. tenA garbhathI utpanna thayelo aneka guNavALo kuladhara nAmano putra hato. zeTha parigrahamAM ghaNA Asakta hatA. aneka prakAranA AraMbha karIne dhanopArjana karatA hatA, paraMtu dharma karavAmAM parAmukhavALAM hatA. kALe karIne mRtyu pAmyA. potAnA gharanI pAsenA khADAmAM ja jaDa svabhAvavALA, DukkarapaNe utpanna thayA. potAnA kuTuMbane dekhI potAnI junI jAti yAda AvI ke, "huM A gharano svAmI hato. tenA premapAzamAM jakaDAyelo te Ama-tema bhamavA lAgyo. pitAnA mRtyunI vArSika saMvatsarI AvI, tyAre brAhmaNonA bhojana-nimitte ghaNuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. tyAra pachI rasoyaNano koI prakAre pramattabhAva thavAthI te mAMsa bilADIe boTyu-eMThuM karyuM. eTale kopa pAmelI teNe bIjuM mAMsa na maLavAthI te Dukkarane haNyo ane jaladI tenuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. vaLI te Dukkarano jIva roSa pAmavAthI marIne te ja ghare sarpapaNe utpanna thayo. tyAM tene jAtismaraNa thayuM ane pUrvagnehathI tyAM ja bhramaNa karato hato. niHzaMkapaNe potAnA kuTuMbane avalokana karato tyAM ja raheto Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 142 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa hato. daramyAna rasoyANIe te sarpane dekhyo eTale kolAhala karI mUkyo. pote bhayabhIta banI gaI ane majabUta kASTha mArIne mRtyu pamADyo. te samaye pariNAmanI zubha lezyA thavAthI potAnA putrano te putra thayo. mAtA-pitAe azokadatta nAma pADyuM. pratidina zarIrathI vRddhi pAmato te bALaka koI samaye jAtismaraNavALo thayo. have potAne lajjA AvI ke- "putrane bApA kahI zI rIte saMbodhavA ane putravadhUne mAtA kevI rIte kahevI ?" ema dhArIne te uttama maunavratane dhAraNa karavA lAgyo ane te A pramANe mUkapaNe rahyo che. kumArapaNAmAM rahelo te ekAMte viSayothI vimukha rahelo hato, tyAre koIka samaye nirmala cAra jJAnavALA, gAma, nagara, khANa vigere yukta bhUmaMDalamAM vihAra karatAM karatAM dharmaratha nAmanA AcArya gAma bahAranA udyAnamAM padhAryA. temaNe upayoga mUkyo ke "ahIM gAmamAM kone pratibodha thaze ?' jANyuM ke, tApasa zeThano jIva mUkapaNuM pAmelo che. avasara jANIne have tene bodhilAbha thaze. eTale be sAdhune tenI pAse mokalyA, tenI pAse jaI A gAthA saMbhaLAvI ke- he tApasa ! dharma jANavA chatAM te ahIM maunavrata kema dhAraNa karyuM che? tuM mRtyu pAmIne Dukkara, sarpa ane putrano putra thayo che. te sAMbhaLIne vismaya cittavALo te sAdhune vaMdana kare che. tyAra pachI pUchyuM ke, "tame A mAro vRttAnta kevI rIte jANyo ? to teoe jaNAvyuM ke, "amArA guruM jANe che, ame to kaMI jANatA nathI. teo kyAM rahe che ?" ema pUchyuM, tyAre kahyuM ke, manorama nAmanA udyAnamAM." Azcarya pAmelo te tyAM gayo. vaMdana karyuM. tyAra pachI jinabhASita dharmanuM zravaNa karyuM. samagra Adhi-vyAdhi-samUharUpI parvatano cUro karavAmAM vajU samAna bodhi prApta karyuM, maunavratano tyAga karI te bolavA lAgyo. paraMtu prasiddhi pAmeluM "mUMgo' evuM nAma na bhUMsAyuM. A pramANe mUMgo evA prakAranuM nAma lokomAM prasiddhi pAmyuM. - he bhagavaMta ! e mUMgAthI mane bodhi kyAM thaze ? jinavaitADhya parvatanA zikharanA siddhAyatanakUTamAM. deva-kayA upAyathI A thaze ? jina- pUrvanA jAtismaraNathI. deva- te paNa kyAre thaze ? jina- potAnAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 143 kuMDalone dekhavAthI. e pramANe bodhi prApta karavAno upAya prApta thavAMthI bahumAnapUrvaka bhagavaMtane namaskAra karIne te deva kauzAMbImAM mUMgAnI pAse gayo. potAnI rUpalakSmI batAvIne kahyuM ke, 'huM tAro nAno bhAi thaiza. tuM tema karaje ke, jethI mane jaladI bodhi utpanna thAya.' te tene vaitADhya parvata upara siddhaphUTanA jinabhavanamAM lai gayo. potAnuM kuMDalayugala tenA dekhatAM tyAM sthApana karyuM. teNe ciMtavelA manoratho pUrNa karanAra evuM ciMtAmaNiratna deve te mUMgAne ApyuM. ema karIne te deva svargamAM gayo. gAthA-108 pelA ratnathI tenI dareka icchAo pUrNa thAya che. koika samaye akAle Amraphala khAvAno mAtAne dohalo thayo. dohalo pUrNa na thavAthI te durbala dehavALI thaI, eTale tene zaMkA thai. jinavacana satya ja hoya che. pelo deva ahIM utpanna thayo lAge che. te ratnanA prabhAvathI akAle paNa AmravRkSo phaLyAM. sanmAnita dohalAvALI te garbhane vahana karavA lAgI. nava mahinAthI adhika keTalAka divasa vItyA pachI pUrvadizA jema sUryane janma Ape tema teNe manohara putrane janma Apyo. navA janmelA bALakane dAnamAM navakAranuM suMdara dAna ApyuM. tema ja kulavRddhi karanAra teno ghaNo moTo janmotsava karyo. nAmakaraNanI vidhimAM 'arhaddatta' evuM nAma sthApana karyuM. krame karI vRddhi pAmyo, eTale bALaka jinezvaranA maMdiramAM tema ja sAdhuo pAse lai javAto hato, temanA caraNa-kamaLamAM page lagADAto hato. atikaTuka rudana kare, tyAre tene mAratA paNa hatA. yauvanavaya pAmyo, tyAre ghaNA lAvaNyavALI cAra kanyAo sAthe teno vivAha karyo. bAdhA vagaranA cittathI tenI sAthe rAtri ke divasano vibhAga karyA vagara viSayasukha bhogavato hato. samaya pAkyo eTale azokadatte pUrvano saMketa kahyo, to paNa talanA photarA jeTalI paNa tenI vAta svIkArato nathI. eTale azokadatta tIvra saMvegathI pravrajyA aMgIkAra karIne ugratapanI ArAdhanA karIne deva thayo. samaye avadhijJAnano upayoga mUkyo, to jANyuM ke atigADha mithyAtvano udaya che, tethI tene haju zraddhA thatI nathI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-108 144 yaMtilakSaNa samuccaya prakaraNa jyAM sudhI pIDita zarIravALo nahi thAya, sudhI A pratibodha pAmavAno nathI, ema vicArIne deve tenA dehamAM vyAdhi utpanna karyo. jemAM vaidyanAM upAyo na cAle, tevo jalodara nAmano asAdhya peTano vyAdhi utpanna karyo. tene yaMtramAM pIlAvA sarakhI vedanA AkhA zarIramAM utpanna thaI. potAnA jIvanathI uga pAmyo ane agnipravezanI abhilASA karI, eTalAmAM zabaranuM rUpa karI te deva tyAM Avyo. udghoSaNA karavA lAgyo ke, game tevA dareka vyAdhi maTADanAra huM vaidya chuM. vaidhe A ahaMdatane dekhyo ane kahyuM ke, "ghaNo bhayaMkara vyAdhi thayo che. ghaNAM kaSTathI tenI cikitsA karavI paDaze. mane paNa pahelAM Avo vyAdhi thayo hato. sarva saMgano tyAga karIne huM dareka nagaramAM paribhramaNa karuM chuM. A roga maTADavA mATe tuM sarva saMgano tyAga karI mArI sAthe phare to tAro roga dUra karuM." dukhathI pIDA pAmelA teNe te sarva vAta kabUla karI. tene nagaracauTAmAM laI gayo. mAtAnA maMdiramAM besADyo. devInI pUjA karAvI ane vyAdhi nIkaLato batAvyo. vedanA dUra karI. kSaNavAramAM tadana nirogI banI svastha thayo. dIkSA ApavA mATe teNe muninuM rUpa grahaNa karyuM. divya rUpa banAvI muninI dIkSA ApI ane muniono AcAra batAvyo. ema karI deva potAnA sthAnake gayo. tyAra pachI te paNa pravajyA choDI ghare gayo ane pahelAnI jema bhAryAdikano svIkAra karyo, eTale pharI te ja pramANe deve tene vyAdhi utpanna karyo. duHkha pAmelo svajanavarga tene atizaya vedanA pAmelo dekhIne zabarAkAra vaidyane dekhIne tene kahe che ke, "Ane nirogI karo." deva paNa tene AgaLa mAphaka kahe che, pelo paNa te vAta svIkAre che. have pRthvImAM tAre mArI sAthe bhamavuM paDaze. to te zarata kabUla karI. goNaka nAmano vaidyanAM auSadho ane sAdhano bharelo kothaLo tene ucakavA Apyo. suprasanna vadanathI AdarapUrvaka te grahaNa karyo. jyAre tyAMthI prayANa karyuM, tyAre te deve tene kahyuM ke, "tAre haMmezAM mArA sarakhI kriyAo karavI." have koIka samaye deve gAmamAM javAlA-samUhathI bhayaMkara evo agni vikuchaeN. ekadama pIDAvALo zorabakora thayo. vaidya te olavavA mATe eka moTo ghAsano pULo hAthamAM laIne te tarapha jato hato, tyAre A adatte tene samajAvyo ke, "olavavA mATe jaLa-saMjoga ucita che, tuM vaLI A pULo kema laI jAya che? Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 145 gAthA-108 vaidya- A janma-jarA-maraNa svabhAvavALA A bhayaMkara bhavAraNyamAM lIdhelAM vratono tyAga karIne cAlyo jAya che, tethI tuM paNa sArA vartanavALo nathI. pachI te mauna thayo. have vaidya mArga choDIne unmArge cAlavA lAgyo, eTale tene dekhIne te adatta) kahevA lAgyo ke, "sanmArga choDIne khoTo mArga kema pakaDyo. tethI mane lAge che ke, "tuM mArga cUkI gayo che." vaidya- A siddhino mArga choDIne tuM paNa kema bhava-mArgamAM utaryo? pharI koI devakulikAmAM eka yakSanI pratimA batAvI. jyAre tenI pUjA karavAmAM AvatI hatI, tyAre te adhomukhI thaI jaladI nIce paDatI hatI. vaLI pAchI tene upara sthApana karatA hatA, to paNa pAchI nIcAmukhavALI thaI nIce paDatI hatI. ahaMdatta- are ! A to ghaNI viparIta jaNAya che ke-Ama ceSTA kare che. vaidya- sakala lokone pUjanIya pravajyAno tyAga karIne je pApavALA gRhakAryamAM joDAya che, te tenAthI viparIta kema na gaNAya ? deve pharI durgadhI khADAmAM bhuMDa vidurtho ane zAlidhAnyane choDIne atianiSTa viSThAyukta bhojana khAto dekhADyo. adatta- A bhuMDa ati kutsita prakRtivALo che ke, je A pavitra AhAra choDIne AvA prakAranuM ati aniSTa viSThAnuM bhojana kare che. - vaidya- tuM to enA karatAM paNa bhaMDo che, kAraNa ke, "AvA uttama saMyamane choDIne durgadha mAratA azuci, carabI, AMtaraDAM, mAMsa, mUtara vagerethI bharelI mazakasamAna strIomAM ramaNatA kare che ! * pharI eka baLada viduryo, tenI pAse UMcI jAtanuM sugaMdhI ghAsa vikuvyuM. te baLade A svAdiSTa sugaMdhI uttama jAtinuM ghAsa khAvAnuM choDIne ati UMDA kUvAnA moTA kinArA para ugelA atituccha, ane svAda vagaranA pUrvAkurane khAvAnI IcchAthI te tarapha mukha karyuM. tema ja tenI AgaLa sthApeluM suyogya ghAsa be oSThathI baLada kUvAmAM pheMkato hato. - ' ahaMdata- kharekhara sAce ja A pazu che, nahitara AvuM suMdara ane sahelAIthI maLeluM choDIne atituccha dUrvAkuranI kema abhilASA kare ? ya. 10 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-109 146 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vaidya- A pazu karatAM paNa te mahApazu sarakho che. kAraNa ke, ekAMta sukharUpa phaLa maLavAnoM nizcaya hovA chatAM A cAritrano tyAga karIne narakAdika duHkharUpa phaLa ApanAra viSayasukhamAM tuM rAcI rahelo che. A pramANe pagale pagale vAraMvAra nipuNatAthI preraNA ApatA tenA viSe zaMkA thavAthI kahyuM ke, "tuM manuSya nathI." "have Ane saMvega thayo che. ema jANIne tene pUrvabhava saMbaMdhI sarva vRttAnta nivedana karyo. tene jodhilAbha prApta thAya te mATe vaitADhaya parvata upara te deva laI gayo ane siddhakrUTamAM AgaLa sthApela kuMDalayugala batAvyAM. te ja kSaNe jAtismaraNa jJAna thavAthI pratibodha pAmyo ane bhAvathI dIkSA aMgIkAra karI. have te ati kSamAvALo, IndriyonuM damana karanAro, gurubhakti karavAmAM tatpara banyo. uttamaM prakAranI uchaLatI zraddhAvALA teNe ghaNA prakAranA kRtano abhyAsa karyo. apUrva-apUrva abhigraha karavAmAM haMmezAM te prayatnazIla banyo. AvA prakAranuM suMdara cAritra pALIne aMtasamaye sarvathA zalyarahita banIne zarIranI ane kaSAyanI saMlekhanA karIne arthAt baMne pAtaLA-durbala banAvIne zuddhasamAdhi-sahita mRtyu pAmI tyAMthI vaimAnika devapaNe utpanna thayo. tyAM paNa caityo-jinezvarone vaMdana-pUjanAdikanA vyApAramAM apUrva rasa dharAvato hato. AyuSyapUrNa thatAM AvIne mahAvidehamAM vizALakuLamAM janma thayo. jinadharmanI ArAdhanA karI mokSane pAmyo. (AcArya zrI hemasAgarasUrikRta gujarAtI anuvAdamAMthI sudhArAvadhArA sAthe sAbhAra uThThata.) (108) khAovasamigabhAve, daDhajattakayaM suhaM aNuTThANaM // parivaDiaM pi ya hujA, puNo vi tabbhAvavuDDikaraM // 109 // kSAyopazamikabhAve dRDhayatnakRtaM zubhamanuSThAnam // paripatitamapi ca bhavetpunarapi tadbhAvavRddhikaram // 109 // 'khAove'tyAdi, kSAyopazamikabhAve-mithyAtvamohanIyAdikarmavigamavizeSavihitAtmapariNAme sati, na tu lAbhAdyarthitvalakSaNodayakibhAve, dRDhayatnakRtaMparamAdaravihitaM, zubhaM-prazastaM, anuSThAnam-AcaraNaM caityavandanAdi, iha yattaditi Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 147 gAthA-110 vizeSo. dRzyaH, pratipatitamapi-tathAvidhakarmadoSAd bhraSTamapi, AstAmapratipatitam, huzabdo'vadhAraNArthaH, tatprayogazca darzayiSyate, jAyata eva-bhavatyeva, punarapibhUyo'pi, kiMbhUtaM jAyata ityAha-yasmin bhAve kSAyopazamike vartamAne tacchubhamanuSThAnaM vihitaM tadbhAvasya-tasyAdhyavasAyasya vRddhikaraM-vardhanakAri tadbhAvavRddhikaram, ataH zubhabhAvasya mokSahetorvRddhikaratvAdvandanAyAM prayatnaH saMgata pati pathArtha: ra4 | (paMcAzaka 3 gAthA 24) kSAyopathamikabhAvathI parama AdarapUrvaka kareluM zubha anuSThAna tevA (mithyAtva mohanIya) karmanA udayathI baMdha thaI jAya to paNa pharI avazya lAyopathamika bhAvanA adhyavasAyonI vRddhi karanAruM bane che, arthAt caityavaMdana vagere anuSThAno zubhabhAvathI bahu ja Adara sAthe vidhinI kALajI pUrvaka karavAmAM Ave to kadAca tevA prakAranA karmanA udayathI zubhabhAva jato rahe ane anuSThAno baMdha paNa thAya to paNa bhaviSyamAM avazya te anuSThAnanI prApti thAya che. ane te anuSThAna karatAM karatAM zubhabhAvanI vRddhi thAya che. AthI caityavaMdanamAM vidhi sAcavavAno prayatna-yukta ja che. (109) ajamahAgiricariaM, bhAvaMto mANasaMmi ujjamai // aNigUhiyaNiyathAmaM, apamAyassesa kasavaTTo // 10 // AryamahAgiricaritaM bhAvayanmAnase udyacchati // ... anigUhitanijasthAmA'pramAdasyaiSa kaSapaTTaH // 110 // potAnuM vIrya jemAM chupAvavAmAM AvyuM nathI evA AryamahAgirinA caritrane manamAM vicArato sAdhu udyama kare. apramAdano A kaSapaTTa che. vizeSArtha- potAnA vIryane gopavyA vinA cAritramAM karAto udyama apramAdano kaSapaTTa che = kasoTI che. jema kaSapaTTathI suvarNanI zuddhi jaNAya che, tevI rIte cAritramAM karAtA udyamathI apramAda jaNAya che. jeTalA aMze cAritramAM udyama vadhAre teTalA aMze apramAda che, jeTalA aMze cAritramAM udyamanI khAmI teTalA aMze pramAda vadhAre che e nizcita thAya che. mATe ahIM cAritramAM karAtA udyamane apramAdano kaSapaTTa kahyo che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-110 148 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa Arya zrI mahAgirisUri nI kathA ekavAra saMpratirAjAe potAnA pUrvabhavanA bhikhArIpaNAne ane bhUkhanA duHkhane saMbhArIne pATaliputra nagaranA cAre dvAramAM bhojanazALAo karAvI. tyAM "A potAno ane A pArako" evA prakAranA bheda vinA bhojana karanArAo bhojana pAmatA hatA. bhojana thaI rahyA pachI vadhelA annAdine rasoIyA vibhAga karIne letA hatA. ekavAra rAjAe temane Adeza karyo ke vadheluM anAdi paMcamahAvratadhArI jaina sAdhuone tamAre ApavuM. tenA badalAmAM huM tamane dravya ApIza eTale tamArI AjIvikAmAM pUrti thaze. tyAra pachI rAjAnI AjJAthI teo vadhela annapAnAdi sAdhuone ApavA lAgyA. sAdhuo paNa te zuddha hovAthI grahaNa karavA lAgyA. *, ekavAra rAjAe kaMdoI lokone tathA tela, dUdha, dahIM, ghI ane vastra vagere vecanArAone Adeza karyo ke sAdhuone je kaMI joie te tamAre ApavuM. tenuM mUlya tamane huM ApIza. AvI AjJA thavAthI teo harSapUrvaka vizeSa rIte tema karavA lAgyA, AryasuhastasUri te AhAra Adine tevA prakAranA doSayukta jANavA chatAM ziSyo paranA anurAgathI te badhuM sahana karatA hatA. A daramiyAna vihAra karatAM karatAM Arya zrI mahAgirisUri tyAM padhAryA. samagra bhikSAnuM svarUpa jANIne manathI karelA samyagU upayogathI suhastasUrine temaNe Thapako ApatAM kahyuM ke, "Avo doSita rAjapiMDa vagara kAraNe kema grahaNa karo cho ?' temaNe paNa javAba Apyo ke- Arya ! bhaktivaMta rAjA hoya, pachI munione pracura bhojananI sarvatra prApti kema na thAya ?' ziSyanA anurAgathI jyAre Arya suhastiI temane nivAraNa karatA nathI, eTale A mAyA kare che ema jANIne bhinna sthAnamAM vAsa karIne AhAra-pANIno vyavahAra judo karyo. - tyAra pachI A tIrthamAM muniono visaMbhoga-vidhi zarU thayo. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patilakSaNa samuccaya prakaraNa 149 gAthA-110 pazcAttApa pAmelA suhastIe mahAgiri gurune caraNakamaLamAM vaMdana karI micchA mi dukkaDa' ApyuM. pharI sAthe bhojana-vaMdana-vyavahAra rUpa saMbhogavidhi pUrvanI jema cAlu karyo ane vicaravA lAgyA. * te rAjA uttama zrAvakadharmanuM suMdara pAlana karIne jinabhavananI paMktithI ramaNIya evuM pRthvImaMDala banAvIne devaloka pAmyo. tyAra pachI Arya mahAgiri potAnI pAchalI vayamAM gacchanAM kAryo Arya suhastIne viSe sthApana karIne A pramANe ciMtavavA lAgyA- ghaNA lAMbA kALa sudhI sAdhu-paryAya pALyo, vAcanAo ApI, ziSyo niSpAdana taiyAra karyA, have mArA potAnA AtmAnuM zreya sAdhuM, anuttara guNo ane Azcarya pamADe tevA vihAra-pUrvaka adbhuta sAdhana-yukta vidhithI samAdhivALuM mRtyu meLavuM. atyAre jinakalpanI sAdhanA karavI mArA mATe zakya nathI. to teno abhyAsa svazakti anusAra gacchamAM rahIne karavo yogya che. jinakalpanuM niSphara anuSThAna ane Akaro tapa karavAnuM zarU karyuM. koI vakhata vihAra karatAM karatAM banne kusumapura nagaramAM gayA. tyAM sAdhuo AvI pahoMcyAM ane bIjA sthAne utaryA. suhastasUrie vasubhUti nAmanA zeThane pratibodha karyo, te bodhi pAmyo, eTale AcArya mahArAjane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta' mArA gharanA lokone pratibodha karavA mATe mArA ghare dharmakathA karo." koI vakhata kathA karatA hatA, tyAre mahAgiri tyAM bhikSA mATe padhAryA eTale Adara ane saMbhramathI Arya suhastiI ekadama UbhA thaI gayA. AthI khuza thayelA zreSThIe pUchyuM ke, "he bhagavaMta' A koNa che ke, jethI Apa UbhA thaI gayA ?" tyAre temaNe kahyuM ke, te amArA guru che ane ghaNI utkRSTa kriyA karanArA che, je pheMkI devA lAyaka, tyAga karavA lAyaka anna ke jaLa hoya te ja grahaNa karanArA che. paraMtu bIjuM nahi. guNanA bhaMDAra te zramaNasiMhano vRttAnta ativistArathI kahIne samaya thayo eTale potAnI vasatimAM AvI pahoMcyA. tyAra pachI bIjA divase vasubhUti zeThe potAnA svajanone samajAvyA ke, bhojana ke pANI tamAre anAdaravALA banIne ekabIjA icchatA na hoya tema vyavahAra karatAM ApavuM. jyAre gurunA guru koi prakAre bhikSA mATe Ave ane gharamAM padhAre, tyAre teo te pramANe Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-111 150 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa karavA lAgyA. Arya mahAgiri vicAravA lAgyA ke, "A svAbhAvikapaNe Ama anAdara karatA nathI eTale vahoryA vagara ja teo vasatimAM pAchA pharyA. saMdhyA samaye Arya suhastIne kahyuM ke, " Arya ! teM mArA mATe Aje aneSaNA kema karI ? kevI rIte?" ema brAntipUrvaka pUchyuM, tyAre jaNAvyuM ke, "zeThane ghare tame UbhA thaI gayA, mArA kalpa-viSayaka vRttAnta jaNAvyo. - tyAra pachI kusumapurathI ujajeNI nagarIe jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe parimita sAdhu sAthe zrI Arya mahAgiri padhAryA. tyAM jinabiMbane vaMdana karI sAdhu-saMghane hitopadeza Apyo. have pUrve zrI caramatIrthapatinA samavasaraNamAM dazArNabhadrarAjAne pratibodha ApavAne avasare sureMdranA gajeMdranA AgaLanA pagalAM jyAM bhUmipara sthita thayelA hatA te tIrthe Arya zrI mahAgirisUri AvyA. te rtIthamAM sUtrokta vidhipUrvaka anazana karIne samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne svarga gayA. A pramANe bIjA suvihitoe paNa potAnI zaktine chupAvyA vinA samyapaNe cAritramAM pravRtti karavI joie. (pariziSTaparva) (110), saMjamajogesu sayA, je puNa saMtaviriyA vi sIaMti // kaha te visuddhacaraNA, bAhirakaraNAlasA huMti? // 111 // ( iti kriyAsvapramattatAsvarUpaM caturthalakSaNam ) saMyamayogeSu sadA ye punaH sadvaryA api sIdanti // . kathaM te vizuddhacaraNA bAhyakaraNAlasA bhavanti // 111 // vyAkhyA-'saMyamayogeSu' pRthivyAdisaMrakSaNAdivyApAreSu 'sadA' sarvakAlaM ye punaH prANinaH 'saMtaviriyAvi sIyaMti' tti vidyamAnasAmA api notsahante, kathaM te vizuddhacaraNA bhavantIti yogaH ?, naivetyarthaH, bAhyakaraNAlasAH sntHpratyuzaLavivAvedArahita kRti thArtha / 2270 || (Avazyaka gA. 1170) jeo zakti hovA chatAM pRthvIkAya vagerenuM saMrakSaNa karavuM vagere saMyamayogomAM udyama karatA nathI ane ethI pratyupekSaNA Adi bAhya kriyAthI rahita che, teonuM cAritra vizuddha kevI rIte bane ? (111) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa aNubaMdhajuaM kusalo, NivvoDhuM appaNo a apamAyaM // AyaguruliMgapaccaya- suddhaM sakkaM ciya kuNaMto // 112 // anubandhayutaM kuzalo nirvoDhumAtmanazcApramAdam // AtmaguruliGgapratyayazuddhaM zakyameva kurvan // 112 // 151 gAthA-112 pAMcamuM lakSaNa zakya anuSThAna prAraMbha tathA kuzala sAdhu potAnA anubaMdhayukta apramAdane dhAraNa karavA mATe Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyaya e traNapratyayathI zuddha evuM zakya ja anuSThAna kare che. vizeSArtha:- anubaMdhayukta eTale paraMparAthI yukta, arthAt pharI bhavAMtaramAM paNa jenI prApti thAya tevo. = traNa pratyayathI zuddhaH- jenAthI bhaviSyanA kAryanI siddhi jaNAya te pratyaya. pratyayanA Atma, guru ane liMga ema traNa prakAra che. sad anuSThAnano AraMbha karanAra puruSano aMtarAtmA svayameva sad anuSThAnane karavAnI abhilASAvALo bane te Atmapratyaya che. sad anuSThAna karanAre je anuSThAna karavA mATe iccheluM hoya te anuSThAnane ja karavA mATe guru kahe te gurupratyaya che. te kArya karavAno prAraMbha thAya tyAre kAryasiddhinA sUcaka te vAjiMtro vAge vage2e liMgo cihno dekhAya te liMgapratyaya che. A traNa ekAMtikI siddhinuM avaMdhyakAraNa che. je siddhi anyasiddhinuM kAraNa bane te ekAMtikI siddhi kahevAya. je anuSThAna A traNathI yukta hoya te anuSThAnanI ekAMtikI siddhi thAya che, arthAt te anuSThAnanI paraMparA cAle che. AthI ja yogabiMdumAM A traNa pratyaya upara ghaNo bhAra Apyo che. prastutamAM AnI ghaTanA A pramANe che- A traNa pratyayathI zuddha evuM zakya anuSThAna karavAthI apramattabhAva anubaMdhathI yukta bane che. pha2I bhavAMtaramAM paNa vizeSa apramattabhAvanI prApti thAya che. AthI ahIM kahyuM ke kuzalamuni traNa pratyayathI zuddha evuM zakya ja anuSThAna kare che. kuzala muni azakya anuSThAna na kare, zakya anuSThAna kare, ane zakya anuSThAna karatI vakhate Atmapratyaya vagere traNapratyaya je rIte thAya te rIte prayatna kare. (112) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa sahasA asakkacArI, paurapamAyaMmi jo paDai pacchA // khalamittivva Na kiriyA, salAhaNijjA have tassa // 113 // sahasAdazakyacArI pracurapramAde yaH patati pazcAt // khalamaitrIva na kriyA zlAghanIyA bhavettasya // 113 // gAthA-113-114 152 je jIva sahasA azakya anuSThAna karavA mAMDe ane pachI ghaNA pramAdamAM paDe tenI kriyA zaThamaitrInI jema prazaMsanIya nathI. vizeSArthaH- sahasA eTale mArAthI A anuSThAna thai zakaze ke nahi ityAdi vicAra karyA vinA. jema zaTha mANasanI maitrI prAraMbhamAM suMdara jaNAya che, paNa pachI anartha karanArI hoya che, tema AvA jIvanI kriyA pariNAme anartha karanArI bane che. (113) davvAinANaniuNaM, avamannaMto guruM asakkacAri jo // sivabhUivva kuNaMto, hiMDai saMsArarannami // 114 // dravyAdijJAnanipuNamavamanyamAno gurumazakyacArI yaH // zivabhUtiriva kurvan hiNDati saMsArAraNye // 114 // je sAdhu dravyAdijJAnamAM nipuNa gurunI avajJA karIne azakaya anuSThAna kare che, zivabhUtinA jevuM karato te saMsArarUpa araNyamAM bhame che. vizeSArthaH- dravyAdijJAnamAM nipuNa eTale dravya-kSetra-kALa-bhAva kevA che ane evA dravya-kSetra-kALa-bhAvamAM zuM karavA jevuM che ane zuM karavA jevuM nathI ema jANavAmAM kuzala. zivabhUtinuM dRSTAMta saMkSepamAM A pramANe che. zivabhUtinuM dRSTAMta zivabhUti raMthanagara nivAsI hato. tenI zUravIratAthI khuza thaine rAjAe tene sahasramalanuM biruda ApyuM hatuM. te svabhAve svataMtra hato, ane roja rAte ghaNe moDethI ghare Avato. tenI A TevathI duHkhI thaine tenI patnIe sAsune vAta karI. sAsue kahyuM: tuM Aje UMghI jA. te Avaze tyAre huM ja bAraNuM ughADIza. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-114 . rojanI jema sahasamale moDI rAte gharanAM bAraNAM khaTakhaTAvyAM. bAraNAM pAchaLathI mAe kahyuM: A kaMi ghare AvavAno samaya che?" jA jyAM bAraNAM khullAM hoya tyAM jA, huM atyAre bAraNuM nahi kholuM." - sahasamalane AthI gusso caDyo. tyAMthI te cAlI nIkaLyo. ghaNuM rakhaDyo paNa koinAM bAraNAM khullAM na joyAM. pachI te eka upAzraya pAse Avyo. tyAMnAM bAraNAM khullAM joine aMdara gayo. sAdhune page lAgyo ane dIkSA ApavA kahyuM. teNe patnI ane mAnI saMmati na meLavI hovAthI sAdhue tene dIkSA na ApI, AthI teNe jAte ja kezano loca karyo, A joine kRSNasUrijIe tene muniveSa Apyo. sahasamala have muni banyo. ane temanI sAthe ja vihAra karavA lAgyo. thoDA varaso bAda sau rathavIra nagaramAM padhAryA. tyAre rAjAe sahasamalamunine ratnakaMbaLa vahorAvI. AcAryazrIe tene kahyuM: "ApaNe sAdhune AvA bahu mUlyavAna upakaraNa rAkhavA na kahyuM. paraMtu munie te mAnyuM nahi. teNe chAnI rIte ratnakaMbaLa sAcavI rAkhI. ziSyanI A mUccha jANIne sUrijIe eka divasa tenI gerahAjarImAM e ratnakaMbala phADI nAMkhIne tenA TUkaDA sAdhuone hAtha paga lUchavA mATe ApI dIdhA. sahaamalane AthI gusso caDyo, paNa te mauna rahyo. . . eka divasa AcAryazrIe ziSyone jinakalpanI samaja ApI. "jinakalpika be prakAranA hoya che. eka pANipAtra ane bIjA pAtrabhojI. pANipAtra eTale hAthamAM laIne bhojana karanArA. pAtrabhojI eTale pAtramAM bhojana karanArA. A baMnenA paNa babbe bheda che. eka svalpa sacelaka, eTale ke alpa vastra rAkhanArA. bIjA acalaka, eTale ke bilakula vastra nahi rAkhanArA." - sahastramala muni - "jinakalpika acalaka hoya che to pachI atyAre zA mATe bahu upadhi rAkhavAmAM Ave che ? zA mATe ApaNe jinakalpa aMgIkAra karatA nathI ? Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-114 154 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa - AcAryazrI - "A bharatakSetramAM zrI vIranA dharmapautra eTale temanI trIjI pATe thayelA zrI jaMbusvAmInA nirvANa sAthe jinakalpa vagere dasa vastuono viccheda thayo che. bIjuM zArIrika vagerenA kAraNe vartamAnamAM acelaka rahevuM zakya nathI." sahasramala muni - "alpa sattvavALA mATe jinakalpano viccheda thayo. haze. mArA mATe thayo nathI. kAraNa ke mArA jevA mahAsattva to vartamAnakALamAM paNa jinakalpa aMgIkAra karavA samartha che. mokSanA abhilASIe to samagra parigrahano tyAga karavo joIe. to pachI kaSAya, bhaya, bhUdika doSanA bhaMDAra jevA A anarthakArI parigrahathI zuM ? jinendro pote paNa acalaka hatA. tethI vastra rahita rahevuM te ja zreSTha che." AcAryazrI - 'jo ekAMte tema ja hoya to kaSAya, bhaya, mUccha vagere doSano saMbhava che, AthI te dehano paNa vrata grahaNa karyA pachI turata ja tyAga karavo paDaze. paraMtu zAstromAM je aparigrahapUNuM kahyuM che teno hetu e che ke dharmanAM upakaraNa upara paNa mUccha rAkhavI nahi. Ano artha spaSTa che ke dharmanAM upakaraNono sarvathA tyAga karavo tema nathI. ane jinezvaro sarvathAsaMpUrNa acelaka hatA tevuM nathI. kAraNa ke covIsa tIrthaMkaroe eka devadUSya laIne dIkSA lIdhI che. Ama jinendra paNa sacelaka hatA." AcArya ane anya sthavira munioe sahasamala munine ghaNo samajAvyo. paraMtu kaSAya ane mohanIyanA udayathI teNe potAno Agraha choDyo nahi. te sarva vastro utArIne gAma bahAra jaMgalamAM jaIne rahevA lAgyo. eka divasa tenI bena sAdhvI vaMdanA tene vaMdana karavA mATe jaMgalamAM gai. tyAM teNe bhAI munine digaMbara joyo. AthI teNe paNa potAnAM vastro utArI nAkhyA. ane digaMbara avasthAmAM ja bhikSA mATe te nagaramAM gaI. digaMbara sAdhvIne joine eka vezyAe vicAryuM - "nagna strI rUpALI nathI dekhAtI. Ane joine loko amArAthI virakta banaze. AthI tene kapaDA paherAvavA joIe. pachI teNe sAdhvI vaMdanAne baLAtkAre kapaDAM paherAvyAM. sahasamala munie A hakIkata jANI tyAre tene paNa lAgyuM ke digaMbara strI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 155 gAthA-114 ati lajjAspada thAya che. AthI teNe bena sAdhvIne kahyuM - "havethI tuM vastra utArIza nahi." - A ghaTanA bAda ghaNA jaina sAdhuo sahasamala munine samajAvavA lAgyA ke jinAgamamAM traNa kAraNe vastra dhAraNa karavA kahyuM che - "tihiM ThANehiM vatthaM dhArejA, harivattiyaM, durgacchAvattiyaM, parisahavattiyaM" "lajjA athavA saMyamanI rakSA mATe, lokamAM niMdA-TIkA na thAya te mATe, temaja TADha, taDako, DAMsa, macchara vagerenA pariSahathI rakSaNa karavA mATe vastra paheravAM." jinAgamamAM Ama paNa kahyuM che ke - "tapasvIone dharmamAM sahAyabhUta hovAthI zuddha AhArAdikanI jema vastrAdika grahaNa karavAmAM doSa nathI." tuM ema kahe che ke hiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, teyAnubaMdhI ane saMrakSaNAnubaMdhI ema cAra prakAranuM raudradhyAna kahyuM che. AmAM hiMsA eTale prANIno vadha. teno anubaMdha eTale niraMtara hiMsAno vicAra hoya, te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna. asatyanA satata vicAra hoya te mRSAnubaMdhI raudradhyAna. corInA ekadhArA vicAra hoya te teyAnubaMdhI raudradhyAna corI AdithI meLavela paisA-vastu Adine gupta rAkhavA satata vicAra karavA te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. vastrAdika grahaNa karavAthI te avazya thaze. kAraNa ke te raudradhyAnanA hetu mATe che. tuM ema kahe che ke zastrAdikanI jema vastrAdika paNa durgatinuM kAraNa hovAthI te grahaNa karavA yogya nathI. paraMtu Ama kahevuM yogya nathI. kAraNa ke tArI A dalIla pramANe to dehAdikamAM paNa raudradhyAna thaze. kAraNa ke zarIranuM paNa jaLa, agni, cora, DAMsa, pazu, zikArI vagerethI rakSaNa karavAnI jarUra paDe che. tethI dehAdikamAM saMrakSANAnubaMdhInI tulyatA hovAthI te dehAdikano paNa tyAga karavo paDaze. A saMdarbhamAM kadAca tuM ema kaheze ke dehAdika mokSanuM sAdhana hovAthI jayaNA vaDe tenuM rakSaNa karavuM temAM doSa nathI. paraMtu te prazasta saMrakSaNa che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-113-114 156 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa to ahIM paNa AgamamAM kahelA yatanAnA prakArathI vastrAdikanuM saMrakSaNa karavuM te kema prazasta nathI ? mATe vastrAdikano zA mATe tyAga karavo ? vaLI "mucha paripada puro rUpha purva mahesaNA' ema bhagavaMte kahyuM che. "mUccha-Asakti ja parigraha che. zrI zayyabhavasUrinA A vacanathI vastra, vitta, deha vageremAM mUccha utpanna thAya te parigraha che. ' prazna- "muni jo vastra grahaNa kare to pachI sAdhune acela pariSada sahana karavAnuM kema kahyuM che ? e to vastra na hoya to ja tema kahevAya.' uttara:- "Ama kahevuM yogya nathI. kAraNa ke jIrNa vastrathI paNa vastrarahitapaNuM lokamAM prasiddha che. jema ke koI strI jIrNa ane phATeluM vastra paherIne koI vaNakarane kahe ke he vaNakara ! utAvaLathI mArI sADIne vaNI Apa. kAraNa huM nagna chuM. ahIM vastra sahita chatAM paNa strIne viSe nagnapaNAno zabda pravarte che. zAstramAM paNa "nA. vIra nAmAvo' evuM vAkya che. te aupacArika nagnabhAva mATe ja che. AthI vastra rAkhavAmAM koI prakArano virodha nathI. te ja pramANe mukhavastrikA (muhapatti) rajoharaNa vagere upakaraNo paNa saMyamamAM upakArI hovAthI grahaNa karavA yogya che. kahyuM che ke koipaNa sthAnane viSe besavuM, zayana karavuM, koI vastu levImUkavI vagere kAryamAM jaMtunA pramArjanane mATe rajoharaNanI jarUra paDe che. UDIne paDatAM jaMtuonA rakSaNa mATe muhapattinI jarUra rahe che. ane bhaktapAnane viSe rahelA jaMtunI jayaNA mATe pAtranI jarUra rahe che." A uparAMta pAtra vinA sajIva gorasAdika ajANapaNAthI hAthamAM laI lIdhuM. pachI tenuM zuM karavuM? temAM rahelA jIvanI hiMsA ja thAya. tathA hAthamAM lIdhelA pravAhI padArtho hAthamAMthI gaLe tethI kuMthavA, kIDI vagere aneka jIvonI hiMsA thAya tathA gRhastho munie vAparelAM pAtro dhove luMche tethI pazcAtukarmAdi doSa lAge. tethI bALa ane glAnAdi sAdhuonI veyAvaccane mATe tema ja pAriSThApanikA samiti jALavavAne Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 157 gAthA-115 mATe sAdhune pAtranuM grahaNa karavuM yogya che. vaLI jaghanyathI navapUrvamAM kAMIka ochuM bhaNelA uttama zairya ane saMhananavALA paNa "taveba sukha sattA'-(tapa-sUtra ane santa vaDe) ItyAdi bhAvanAe karIne prathama tulanA karyA pachI ja jinakalpa aMgIkAra karI zake che. bAkI zerInA siMhanA jevA tArA jevAnA mATe to tIrthaMkaroe jinakalpanI AjJA ApI ja nathI. tema ja tuM tIrthakaranI tulanA kare che paNa te ya yogya nathI. kAraNa ke jinezvaro to pANipratigrahAdi anaMta atizayovALA hoya che. mATe tAruM mAnavuM sarvathA tyAjya che." paraMtu sahasramala (zivabhUti) munie AmAMthI eka paNa zabdano svIkAra na karyo. mithyA abhinivezathI ( kadAgrahathI) teNe tIrthakaro ane munIndronAM vacana utthApyAM. tenA koDinya ane koTIvIra nAmanA be buddhizALI ziSyo thayA. temanAthI digaMbara matanI paraMparA cAlI. teoe anukrame "kevaLI AhAra kare nahi. strIo mokSa pAme nahi. tivihAra upavAsamAM sacitta jaLa (kAcuM pANI) pIvAmAM doSa na lAge. digaMbara sAdhu devadravya che ane vApare vagere jinAgamathI viruddha AThaso vacana navA racyA. AthI teo sarvavisaMvAdI thayA. te boTikonI paraMparAmAM thayelA boTiko digaMbara kahevAya che. * A pramANe digaMbara nAmano AThamo nihnava potAnuM zuddha bodhiratna gumAvI beTho. kAraNa ke samakita pAmyA chatAM koIne jatuM paNa rahe che. mATe bhavya jIvoe dareka prayatnathI satata sAvadha rahIne samakitanuM rakSaNa karavuM joie. (vizeSAvazyakabhASya.) (114). havai asakkAraMbho, attukkarisajaNaeNa kammeNaM // niuNeNa sANubaMdhaM, Najai puNa esaNijaM ca // 115 // bhavatyazakyArambha AtmotkarSajanakena karmaNA // nipuNena sAnubandhaM jJAyate punareSaNIyaM ca // 115 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa AtmotkarSane utpanna karanAra karmathI(=karmodayathI) azakyano AraMbha thAya che. paNa nipuNa jIva anubaMdhavALA ane eSaNIya anuSThAnane jANe che. gAthA-116 158 vizeSArtha:- mAnakaSAya AtmotkarSane utpanna kare che. mATe mAnakaSAyanA udayathI jIva azakyano AraMbha kare che, mAnakaSAyanA udayathI jIvamAM badhA karatA caDhiyAtA dekhAvAnI vRtti thAya che. badhA jevuM na karatA hoya tevuM karavAmAM Ave to badhAthI caDhiyAtA dekhAya. badhA jevuM na karatA hoya tevuM karavAnI icchAthI jIva azakaya paNa anuSThAna karavA mAMDe che. AthI ahIM kahyuM ke AtmotkarSane utpanna karanAra karmathI azakyano AraMbha thAya che. nipuNa jIva anubaMdhavALA ane eSaNIya anuSThAnane jANe cheahIM tAtparya e che ke nipuNa jIva e vicAre che ke kevuM anuSThAna karavAthI anuSThAna anubaMdhavALuM bane. Ama vicAratAM je anuSThAna anubaMdhavALuM bane te anuSThAnano prAraMbha kare. aMhIM anubaMdha eTale satata thavuM, tUTavuM nahi. je anuSThAna satata thAya, vacce tUTe nahi, te anuSThAna anubaMdhavALuM kahevAya. athavA anubaMdha eTale pariNAma-phala. je anuSThAnanuM phala maLe te anuSThAna anubaMdhavALuM kahevAya. karmanirjarA dvArA saMsAranAza thAya e anuSThAnanuM phala che. Arya mahAgirie AcareluM anuSThAna sAnubaMdha hatuM, ane zivabhUtie AcareluM anuSThAna AnAthI viparIta hatuM. eSaNIya eTale karavA yogya. je anuSThAna anubaMdhavALuM hoya te anuSThAna eNIya che. "A + p dhAtuno" karavuM artha paNa che. tanhA viLayamesiggA (uttarA-1 gA. 7) (115) saMghayaNAdaNurUve, sakkAraMbhe a sAhae bahuaM // caraNaM nivaDai na puNo, asaMjame teNimo garuo // 116 // saMhananAdyanurUpe, zakyArambhe ca sAdhayati bahukam // caraNaM nipatati na punarasaMyame tenAyaM gurukaH // 116 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 159 gAthA-117-118 saMghayaNane anurUpa zakya anuSThAnano AraMbha thaye chate jIva ghaNA cAritrane sAdhe che, ane asaMyamamAM paDato nathI. AthI saMghayaNane anurUpa zakyano prAraMbha mahAna che. vizeSArtha- saMghayaNane anurUpa zakya anuSThAnano prAraMbha karavAthI jIva cAritranuM sArI rIte pAlana kare che. cAritranuM sArI rIte pAlana karavAnA kAraNe ghaNA cAritrane sAdhe che. asaMyamamAM paDato nathI eno artha e che ke- sAvaghakriyAmAM paDato nathI=sAvaghakriyA karato nathI. azakya anuSThAna karavAthI zarIramAM rogAdi thAya ane ethI rogAdine dUra karavA sAvaghakriyA karavAno prasaMga Ave. mATe ja jJAnasAramAM kahyuM che ke - tava di tapa: +aa, Tuna yaMtra no bhaveta | ena yoI 7 yanta, kSIyanta kriyALi 2 jemAM azubha dhyAna na thAya, jenAthI saMyama vyApArone bAdhA na pahoMce, athavA iMdriyo svakArya karavA asamartha na thAya, te ja tapa karavo joie." (116) saMghayaNAI AlaMbaNaM tu siDhilANa jaM caraNaghAI // sakkAraMbhANa.tayaM, tabbuDDhikaraM jao bhaNiyaM // 117 // saMhananAdyAlambanaM tu zithilAnAM yaccaraNaghAti // zakyArambhANAM tattavRddhikaraM yato bhaNitam // 117 // . saMghayaNa vagere je AlaMbana zithila sAdhuonA cAritrano vighAta kare che, te ja AlaMbana zakya AraMbha karanArAonA cAritranI vRddhi kare che. kAraNa ke nIce pramANe kahyuM che. (117) saMghayaNakAlabaladUsamArayAlaMbaNAi ghittUNaM / savvaM ciya NiyamadhuraM, NirujamA u pamuccaMti // 118 // saMhananakAlabaladUSamArakAlambanAdi gRhItvA / sarvAmeva niyamadhurAM nirudyamAstu pramuJcanti // 118 // .. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA119 160 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa "saMthathA' hA, saMdanana-zAtra-vatta-tuSaHIRvADaDambanani gRhIvA, yaduta kimadya kriyate! nAsti zArIrI zaktiriti saMhananAlambanaM, nAyaM kAlo durbhikSatvAnnAsti balaM mAnasaM dhRtirahitatvAt, tathA duSSamA vartate, kliSTA ceyamAkhyAtA bhagavatA prAgeva, tathA kiM kurmo rogAkrAntA vayam, evambhUtAnyAlambanAnyalIkAvaSTambhAnyAdAya, kiM ? sarvAmeva-kartuM zakyAmapi niyamadhurAM saMyamabhArodvahanalakSaNAM nirudyamAt zaithilyAt prakarSeNa munycntipramugnantIti / ra6rU II (upadezamAlA) zithila khoTAM AlaMbano laIne zakyane paNa mUkI de zithila sAdhuo saMghayaNa, kAla, baLa, pAMcamo Aro A AlaMbanone laIne zithilatAnA kAraNe saMghaLI ya niyamadhurAne atyaMta mUkI de che. | vizeSArtha Aje zuM karI zakAya? kAraNa ke Aje saMghayaNa= zarIrabaLa nathI, Ama saMghayaNanuM AlaMbana le. dukALa hovAthI A kALa paNa barobara nathI ema kALanuM AlaMbana le. mana dhIraja rahita hovAthI Aje manobaLa nathI ema baLanuM AlaMbana le. pAMcamo Aro varte che. bhagavAne pahelAM ja (pAMcamo Aro zarU thayo e pahelAM ja) pAMcamA ArAne kilaSTa kahyo che. tathA rogothI gherAyelA ame zuM karIe ? AvA prakAranA khoTA AlaMbano laIne saghaLI ya saMyamabhArane vahana karavA rUpa niyamadhurAne atyaMta mUkI de che. saghaLI ya eTale ke karavAne mATe zakya hoya tevI paNa niyamadhurAne tadana mUkI de che. (118) buddhimatA punaretadAlocya yad vidheyaM tadAhakAlassa ya parihANI, saMjamajuggAi natthi khittaaii| jayaNAi vaTTiavvaM, Na u jayaNA bhaMjae aMgaM // 119 // iti zakyAnuSThAnArambhasvarUpaM paJcamaM lakSaNam // . kAlasya ca parihANiH saMyamayogyAni na santi kSetrANi // . yatanayA vartitavyaM na hu yatanA bhanaktyaGgam // 119 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 161 gAthA-120-121 . 'kAlassa ya' gAhA, kAlasya vartamAnarUpasya parihANihAsaH, cazabdAt taddhAsena dravya-kSetra-bhAvAnAmapi, ata evAha-saMyamayogyAni na santyadhunA kSetrANi, ato yatanayA AgamoktaguNadoSAzrayaNaparihAralakSaNayA vartitavyaM, yApanIyam / yato na hu naiva yatanA kriyamANA bhanakti vinAzayatyaGgaM prakramAt saMcamararIrImati | rajhA (upadezamAlA) buddhimAna puruSe A vicArIne je karavuM joIe te kahe che vartamAnakALano hrAsa thaI rahyo che, tenA hrAsathI dravya-kSetra-bhAvono paNa hrAsa thaI rahyo che. ethI ja hamaNAM saMyamayogya kSetro nathI. ethI yatanAthI vartavuM joie. kAraNa ke karAtI yaMtanA saMyamarUpa zarIrano vinAza karatI nathI. vizeSArtha:- yatanA AgamamAM kahelA guNonA AzrayarUpa ane doSonA tyAgarUpa che, arthAt jenAthI Agamokta guNono lAbha thAya ane doSono tyAga thAya tevI pravRtti karavI te yatanA. (119) chaThuM lakSaNa uttama guNAnurAga jAtyaMi guNesu rAgo, paDhamaM saMpattadaMsaNasseva / kiM puNaM saMjamaguNao, ahie tA taMmi vattavvaM // 120 // jAyate guNeSu saMgaH prathamaM samprAptadarzanasyaiva // kiMpunaH saMyamaguNato'dhike tasmAttasminvartitavyam // 120 // adhyAtmanI prathama bhUmikAmAM ja samyagdaSTi jIvane paNa guNomAM rAga hoya che, to pachI saMyamaguNathI adhika evA sAdhumAM guNAnurAga hoya emAM to zuM kahevuM ? AthI guNAnurAgamAM pravRtti karavI joie, arthAt guNAnurAganI prApti-vRddhi thAya tevo prayatna karavo joie. (120) guNavuDDIi paraggaya-guNaratto guNalavaM pi saMsei / taM ceva puro kAuM, taggayadosaM uvehei // 121 // guNavRddhyA paragataguNarakto guNalavamapi zaMsati / tameva puraskRtya tadgataM doSamupekSate // 121 // 5. 11 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-122 162 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa * bhAvasAdhu potAnAmAM guNonI vRddhi thAya e mATe anyanA guNono anurAgI bane che. ethI anyamAM rahelA guNalezanI paNa (=alpa paNa guNanI) prazaMsA kare, ane te guNalezane ja AgaLa karIne temAM rahelA doSanI upekSA kare. (121) jaha aimuttayamuNiNo, purokayaM AgamesibhaittaM // therANa puro na puNo, vayakhaliaM vIraNAheNaM // 122 // yathA atimuktakamuneH puraskRtaM AgamiSyadbhadratvam // .. sthavirANAM puro na punavrataskhalitaM vIranAthena // 122 // ... jema ke, zrI vIranAthe sthaviramunionI samakSa atimukatamuninA bhaviSyamAM thanArA kalyANane AgaLa karyuM, paNa vratakhkhalanAne AgaLa na karI. vizeSArtha- atimukta muninuM dRSThata saMkSepamAM A pramANe che: atimukta muninI kathA. atimuktanA pitAnuM nAma vijaya. te polAsapura nagarano rAjA hato. atimuktanI mAtAnuM nAma zrI devI. atimukta chaeka varasanA hatA te samayanI eka ghaTanA che. zrI gautamasvAmIne chaThThanuM pAraNuM hatuM. polAsapuramAM te gocarI mATe jaI rahyA hatA. te samaye ramatAM ramatAM atimuktanuM dhyAna temanA tarapha gayuM. doDatAM doDatAM temanI pAse jaI A nAnA bALake pUchyuM -"tame koNa cho ? ane tame Ama kema pharI rahyA cho ?" gaNadhara bhagavaMte vAtsalyabhInA svare kahyuM-"vatsa ! huM sAdhu chuM. bhIkSA mATe pharI rahyo chuM." atimukta -"to cAlo mArA ghare, huM tamane bhIkSA apAvuM." ane zrI gautamasvAmIne AMgaLIe pakaDIne atimukta potAnA mahelamAM laI Avyo. potAnAM AMgaNe gaNadhara bhagavaMtane joI zrI devInA AnaMdano pAra na rahyo. bhAvapUrvaka teNe gocarI vahorAvI. bhIkSA laIne pAchA pharatAM zrI gautamasvAmIne atimukta pUchyuM bhagavad ! Apa kyAM raho cho ?" Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gaNadhara bhagavaMtaH-"vatsa ! zrI vIra paramAtmA amArA guru che. ame temanI sAthe rahIe chIe." atimukta-'zuM tamAre paNa bIjA guru che ? cAlo, huM paNa temanAM darzana ka2vA AvuM chuM." gaNadhara bhagavaMtaH"devAnupriya ! sukha upaje tema karo.' 163 gAthA-122 parSadAmAM pahoMcI atimukte bhagavAna zrI vIra paramAtmAne vinayathI vaMdanA karI. bhagavAne tene bALabhASAmAM dharmanI preraNA ApI. bALa* rAjakumAra ghare pAcho pharyo. tenA samasta cittataMtra para tyAre vIravANIno divya prabhAva hato. teNe potAnA mAta-pitAne vinayathI kahyuM:-'pUjya mAtuzrI tathA pitAzrI ! have mane A saMsAra asAra lAge che. mAre zrI vIra paramAtmA pAse dIkSA levI che, to Apa mane saharSa anumati Apo.' vahAlathI mAtAe kahyuM. "vatsa ! tuM hajI ghaNo nAno che. dIkSA kevI hoya tenI tane zuM khabara paDe ?" atimukte tarata ja kahyuM:-"pUjya mAtuzrI ! je huM jANuM chuM te nathI jANato ane je nathI jANato te jANuM chuM." kumArane AvuM rahasyamaya bolato joi vijayarAjA ane zrI devIe pUchyuM:-'"vatsa ! eTale zuM ?" atimukte potAnI kAlI bhASAmAM paNa spaSTatAthI kahyuM:-'huM jANuM chuM ke je janmyo che te avazya maravAno che. paraMtu huM e nathI jANato ke te jIva kyAM ane kevI rIte maraze ? ane huM e paNa nathI jANato ke kevAM karmathI jIva narakAdimAM utpanna thAya che. paNa huM e jANuM chuM ke jIva potAnA karelA karma vaDe ja gatine pAme che." Ama atimuktanA aMtaranA bhAva ane Agraha joi mAtA-pitAe tene dIkSA mATe anumati ApI ane ghaNA ja ThAThamAThathI teno dIkSAmahotsava ujavyo. zrI vIprabhue bALaka atimuktane dIkSA ApI. pachI prabhue temane dhArmika zikSaNa ane saMskAra ApavA sthavironI pAse mUkyo. thoDA samaya bAda varasAda varasIne thaMbhI gayo hato. mArgo uparanA khADAmAM pANI bharAi gayA hatA. A khADAmAM bharAyela pANImAM nAnA bALako pAMdaDAnI hoDI banAvI ramatA hatA. hoDI mUkatAM jAya ane bolatAM jAyaH-'juo, A mAruM nAva tare che.' Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa A samaye atimukta muni sthavira sAthe Dila jai rahyAM hatA. bALakone ramatAM joi temane paNa ramavAnuM mana thayuM. te paNa khADA pAse gayA ane tyAM pANImAM potAnuM pAtra mUkavA lAgyA. sAthenA sthavire temane samajAvyuM ke sAdhuthI Ama karAya nahi. paraMtu atimukta munie tyAM sudhImAM to potAnuM lAkaDAnuM pAtra pANImAM mUkI dIdhuM ane sAthenA bALakone kahyuM:- "juo, mAruM nAva paNa tare che.' gAthA-122 164 parSadAmAM pAchA pharyA bAda keTalAka sthaviroe zrI vIra paramAtmAne pUchyuM: bhagavan ! A cha varasano muni jIvadayAmAM zuM samaje ? hamaNAM to te SaTkAya jIvanuM upamardana kare che." bhagavAne kahyuM:-'he munio ! tame A bALamuninI koi hIlanA karazo nahi. tene samajAvIne tame bhaNAvo ane te tamArAM karatAM pahelAM kevaLI thanAra che. bhagavAnanuM A vidhAna sAMbhaLI sthaviroe bALamuni atimuktane khamAvyA. abhyAsa karatAM karatAM bALamuni thoDA ja samayamAM ekAdazAMgI bhaNI gayA. eka samaye te nagaramAM gocarI mATe jai rahyAM hatA tyAM temaNe bALakone pANImAM pAMdaDAnI nAvaDI tarAvatAM joyAM. e jotAM ja pote paNa AvI rIte nAvaDI tarAvI hatI te yAda AvyuM. abhyAsanA lIdhe temane samajAyuM ke agAu temaNe bhUla karI hatI. e bhUla mATe pastAvo karatAM te samavasaraNamAM AvyA. iryApathikI paDikkamatAM tenA arthamAM UMDA UtarI gayA. sacitta pANI ane mATInI karelI virAdhanAne yAda karI te nRtyanI vAraMvAra niMdA karavA lAgyA. khUba ja tIvratAthI temaNe AtmaniMdA karI. te vakhate zukladhyAnanA baLathI temanA dhAtIkarma khapI gayAM ane temane kevaLajJAna lAdhyuM. devatAoe temano mahotsava karyo tyAre zrI vI25ramAtmAe kahyuM:"sthaviro ! juo, A nava varasano bALaka kevaLI thayo." sarva sthaviroe bALa kevaLI bhagavaMta atimuktane vaMdanA karI. (122) Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 165 gAthA-123-124 etto ciya kiikamme, ahigiccAlaMbaNaM suabbhudayaM / guNaleso vi ahigao, jaM bhaNiyaM kappabhAsaMmi // 123 // etasmAdeva kRtikarmAdhikRtyAlambanaM svabhyudayam // . guNalezopyadhigato, yad bhaNitaM kalpabhASye // 123 // AthI ja vaMdana karavAnA viSayamAM jene vaMdana karavAnuM che tenA saabhyadayanuM (=saguNonuM) AlaMbana laIne guNaleza paNa jaNAyo cha=qAyo cha. mA viSe 'syamASya (PuthA 4557)mai syu cha 3, (123) dasaNanANacarittaM, tavaviNayaM jattha jattiaM pAse / jiNapannattaM bhattIi, pUae.taM tahiM bhAvaM // 124 // darzanajJAnacaritrANi tapo vinayaM yatra yAvatpazyet // jinaprajJaptaM bhaktyA pUjayettaM tatra bhAvam // 124 / / .. darzanaM ca-niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM, jJAnaM ca-AcArAdi zrutaM, cAritraM ca-mUlottaraguNAnupAlanAtmakaM, darzana-jJAna-cAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca-anazanAdi, vinayazca-abhyutthAnAdiH, tapo-vinayam / etad darzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikarmAdilakSaNayA pUjayet // 4553 // (.5.uthA 4553) " (kAraNasara pAsatyAdine vaMdana karavuM paDe to) je pAsaFA AdimAM darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya-A bhAvomAMthI je bhAva thoDo ke vadhAre jANavAmAM Ave, jinokta te ja bhAvane potAnA manamAM dhArIne teTalI ja viMdanAdi rUpa bhaktithI tenI pUjA karavI, arthAt pAsatyAdimAM darzanAdi je bhAva hoya te bhAvane lakSyamAM rAkhIne jeTalA pramANamAM darzanAdi bhAva hoya teTalA pramANamAM tenI vaMdanAdi rUpa bhakti karavI. darzana niHzaMkatA vagere guNothI yukta samyatva, jJAna=AcArAMgAdi zruta, yAtribhUlagu-uttarona pAlana, ta5=anazana vagaire, vinaya=ct 5 bare. (124) Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-125-126 166 tilakSaNa samuccaya prakaraNa paraguNasaMsA uciyA, anaNNasAhAraNattaNeNa tahA / jaha vihiA jiNavaiNA, guNanihiNA goamAINaM // 125 // paraguNazaMsA ucitA ananyasAdhAraNatvena tathA // yathA vihitA jinapatinA guNanidhinA gautamAdInAm // 125 // jevI rIte guNAnidhi jinapati zrI mahAvIre zrIgautamasvAmI AdinA guNonI prazaMsA karI hatI tevI rIte paranA bIjAmAM na hoya tevA asAdhAraNa guNonI prazaMsA karavI e yogya che. (15) paraguNagahaNAveso, bhAvacarittissa jaha bhave pavaro / dosalaveNa vi niae jahA guNe nigguNe guNai // 126 // paraguNagrahaNAvezo bhAvacaritriNo yathA bhavetpravaraH / doSalavenApi nijakAn yathA guNAn nirguNAn guNayati // 126 // - bhAvacAritrIne paraguNone grahaNa karavAno eTalo badho Agraha hoya che ke jethI potAnA doSa lezathI paNa potAnA guNone nirguNa gaNe che, arthAt potAnA guNone guNo mAnato nathI. ' vizeSArtha- A viSe vajUsvAmInuM daSTAMta che. ekavAra temaNe zaradI dUra karavA sAdhuo pAse suMThano gAMThiyo maMgAvyo. bhojana pachI Ano upayoga karIza ema vicArIne kAna upara bharAvyo. paNa pachI te yAda na Avyo. sAMjanA pratikramaNamAM kAne hAtha lAgatAM suMThano gAMThiyo nIce paDI gayo. A jANIne teozrIne jANe ke koI moTI bhUla thaI gaI hoya tema khUba duHkha thayuM. mAro A kevo pramAda ! mane ATaluM paNa yAda na rahyuM ! AvA pramAdI evA mArA guNo tadana asAra che = nakAmA che. teozrInI A bhUla sAmAnya hatI, chatAM temane e bhUla bahu ja moTI lAgI. teozrImAM daza pUrva sudhInuM jJAna, zAsana prabhAvanA, apramattapaNe saMyamapAlana vagere aneka guNo hovA chatAM teozrIne potAnA e guNono jarAya garva na hato, ane nAnI paNa bhUla bahu moTI lAgI, ane ethI manamAM khUba khaTakI. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 167 gAthA-127-128 mahApuruSonuM A ( potAnI nAnI paNa bhUla khaTakavI e) lakSaNa che. jene potAnI nAnI paNa bhUla moTI lAge ane ethI khaTake e kAM to mahApuruSa hoya ane kAM to mahApuruSa banavAne lAyaka hoya. (126) . paDibaMdhassa na heU, NiyamA eyassa hoi guNahINo / sayaNo vA sIso vA, gaNivvao vA jao bhaNiaM // 127 // pratibandhasya na heturniyamAdetasya bhavati guNahInaH / svajano vA ziSyo vA gaNiccako vA yato bhaNitam // 127 // guNAnurAgI cAritrIne guNahIna svajana, ziSya ke eka gacchavAsI niyamA rAganuM kAraNa banato nathI, arthAt svajanAdi paNa jo guNahIna hoya to guNAnurAgIne temanA pratye rAga thato nathI. kAraNa ke kahyuM che ke -(127) kimityata AhasIso sajjhilao vA, gaNivvao vA na soggaiM Nei // je tattha nANadaMsaNa-caraNA te saggaImaggo // 128 // ziSyaH dharmabhrAtA vA gaNiccako vA na sadgatiM nayati / yAni tatra jJAnadarzanacAritrANi tAni sadgatimArgaH // 128 // ziSyaH sajjhilako vA-dharmabhrAtA gaNiccako vA-ekagaNastho na sugati nayati, kintu yAni tatra jJAnadarzanacaraNAni parizuddhAni tAni sugatimArga iti jAthArtha (paMca vi. gA.701) jo jJAtisamudAyano tyAga karyo che evA sAdhue je gacchamAM vinayAdi guNo dekhAtA na hoya ane sAraNA vagere thatuM na hoya tevA gacchano paNa sUtrokta vidhithI tyAga karavo joie. zA mATe tevA gacchano tyAga karavo joIe te kahe che - . kAraNa ke ziSya, dharmabaMdhu (gurubaMdhu), ke eka gaNamAM rahela sAdhu sugatimAM na laI jAya, kiMtu gacchamAM rahela vizuddha jJAna-darzana-cAritra sugatino mArga che. (128) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-129-130-131 168 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa karuNAvaseNa navaraM, ThAvai maggaMmi taM pi guNahINaM / accaMtAjuggaM puNa, arattaduTTho uvehei // 129 // karuNAvazena navaraM sthApayati mArge tamapi guNahInam / / atyantAyogyaM punararaktadviSTa upekSeta // 129 / / cAritrIoe svajanAdi mATe zuM karavuM joIe te kahe che - guNarAgI sAdhu kevaLa karuNArasathI guNahIna svajanAdine paNa mokSamArgamAM sthApe che=lAve che. atyaMta ayogyanI rAga-dveSathI rahita te upekSA kare che. (12) guNarAgI ya pavaTTai, guNarayaNanihINa pArataMtaMmi / / savvesu vi kajesu, sAsaNamAlinnamiharA u // 130 // guNarAgI ca pravartate guNaratnanidhInI pAratantrye / sarveSvapi kAryeSu zAsanamAlinyamitarathA tu // 130 // guNarAgI sAdhu guNorUpI ratnonA bhaMDAra eNvA mahApuruSone AdhIna banIne saghaLAya kAryomAM pravRtti kare che. anyathA zAsananI malinatA thAya. vizeSArtha jo sAdhu guNI mahApuruSane AdhIna na bane ane ethI svataMtrapaNe sarva kAryo kare to kayAre zuM karavuM joIe ane kyAre zuM na karavuM joie ityAdi jJAna na hovAnA kAraNe anucita pravRtti kare. anucita pravRttithI zAsananI malinatA thAya. mATe guNarAgI sAdhu dIkSAdinathI ja gurune AdhIna banIne rahe ane sarva kAryo gurunA kahyA pramANe ja kare. A viSe vizeSa varNana sAtamA guNamAM Avaze. (130) teNa 'khamAsamaNANaM, hattheNaM ti ya bhaNaMti samayaviU / avi attaladdhijuttA, savvattha vi puNNamajAyA // 131 // tena "kSamAzramaNAnAM hastena" iti ca bhaNanti samayavidaH / apyAtmalabdhiyuktAH sarvatrApi pUrNamaryAdAH // 131 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 169 gAthA-132 tethI siddhAMtanA jJAtAo "kSamAzramaNonA hastathI" ema kahe che. tathA AtmalabdhithI yukta mahAtmAo badhA ya sthaLe pUrNa maryAdAvALA hoya che. vizeSArtha:- tethI- eTale guNarAgI sAdhu guNaratnonAM bhaMDAra mahApuruSone AdhIna banIne saghaLAya kAryomAM pravRtti kare che ethI. kSamAzramaNonA hastathI- dIkSAmAM sarvaviratinuM AropaNa, vaDI dIkSAmAM pAMca mahAvratonuM AropaNa, yogodvahanamAM udeza, samudeza ane anujJAnI kriyA vageremAM kriyA karAvanAra guru "kSamAzramaNonA hastathI" ema bole che. eno artha e che ke huM sarvaviratinuM AropaNa vagere svataMtrapaNe nathI karato, kiMtu kSamAzramaNonA hastathI= kSamAzramaNone AdhIna banIne karuM chuM. guru Ama kahIne e sUcave che ke jenazAsanamAM svacchaMdatAne sthAna nathI. AtmalabdhithI yukta eTale vastra, pAtra, AhAra vagere vizeSa maLe tevI labdhithI yukta. AvI labdhine pAmelA mahAtmAo labdhithI vizeSa vastra, pAtra, AhAra vagere vizeSa meLavI zakatA hovA chatAM garva karatA nathI, ane labdhithI hIna guNasaMpanna sAdhuo pratye jevI maryAdA rAkhavI joIe tevI maryAdA rAkhe che, e maryAdAmAM jarA ya khAmI na AvavA de. jema ke- labdhisaMpanna sAdhu dIkSAparyAyamAM nAno hoya ane labdhihIna sAdhuo ratnAdhika (dIkSAparyAyamAM vaDila) hoya to labdhisaMpanna sAdhu ratnAvikanI badhI maryAdAo jALave. guru labdhihIna hoya ane ziSya labdhisaMpanna hoya to paNa badhAMya kAryo gurune AdhIna banIne kare = gurunI AjJA pramANe kare. kAraNa ke guru guNono bhaMDAra che. (131) Na vahai jo guNarAyaM, dosalavaM kaDiuM guNaDDe vi| . tassa NiyamA carittaM, natthi tti bhaNaMti samayannU // 132 // na vahati yo guNarAgaM doSalavaM, karSayitvA guNADhye'pi / tasya niyamAccAritraM, nAstIti bhaNanti samayajJAH // 132 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-133. 170 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa : * je guNasaMpannamAM rahelA doSalezane bolIne guNasaMpannamAM paNa guNAnurAgane dhAraNa karato nathI tenAmAM niyamA cAritra nathI ema siddhAMtanA jJAtAo kahe che. vizeSArtha- guNasaMpanna paNa koI sAdhumAM koI doSa hoya e saMbhavita che. je sAdhu guNasaMpanna AtmAmAM rahelA koI doSane joine "enAmAM A doSa che." ema bIjAo samakSa bole, ane e rIte tene halako pAkvAno prayatna kare, tathA enA pratye prema na rAkhe, te sAdhumAM niyamA cAritra nathI. kAraNa ke enAmAM guNAnurAga nathI e nizcita thAya che. ane jenAmAM guNAnurAga na hoya tenAmAM samyakatva na hoya. jenAmAM samyakatva na hoya tenAmAM cAritra paNa na hoya. AthI Avo sAdhu sAdhuno veSa hovAthI ane cAritranI kriyA karato hovAthI tenAmAM cAritra hoya, paNa dravyathI hoya, bhAvathI na hoya. mATe ahIM kahyuM ke guNasaMpannamAM rahelA doSalezane bolIne guNasaMpannamAM paNa guNAnurAgane dhAraNa na karanAramAM niyamAM cAritra nathI. A kathana bahu mArmika che. (132) guNadosANa ya bhaNiyaM, majjhatthattaM pi niciyamavivee / guNadoso puNa lIlA, mohamahArAyaANAe // 133 // guNadoSayozca bhaNitaM, madhyasthatvamapi nicitamaviveke // guNadoSaH punarlIlA, mohamahArAjAjJAyAH // 133 // guNa-doSamAM madhyasthatA paNa avivekathI bharelI che ema mahApuruSoe kahyuM che. tathA guNane paNa doSa mAnavo e moha mahArAjAnI AjJAnI lIlA che. guNa-doSamAM madhyasthatA avivekathI bharelI che. A vizeSArtha- guNa-doSamAM madhyasthatA eTale guNa ane doSa baMnemAM samabhAva rAkhavo: guNamAM anurAga ane doSamAM dveSabhAva Ave tyAre ja AdhyAtmikatA Ave che. guNathI ja sukha ane doSathI ja duHkha evo viveka Ave tyAre ja guNamAM anurAga thAya ane doSamAM dveSa thAya. kAraNa ke mAnasazAstrano niyama che ke je sukhanuM kAraNa lAge tenA upara rAga thAya Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patilakSaNa samuccaya prakaraNa 171 gAthA-133 ane je duHkhanuM kAraNa lAge tenA upara dveSa thAya. guNathI ja sukha ane doSathI ja duHkha evA vivekano abhAva e aviveka che. A aviveka jyAM hoya tyAM ja guNa-doSamAM madhyasthatA hoya. mATe ahIM kahyuM ke guNa-doSamAM madhyasthatA paNa avivekathI bharelI che. ahIM "paNa' zabdano artha A pramANe che. guNa pratye dveSa to avivekathI pUrNa che ja, kiMtu guNamAM madhyasthatA paNa avivekathI pUrNa che. guNa pratye anurAga ja joIe. vaiSa pratye anurAga to avivekathI pUrNa che ja, ti SamAM madhyasthatA paNa avivekathI pUrNa che. doSa pratye dveSa ja joIe. guNane paNa doSa mAnavo e mahA aviveka che. guNane AzrayIne cAra kakSA che(1) guNane doSa mAnavo e mahA aviveka che. (atyaMta jaghanyakakSA) (2) guNa upara dveSa e aviveka che. (jaghanyakakSA) (3) guNa upara madhyasthatA-dveSAbhAva e aviveka che. (madhyamakakSA) (4) guNa upara anurAga e viveka che. (utkRSTakakSA) : e ja rIte doSane AzrayIne paNa cAra kakSA che. (1) doSane guNa mAnavo e mahA aviveka che. (atyaMta jaghanyakakSA) (2) doSa upara anurAga e aviveka che. (jaghanyakakSA) (3) .doSa upara madhyasthatA-anurAgAbhAva e aviveka che. (madhyamakakSA) (4) doSa upara haiSa e viveka che. (utkRSTakakSA) . jIvamAM jyAre mahA aviveka hoya che tyAre guNane doSa mAne che. doSane guNa mAne che. jema ke- tapa e guNa che. paNa ajJAnIjIvo tapane guNa na kahe, kiMtu bhUkhamaro kahe. kSamA e guNa che. paNa ajJAnI jIva kSamAne kAyaratA gaNe. ethI kSamA rAkhanArane bahAdura kahevAne badale kAyara kahe. satyaguNane na samajI zakanAra Apatti sahana karIne paNa, khoTuM na bolanArane satyavAdI kahI vadhAvavAnA badale vevalo kahe. jinabhakti guNane na samajanAra anyanI jinabhakti joine prazaMsA karavAne badale dhanano dhumADo karyo ema kahe. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-134-135 172 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ' krodha e doSa che. Ama chatAM ajJAnI jIvo Aje krodha vinA cAle nahi, krodha karavAmAM Ave to ja kuTuMba vagere upara kAbU rAkhI zakAya ema mAnIne doSane jarUrI mAnIne guNarUpa mAne. hAsya e doSarUpa che. Ama chatAM ajJAnI jIvo "hase enuM ghara vase" ema mAnIne guNarUpa mAne. jJAnIo kahe che ke "hase enuM ghara vase nahi, kiMtu hase enuM ghara khase." kAraNa ke hasanAra jIva potAnA gharamAMthI (AtmAmAMthI) nIkaLIne bAhyabhAvamAM rame che. jIvamAM thoDo moha ghaTe ane bIjI kakSAmAM Ave tyAre te guNane doSarUpa na mAne, doSane guNarUpa na mAne, Ama chatAM tene guNa pratye aruci hoya che ane doSa pratye ruci hoya che. hajI thoDo moha ghaTe tyAre te guNadoSa baMne pratye madhyasthatA dhAraNa kare che. mohano nAza thAya tyAre guNapratye anurAga ane doSa pratye dveSa pragaTe che. have te AdhyAtmikamArgamAM Avyo kahevAya. AdhyAtmika mArgamAM cAlatAM cAlatAM te eka divasa mokSane prApta kare che. (133) sayaNappamuhehito, jassa guNaDDumi NAhio rAgo / tassa na daMsaNasuddhI, katto caraNaM ca nivvANaM // 134 // svajanapramukhebhyo, yasya guNADhye nAdhiko rAgaH / tasya na darzanazuddhiH, kRtazcaraNaM ca nirvANam // 134 // jene guNasaMpanna jIva upara svajana vagerethI adhika rAga nathI, tenAmAM darzanazuddhi nathI, jo darzanazuddhi ja nathI te cAritra ane mokSa to kyAMthI ja hoya ? (134) guNAnurAgasyaiva phalamAhauttamaguNANurAyA, kAlAIdosao apattA vi / / guNasaMpayA parattha vi, na dullahA hoi bhavvANaM // 135 // (ityuttamaguNAnurAgasvarUpaM SaSThalakSaNam) uttamaguNAnurAgAtkAlAdidoSato'prAptApi / guNasampatparatrApi na durlabhA bhavati bhavyAnAm // 135 // t:le | Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa uttamA- utkRSTA guNA-jJAnAdayasteSvanurAgaH prItiprakarSastasmAddhetoH kAlo duHSamAdirUpaH, AdizabdAt saMhananAdiparigrahaH, ta eva doSA - dUSaNAni vighnakAritvAt, tato'prAptA api, AstAM tAvatprAptetyaperarthaH, guNasaMpatparipUrNadharmasAmagrI varttamAnajanmanIti gamyate, paratreti bhAvibhave, apiH saMbhAvane, saMbhavati etad naiva durlabhA - durApA bhavati bhavyAnAM -muktigamanayogyAnAmiti / (dha. 2. pra0 gA. 125) guNAnurAganA ja phalane kahe che: bhavyajIvone kALa AdinI khAmInA kAraNe A bhavamAM dharmasAmagrI paripUrNa prApta na thai hoya to paNa utkRSTa jJAnAdi guNomAM anurAgathI parabhavamAM paripUrNa dharmasAmagrI durlabha banatI nathI=sulabha bane che. 173 gAthA-136 vizeSArthaH- bhavya eTale mokSamAM javAne yogya. 'kALa Adi' e sthaLe Adi zabdathI saMghayaNa ane Arogya vagere samajavuM. prApta na thai hoya to paNa e sthaLe 'paNa' zabdano artha A pramANe cheH- A bhavamAM dharmasAmagrI paripUrNa prApta thai hoya to to jJAnAdiguNonA anurAgathI parabhavamAM paripUrNa dharma sAmagrI sulabha bane ja che, kiMtu A bhavamAM dharmasAmagrI paripUrNa prApta na thai hoya to paNa utkRSTa jJAnAdi guNonA anurAgathI parabhavamAM paripUrNa dharmasAmagrI sulabha bane che. (135) sAtamuM lakSaNa gurvAzAnI parama ArAdhanA guNarattassa ya muNiNo, guruANArAhaNaM have NiyamA / bahuguNarayaNanihANA, tao Na ahio jao ko vi // 136 // guNaraktasya ca mune- gurvAjJArAdhanaM bhavenniyamAt / bahuguNaratnanidhAnAttato nAdhiko yataH ko'pi // 136 // guNAnurAgI munine niyamA gurvajJAnI ArAdhanA hoya. kAraNa ke ghaNA guNo rUpI ratnonuM nidhAna evI gurvajJAnI ArAdhanAthI zreSTha bIjo koi guNa nathI. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-137-138 174 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha - gurvAzAnI ArAdhanA sarvaguNomAM zreSTha guNa che. kAraNa ke gurvAjJAnI ArAdhanAthI ghaNA guNorUpI ratnonI prApti thAya che. AthI ja gurvAjJAnI ArAdhanA ghaNA guNorUpI ratnonuM nidhAna che. jema dhananA anurAgI jIvane ghaNuM dhana meLavavAnI icchA hoya tema guNAnurAgI munine ghaNA guNo meLavavAnI icchA hoya. ghaNA guNo gurvAjJAnI ArAdhanAthI je maLI zake. mATe te avazya gurvAjJAnI ArAdhanA kare, arthAt gurvAjJAnuM pAlana kare. (136) tiNhaM duppaDiAraM, ammApiuNo taheva bhaTTissa / mAriyA pucho, mArU mukho visekuM rUcho : trayANAM duSpratikAramambApitrostathaiva bhartuH / dharmAcAryasya punarbhaNitaM gurorviziSya // 137 // mAtA-pitA, svAmI ane dharmAcArya guru e traNanA upakArano badalo vALavo duHzakya che. temAM paNa dharmAcAryagurunA upakArano badalo vALavo e vizeSathI duHzakya che ema zAstramAM kahyuM che. vizeSArtha A viSe sthAnAMga sUtra a.ra. u.1 sU. 135 kahyuM che ke tihaM duppaDiyAraM samaNAuso taM jahA-ammApiyarassa gurussa bhttisshe AyuSyamAna zramaNa ! mAtA-pitA, dharmAcArya ane svAmI e traNanA upakArano badalo vALavo duHzakya che. prazamarati graMthamAM paNa kahyuM che kedussprtikaarau mAtA-pitarau svAmI guruzca loke'smin / tatra murihAmutra 2, supuSyarata pratira: / II (pra. rati ) mAtA-pitA, rAjA Adi svAmI ane gurunA upakArano badalo vALavo kaThIna che. temAM paNa gurunA upakArano badalo vALavo to A loka ane paralokamAM paNa atyaMta kaThIna che. mAtA-pitA Adi dravya upakAra kare che, jyAre guru Atmahitano upadeza AdithI bhAva upakAra kare che. (137) aNavatthAI dosA, guruANAvirAhaNe jahA huMti / huMti ya kayannuAe, guNA gariTThA jao bhaNiyA // 138 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 17pa gAthA-138 anavasthAdayo doSA, gurvAjJAvirAdhane yathA bhavanti // bhavanti ca kRtajJatayA guNA gariSThA yato bhaNitAH // 138 // jevI rIte gurvAjJAnI virAdhanAmAM ( gurvAjJAnuM pAlana na karavAmAM) anavasthA vagere doSo thAya che, tema kRtajJatAthI zreSThaguNo thAya che. kAraNa ke kRtajJatAthI nIce pramANe (= 139mI gAthAmAM jaNAvelA) guNo kahyA che. vizeSArtha - gurvAjJAnI virAdhanAmAM anavasthA vagere doSo- eka ziSya gurvAjJAnuM pAlana na kare eTale tene joIne bIjo paNa gurvAjJAnuM pAlana na kare, tene joIne trIjo paNa gurvAjJAnuM pAlana na kare, Ama anavasthA thAya. Adi zabdathI ekalavihArI bane vagere doSo samajavA. gurvAjJAnuM pAlana na karanAra ziSyane sAraNA vagere game nahi. guru ene bhUlo batAve tyAre tene guru Taka Taka kare che evuM lAge. AthI te ekalavihArI paNa bane. ekala vihArI banavAmAM saMyamahAni, brahmacaryahAni vagere aneka doSono saMbhava rahe. A viSe upadezamALA gA. 156 thI 160)mAM kahyuM che ke- . . ikkassa kao dhammo, sacchaMdagaImaIpayArassa / kiMvA karei ikko, pariharau kahaM akajje vA // 156 // katto suttatthAgama-paDipucchaNa-coyaNA va ikkassa / viNao veyAvaccaM, ArAhaNayAvi maraNaMte // 157 // pillijjesaNamikko, painnapamayAjaNAu nicca bhayaM / kAumaNo'vi akajaM, na tarai kAUNa bahumajjhe // 158 // uccArapAsavaNavaMtapittamucchAimohio ikko / saddvabhANavihattho, nikkhivai va kuNai uDDAhaM // 159 // egadivaseNa bahuA, suhA ya asuhA ya jIvapariNAmA / ikko asuhapariNao, caijja AlaMbaNaM laddhaM // 160 // "svacchaMdapaNe vartavAnI buddhivALA ekalAne dharma kyAMthI hoya ? ekalo tapa, kriyA vagere paNa zuM kare ? ekalo akAryano tyAga kevI rIte Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-138 176 tilakSaNa samuccaya prakaraNa kare ? arthAt ekalo pramAdI banIne tapa, kriyA vagere karavA lAyaka na kare ane na karavA lAyaka kare. AthI ekalAne dharma na hoya." (156) : ekalAne sUtra-arthanI vAcanAdvArA AgamanuM jJAna paNa kayAMthI thAya ? potAne koI viSayamAM zaMkA paDe to pUche paNa kone ? pramAdamAM paDelA tene pramAdanA tyAganI preraNA paNa koNa kare ? ekalo vinaya veyAvacca konA kare ? maraNa samaye ekalAne ArAdhanA paNa kyAMthI hoya? arthAt ekalAne A badhuM na hoya." (157) "ekalo eSaNAnuM ullaMghana kare, arthAt azuddha AhAra le, ekalAne ekalI strI vagerethI sadA bhaya rahe, samudAyamAM akArya karavAnI icchA thavA chatAM karI zake nahi. (ekalo strIsevana vagere akArya paNa karI nAMkhe.) (158), "jhADo, pezAba, ulaTI, pittamUcha AdithI vyAkula banelo hAthamAM rahela pANInA pAtra sahita (ke AhAranA pAtra sahita) jhADo vagere kare. AthI zAsananI laghutA-apabhrAjana thAya. tathA saMyamavirAdhanA ane AtmavirAdhanA paNa thAya. tenI sAthe bIjo hoya to AvA saMyogomAM tene sahAya kare." (159) eka divasamAM anekavAra zubha ane azubha Atma-pariNAma thAya che. nimitta pAmIne azubha pariNAmavALo banelo ekalo saMyamano tyAga kare." (160) kadAca ekalo na thAya ane bIjAnI pAse jAya to paNa tevAnI pAse jAya ke je sAraNAdi kare nahi. sAraNAdi na thavAnA kAraNe saMyamamAM utsAha na rahevAthI dIkSA choDI de evuM bane. kadAca dIkSA na choDI de to paNa utsAha vinA jema tema jIvana pUruM kare. pariNAme je lAbha thavo joie. te lAbha na thAya. kRtajJatAthI zreSTha guNonI prApti- kRtajJatA eTale bIjAoe potAnA upara karelA upakArane khyAlamAM rAkhavo. bIjAe karelA upakArane khyAlamAM rAkhavAthI avasare upakArano badalo vALavAno prayatna thaI zake. AthI ahIM "bIjAnA upakArane khyAlamAM rAkhavo" enuM tAtparya avasare bIjAnA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 177 gAthA-139 upakArano badalo vALavAno prayatna karavo evuM che. bIjAno upakAra khyAlamAM hoya chatAM chatI zaktie paNa upakArano badalo vALavAno prayatna na thAya to e vAstavika kRtajJatA nathI. eTale jema bIjAe karelA upakArane na mAnavAmAM kRtajJatA guNano abhAva che tema avasare chatI zaktie upakArano badalo vALavAno prayatna na karavAmAM paNa kRtajJatAno abhAva che. upakArano badalo vALavo eTale upakArInI ucita bhakti karavI, upakArIne Apatti Ave tyAre temAM sahAya karavI vagere kRtajJatAnuM pAlana gurunI pAse rahevAthI ja thaI zake. gurunI pAse rahevAthI kevA zreSThaguNonI prApti thAya te nIcenI gAthAmAM jaNAvyuM che. mULa gAthAmAM "vanugA" e pAThanA sthAne "yagukhANa'e pATha vadhAre saMgata jaNAya che. jyagupaUT eTale karelI (=pALelI)AjJAthI, arthAt AjJAnA pAlanathI. (138). NANassa hoi bhAgI, thirayarao desaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 139 // jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathayA, gurukulavAsaM na muJcanti // 139 // ___. 'NANe 'tyAdi, jJAnasya-zrutajJAnAdeH bhavati-syAt bhAgI-bhAjanaM, gurukule vasanniti prakRtaM, pratyahaM vAcanAdibhAvAt, tathA sthiratarakaH-pUrvapratipannadarzano'pi sannatizayasthiro bhavati, darzane-samyaktve anvahaM svasamayaparasamayatattvazravaNAt, tathA caritre-caraNe sthirataro bhavati, anuvelaM vAraNAdibhAvAt, cazabdaH samuccaye, yata evaM tato dhanyA-dharmadhanaM labdhAraH yAvatkathaM-yAvajjIvaM gurukulavAsaMgurugRhanivasanaM na muJcanti-na tyajanti / iti gAthArthaH (paJcAzaka 11 gAthA 16) gurukulamAM rahela sAdhu dararoja vAcanAdi thavAthI zrutajJAnAdinuM bhAjana bane che zrutajJAnAdi pAme che, svadarzana-paradarzananuM svarUpa sAMbhaLavAthI zraddhAmAM atizaya sthira bane che, vAraMvAra sAraNAdi thavAthI cAritramAM atizaya sthira bane che. AthI jAvajIva gurukulavAsano tyAga nahi karanAra , sAdhuo dhanya che= dharmarUpa dhanane meLave che. (139). ya. 12 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-140-141 178 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa savvaguNamUlabhUo, bhaNio AyArapaDhamasuttami / gurukulavAso tattha ya, dosA vi guNA jao bhaNiaM // 140 // sarvaguNamUlabhUto, bhaNita AcAraprathamasUtre / gurukulavAsastatra ca doSA api guNA yato bhaNitam // 140 / / gurukulavAsamAM doSo paNa guNarUpa bane. AcArAMganA pahelA sUtramAM gurukulavAsane sarvaguNono mUlabhUta guNa kahyo che. gurukulavAsamAM lAgatA doSo paNa guNarUpa banI jAya. kAraNa ke nIce pramANe kahyuM che. vizeSArtha- AcArAMganA pahelA sUtramAM surya kADarsa, temAM bhAvamAM pavamavAyaM "zrI sudharmAsvAmI potAnA ziSya jaMbUsvAmIne kahe che ke, che AyuSyamAna jaMbU ! gurukulavAsamAM bhagavAna pAse) rahetA meM sAMbhaLyuM che ke bhagavAne Ama kahyuM che" ema kahIne gurukulavAMsano tyAga na karavAnuM kahyuM che. A viSe paMcAzaka graMthanA 11mA paMcAzakamAM kahyuM che ke- AcArAMganA pahelA sUtramAM gurukulavAsano tyAga na karavAnuM kahyuM hovAthI "gurukulavAsano tyAga na karavo" e AjJA prakRSTa (=sarva AjJAmAM pradhAna) AjJA che. prazna- A AjJA prakRSTa kema che ? ' uttara- A AjJA prakRSTa arthanA sAdhanano upAya batAvanArI hovAthI prakRSTa che. mokSa prakRSTa artha che. tenuM sAdhana dharma che. dharmano upAya gurukulavAsa che. A AjJA gurukulavAsane batAve che. Ama gurukulavAsa na choDavo" evI jinAjJA prakRSTa arthanA sAdhanano upAya batAvanArI hovAthI prakRSTa che. (140) eyassa pariccAyA, suddhaMchAI vi Na ceva hiyayANi / kammAi vi parisuddhaM, guruANAvattiNo biMti , // 141 // etasya parityAgAt, zuddhoJchAdInyapi naiva hitadAni / karmAdyapi parizuddhaM, gurvAjJAvartino bruvanti // 141 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 179 gAthA-140-141 gurukulavAsanA tyAgathI zuddhabhikSA vagere paNa hita ApanAra ( hitakara) thatA nathI. gurvAjJAmAM rahelAne AdhAkarma vagere doSo paNa zuddha banI jAya ema siddhAMta jJAtAo kahe che. . - vizeSArtha- koi ema kahe ke gurukulamAM rahevAthI azuddhabhikSA, sneha, roSa ane viSAda vagere doSo thAya. AnA javAbamAM ahIM kahyuM ke gurukulavAsanA tyAgathI zuddhabhikSA, ugratyAga, ugratapa vagere paNa hitakara banatA nathI. kAraNa ke gurukulavAsano tyAga karanArAono vairAgya, duHkhagarbhita ke mohagarbhita hoya che. duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgyathI hita na thAya. jJAnagarbhita vairAgyathI ja hita thAya. gurukulavAsamAM rahelAno ja vairAgya jJAnagarbhita hoya. kAraNa ke guruparataMta nA (paMcA.11.7) "guruparataMtratA e ja jJAna che" e vacanathI guruparataMtratA e ja jJAnanuM lakSaNa che. A viSe paMcAzaka 11 gAthA 37-38mAM kahyuM che ke- jeo uttama ane kRtajJa na hovAnA kAraNe akalyANanuM bhAna hovAthI gurunI avajJA kare che, teo (vAstavika) sAdhu nathI. kAraNa ke tevA sAdhuo guru-lAghavane barobara jANatA nathI. arthAt gurukulavAsa ane ekAkI vihAra e bemAM vadhAre lAbha zAmAM che te barobara jANatA nathI. tevAo ema mAne che ke aneka sAdhuo hovAthI azuddha AhAra, paraspara sneha, roSa vagere doSono saMbhava hovAthI gurukulamAM rahevAmAM bahu doSo che. ekAkI vihAramAM A doSo nahi hovAthI ochA doSo che. temanI A mAnyatA barobara nathI. kAraNa ke A mAnyatA AgamathI bAdhita che=AgamothI viparIta che. A mAnyatA AgamathI bAdhita kema che te pahelA jaNAvI dIdhuM che. tevA sAdhuo nirdoSa bhIkSA, zarIravibhUSAno tyAga, jIrNa upadhi, AtApanA, mAsakSamaNa vagere anuSThAno Agama pramANe nahi, kiMtu svamati-kalpanA pramANe kare che. AvA sAdhuo AgamathI nirapekSa pravRtti karanArA hovAthI ane ekAkI hovAthI jainazAsananI maryAdAonuM pAlana karavAmAM asamartha che, AthI jainazAsananI apabhrAjanAnuM kAraNa bane che. AvA sAdhuo potAnI mahattA mAnanArA ane gurunI avajJA karanArA hovAthI zudra-tuccha che, athavA bhoLA lokone potAnA pratye AkarSavAmAM tatpara hovAthI -kapaNa che. athavA bIjA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-141 180 tilakSaNa samuccaya prakaraNa sAdhuonA mAna-sanmAna na thAya tevI bhAvanAvALA hovAthI kSudra-krUra che. (37) AvA sAdhuoe prAyaH ekavAra paNa graMthino bheda karyo nathI. kAraNa ke mithyAdaSTi hovA chatAM jo ekavAra paNa graMthibheda karyo hoya to AvI nirvicAra pravRtti na kare. prazna- to pachI mAsakhamaNa vagere duSkara anuSThAno kema kare che? uttara- ajJAnatAthI. (AthI ja) jema mithyAdarzananAM anuSThAno karanArA tApasa vagere sAdhuo vAstavika sAdhu nathI, tema gurunI avajJA karIne ajJAnatAthI mAsakhamaNa vagere duSkara anuSThAno karanArA jaina sAdhuo paNa vAstavika sAdhu nathI. kAraNa ke jema mithyAdaSTi sAdhuo jinAjJAthI rahita che, tema AvA jaina sAdhuo paNa jinAjJAthI rahita che. . A viSayane zAstramAM zabaranA (=bhilanA) dRSTAMtathI samajAvavAmAM Ave che. zabaranuM dRSTAMta ' koIka prasaMge eka bhilane dharmazAstra zravaNa karatAM ema jANavAmAM AvyuM ke zaivasAdhuone pagathI sparza thaI jAya to mahA anartha thAya (=mahApApa baMdhAya). tene koI vakhata moranA picchAnI jarUra paDI. bahAra tenI ghaNI tapAsa karAvI, paraMtu kyAMyathI paNa tenI prApti na thaI. A daramiyAna tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke zaiva sAdhu pAse morapicchA hoya che. teNe zaiva sAdhuonI pAse morapicchAnI mAMgaNI karI. paNa teoe na ApyA. AthI teNe zastrono upayoga karIne zaivasAdhuone ghAyala karIne morapiccha laI lIdhAM. (jo hAthathI morapiccha levAmAM Ave to saMbhava che ke teo levA na de ethI bAcaMbAtha karIne levA paDe. tema karatAM saMbhava che ke pagathI sparza thaI jAya.) Ama bhile zaivasAdhuone pagathI sparza na thaI jAya tenI parepUrI sAvacetI rAkhI. jema ahIM teno pagathI sparza na karavA rUpa guNa hovA chatAM zastrano prayoga karI tene ghAyala karyo te guNa nathI, paraMtu doSa ja che. ahIM guNa alpa che ane doSa bahu adhika che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 181 gAthA-142 A pramANe gurukulavAsanA tyAgathI zuddha bhikSA vagere paNa hitakara banatA nathI. gurvAjJAmAM rahelAne AdhAkarma vagere doSo paNa zuddha banI jAya che. kAraNa ke gacchamAM doSonuM sevana kAraNika ane yatanApurvaka thAya. gItArtha yAtanAthI doSo seve to temAM prAyazcitta nathI. A viSe oghaniryuktimAM kahyuM che kejaa jayamANassa bhave virAhaNA suttavihisamaggassa / sA ror3a nijharanA sthavisodi gurUsa 760 || (o. ni.) - "vizuddhabhAvavALA ane yatanAmAM tatpara evA gItArthane je virAdhanA thAya te nirjarArUpa phalavALI thAya." (eka samaye bAMdheluM karma bIjA samaye khapAvI nAkhe.) - tathA gurukulavAsamAM bIjA je ghaNA lAbho thAya che e apekSAe A doSo tadana alpa gaNAya. lAbha-hAninI vicAraNA karatAM gurukulavAsamAM ja lAbha che. (141). AyattayA mahAguNo, kAlo visamo sapakkhayA dosA / AimatigabhaMgeNa vi, gahaNaM bhaNi pakappaMmi // 142 // AyattatA mahAguNaH, kAlo viSamaH svapakSajA doSAH / AdimatrikabhaGgenApi, grahaNaM bhaNitaM prakalpe // 142 // che . parAdhInatA mahAguNa che. kAla viSama che. svapakSathI doSo utpanna thAya che. (AthI) nizIthamAM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che. vizeSArtha - parAdhInatA mahAguNa che. ahIM parAdhInatA eTale gurune AdhIna rahevuM. gurune AdhIna rahevAthI ghaNA guNo pragaTe che ane ghaNA doSo dUra thAya che. A viSe pUrve A graMthanI 139 vagere gAthAomAM kahevAI gayuM che. - kAlaviSama che- kAlaviSama che eno artha e che ke kALa saMyamane dUSita kare tevA aneka nabaLA AlaMbanathI bharelo che. eTale gurune AdhIna na rahenAra nabaLA AlaMbanone pAmIne cAritrathI bhraSTa bane enI ghaNI saMbhAvanA rahe che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-143 182 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa * svapakSathI doSo utpanna thAya che. ahIM svapakSa eTale avasanna vagere sAdhuo. guruthI chUTA paDanArAo avasagna vagere sAdhuonA paricaya karIne zithila banI jAya, yAvat mithyAtvane paNa pAme. Ama gurune AdhIna na rahevAthI ghaNA doSo utpanna thAya. jyAre gurukulamAM rahevAthI A doSothI bacI javAya che. AthI ja samudAyamAM AhAra saMbaMdhI thoDA doSo lAge to paNa samudAyamAM ja rahevuM evI AzA che. prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che. ahIM cAra bhAMgA A pramANe che. (1) kAraNe tenAthI doSa seve. (2) kAraNe yatanA vinA doSa seve. (3) niSkAraNa yatanAthI doSa seve. (4) niSkAraNa ayatanAthI doSa seve. A cAra bhAMgAomAM prathama traNa bhAMgAthI paNa AhArane grahaNa karavAnuM kahyuM che. ahIM pahelA bhAMgAmAM saMyamanI vRddhi mATe doSa seve che. bIjA bhAMgAmAM paNa saMyamanI vRddhi mATe doSa seve che. paNa pramAdanA kAraNe yatanA vinA doSa seve che. trIjA bhAMgAmAM kAraNa vinA doSa sevato hovA chatAM yatanA hovAthI teTalA aMze zuddha che. A viSe vyavahArasUtra (vya. pIThikA bhA. gA. rara)mAM kahyuM che ke-"kAraNa vinA paNa doSanuM sevana karyA pachI zuddhi karIza" evuM AlaMbana je kare che te akRtya sevato hovA chatAM aMtaHkaraNanI vizuddhipUrvaka yAtanAthI pravRtti karato hovAthI bhAvathI vyavahartavya che=enI sAthe vyavahAra karavo, ene prAyazcitta ApIne zuddha karavo." gurukulamAM rahe to ja zuddhi thaI zake. mATe ahIM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhAragrahaNa karavAnuM kahyuM che ema kahIne gurukulavAsanuM mahattva jaNAvyuM che. (142) guruANAe cAe, jiNavaraANA na hoi NiyameNaM / sacchaMdavihArANaM, haribhaddeNaM jao bhaNiaM // 143 // gurvAjJAyAstyAge, jinavarAjJA na bhavati niyamena // svachandavihArANAM, haribhadreNa yato bhaNitam // 143 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-144 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 183 - gurvAzAnA tyAgamAM jinAjJA na rahe. svacchaMdapaNe vihAra karanArAone gurvAzAno tyAga thAya che. gurvAzAno tyAga thatAM niyama jinAjJA na rahe. kAraNa ke zrI haribhadrasUri mahArAje (nIce pramANe) kahyuM che. (143) ___athaM gurukulavAsamocane doSopadarzanena tadAjJAyA eva prakRSTatvasamarthanAyAhaeammi pariccatte, ANA khalu bhagavao pariccattA / tIe a paricAe, duNha vi logANa cAo tti // 144 // etasminparityakte, AjJA khalu bhagavataH parityaktA // tasyAzca parityAge, dvayorapi lokayostyAgaH // 144 // . "yaMnI 'tyAti, tasmina gurune parityakta nIjJA-3veza: khaluravadhAraNArthaH, prayogazcAsya darzayiSyate, bhagavato-jinasya parityaktaiva, tadatyAgarUpatvAttasyAH, tataH kimityAha-tasyAzca bhagavadAjJAyAH punaH parityAgevimocane sati dvayorapi-ubhayorami, AstAmekasya, lokayo:-bhavayorityarthaH, tyAgo-bhraMzo bhavati, viziSTaniyAmakAbhAvenobhayalokaviruddhapravRtteH, itizabdo vAkyArthasamAptau / iti gAthArthaH // paJcAzaka 11 gAthA 14 // . have gurukulavAsano tyAga karavAmAM doSo batAvavA dvArA gurvAzAnI A ja pradhAnatAnA samarthana mATe kahe che - gurukulano tyAga thatAM bhagavAnanI AjJAno tyAga ja thAya che. kAraNa ke bhagavAnanI AjJA gurukulanA atyAgarUpa che. bhagavAnanI AjJAno tyAga thatAM A loka ane paraloka ema ubhayalokano tyAga thAya che=ubhayalokenuM ahita thAya che. prazna- bhagavAnanI AjJAnA tyAgathI ubhayalokanuM ahita kema thAya? | uttaraH- bhagavAnanI AjJAno tyAga thatAM potAne vazamAM rAkhanAra= ayogya pravRttithI rokanAra viziSTa (=jenuM vajana paDe tevo) koI na hovAthI te ubhayalokanI viruddha pravRtti kare. AthI ubhayalokanuM ahita thAya. (144) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-145 184 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa naNu evaM kaha bhaNio, diTTaMto gAmabhoinaravaiNo / bhannai apattavisae, guruNo bhaggA na bhAvANA // 145 // nanvevaM kathaM bhaNito dRSTAnto grAmabhoginarapateH // bhaNyate'pAtraviSaye, gurorbhagnA na bhAvAjJA // 145 // praznaH , jo gurvAzAnA tyAgamAM niyamA jinAjJA na rahetI hoya to odhaniryukti graMthamAM 43mI bhASya gAthAmAM grAmAdhyakSa ane 'rAjAnuM dRSTAMta kema kahyuM ? uttaraH- gurvAzAnA tyAgamAM niyamA jinAjJA na rahe e niyama ayogyajIvane AzrayIne che. oghaniryuktisUtra pramANe glAnanI sevaI karanAre gurunI AjJAno bhAvathI tyAga karyo nathI. vizeSArtha:- oniryuktimAM A viSe vigata A pramANe cheAcAryanI AjJAthI koi kAma mATe sAdhu jai rahyo che. rastAmAM tene khabara paDI ke amuka gAmamAM sAdhu bimAra che ane tenI koi sevA karanAra nathI. A sAMbhaLIne te sAdhu AcAryanuM kAma karavA AgaLa na jAya, kiMtu glAnasAdhunI sevA kare. glAnasAdhu sArA thai jAya pachI AcAryanuM kAma karavA AgaLa jAya. ahIM ziSya AcAryane kahyuM ke A rIte glAnasAdhunI sevAmAM rokAi janArA sAdhue AcAryanI AjJAno tyAga karyo. ziSyane samajAvavA AcArye (gAthA 43mAM) kahyuM ke tIrthaMkaronI AzA che ke glAnanI sevA karavI. tIrthaMkaranI AjJAnuM pAlana na karavAthI anartha thAya. A viSayane samajAvavA grAmabhojI (=grAmAdhyakSa) ane rAjAnuM dRSTAMta jaNAvyuM. te dRSTAMta A pramANe che grAmAdhyakSa ane rAjAnuM dRSTAMta koi rAjA yAtrA karavA mATe tatpara thayo. teNe AjJA karI ke yAtrA jatAM rastAmAM huM amuka gAmamAM rokAiza. mATe tyAM mArA mATe nivAsa karo. AthI sevaka te gAmamAM gayo ane grAmAdhyakSane rAjAzAnI vAta kahI. grAmAdhyakSe gAmanA mANasone kahyuMH eka nivAsa rAjA mATe ane eka nivAsa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 185 gAthA-145 mArA mATe taiyAra karo. gAmanA mANasoe vicAryuM. rAjA mAtra eka divasa raheze. tethI rAjA mATe sacitra ane ujvala evo suMdara nivAsa banAvavAno koI artha nathI. Ama vicArIne temaNe rAjAno nivAsa sAmAnya banAvyo. grAmodhyakSano nivAsa cAre bAju cAra ghara hoya tevo suMdara banAvyo. rAjA Avyo. teNe vaMdanamAlAothI ( gharanA dvAra upara bAMdhelI patramALAothI) zobhato grAmodhyakSano nivAsa joyo. rAjA te nivAsa tarapha jhaDapathI cAlavA lAgyo. tethI gAmanA mANasoe kahyuM: he bhagavaMta ! A nivAsa Apano nathI. rAjAe pUchyuM: to A nivAsa kono che ? temaNe kahyuM: grAmodhyakSano che. AthI gusse thayelA rAjAe grAmodhyakSa pAsethI gAma laI lIdhuM, ane gAmanA mANasone paNa daMDyA. - A dRSTAMtano upanaya A pramANe che. grAmodhyakSanA sthAne AcArya che. rAjAnA sthAne tIrthaMkara che. gAmanA mANasonA sthAne sAdhuo che. jevI rIte rAjAjJAnA lopathI grAmodhyakSane ane gAmanA mANasone daMDa thayo, tema tIrthaMkaranI AjJAnuM ullaMghana karavAthI AcArya ane sAdhu e baMnene saMsAraparibhramaNarUpa daMDa thAya. * AnAthI viparIta dRSTAMta A pramANe che- gAmanA mANasoe vicAryuM: grAmodhyakSano latAothI gherAyelo atizaya suMdara nivAsa che. rAjAno nivAsa paNa Avo ja thAo. rAjAnA gayA pachI e nivAsa grAmodhyakSanuM ja thaze. Ama vicArIne temaNe rAjA mATe suMdara nivAsa banAvyo ane grAmodhyakSa mATe ghAsanI jhUMpaDI banAvI. rAjA Avyo. nivAsane joine rAjAe pUchyuM: eka divasamAM AvuM bhavana tame kevI rIte banAvyuM ? gAmanA mANasoe kahyuM A bhavana ame banAvyuM che. grAmodhyakSa mATe A kASTha vagere sAmagrI lAvI hatI. tenAthI Apano nivAsa banAvyo. grAmodhyakSa mATe paNa ghAsanI jhUMpaDI banAvI. tuSTa thayelA rAjAe te gAma kara vinAnuM karyuM. grAmodhyakSanI pUjA karI, tathA tene bIjuM nAma paNa ApyuM. ( A pramANe tIrthakaronI AjJA pAlanAre AcAryanI AjJAnuM pAlana karyuM ja che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-146 186 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ahIM 143mI gAthAmAM jo gurvAjJAnA tyAgamAM jinAjJA na rahetI hoya to zAstrakAroe grAmodhyakSa-rAjAnuM dRSTAMta kema kahyuM ? evo je prazna uThAvyo che te praznano bhAva e che ke grAmodhyakSa-rAjAnA bIjA dRSTAMtamAM grAmodhyakSanI AjJAno bhaMga karavA chatAM rAjAnI AjJAno bhaMga thayo nathI, tema prastutamAM AcAryanI AjJAno bhaMga karavAthI tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga kema thAya ? A praznano ahIM javAba Apyo ke AcAryanI AjJAno bhaMga karavAthI tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga thAya e kathana ayogya jIvane AzrayIne che. yogya jIva tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga thAya tevI AcAryanI AjJAno bhaMga kare nahi. prastutamAM glAnanI sevA karanAre AcAryanI AjJAnuM. dravyathI bhale pAlana karyuM nathI, paNa bhAvathI to karyuM ja che. . . Ama guvaMjJAnA tyAgamAM jinAjJA na rahe e siddha thayuM. (145) titthayaravayaNakaraNe, AyariANaM pae kayaM hoi / etto cciya bhaNiamiNaM, iyarearabhAvasaMvehA // 146 // tIrthakaravacanakaraNe, AcAryANAM prAgeva kRtaM bhavati // ita eva bhaNitamidamitaretarabhAvasaMvedhAt // 146 // tIrthakaravacananA pAlanamAM AcAryavathananuM pAlana. AcAryavacananA pAlanamAM tIrthakaravacananuM pAlana. tIrthakaravacananA pAlanamAM AcAryavacananuM pahelAM ja pAlana thai jAya che. ethI parasparabhAvanA saMyogathI A kahyuM che. vizeSArtha - paraspara bhAvanA saMyogathI A kahyuM che. tIrthaMkara vacananA pAlanamAM AcArya vacananuM pAlana thaI jAya che, ane AcArya vacananA pAlanamAM tIrthakaravacananuM pAlana thaI jAya che. hA, e bemAMthI koI eka vacananuM dravyathI pAlana na paNa hoya, paNa bhAvathI baMnenuM pAlana hoya che. Ama ekanA vacananA pAlanamAM bIjAnA vacanano bhAvathI saMyoga avazya thaI jAya che. mATe ahIM kahyuM ke paraspara bhAvanA saMyogathI A kahyuM che. tIrthakara ane AcArya e bemAMthI ekanA vacananuM pAlana Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa karavAthI bIjAnA vacananuM bhAvathI pAlana thai jAya che. koi ekanA vacanano bhAvathI tyAga karavAthI bIjAnA vacanano bhAvathI avazya tyAga thai jAya che. 187 gAthA-147-148 jema ke-odhaniryuktimAM kahyA pramANe glAnasevA karanAre tIrthaMkaravacananuM pAlana karavAmAM AcAryavacananuM dravyathI pAlana nathI karyuM, paNa bhAvathI karyuM ja che. e rIte koi sAdhu bimAra paDe tyAre guru tene AdhAkarmika AhAra sevananI AjJA kare che. ahIM AdhAkarmika AhAra sevana karanAre tIrthaMkaravacananuM dravyathI pAlana karyuM nathI, paNa bhAvathI karyuM che. (146) jiNakappAipavittI, guruANAe virohiNI na jahA / taha kajjaMtaragamaNe, visesakajjassa paDibaMdho // 147 // jinakalpAdipravRttirgurvAjJAyA virodhinI na yathA / tathA kAryAntaragamane, vizeSakAryasya pratibandhaH // 147 // jevI rIte jinakalpano svIkAra vagere pravRtti gurvAzAnI sAthe virodhavALI nathI, tevI rIte anya kArya mATe javAmAM vizeSa kAryano pratibaMdha nathI=niSedha nathI. vizeSArtha:- ahIM tAtparyArtha e che ke AcAryanA kArya mATe jato sAdhu glAnanI sevAmAM rokAi jAya temAM gurvAzAno virodha nathI. sthavirakalpanuM pAlana sAmAnya kArya che, ane jinakalpanuM pAlana vizeSa kArya che. ahIM jema jinakalpasvIkArarUpa vizeSa kArya gurvAzA sAthe virodhavALuM nathI, tevI rIte AcAryanI AjJAthI anya kArya mATe jato sAdhu glAna sevArUpa vizeSa kArya kare to teno niSedha nathI=gurvAjJAnI sAthe teno virodha Avato nathI. (147) bhAvassa huNikkheve, jiNaguruANANa hoi tullattaM / sarisaM NAsA bhaNiyaM, mahANisIhaMmmi phuDameyaM // 148 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-148-149 188 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa bhAvasya khalu nikSepe, jinagurvAjJayorbhavati tulyatvam / sadRzaM nyAsAd bhaNitaM, mahAnizIthe sphuTametat // 148 // bhAvanikSepamAM rahelA guru ane tIrthaMkara e baMnenI AjJA samAna che. mahAnizItha sUtramAM nikSepAnA ullekhathI guru ane tIrthakara e baMnenI AjJA samAna che e viSayane spaSTa kahyo che. ' vizeSArtha- mahAnizIthasUtra (a.5)mAM pAMca prakAranA AcArone pALanAra ane teno upadeza ApanAra bhAvAcAryane tIrthakara samAna kahyA che. te A pramANe-" mayavaM tisthayaratiyaM mA nAphamijhA dvAdu AyariyasaMtiyaM ? goyamA ! cauvvihA AyariA paNNattA, taM0-nAmAyariyA 1 ThavaNAyariyA 2 davvAyariyA 3 bhAvAyariyA ya 4 / tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMtiyaM ANaM nAikkamijja''tti / .. prazna- he bhagavaMta ! tIrthaMkaranI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joie ke AcAryanI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joie? uttara- he gautama ! AcArya cAra prakAranA che. te A pramANenAmAcArya, sthApanAcArya, dravyAcArya ane bhAvAcArya. temAM je bhAvAcArya che te tIrthakara samAna jANavA. temanI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joie." (148) guNapuNNassa vi vutto, goamaNAeNa gurukule vAso / viNayasudaMsaNarAgA, kimaMga puNa vaccamiarassa // 149 // guNapUrNasyApyukto, gautamajJAtena gurukule vAsaH / vinayasudarzanarAgAtkimaGga punarvAcyamitarasya // 149 // gautamasvAmInA dRSTAMtathI vinaya ane prazastadarzananA rAgathI (? lAbhathI) guNathI pUrNane paNa gurukulavAsamAM rahevAnuM kahyuM che, to pachI bIjAne gurukulamAM vAsa karavAnuM kahe temAM to zuM kahevuM? vizeSArtha gautamasvAmInA dRSTAMtathI- paMcavastakamAM kahyuM che kegurukulavAsa mokSapadanuM kAraNa hovAthI tadbhava mokSagAmI paNa Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 189 gAthA-150 zrIgautamasvAmI vageree tenuM sevana karyuM che. Ama gautamasvAmInA dRSTAMtathI gurukulamAM vAsa karavAnuM kahyuM che. vinaya-prazastadarzananA rAgathI- paMcavaTuka graMthamAM kahyuM che ke guru puNyapuMja hovAthI temanuM darzana paNa prazasta che. gurunI pAse rahevAthI pratidina prazasta gurudarzana thAya, vaMdanAdi karavAthI mahAprabhAvavALA guruno vinaya thAya. Ama vinaya ane prazasta darzananA rAgathI (? lAbhathI) gurukulamAM vAsa karavAnuM kahyuM che. vinaya ane prazasta darzananA upalakSaNathI vaiyAvacce vagere paNa samajavuM. A viSe paMcavastuka graMtha gAthA 690 thI 695 gAthAomAM suMdara varNana karyuM che. Ama zAstramAM jo guNathI pUrNane paNa gurukulamAM rahevAnuM kahyuM che te pachI bIjAne je guNothI apUrNa che, tene gurukulamAM rahevAnuM kahe temAM to kahevuM ja zuM? (149) Na ya mottavyo eso, kulavadhuNAeNa samayabhaNieNaM / bajhAbhAve vi ihaM, saMvego desaNAIhiM // 150 // na ca moktavya eSa kulavadhUjJAtena samayabhaNitena / vImADavIH saMveLo rezanAlibi: 210 | zAstramAM kahelA kulavadhUnA daSTAMtathI gurukulavAsano tyAga na karavo. gurukulavAsamAM bAhya (ArAdhanA)nA abhAvamAM paNa dezanA AdithI saMvega thAya che. vizeSArtha - kulavadhu dRSTAMta- jema kulavadha zvasuragRhamAM pati AdinI game tevI pratikULatAM hovA chatAM teno tyAga karatI nathI, tema ziSya paNa guru AdinI guru Thapako Ape, tarachoDI nAkhe, sAdhu apamAna kare vagere pratikULatA veThIne paNa guru pAse ja rahevuM joie. bAhyanA abhAvamAM paNa- gurukulavAsamAM zArIrika pratikULatA vagere kAraNathI kriyA vizeSa na thaI zake, vizeSa tapa na thaI zake, gurunI vaiyAvacca Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-151 190 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa na thaI zake ItyAdi bAhya ArAdhanA vizeSa na thaI zake to paNa gurunI - dezanA (ane preraNA) vagerethI saMveganI utpatti-vRddhi thAya che. . saMvega eTale mokSAbhilASa athavA bhavanirveda. saMyamajIvanamAM saMvegaguNa atyaMta Avazyaka che. je sAdhumAM saMvega nathI te sAdhu bAhya kaThoratapa vagere ghaNI sAdhanA kare to paNa tenAthI tene yathArtha lAbha na thAya. jenAmAM saMvega che, emAM paNa vRddhi pAmato saMvega che, te sAdhu bAhya kaThora tapa vagere na karI zake to paNa saMveganA baLathI ghaNI ghaNI karmanijarI vagere bahu lAbha meLavI le che. mATe saMveganI utpatti-vRddhi mATe gurukulavAsa anivArya che. A viSe paMcAzaka 11 gAthA 17mAM kahyuM che ke- gurukulavAsamAM cAritra bAhyathI pUrNa na hoya to paNa bhAvathI pUrNa che. gurukulavAsamAM rahenArane mAMdagI AdinA kAraNe pratilekhanA Adi bAhyakrayA paripUrNa na thavAthI cAritra bAhyathI apUrNa hovA chatAM sugurunI dezanAthI thayela saMveganA kAraNe bhAvathI pUrNa hoya che. (150) : khaMtAiguNukkariso, suvihiyasaMgeNa baMbhaguttI ya / / guruveyAvacceNa ya, hoi mahANijarAlAho // 151 // kSAntyAdiguNotkarSaH, suvihitasaGgena brahmaguptizca // guruvaiyAvRttyena ca, bhavati mahAnirjarAlAbhaH // 151 // kSamAdiguNonI vRddhi gurukulavAsamAM thAya. gurukulavAsamAM kSamA Adi guNonI vRddhi thAya. suvihita sAdhuonA saMgathI brahmacaryanuM rakSaNa thAya. guru veyAvaccathI mahAna nirjarA lAbha thAya. vizeSArtha- kSamA Adi guNonI vRddhi thAya- gurukulamAM suMdara sAdhanA thatI hoya che. kSamA Adi guNone dhAraNa karanAra mahAtmAonuM AlaMbana maLe che. tathA dararoja vAcanA thatI hoya che. sAdhanAnuM baLa, guNI mahAtmAonuM AlaMbana ane vAcanA vagerethI gurukulavAsamAM kSamA vagere guNonI vRddhi thAya. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa prazna:- prastutamAM sAdhudharmanuM varNana hovAthI kSamAdinI pradhAnatA batAvavI joie. kAraNa ke sAdhudharma kSamAdi svarUpa che. gurukula to mAtra Azraya che. sAdhya to kSamAdi dharma che. AthI ahIM mAtra AzrayarUpa gurukulanI pradhAnatA batAvavAno koi artha nathI 191 gAthA-152 uttaraH- gurukulamAM ja vinayathI rahelA sAdhuonA sAdhudharma svarUpa kSamAdi guNo siddha thAya che-vRddhi pAme che. arthAt gurukulavAsa vinA kSamAdi guNonI siddhi na thatI hovAthI kSamAdiguNothI paNa gurukulavAsanuM mahattva vadhAre che. brahmacaryanuM rakSaNaH- A viSe paMcAzaka-11 gAthA 21nI TIkAmAM kahyuM che ke- gurukulanA tyAgathI brahmacaryanI gupti na rahe. kAraNa ke sAdhuonI sahAyatA e brahmacaryanI gupti che. gurukulanA tyAgathI brahmacaryanI gupti (=sAdhunI sahAyatA) na rahevAthI brahmacarya na rahe. e rIte bIjA paNa tapa, saMyama vagere dharmo gupti (=sAdhunI sahAyatA) na rahevAthI na rahe. sAdhuonI asahAyatA sAmAnyathI badhA vratonA bhaMganuM kAraNa che. na guru veyAvaccathI mahAna nirjarA lAbhaH- gurune anukULa AhAradi lAvI ApavuM, mAMdagImAM sevA karavI vagere rIte gurunI veyAvacca karavA dvArA vAcanA ApavI, dharmopadeza Apavo, gacchanuM pAlana karavuM vagere gurunA sad anuSThAnomAM sahAya karavAthI karmanirjarArUpa mahAna lAbha thAya che. praznaH- gurunI veyAvaccamAtrathI ATalo badho lAbha zI rIte ? uttaraH- koi vaNika putra lakSAdhipatinA mAtra vIsamA bhAganA dhanathI vepAra kare to paNa tene ghaNo napho thAya. kAraNa ke lakSAdhipatinA mAtra vIsamA bhAganuM paNa dhana ghaNuM (pAMca hajAra) thAya. tevI rIte guru guNothI mahAna hovAthI temanI veyAvacca mAtrathI paNa ghaNo lAbha thAya. (151) mUDho imassa cAe, eehiM guNehi vaMcio hoi / egAgivihAreNa ya, Nassai bhaNiaM ca ohaMmi // 152 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-157-154 192 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa mUDho'sya tyAge etairguNairvaJcito bhavati / ekAkivihAreNa ca, nazyati bhaNitaM caughe (oghaniryuktau) // 152 // mUDha jIva gurukulavAsano tyAga karIne A guNothI vaMcita rahe che. tathA ekAkI vihAra karavAthI guNo nAza pAme che. A viSe ghaniryuktimAM (nIya prabhAra) yuM . vizeSArtha - gurukulano tyAga karavAmAM gurunA saMsargathI sAdhI zakAya tevA veyAvacca, tapa, jJAna, cAritrazuddhi vagere guNono nAza thAya. tathA gurunI upAsanA na karavAthI saMvignonI sAmAcArImAM pravINatA na Ave. AthI sUtrArtha grahaNa, paDilehaNa vagerethI AraMbhI bIjAne dIkSA ApavA sudhInA vividha anuSThAnomAM avidhithI pravRtti thAya. jJAna-kriyAmAM kuzala banyA pachI ja bIjAne dIkSA ApavAno adhikAra prApta thAya che. AthI gurukulamAM nahi rahenAra bIjAne dIkSA ApavAno adhikArI nathI. (152). jaha sAgaraMmi mINA, saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / niti tao suhakAmI, niggayamittA viNassaMti // 153 // evaM gacchasamudde, sAraNamAIhiM coiA saMtA / / niti tao suhakAmI, mINA va jahA viNassaMti // 154 // yathA sAgare mInAH saMkSobhaM sAgarasyAsahamAnAH / nirgacchanti tataH sukhakAmino nirgatamAtrA vinazyanti // 153 // evaM gacchasamudre, sAraNAdibhizcoditAssantaH // nirgacchanti tataH sukhakAmino mInA iva yathA vinazyanti // 154 // yathA 'sAgare' samudre 'mInAH' matsyAH saMkSobhaM sAgarasya asahamAnA nirgacchanti tataH samudrAt 'sukhakAminaH' sukhAbhilASiNo, nirgatamAtrAzca vinshynti|| . evaM gacchasamudre sAraNA eva vIcayastAbhistyAjitAH santo nirgacchanti tato gacchasamudrAtsukhAbhilASiNo mInA iva mInA yathA tathA vinazyantiM (mo. ni. 2 // . 117-118) Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jema sAgaramAM sAgaranA kSobhane sahana nahi karanArA sukhAbhilASI matsyo samudramAMthI bahAra nIkaLI jAya che, ane nIkaLatAM ja marI jAya che. (117) te rIte gaccharUpa samudramAM sAraNAdirUpa taraMgothI prerAyelA sukhAbhilASI matsyo jevA sAdhuo gaccharUpa samudramAMthI nIkaLI jAya che, ane vinAza pAme che. saMyamathI bhraSTa thAya che. (118) (153-154) bhaNiA AyAraMmi vi, diTThA doseNa NAvariyanti / 'taddikI' phaAApha-vayaLo purur gurugraM bhaNitA AcArAGge'pi duSTA doSeNa nA''vriyante / tatkRSTayA' tyAvivanato guruta gurum II* I zpaka 193 * gAthA-155 gurunI dRSTi samakSa rahevAthI doSothI bacAya AcArAMga sUtramAM guruthI jovAyelA sAdhuo doSathI AvarAtA nathI =lepAtA nathI ema kahyuM che. tathA tavidnI ityAdi vacanathI gurukula mahAna che. vizeSArtha:- tavidnAr ityAdi vacana A pramANe che- ''taddikI tamottIe tappurakkAre tassaNNI tannivesaNe jayaMvihArI cittaNivAI pNthnnikhvAd pattivAhire pAsIya pALe AnjhegmA''-(AcA. zrutaskaMdha-1 a. 5 u-4 sUtra 158) vyAkhyA- taddiI-teonI (gurunI) dRSTie vartana karavuM, tAtparya ke haiya-upAdeya bhAvomAM gurunI AMkhe jovuM, teonA mantavyane anusaravuMteonI icchA pramANe vartavuM, ''tathyottIr'-teoe jaNAvelI bAhya-abhyantara sarvasaMyogothI je virati eTale mukti(anAzaMsa bhAva), tenA baLe sadA jIvavuM. tAtparya ke bAhya-abhyantara sarvasaMyogomAMthI Asakti dUra karavA sadA prayatna karavo, ''tapuravAre''-te guruno puraskAra ka2vo, eTale ke saghaLAM kAryomAM gurune AgaLa rAkhavA, te te viSayamAM teonI kRpA mAnavI. tAtparya ke 'gurukRpAthI ja (teonA AzIrvAdathI ja) te te kAryomAM saphaLatA prApta karI zakuM chuM' evI dRDhazraddhA rAkhavI, tathA 'tassI'' teonI saMjJA(jJAna)vALA banavuM, arthAt saghaLAM kAryomAM gurunA jJAnano (hitazikSAno)upayoga karavo, potAnI buddhi-kalpanAthI koi kArya nahi karavuM. ''taLivesaLe'' 5. 13 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-156-157-158 194 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa = te gurunA sthAnane ja potAnuM sthAna banAvavuM, arthAt sadAya gurukuLavAsamAM (gurunI samIpamAM) ja rahevuM. have te gurukulavAsathI sAdhu kevo bane ? te kahe che ke "navihArI'=sarva vyApAromAM jayaNApUrvaka pravRtti karavAnA svabhAvavALo, tathA " vivA'' gurunA citta (abhiprAya-Azaya)ne anusarIne dareka kriyAmAM pravRtti karavAnA svabhAvavALo, arthAt guru AjJA ke upadeza na kare to paNa gurunA hRdayane samajIne te pramANe vartanAro. "kaMthA 'guru koI sthaLe bahAra gayA hoya tyAre teonA AvavAnA mArgane-rastAne vAraMvAra joto rahe tevo, "kyAre guru padhAre" ema dhyAna karanAro, gurunA virahane sahana karavAmAM azakta, upalakSaNathI-gurune zayana karavAnI icchA thAya tyAre saMthAro pAtharavo, vigere teonI sarva sevA karavAnA svabhAvavALo, agara guru nidrA le tyAre vAraMvAra temanI saMbhALa karanAro, yudhita hoya tyAre zuddha AhAra meLavI ApanAro, ityAdi gurubhakti karavAnA svabhAvathI gurunI ArAdhaka. vaLI "vihire' ahIM pari' eTale cAre dizAmAM gurunA avagrahathI (=besavuM, zayana karavuM. vigere gurune vAparavAnI sADA traNa hAtha pramANa jagyAthI) prayojana na hoya tyAre bAhire'= bahAra rahe, tAtparya ke vinA prayojane avagrahamAM na jAya, guruthI sADA traNa hAtha dUra bese-Ubho rahe e rIte guruno vinaya karanAro tathA pAsiya pALe chenA"=guru koI kArya prasaMge koI sthaLe mokale tyAre hiMsA na thAya tema bhUmine-jIvone joine (iryAsamitinA pAlanapUrvaka) cAlanAro. (dharmasaMgraha bhAga bIjAmAMthI sAbhAra uddhata.) (155) jaM puNa 'nayA labhijjA', iccAIsuttamegacAritte / taM puNa visesavisayaM, suniuNabuddhIhi daTThavvaM // 156 // pAvaM vivajayaMto, kAmesu tahA asajjamANo a / tatthutto eso puNa, gIyattho ceva saMbhavai // 157 // bALo' 'manA, viM vahi' phivayamo cho ! aviyattassa vihAro, avi ya Nisiddho phuDaM samae // 158 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 195 gAthA-15-157-158 yatpunaH 'na ca labhate' ityAdisUtramekacAritve // tatpunarvizeSaviSaya, sunipuNabuddhibhirdraSTavyam // 156 // pApaM vivarjayan kAmeSu tathA'sajyamAnazca // tatrokta eSa punaH gItArtha eva sambhavati // 157 // 'nAto' ajJAnI kiriSyati ?' tyAtivanato : avyaktasya vihAro'pi ca niSiddhaH sphuTaM samaye // 158 // kevA sAdhune kayAre ekalA rahevAnI anujJA che? vaLI ekAkI vihAra saMbaMdhI nA nakhejha ityAdi je sUtra che te sUtra sunipuNa buddhimAnoe vizeSa viSayavALuM jANavuM. (156) kAraNa ke te sUtramAM pApano tyAga karato ane viSayomAM Asakta nahi banato evo sAdhu kahyo che. Avo sAdhu gItArtha ja saMbhave. (157) nAto ItyAdi vacanathI tathA sanALI viM zAhI ItyAdi vacanathI agItArtha Avo na hoya. vaLI zAstramAM agItArthanA vihArano spaSTa 'niSedha karyo che. vizeSArtha- dazavaikAlika (bIjI cUlikA gA.10)mAM kahyuM che ken yA bhejjA niuNaM sahAyaM, guNAhiaM vA guNao samaM vA / ekko vi pAvAi vivajayaMto, viharija kAmesu asajjamANo // ' "kAladoSathI jo potAnAthI adhika guNavALo, samAna guNavALo ke hIna guNavALo paNa) saMyamanA anuSThAnomAM kuzala evo sahAyaka na maLe to sUtrokta vividha prakArothI pApono (pApanAM kAraNa asad anuSThAnono) tyAga karato ane iMdriyonA viSayomAM Asakta na banato ekalo paNa vicare. (paNa pAsatyAdino saMga na kare." prazna - jo gurukulamAM ja rahevAnuM hoya to dazavaikAlikamAM A pramANe ekalA vicAravAnuM kema kahyuM ? ' uttaraH- dazavaikAlikamAM ekalA vicaravAnuM vidhAna viziSTa sAdhune AzrayIne che, nahi ke badhA sAdhuone AzrayIne. kAraNa ke te gAthAmAM ekalA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vicaranAranuM 'pApano tyAga karato'' evuM vizeSaNa che. agItArtha pApano tyAga karI zake nahi. kAraNa ke (dazavaikAlika a. 4 gA. 10mAM) kahyuM che ke gAthA-159 196 paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA nAhIi cheyapAvagaM // 10 // pahelAM jIvonuM svarUpa, jIvonA saMrakSaNano upAya, jIvonA saMrakSaNanuM phala vagere saMbaMdhI jJAna ane pachI dayA, ema dIkSita badhA jJAnapUrvaka kriyA karanArA hoya che. jIvonuM svarUpa AdithI ajJAna jIvazuM karaze ? ane hita-ahitane kevI rIte jANaze ? "agItArtha pApano tyAga karI zake nahi" e viSaya A vacanathI siddha thAya che. vaLI zAstramAM agItArthanA vihArano paNa spaSTa niSedha che. AthI pUrvokta ekAkI vihAra saMbaMdhI sUtra viziSTa sAdhunI apekSAe che, koi paNa sAdhunI apekSAe nahi. (158) gIyattho a vihAro, bIo gIyatthanIsio bhaNio / etto ta avihAro, nANunnAo jiNavarehiM // 159 // gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthanizrito bhaNitaH // phatastRtIyo vihAro, nAnujJAto nAinavare chu gIta :- parijJAto'rtho yaiste gItArthAH - jinakalpikAdaya:, teSAM svAtantryeNa yad viharaNaM sa gItArtho nAma prathamo vihAraH / tathA gItArthasyaAcAryopAdhyAyalakSaNasya nizritAH paratantrA yad gacchvAsino viharanti sa gItArthanizrito nAma dvitIyo vihAro bhaNitaH / ita UrddhamagItArthasya svacchandavihAritArUpastRtIyo vihAro nAnujJAtaH 'jinavarai: ' bhgvdbhistiirthnairiti || bRhatva // 688 // = jinezvaroe eka gItArtha vihAra ane bIjo gItArtha nizrita vihAra ema be vihAro kahyA che. A bethI trIjA vihAranI anujJA ApI nathI. vizeSArthaH- praznaH- gItArthano vihAra ema kahevAne badale gItArthavihAra ema kema kahyuM ? Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 197 gAthA-160 uttaraH- gItArtha ane vihAramAM abhedanA upacArathI (=gItArtha ane vihAra abhinna che evI vivekSAthI) vihArane ja gItArtha kahyo che. gItArtha nizrita eTale gItArthanI nizrAvALo. trIjo vihAra eTale eka ke aneka agItArthono svataMtra vihAra. jinakalpika vagereno vihAra gItArtha vihAra che. AcAryanI ke upAdhyAya (vaMgere)nI nizrAmAM rahelA gacchavAsI sAdhuono vihAra gItArtha nizrita vihAra che. agItArthono svachaMdapaNe vihAra trIjo vihAra che. (159) ___itazcAgamavacanAdidaM vizeSaviSayaM mantavyamityata AhaegAgiyassa dosA, itthI sANe taheva paDiNIe / bhikkhavisohi mahavvaya, tamhA sabiijjae gamaNaM // 160 // ekAkino doSAH strI zvA tathaiva pratyanIkaH / bhikSAvizodhirmahAvratAni, tasmAt sadvitIyena gamanam // 160 // ___ 'egAgiyasse 'ti ekAkina:-asahAyasya viharataH sataH doSA-dUSaNAni bhavanti, tadyathA-'itthIsANe 'tti strIzuni, ayaM ca samAhAradvandvaH, tatazca strIviSaye zvaviSaye ca, tatra strIviSaye "vihavA pautthavaiyA, payAramalahaMti daTTamegAgiM / dArapihaNe ya gahaNaM, icchamaNicche ya dosA u // 1 // " tathA zvA-kauleyakaH, taddoSazca tenaikasya paribhavaH, tathaiveti samuccayArthaH, pratyanIke-sAdhupradviSTaviSaye, sa hyekAkinamabhibhavet, 'bhikkha-visohimahavvaya'tti iha saptamIbahuvacanadarzanAt bhikSAvizuddhau viSaye doSA mahAvrateSu ca, tatra yugapadgRhatrayasya bhikSAgrahaNe ekasyopayogakaraNe'nyagRhadvaye tatkaraNe'zaktatvAttadazuddhiH, tata eva ca prANAtipAta-viramaNavirAdhanA, nimittaprazne ca ni:zaMkatayA tadbhaNane mRSAvAdaH, viprakIrNa-dravyadarzane jighRkSAdibhAvAdadattAdAnaM, strImukhanirIkSaNAdau maithunaM, tatra snehAtparigraha iti, yasmAdete'sahAyasya doSAstasmAt 'sabiijjae 'tti sadvitIyasya saptamISaSThyorabhedAt gamanaM-bhikSArthamaTanaM, yadi ca bhikSATanamapi sasahAyasyaiva yuktaM tadA sutarAM vihAraH sasahAsyaiva yujyate, sasahAyo hi sarvAnetAn prAyaH parihartuM prabhurbhavatIti // paJcAzaka-11 // 31 // ___ (=nIyenI thAma uvAze te) sAmavayanathI nayA labhejA e vacana vizeSaviSayavALuM jANavuM. AthI graMthakAra kahe che Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ekalA bhikSA janArane strI, zvAna, pratyanIka, bhikSAvizuddhi ane mahAvrata saMbaMdhI doSo lAge che. mATe bIjAnI sAthe bhikSAe javuM joie. vizeSArtha:- (1) strI saMbaMdhI doSo (oniryukti bhASya gAthA 222mAM) A pramANe chevivA-paDathavaDyA, yAramanahaMti jumeLIiM / dArapihaNe ya gahaNaM, icchamaNicche ya dosA u // 222 // vidhavA, jeno pati paradeza gayo che tevI strI, je strIne bahAra javA na de-ghara AdimAM ja rAkhe tevI strI, A traNa prakAranI strIomAMthI koi strI sAdhune gharamAM ekalo Avelo joine bAraNuM baMdha karI de ane viSayasevananI mAMgaNI kare. A vakhate jo sAdhu viSayasevana kare to saMyamano nAza thAya ane na kare to te strI lokone (potAno doSa jAhera na thAya e mATe)* A sAdhu mArI ijjata le che vagere khoTuM kahe. AthI zAsananI hIlanA thAya. gAthA-161 198 (2) ekalAno zvAnathI parAbhava thAya. (3). sAdhu upara dveSabhAvavALo koi zatru ekalA sAdhuno parAbhava kare. (4) ekIsAthe traNa gharomAMthI bhikSA vahorAvavA Ave tyAre ekalo badhI tarapha upayoga na rAkhI zakavAthI bhikSA azuddha bane. (5) azuddha bhikSA levAthI pahelA vratano bhaMga thAya. ekalo hovAthI koi nimitta vagere saMbaMdhI prazna pUche to niHzaMkapaNe (Ama ja thaze ema jakAra pUrvaka) kahe tethI mRSAvAda doSa lAge. gharamAM chUTuM paDeluM dhana joine levAnI icchA thavAthI adattAdAna doSa lAge. strImukhanuM nirIkSaNa AdithI maithuna doSa lAge. strImukhanuM nirIkSaNa vagere karyA pachI temAM rAga thavAthI parigraha doSa lAge. ekalA bhikSA janArane A rIte doSo lAgatA hovAthI bIjAnI sAthe bhikSA javuM joie. jo bhikSA paNa bIjAnI sAthe javuM joie to vihAra to sutarAM bIjAnI sAthe ja karavo joie. bIjAnI sAthe vihAra Adi karavAthI A doSono tyAga karavAmAM prAyaH samartha bane che. (160) * jAo a ajAo ya, duviho kappo ya hoi vinneo / ikkiko puNa duviho, samattakappo ya asamatto // 169 // Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA - 161-162-163 199 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gIyatthajAyakappo, agIo puNa bhave ajAo a / paNagaM samattakappo, tadUNago hoi asamatto // 162 // uubaddhe vAsAsu u, satta samatto tadUNago iyaro / . asamattAjAyANaM, oheNa na hoi AbhavvaM // 163 // jAtazcA'jAtazca dvividhaH kalpazca bhavati vijJeyaH / ekaikaH punardvividhaH samAptakalpazcA'samAptaH // 161 // gItArtho jAtakalpo'gItaH punarbhavedajAtazca / paJcakaM samAptakalpastadUnako bhavatyasamAptaH // 162 // Rtubaddhe, varSAsu ca sapta samAptastadUnaka itaraH / asamAptAjAtAnAmoghena na bhavatyAbhAvyam // 163 // 'jAo 'ityAdi, 'gIyattho' ityAdi, 'uu' ityAdi, tatra jAtAniSpannAH zrutasaMpadupetatayA labdhAtmalAbhAH sAdhavastadavyatirekAtkalpo'pi jAta ucyate, etadviparItaH-punarajAtaH cazabdau samuccayArthI, dvividha eva dvidhaiva kalpaH-samAcAraH tuzabdo'vadhAraNArtho niyojita eva bhavati - syAt jJAtavyoboddhavyaH, ekaikaH-pratyekaM apiceti punararthaH dvividho-dvidhA, samAptakalpaHparipUrNasamAcAraH cazabdaH samuccayArtho niyokSyate ca asamAptazca - aparipUrNazca, kalpa iti prakramagamya iti // 27 // jAtAdInAmeva lakSaNamucyategItArthasAdhusaMbandhitvAd gItArtho yo vihAraH sa jAtakalpo'bhidhIyate, agItaH khalu-agItArthasAdhusaMbandhI punaH bhavet syAt ajAtastu - ajAtakalpa eva, tathA 'paNagaM 'ti sAdhupaJcakaM tadavyatirekAt kalpo'pi samAptakalpo nAma vihAro bhavati 'Rtubaddha' N ityasyeha saMbandhAt avarSAsu, tathA tadUnakaH - paJcakanyUno dvitricaturANAM sAdhUnAmityarthaH bhavati - syAt asamAptaH - asamAptakalpa Rtubaddha eveti // 28 // 'uubaddhe' iti yojitameva, varSAsu tu varSAkAle punaH sapta sAdhavaH, saptAnAmityarthaH samAptaH - samAptakalpo bhavati, tadUnakaH - tebhyo nyUnatarANAmityarthaH, itara :- asamAptakalpo varSAsveva, yacca varSAsu saptAnAM vihAravarNanaM tatkila varSAsu teSAM glAnatvAdisaMbhave sahAyasyAnyata AgamanAsaMbhavAdalpasahAyatA mA bhUditihetoriti vihAraprarUpaNA, tatazcAsamAptAjAtAnAM " Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa asamAptakalpAjAtakalpavatAM sAdhUnAM oghena - utsargeNa na bhavati - nAsti AbhAvyaMkSetratadgataziSyabhaktapAnavastrapAtrAdikamAgamaprasiddhaM tatreyamAbhAvyavyavasthA - "mAso vA cauro vA khettaM sAhammiyANa Abhavati / so'vi ya puvvapaviTTho tatta (jAta) samatto asoyA ya // 1 // jaM iMdakheDakhettaM rAyA vA jattha siTThiNo juttaM / taM mottumantrakhettaM paMcakkosaM jatINeyaM // 2 // '' tyAdi // 26 // (pAza gAthA 27-28-22) gAthA-161-162-163 200 'na yA tameggA' e sUtra vizeSa viSayavALuM che tenuM samarthana kare che kalpanA jAta ane ajAta ema be prakAra che. e be prakAranA samApta ane asamApta ema be prakAra che. (161) gItArthano ke gItArthanI nizrAvALA sAdhuono vihAra jAtakalpa che. agItArthano ke gItArtha nizrA vinAnA sAdhuono vihAra ajAtakalpa che. comAsA sivAya zeSakALamAM pAMca sAdhuono vihAra samAptakalpa che, tenAthI ochA (cAra vagere) sAdhuono vihAra asamAMhrakalpa che. (162) comAsAmAM sAta sAdhuo rahe te samAptakalpa ane tenAthI ochA (cha vagere) rahe te asamAptakalpa che. cAturmAsamAM mAMdagI Adi thAya to bIjA sthaLethI sAdhu AvI zake nahi, ethI joie teTalI sahAyatA maLI zake nahi. mATe comAsAmAM jaghanyathI sAta sAdhuone rahevAnuM vidhAna che. je sAdhuo asamAptakalpavALA ane ajAtakalpavALA che, arthAt apUrNa saMkhyAvALA ane agItArtha che temanuM utsargathI (=sAmAnyathI) kaMipaNa AbhAvya (=mAlikInuM) thatuM nathI. arthAt tevA sAdhuo je kSetramAM vicaratA hoya te kSetra ane te kSetramAMthI prApta thayela ziSya, AhAra-pANI, vastrapAtra vagere kaMipaNa temanI mAlikInuM thatuM nathI-tenA upara temano hakka thato nathI. AbhAvyanI (=mAlikInI) vyavasthA A pramANe che * mAso vA cauro vA, khettaM sAhammiyANa Abhavati / soviya puvvapaviTTho, jAtasamatto asoyA ya // jaM iMdakheDakhettaM, rAyA vA jattha siTTiNo juttaM / taM mottumannakhettaM, paMcakkosaM jatINeyaM // presanI yAdIH- yAti-1. pI. ema. phAivamAM javuM. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 201 gAthA-164 ("bUka 4840 vageremAM tathA vya0 cothA udezAmAM 10 mA sUtranI bhASyagAthAomAM AbhAvya prakaraNa che. paNa A gAthAo temAM nathI. viziSTa gItArthone pUchavA chatAM A be gAthAo kayA graMthomAM che te jANI zakAyuM nathI. A be gAthAono bhAva samajAI javA chatAM amuka zabdono artha spaSTa na pAthI artha yo nathI.) (163) vizeSArtha- apUrNa saMkhyAvALA ane agItArthanA AbhAvyano (mAlikIno) niSedha karyo hovAthI temanA vihArano niSedha thaI ja gayo che. AnAthI paNa, eTale ke ekalA vicaranAranuM "pApano tyAga karato' e vizeSathI 4 naha, tu maha yuM te vihAna niSedhathI 59, nayA labhejjA me sUtra viziSTa sAdhu saMbaMdhI cha, naDi 3 game te sAdhusaMbaMdhI, mema siddha thAya che. (161-162-163) vizeSaviSayatvamevAsya spaSTayannAhatA gIyaMmi imaM khalu, tayanna lAbhaMtarAyavisayaMti / suttaM avagaMtavvaM, NiuNehiM taMtaNIIe // 164 // tasmAd gIte idaM khalu vacanaM lAbhAntarAyaviSayamiti // sUtramavagantavyaM nipuNaistantranItyA // 164 // . 'tA' ityAdi, 'tA' iti yasmAdetAnyAgamanavacanAni sAmAnyasAdhorekAkitvaniSedhakAni santi tasmAt gIte-gItArthasAdhuviSaye idaM-'egovi pAvAI vivajayaMto' ityetatsUtramavagantavyamiti yogaH, khaluravadhAraNArthaH, sa ca yokSyate, atha. gItArthaviSayaM kimidaM sAdhusAmAnyata eva ?, netyAha-tasmAd-gItArthasAdhoranye-apare ye guNavatsAdhavasteSAM yo lAbha:-prAptistatra yo'ntarAyo-vighnaH sa eva viSayo-gocaro yasya tattathA, atastadanyalAbhAntarAyaviSayameva, gItArthasyApi sAdhvantarAprAptAvekAkitvAnujJAnaparamidamiti bhAvaH, anyathA sasahAyataiva yuktA, yato'bhidhIyate-"kAlaMmi saMkiliTe chakkAyadayAvaro'vi saMviggo / jayajogINamalaMbhe paNaga'nnayareNa saMvasai // 1 // " pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandAbhidhAnAnAM paJcAnAM sAdhUnAmekatareNa saha vasatItyarthaH, itizabdaH prAgvat, sUtraM-'na yA labhe'-ityAdivRttarUpamavagantavyaM-avaseyaM nipuNaiH-subuddhibhiH tantrayuktyA-AgamikopapattyoktarUpayA / iti gAthArthaH (paJcAzaka 11-33) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-165 202 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa dazavaikAlakinuM vacana vizeSa viSayavALuM che enI spaSTatA karatA graMthakAra kahe che. A pramANe Agamavacano sAmAnya sAdhune ekalA rahevAno niSedha karanArA hovAthI nayA tamejhA e dazavaikAlikanuM sUtra gItArtha sAdhu saMbaMdhI che, temAM paNa bIjo tevo koI sahAyaka sAdhu na maLe to ja che, arthAt bIjo tevo koI sahAyaka sAdhu na maLe to ja gItArtha sAdhune ekalA vicaravA saMbaMdhI che. agItArthe to bIjAnI sAthe ja rahevuM joIe. kAssa ke (paMcakalpabhASyamAM) kahyuM che ke-"chakAyajIvonI dayAmAM tatpara saMvegI paNa kharAba kALamAM saMvignagItArthano joga na maLe to pAsatyo vagere pAMcamAMthI . koI ekanI sAthe rahe. (paNa ekalo na rahe.)" AthI nipuNoe dazavaikAlikanuM nayA tamejhA e sUtra ahIM jaNAvelI AgamayuktithI bIjo tevo sahAyaka na maLe to ja gItArtha sAdhu saMbaMdhI che ema samajavuM. (164) ikkassa puNo tassa vi, visame kAle tahA vi Na vihare / jaNaavavAyabhayAo, vavaDhio esa taMtaMmi // 165 // stha punastasyapi viSa(:) (ta:) tathApi viren | janApavAdabhayAd vyavasthita eSa tantre // 165 // .. tathA sahAyaka rahita ekalo sAdhu jo. viSamakALa prApta thAya to paNa jana apavAdanA bhayathI ekAkI na vicare. A siddhAMta zAstramAM (paMcakalpabhASyamAM) nizcita thayelo che. vizeSArtha-tahAvi- to paNa e zabdono artha A pramANe che-"ukta gItArtha sAdhu sahAyaka maLe to ekAkI na vicare, tathA viSamakALa prApta thAya to paNa ekAkI na vicare." sahAyaka na maLe to paNa jo viSamakALamAM ekAkI vicare to "A sAdhu ekAkI vicare che" ityAdi lokApavAda thAya. ahIM viSamakALa eTale loko ghaNA ajJAna hoya ane ethI susAdhune ane kusAdhune oLakhI na zakavAthI sArA paNa ekAkI sAdhunI niMdA kare tevo kALa. (165) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 203 thA-166-167-198-168 (zAstra (paMya485 ma. u. 1748)mA nizcita thaye siddhAMtane che.) kAlaMmi saMkiliTTe, chakkAyadayAvaro vi saMviggo / jayajogINamalaMbhe, paNagannayareNa saMvasai // 166 // kAle saMkliSTe SaTkAyadayAparo'pi saMvignaH // yatayoginAmalAbhe paJcakAnyatareNa saMvasati // 166 // chakAyajIvonI dayAmAM tatpara saMvegI paNa sAdhu saMkilaSTakALamAM saMvigna gItArtha jo na maLe to pAsatyo vagere pAMcamAMthI koI ekanI sAthe 23. (59 // meDI - 23.) (166) iya egAgivihAre, aidaMpajatthao suparisuddhe / gurukulavAsaccAo, leseNa vi bhAvao Natthi // 167 // ityekAkivihAra aidamparyArthataH suparizuddhaH / gurukulavAsatyAgo lezenApi bhAvato nAsti // 167 // : A pramANe tAtparyArthathI suparizuddha evA ekAkI vihAramAM gurukulavAsano bhAvathI jarApaNa tyAga thato nathI. (167). guNavaM ca gurU sutte, jahatthagurusaddabhAyaNaM i8o / . iyaro puNa vivarIo gacchAyAraMmi jaM bhaNiaM // 168 // guNavAMzca guruH sUtre yathArthaguruzabdabhAjanamiSTaH / itaraH .punarviparIto, gacchAcAre ca yad bhaNitam // 168 // zAstramAM guNavAna ja guru sAnvaya gurUzabdano AdhAra che. ethI te ja guru tarIke iSTa che. guNothI rahita guru sAnvaya guruzabdano AdhAra nathI. tethI te guru tarIke iSTa nathI.) kAraNa ke gacchAcAra prakIrNakamAM(nIce prabhA) cha. (168) titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM ca aikkato, so kApuriso Na sappuriso // 169 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-169 204 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tIrthakarasamaH sUriH, samyagyo jinamataM prakAzayati // AjJAM cAtikrAmansa kApuruSo na satpuruSaH // 169 // vyAkhyA-sa sUristIrthakarasamaH sarvAcAryaguNayuktatayA sudharmAdivat tIrthakarakalpo vijJeyaH, na ca vAcyaM catustriMzadatizayAdiguNavirAjamAnasya tIrthakarasyopamA sUrestadvikalasyAnucitA, yathA tIrthakaro'rthaM bhASate evamAcAryo'pyarthameva bhASate, tathA yathA tIrthakara utpannakevalajJAno bhikSArthaM na hiNDate evamAcAryo'pi bhikSArthaM na hiNDate, ityAdyanekaprakAraistIrthakarAnukAritvasya sarvayatibhyo'tizAyitvasya paramopakAritvAdezca khyApanArthaM tasyAH nyAyyataratvAt / kiJca-zrImahAnizIthapaJcamAdhyayane'pi bhAvAcAryasya tIrthakarasAmyamuktam yathA-'se bhayavaM! kiM titthayarasaMti ANaM nAikkamijjA, udAha AyariasaMtiaM ? goamA ! cauvvihA AyariyA bhavaMti, taM jahA-nAmAyariA ThavaNAyariyA davvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMtiaM ANaM nAikkameja 'tti| sa. kaH? yaH samyagyathAsthitaM jinamataM-jagatprabhudarzanaM naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtarUpanayasaptakAtmakaM prakAzayati-bhavyAn darzayatItyarthaH / tathA AjJAM-tIrthakaropadezavacanarUpAM atikrAman-vitathaprarUpaNAdinollaGghayan sa sUriH kApuruSaH puruSAdhamaH, na satpuruSo-na pradhAnapuruSa iti / iMha cAjJollavinaH kApuruSatvamAtramaihalokikaM phalaM, pAralaukikaM tu tattadanekadussahaduHkhasantatisaMvalitamanantasaMsAritvaM zrI mahAnizIthapaJcamAdhyayanokta-sAvadhAcAryasyeva jJeyam / tathAhi ____asyA RSabhAdicaturviMzatikAyAH prAganantakAlena yA'tItA caturviMzatikA, tasyAM matsadRzaH saptahastatanurdharmazrInAmA caramatIrthakaro babhUva / tasmiMzca tIrthakare saptAzcaryANi abhUvan / asaMyatapUjAyAM pravRttAyAmaneke zrAddhebhyo gRhItadravyeNa svasvakAritacaityanivAsino'bhUvan / tatraiko marakatacchaviH kuvalayaprabhanAmA'nagAro mahAtapasvI ugravihArI ziSyagaNaparivRtaH samAgAt / tairvanditvoktaMatraikaM varSArAtrikacaturmAsakaM tiSTha, yathA tvadIyAjJayA'neke caityAlayA bhavanti, kurvasmAkamanugrahaM, tenoktaM-sAvadyamidaM nAhaM vAGmAtreNApi kurve / tadevamanena Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 205 gAthA-169 bhaNatA ,satA tIrthakRnnAmakArjitaM, ekabhavazeSIkRtazca bhavodadhiH / tatastaiH savairekamataM kRtvA tasya sAvadyAcArya iti nAma dattaM prasiddhiM nItaM ca / tathA'pi tasya teSvISadapi kopo nAbhUt / anyadA teSAM liGgamAtrapravrajitAnAM mithaH AgamavicAro babhUva / yathA zrAddhAnAmabhAve saMyatA eva maThadevakulAni rakSanti patitAni ca samAracayanti / anyadapi yattatra karaNIyaM tasyApi karaNe na doSaH / ke'pyAhuH-saMyamo mokSanetA, kecidUcuH prAsAdAvataMsake pUjAsatkArabalividhAnAdinA tIrthotsarpaNenaiva mokSagamanam / evaM teSAM yathecchaM pralapatAM vivAde'nya Agamakuzalo nAsti ko'pi yo vivAdaM bhanakti / sarvaiH sAvadyAcArya eva pramANIkRta AkArito dUradezAtsaptabhirmAsairviharan samAgAt / ekayAryayA zraddhAvazAt pradakSiNIkRtya jhaTiti mastakena pAdau saGghaTTayantyA vavande dRSTastairvandhamAnaH / ____ anyadA sa teSAmagre zrutArthakathane'syaiva mahAnizIthasya paJcamAdhyayanavyAkhyAne AgrateyaM gAthA, 'jatthitthIkarapharisaM, aMtariyaM kAraNe vi uppanne / arihA vi karija sayaM, taM gacchaM mUlaguNamukkaM // 1 // ' AtmazaGkitena tenaM cintitaM sAdhvIvandanametairdRSTamasti, sAvadhAcArya iti nAma purApi dattaM, sAmprataM tu yathArthakathane'nyadapi kimapi kariSyanti / anyathA prarUpaNe tu mahatyAzAtanA anantasaMsAritA ca syAtAm, tataH kiM kurve, athavA yad bhavati tad bhavatu yathArthameva vyAkaromIti dhyAtvA vyAkhyAtA yathArthA gAthA / taiH pApairuktaM-yadyevaM tat tvamapi mUlaguNahIno, yataH sAdhvyA vandamAnayA bhavAn spRSTaH, tato'yazobhIruH sa dadhyau kimuttaraM dade / AcAryAdinA kimapi pApasthAnaM na sevanIyaM trividhaM trividhena, yaH sevate so'nantasaMsAraM bhrAmyati / tairvilakSaM dRSTvoce kiM na vakSyasi / sa dadhyau kiM vadAmi / tatastena dIrghasaMsAritvamaGgIkRtyoktam-ayogyasya zrutArtho na dAtavyaH 'Ame ghaDe nihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 1 // ' ityAdi / tairUce-kimasambaddhaM bhASase, apasara dRSTipathAt / aho tvamapi saGkena pramANIkRto'si / tatastena dIrghasaMsAritvamaGgIkRtyoktaM, utsargApavAdairAgamaH sthito, yUyaM na jAnItha / "egaMtaM micchattaM jiNANa ANA aNegattaM / " taidhRSTairmAnitaM, tataH sa prazaMsitaH / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-169 206 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ____sa ekavacanadoSeNAnantasaMsAritvamupAyA''pratikrAnto mRtvA vyantaro babhUva 1 / tatazcyutvotpannaH proSitapatikAyAH prativAsudevapurohitaduhituH kukSau, kulakalaGkabhItAbhyAM pitRbhyAM nirviSayIkRtA sA kvApi sthAnamalabhamAnA durbhikSe kalpapAlagRhe dAsItvena sthitA / madyamAMsadohado'syAH saJjAtaH / bahUnAM madyapAyakAnAM bhAjaneSUcchiSTe madyamAMse ca bhuGkte, kAMsyadUSyadraviNAni corayitvA'nyatra vikrIya madyamAMse bhuGkte / gRhasvAminA rAjJo niveditam / rAjA mAraNAya prasUtisamayaM yAvadrakSitumarpitA cANDAlAnAM, aprasUtA na hanyate iti tatkuladharmatvAt / prasUtA bAlakaM tyaktvA naSTA / rAjA paJcasahasradraviNadAnena bAlaH pAlitaH / kramAt sUnAdhipatau mRte rAjJA sa eva tadgRhasvAmI kRtaH paJcazatAnAmIzaH 2 / tato mRtvA saptamapRthivyAM 33 sAgarAyuH 3 / tataH uddhRtyAntaradvIpe ekorukajAtirjAtaH / tato mRtvA mahiSaH 26 varSAyuH 5, tato manuSyaH 6, tato vAsudevaH 7, tataH saptamapRthivyAM 8, tato gajakarNo manuSyo mAMsAhArI 9, tato mRtvA saptamapRthivyAmapratiSThAne gataH 10, tato mahiSaH 11, tato bAlavidhavAbandhakIbrAhmaNasutAkukSAvutpannaH, garbhazAtanapAtanakSAracUrNayaugairanekavyAdhiparigato galatkuSThI kRmibhirbhakSyamANo garbhAnirgataH lokai nindyamAnaH kSudhAdipIDito duHkhI saptavarSazatAni dvau mAsau catvAri dinAni jIvitvA 12, mRto vyantareSUtpannaH 13, tataH sUnAdhipo manuSyaH 14, tataH saptamyAM 15, tatazcAkrikagRhe vRSabho vAhyamAnaH kvathitaskandho mukto gRhasvAminA kAkakRmizvAdibhirvilupyamAnaH 29 varSAyuma'to 16, bahuvyAdhimAnibhyaputro vamanavirecanAdiduHkhairevAsya gato manuSyabhavaH 17, evaM caturdazarajjvAtmakaM lokaM janmamaraNaiH paripUrya anantakAlenA'paravidehe manuSyo'bhavat / tatra lokAnuvRttyA gatastIrthakaravandanAya, pratibuddhaH, siddhaH atra trayoviMzatitamazrIpArzvajinasya kAle / ... gautamo'prAkSIt-kiM nimittamanena duHkhamanubhUtaM ? gautama ! utsargApavAdairAgamaH ityAdi yad bhaNitaM tannimittam / yadyapi pravacane utsargApavAdau anekAntazca prajJApyante, tathApi apkAyaparibhogasteja:kAyaparibhogo maithunasevanaM caikAntena niSiddhAni, itthaM sUtrAtikramAdunmArgaprakaTanaM, tatazcAjJA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 207 gAthA-169 bhaGgaH, tasmAccAnantasaMsArI / gautamo'prAkSIt-kiM tena sAvadhAcAryeNa maithunamAsevitam ? gautama ! no sevitaM no'sevitam, yatastena vandamAnAryAsparze pAdau nAkuJcitau / bhagavan! tena tIrthakaranAmakArjitaM ekabhavAvazeSIkRtazvAsIdbhavodadhiH, tatkathanamanantasaMsAraM sambhrAntaH ? gautama! nijapramAdadoSAt, yataH siddhAnte'pyuktamasti-"codasapuvvI AhAragAvi, maNanANivIyarAgA ya / huMti pamAyaparavasA, tayaNaMtarameva caugaiA // 1 // " ityAdi / tasmAd gacchAdhipatinA sarvadA sarvArtheSu apramattena bhAvyam / iti pUrvAcAryasaMskRtasAvadyAcAryasambandhaH / tathA "je NaM maduA. ! aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTuM vA * assuyaM vA aparinnAyaM vA bahujaNamajjhe Aghavei paNNavei parUvei daMsei nidaMsei, uvadaMsei se NaM arihaMtANaM AsAyaNAe vaTTai, arihaMtapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, kevalINaM AsAyaNAe vaTTai, . kevilapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai" iti zrIbhagavatyAM aSTAdazazatakasyASTamoddezake // tathA "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTiMsu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariaTuMti 2 / " 'paritta' tti parimitA vartamAne kAle virAdhakamanuSyANAM saMkhyeyatvAt / "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariyaTTisaMti 3 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM. saMsArakaMtAraM vIivaiMsu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDupannakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMti 2 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaissaMti 3 // " iti nandisUtre // ityevaM vilokyAcAryopAdhyAyapravartakagaNAvacchedakAdinA mokSArthinA bhagavadAjJayA AgamArtho nirUpaNIyaH, na svamatyA, tthaatve'nntsNsaaraavaariti| gAthAchandaH // 27 // (gAyA2 pra.) - je AcArya jinamatane samyak prakAzita kare che, te AcArya tIrthakara samAna che. je AcArya AjJAnuM ullaMghana kare che te kApuruSa che, sapuruSa nathI. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha:- je AcArya naigama-saMgraha-vyavahAra-RjusUtra-zabdasamabhirUDha-evaMbhUta e sAta nayasvarUpa jinadarzana jevA svarUpe che tevA svarUpe bhavyone batAve che, te AcArya sudharmAsvAmI AdinI jema AcAryanA sarvaguNothI yukta hovAthI tIrthaMkara tulya che. gAthA-169 208 praznaH- tIrthaMkara cotrIza atizaya vagere guNothI virAjamAna hoya che. AcAryamAM e guNo hotA nathI. AthI AcAryane tIrthaMkaranI upamA kevI rIte ghaTe? uttaraH- (1) jevI rIte tIrthaMkara artha kahe che, tevI rIte AcArya paNa arthane kahe che. (2) jevI rIte tIrthaMkara kevalajJAna thayA pachI bhikSA mATe jatA nathI, tevI rIte AcArya paNa bhikSA mATe jatA nathI. ityAdi aneka rIte AcArya tIrthaMkaranuM anukaraNa karanArA che. AcArya sarva sAdhuothI zreSTha che, paramopakArI che. ityAdi AcAryanI vizeSatA batAvavA mATe AcAryane tIrthaMkara samAna kahyA che. jema ke tathA praznaH- he bhagavaMta tIrthaMkaranI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joie ke AcAryanI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joikhe ? uttaraH- he gautama ! AcArya cAra prakAranA che. te A pramANenAmAcArya, sthApanAcArya, dravyAcArya ane bhAvAcArya, temAM je bhAvAcArya che te tIrthaMkara samAna ja jANavA. temanI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joie." je AcArya tIrthaMkaravacanarUpa AjJAnuM asatya prarUpaNA AdithI ullaMghana kare che te AcArya kApuruSapuruSAdhama che, satpuruSa=pradhAnapuruSa nathI. ahIM AjJAnuM ullaMghana karanArane mAtra kApuruSa kahyo te A lokanA phalanI apekSAe che. paralokanuM phaLa to te te aneka -duHsaha du:khanI paraMparAthI yukta evuM anaMta saMsArIpaNuM jANavuM. A viSe zrImahAnizItha pAMcamA adhyayanamAM sAvadyAcAryanuM dRSTAMta kahyuM che. te A pramANe Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 209 gAthA-169 sAvadhAcAryanuM daSTAMta A RSabha vagere tIrthakaronI covIzIthI anaMtakALa pahelAM thaI gayelI covIzImAM mArA jevA sAta hAthanI kAyAvALA dharmazrI nAmanA chellA tIrthakara thayA. te tIrthakaranA zAsanamAM sAta Azcaryo thayA. temAM asaMyatonI pUjA zarU thatAM zrAvako pAsethI lIdhelA dhanathI asaMtoe potapotAnA maMdiro baMdhAvyAM. e maMdironI sAra-saMbhALa mATe maMdiranI pAse makAna banAvIne temAM rahevA lAgyA. AthI te asaMyato "caityavAsI' tarIke prasiddha thayA. te vakhate kuvalayaprabha nAmanA sAdhu hatA. temanI zarIrakAMti marakataratna jevI hatI. te mahAtapasvI ane ugravihArI hatA. ziSyagaNathI parivarelA te jyAM caityavAsIo hatA tyAM padhAryA. caityavAsIoe temane vaMdana karIne kahyuM tame varSAkALamAM eka comAsuM ahIM raho. jethI tamArI AjJAthI aneka jinAlayo thAya. amArA upara anugraha karo. temaNe kahyuM. A sAvadya (=pApa) huM vacanamAtrathI paNa nahi karuM. (AjJA karIne maMdiro banAvavA e pApa che.) temaNe A pramANe kahIne (=zuddhaprarUpaNA karIne) tIrthakara nAmakarmanuM upArjana karyuM, ane saMsAra mAtra eka ja bhava bAkI rahe teTalo TUMko karI nAMkhyo. temaNe A sAvagha huM vacanamAtrathI paNa nahi karuM ema kahyuM tethI badhA caityavAsIoe ekamata thaIne temanuM sAvaghAcArya evuM nAma pADyuM ane (badhe) prasiddha karyuM. Ama chatAM temaNe caityavAsIo upara jarAya gusso na Avyo. ekavAra mAtra vezathI sAdhu banelA te caityavAsIomAM paraspara AgamanI vicAraNA thai. te A pramANe- zrAvakonA abhAvamAM sAdhuo ja upAzraya ane maMdironuM rakSaNa kare ane paDI gayelA upAzraya-maMdiranuM samArakAma karAve. tyAM bIjuM paNa je kaMI karavA yogya te paNa karavAmAM doSa nathI. koIka caityavAsIoe kahyuM saMyama molamAM laI jAya. koIka caityavAsIoe kahyuM: jinamaMdiramAM (prasAlAvAMsa-maMdira rUpI AbhUSaNamAM) pUjA, satkAra ane balividhAna Adi karavAthI zAsananI prabhAvanA thAya. zAsanaprabhAvanAthI ja mokSamAM javAya. A pramANe vivAdamAM yatheccha pralApa 5. 14 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-169 210. tilakSaNa samuccaya prakaraNa karatA evA temanA vivAdano aMta lAve tevo bIjo koI AgamakuzaLa na hato. AthI badhAe sAvadyAcAryane ja pramANa karIne dUradezathI bolAvyA. vihAra karatAM karatAM sAta mahine sAvaghAcArya tyAM padhAryA. eka sAdhvIjIe zraddhAthI sAvadyAcAryane pradakSiNA ApIne jaladIthI mastakavaDe caraNone sparzani vaMdana karyuM. caityavAsIoe A joyuM. ekavAra sAvadyAcArya caityavAsIonI samakSa zAstranA artho kahI rahyA hatA tyAre A ja mahAnizIthanA pAMcamA adhyayanA vyAkhyAnamAM A (=nIce pramANe) gAthA AvI. jatthitthIkarapharisaM, aMtariyaM kAraNe vi uppanne / .. parihA vi rijha yaM, tuM che mULa mukhamuddha if I - he gautama! je gacchamAM kAraNa utpanna thayuM hoya to paNa strInA hAthano sparza padavI AdinI prApti thavAnA kAraNe pUjAne yogya evA AcArya vagere svayaM vyavadhAnathI (=paraMparAe) paNa kare to paNa te gacchane mUlaguNathI rahita jANavo. svayaM zaMkita banelA sAvadyAcArya vicAryuM ke sAdhvIe mArA caraNone sparzani vaMdana karyuM te AmaNe joyuM che. temaNe pahelAM paNa mAruM sAvadyAcArya evuM nAma pADyuM che. hamaNAM A gAthAno. satya artha kahevAmAM bIjuM paNa kaMIka karaze. asatya prarUpaNAmAM to moTI AzAtanA ane anaMta saMsAra thAya. tethI zuM karuM ? athavA je thavAnuM hoya te thAo, sAco ja artha kahuM. A pramANe vicArIne gAthAno sAco artha kahyo. pApI evA temaNe kahyuM: jo ema che to tame paNa mUlaguNa rahita cho. kAraNa ke vaMdana karatI sAdhvIe tamAro sparza karyo che. tethI apajazanA bhayavALA temaNe vicAryuM ke zuM uttara ApuM ? AcArya Adie koI paNa pApasthAna trividha trividhathI na sevavuM joIe, je seve che te anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhame che. sAvaghAcAryane vilakhA paDelA joIne temaNe kahyuM: uttara kema ApatA nathI ? temaNe vicAryuM zuM kahuM? pachI temaNe anaMta saMsArano svIkAra karIne kahyuM: ayogyane zAstrano artha na kahevo joIe. jema mATInA kAcA ghaDAmAM nAkheluM pANI kAcA ghaDAno nAza kare che, tema ayogyane Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 211 gAthA-169 ApeluM siddhAMtanuM rahasya tenA AtmAno nAza kare che, ityAdi kahyuM. caityavAsIoe kahyuM: saMbaMdha vagaranuM zuM bolo cho? amArA dRSTimArgamAMthI dUra khasI jAo. aho ! tame paNa saMghavaDe pramANabhUta karAyA cho ! pachI to sAvadyAcArye dIrdhasaMsArane svIkArIne kahyuM tame kaMI jANatA nathI. AgamamAM utsarga ane apavAda e baMne rahelA che. ekAMta mithyAtva che. jinonI AjJA anekAMta che. vidyA evA temaNe A mAnI lIdhuM. AthI temaNe sAvadyAcAryanI prazaMsA karI. sAvaghAcArya eka vacanadoSathI anaMtasaMsAranuM upArjana karIne e doSanuM pratikramaNa karyA vinA marIne vyaMtara thayA. (1) te jIva tyAMthI cyavIne jeno pati paradeza gayo che evI prativAsudevanI purohitanI putrInI kukSimAM utpanna thayo. kulakalaMkathI bhaya pAmelA mAtA-pitAe tene dezabahAra karI. kyAMya sthAnane nahi pAmatI te dukALamAM kalAlanA (=dArU vecanAranA) ghare dAsI tarIke rahI. tyAM tene madyapAna ane mAMsabhakSaNano dohalo thayo. ane madyapAna karanArA ghaNA mANasonA pAtromAM eMThAM madha-mAMsa khAya che. pyAlA, vastro, ane dhana corIne bIje vecIne madha-mAMsa khAya che. gharanA mAlike rAjAne A jaNAvyuM. rAjAe prasUti na thAya tyAM sudhI rakSaNa karIne pachI mArI nAkhavA mATe tene cAMDAlone soMpI. kAraNa ke garbhavatI strI saMtAnane janma na Ape tyAM sudhI tene na haNavI evo temano kuladharma che. bALakano janma thatAM bALakane mUkIne te bhAgI gaI. rAjAe pAMca hajAra rUpiyA ApIne bALakanuM pAlana karAvyuM. krame karIne katalakhAnAnA adhipatinuM mRtyu thatAM rAjAe tene ja tenA gharano mAlika banAvyo. te pAMcaso (cAMDAlo)no agraNI thayo. (2) tyAMthI marIne sAtamI pRthvImAM 33 sAgaropama jeTalA AyuSyavALo nAraka thayo. (3) tyAMthI nIkaLIne aMtaradvIpamAM ekokajAtimAM utpanna thayo. (4) tyAMthI marIne 26 varSanA AyuSyavALo pADo thayo. (5) pachI manuSya thayo. (6) pachI vAsudeva thayo. (7) pachI sAtamI narakamAM gayo. (8) pachI gajakarNajAtimAM mAMsAhArI manuSya thayo. (9) tyAMthI marIne sAtamI pRthvImAM apratiSThAna nArakAvAsamAM gayo. (10) pachI pADo thayo. (11) pachI bAlavidhavA ane vyabhicAriNI evI brAhmaNaputrInI kukSimAM utpanna thayo. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-169 212 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa garbhane mAravA-pADavA kSAra-cUrNanA upAyo karyA. e upAyonA kAraNe aneka vyAdhiothI gherAyelo, gaLatA koDhavALo ane kRmiothI bhakSaNa karAto te garbhamAMthI bahAra nIkaLyo. lokothI niMdAto, kSudhA AdithI pIDA pAmelo ane duHkhI te sAtaso varSa be mAsa ane cAra divasa jIvyo. (12) pachI marIne vyaMtaromAM utpanna thayo. (13) pachI katalakhAnAno adhipati manuSya thayo. (14) pachI sAtamI narakamAM gayo. (15) pachI ghAMcInA ghare baLada thayo. ghAMcImAM pheravAtA evA tenI khAMdha pAkI. AthI gharanA mAlike teno tyAga karyo. kAgaDA, kRmi, kutarA vagerethI khavAto te 29 varSanuM AyuSya bhogavIne mRtyu pAmyo. (16) pachI bahurogI zreSThiputra thayo. vamana-virecana Adi duHkhothI ja eno manuSya bhava pasAra thayo. (17) A pramANe caudarAjaloka pramANavALA lokane janma-maraNothI pUrNa karIne anaMtakALe pazcima mahAvidehamAM manuSya thayo. tyAM lokonA anusaraNathI tIrthakarane vaMdana karavA mATe gayo ane pratibodha pAmyo. aMte A bhastakSetramAM A avasarpiNImAM tevIsamAM zrI pArzvanAtha jinanA kALe siddha thayo. , zrI gautamasvAmIe pUchyuM: he bhagavaMta! zAnA kAraNe ANe AvuM duHkha anubhavyuM ? bhagavAne kahyuM he gautama! AgamamAM utsarga-apavAda baMne che ItyAdi je kahyuM tenA kAraNe te AvuM duHkha pAmyo. jo ke pravacanamAM utsarga ane apavAda tathA anekAMtanI prarUpaNA karAya che, to paNa aSkAyaparibhoga, tejaskAya paribhoga ane maithunasevana A traNano ekAMte niSedha che. A pramANe sUtranA ullaMghanathI unmArga pragaTa karyo, tenAthI AjJAbhaMga karyo, ane tethI anaMtasaMsArI thayo. zrI gautamasvAmIe pUchyuM : he bhagavaMta ! te sAvaghAcArye mithunasevana karyuM hatuM ? bhagavAne javAba ApyoH he gautama ! teNe maithunasevana karyuM na hatuM, ane karyuM paNa hatuM. kAraNa ke vaMdana karatI sAdhvIe sparza karyo tyAre teNe caraNone saMkocI lIdhA nahi. | zrI gautamasvAmIe pUchyuM: he bhagavaMta ! teNe tIrthaMkaranAma karma upArjita karyuM hatuM ane saMsAra mAtra eka ja bhava bAkI rahe teTalo TUMko Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa karI nAkhyo hato, to e zA kAraNe anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhamyo ? bhagavAne uttara ApyoH he gautama ! potAnA pramAda doSathI te anaMtakALa sudhI saMsAramAM bhamyo. kAraNa ke siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke-'caudapUrvI, AhArakazarIrI, RRjumati, mana:paryavajJAnI ane (upazamazreNimAM) vItarAga pramAdane AdhIna banIne te bhava pachI tarata ja cAre ya gatimAM janArA thAya che." ityAdi. tethI gacchAdhipatie sarvakAryomAM apramatta thavuM joie. 213 gAthA-169 A pramANe pUrvAcAryo vaDe saMskArita karAyela sAvadyAcAryano saMbaMdha che. tathA-he madbhuka! je nahi jANelA, nahi joyelA, nahi sAMbhaLelA ane vizeSathI nahi jANelA evA sUtranA arthane, hetune, praznane ane uttarane ghaNA lokonI vacce kaMhe che, pratipAdana kare che, prarUpaNA kare che, batAve che, dRSTAMtathI batAve che, saMpUrNapaNe batAve che, te arihaMtonI AzAtanAmAM varte che (=arihaMtonI AzAtanA kare che), arihaMtoe kahelA dharmanI AzAtanAmAM varte che, kevalIonI AzAtanAmAM varte che, kevalIe kahelA. dharmanI AzAtanAmAM varte che. (bhagavatI sUtra zataka 18, uddezo 7) tathA-AvA prakAranI bAra aMgarUpa gaNIpITakane (anyathA prarUpaNA karavI ityAdivaDe) AjJAthI virAdhIne bhUtakALamAM anaMtAjIvoe cAragatirUpa cAra cheDAvALI saMsArarUpI atidurgama aTavImAM paribhramaNa karyuM che, vartamAnakALamAM parimita (=saMkhyAtA) jIvo paribhramaNa kare che, bhaviSyakALamAM anaMtA jIvo paribhramaNa ka2ze.'' "AvA prakAranI bAra aMgarUpa gaNIpITakane (yathArtha prarUpaNA karavI ityAdivaDe) AjJAthI ArAdhIne bhUtakALamAM anaMtAjIvoe cAragatirUpa cAra cheDAvALI saMsArarUpI atidurgama aTavIne pAra karI che, vartamAnakALamAM parimita jIvo pAra karI rahyA che, bhaviSyakALamAM anaMtajIvo pAra karaze." (naMdIsUtra 114-115 sUtra) A pramANe joine mokSArthI evA AcArya, upAdhyAya, pravartaka ane gaNAvacchedaka Adie bhagavAnanI AjJA pramANe AgamanA arthanuM nirUpaNa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-170-171 214 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa karavuM joIe, svamatithI nahi. kema ke svamatithI AgamanA arthanuM nirUpaNa karavAmAM anaMtasaMsAranI prApti thAya. (169) bhaTThAyAro sUrI, bhaTTAyArANuvikkhao sUrI / ummaggaThio sUrI, tiNNi vi maggaM paNAsaMti // 170 // bhraSTAcAraH sUribhraSTAcArANAmupekSakaH sUriH // .. unmArgasthitaH sUristrayo'pi mArga praNAzayanti // 17 // ___ vyAkhyA-bhraSTaH-sarvathA vinaSTaH AcAro-jJAnAcArAdiryasya sa bhraSTAcAra: sUriradharmAcAryaH 1, bhraSTAcArANAM-vinaSTAcArANAM sAdhUnAM upekSakaH, pramAdapravRttasAdhUnAmanivArayitetyarthaH, sUrirmandadharmAcAryaH 2, unmArgasthita utsUtrAdi-arUpaNaparaH sUriradharmAcAryaH 3, trayo'pyete mArga-jJAnAdirUpaM mokSapathaM prnnaashyntijinAjJAtimastItyarthaI thAchaMda, chAvarI ra8 , bhraSTAcArI, bhraSTAcAra upekSaka ane unmArgasthita e traNe ya AcArya mokSamArgano vinAza kare che. vizeSArtha - bhraSTAcArI eTale jenA jJAnAcAra vagere AcAro sarvathA vinAza pAmyA che tevo adharmAcArya. bhraSTAcAra upekSaka eTale jemanA jJAnAcAra vagere AcAro vinAza pAmyA che tevA sAdhuonI upekSA karanAra, arthAt pramAdamAM pravRtta thayelA sAdhuone na rokanAra maMda dharmAcArya. unmArgasthita eTale utsutra prarUpaNA vageremAM tatpara adharmAcArya. A traNeya mokSamArgano vinAza kare che. (170) : ee guruNo a guNA, pavvajArihaguNehiM pavvajA / gurukulavAso a sayA, akkhayasIlattamavi sammaM // 171 // ete gurozca guNA pravrajyAhaguNaiH pravrajyA // gurukulavAsazca sadA akSatazIlatvamapi samyak // 171 // have gurunA guNo jaNAve che. gurunA guNo A pramANe cheH- (1) pravrayAne yogyaguNothI pravajyA, (2) sadA gurukulavAsa, (3) samyak aspatizIla. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 gAthA-171 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha:- (1) pravrajyAne yogyajIvanA guNothI yukta hovAnA kAraNe pravrajyA thai hoya. pravrajyAne yogya jIvanA guNo A pramANe che. (1) AryadezamAM janmelaH- sADA paccIsa paikI koI AryadezamAM jeno janma thayo hoya, (2)jAti-kulathI vizuddhaH-mAtRpakSa te jAti, pitRpakSa te kula. mAtAnI jAti ane pitAnuM kula e baMne jenA viziSTa (=vizuddha) hoya, (3) laghukaC:- jeno karmamala lagabhaga (No)kSINa thai gayo hoya, arthAt cAritramAM vighna karanArAM saMliSTa karmo ghaNAM khapI gayA hoya, (4) vimalabuddhiH- karmakSaya thavAthI jenI buddhi nirmala (=AtmakalyANanA ja dhyeyavALI) hoya, (5) saMsAranI asAratAne jANanAra:- nirmalabuddhi hovAthI ja, saMsArarUpa samudramAM manuSyabhava durlabha che, janma e maraNanuM kAraNa che, saMpattio capala-anitya che, viSaya (=viSayasukho) duHkhanuM kAraNa che, jeno saMyoga thAya teno avazya viyoga thAya che, arthAt saMyoga viyoganuM kAraNa che, pratisamaya AyuSya ghaTavA rUpa mRtyu thayA kare che, parabhavamAM karmonoM vipAka (phala) atyaMta bhayaMkara Ave che, A rIte svAbhAvikapaNe ja jeNe saMsArano, asAratA rUpa svabhAva jANyo hoya, (arthAt nirmalabuddhi hovAthI ukta rIte saMsAra asAra che ema jenA cittamAM samajAi gayuM hoya, kAraNa ke jenA cittamAM saMsAranI AvI asAratA na samajANI hoya tenI viSayatRSNA aTakatI nathI.) (6) saMsArathI viraktaH- saMsAranI asAratA jANavAthI ja je saMsArathI virakta hoya, (kAraNa ke je virakta na banyo hoya tene madhubiMdunA svAdamAM Asakta puruSanI jema saMsAranAM sukho jyAjaya bane.) (7) pratanukaSAyaHjenA kaSAyo atyaMta maMda hoya, (8) alpahAsyaH-jenAmAM hAsya alpa hoya, hAsyanA upalakSaNathI rati Adi nokaSAyonA vikAro jenAmAM alpa hoya, (kAraNa ke bahu hAsya vagere anarthadaMDa rUpa che, ane gRhasthone paNa teno niSedha che.) (35) (9) sukRtajJaH- potAnA u52 bIjAoe karelA upakArane jANanAro hoya, (arthAt bIjAoe potAnA upara karelA upakArane yAda rAkhIne upakArano badalo vALavAnI bhAvanAvALo hoya, kAraNa ke je Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-172 216 tilakSaNa samuccaya prakaraNa 'upakArIonA upakArane samajato nathI yAda rAkhato nathI te sAmAnya lokamAM paNa ati adhama manAya che.) (10) vinIta - je mAtA-pitA Adi vaDilono vinaya karato hoya, kAraNa ke vinaya dharmanuM mULa che.) (11) rAjAdino avirodhI - rAjA, maMtrI vagere (balavAna-moTA) mANasonI viruddha kArya karanAra na hoya, arthAt rAjA vagere jenA virodhI na hoya, (rAjA vagerenA virodhIne dIkSA ApavAthI anartha thavAno saMbhava che.) (12) kalyANAMga - khoDakhApaNathI rahita ane pAMca IdriyothI paripUrNa zarIravALo hoya. (kAraNa ke khoDa-khApaNavALo ane iMdriyavikala hoya to ajJAna lokamAM jainazAsananI niMdA thavAno saMbhava rahe, ane pote paNa jayaNA vagere na pALI zake.) (13) zraddhALu - jinavacana upara zraddhAvALo, (kAraNa ke zraddhA vinA cAritra samyagU banatuM nathI.) (14) : sthiraHsthiracittavALo hoya, (kAraNa ke asthiracittavALo pote svIkArelA saMyama, tapa, abhigraha vagerene choDI de e susaMbhava che) (15) samupasaMpannasam eTale sArI rIte, eTale ke saMpUrNa samarpaNa bhAvathI, upasaMpanna=dIkSA levA Avyo hoya. Avo jIva dIkSAne yogya che. (2) sadA gurukulavAsanuM sevana karyuM hoya, (3) pravrajyAnA prAraMbhathI sadA cAritranuM khaMDana (kavirAdhanA) na karyuM hoya. (171) khaMtI samo damo vi a, tattaNNuttaM ca suttaabbhAso / sattahimi rayattaM, pavayaNavacchallayA garuI // 172 // kSAntiH zamo damo'pi ca tattvajJatvaM ca sUtrAbhyAsaH / . sattvahite ratatvaM, pravacanavAtsalyatA gurvI // 172 // (4) kSamA, (5) samatA, (6) dama, (7) tattvajJatA, (8) sUtrAbhyAsa, (9) sattvahitamAM raktatA, (10) atizaya pravacana vatsalatA. vizeSArtha - (4) krodhanA vipAkone jANavAthI sadA kSamA dhAraNa karanAra hoya, (5) rAga-dveSanA prasaMgamAM rAga-dveSane AdhIna na bane= Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 2017 gAthA-173-174 samabhAva rAkhe, (6) pAMca iMdriyo ane manane aMkuzamAM rAkhanAra hoya, (7) paramArthano jANakAra hoya, (8) zAstrokta vidhithI sUtrono abhyAsa karyo hoya, (9) koI jAtanA bhedabhAva vinA sarvajIvonA hitamAM udyamI hoya, (10) saMgharUpa pravacana pratye atizaya vAtsalyabhAvavALA hoya. (172) bhavvANuvattayattaM, paramaM dhIrattamavi ya sohaggaM / NiyaguruNANuNNAe, payaMmi sammaM avaTThANaM // 173 // bhavyAnuvartakatvaM, paramaM dhIratvamapi ca saubhAgyam // nijaguruNAnujJAte pade samyagavasthAnam // 173 // . (11) bhavyAnuvartakatA, (12) paramavIratA, (13) saubhAgya, (14) svaguruthI anujJAtapadamAM samyak avasthAna, vizeSArtha:-(11) bhavyajIvonA svabhAvane anukULa banIne bhavyajIvonA AtmAnuM sArI rIte rakSaNa karanAra hoya, (12) parisaha AdimAM Dage nahi=dhIratA dhAraNa kare, (13) bIjAone priya hoya, (14) gurue gurupade sthApita karyo hoya, arthAt gurue tene gurupada mATe yogya mAnI tenA ziSyo banAvyA hoya. (173) avisAo paraloe, thirahatthovagaraNovasamaladdhI / niThaNaM. dhammakahittaM, gaMbhIrattaM ca iccAI // 174 // aviSAdaH paraloke, sthirahastopakaraNa upazamalabdhiH // nipuNaM dharmakathitvaM, gambhIratvaM cetyAdayaH // 174 // (15) paralokamAM aviSAda, (16) sthira hasta-upakaraNa-upazama labdhi, (17) nipuNa dharmakathana, (18) gaMbhIratA vagere gurunA guNo che. vizeSArtha (15) parisaha AdithI parAbhava pAmavA chatAM zarIra rakSaNa Adi mATe dInatA na kare. (16) sthirahastalabdhi, upakaraNalabdhi ane upazamalabdhithI yukta hoya. sthirahastalabdhi eTale bIjAone vrata pAlanamAM sthira karavAnI zakti. upakaraNalabdhi eTale saMyamamAM upakAraka vastra-pAtrAdi Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-175 218 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vastune meLavAnI zakti. upazamalabdhi eTale bIjAne zAMta karavAnuM sAmarthya. (17) ziSyone sArI rIte samajAya tevI rIte sUtra-arthanI vAcanA ApanAra hoya ane zrAvakone saraLa zailImAM vyAkhyAna ApanAra hoya. (18) vizAla cittavALo hovAnA kAraNe koinA doSo bIjAne kahe nahi. (174) ubhayaNNU viya kiriyA-paro daDhaM pavayaNANurAgI ya / sasamayapaNNavao, pariNao a paNNo ya accatthaM // 175 // ubhayajJo'pi ca kriyAparaH dRDhaM pravacanAnurAgI ca // . svasamayaprajJApakaH, pariNatazca prAjJazcAtyartham // 175 // .. zlokArdha - je utsarga-apavAda ubhayano jJAtA hoya, kriyArata hoya, pravacanamAM dRDharAgI hoya, svasiddhAnta prarUpaka hoya, pariNata hoya ane atyaMta buddhizALI hoya. * ubhayajJaH= utsargApavAda-kalpyAkalpya-nizcayavyavahArAdipadArthadvaitaparicchedI / api ca kriyAparo-mUlaguNottaraguNArAdhanAyAM baddhakakSaH / dRDhamatyarthaM pravacanAnurAgI ca-jinavacanaM prati bahumAnavAn, tathA svasamayasya-caraNakaraNAdyanuyogabhedabhinnasya prarUpakastaistairupAyairupadezakaH, pariNatazca vayasA vratena ca, prAjJazca bahubahuvidhAdigrAhakabuddhimAna, atyarthamatIva, evaMvidhena hi guruNA prajJApyamAno'rtho na kadAcidviparyayabhAg bhavatItyevameSa vizeSyata ityevaMbhUto guruH zraddhayaH | paraca / 10 I tAtparyArtha- utsarga-apavAda, kathya-akathya, nizcaya-vyavahAra, avasara-avasara vagere dvata padArthono samyam jJAtA hoya. mULaguNa ane uttaraguNa saMbaMdhI AcArakriyA-anuSThAnonI ArAdhanA karavAnI lAlasAvALA hoya. jinavacanamAM jainazAstraAgamomAM atyaMta anurAga hoya. caraNakaraNadravya-gaNita-dharmakathA A cAreya anuyogomAM guMthAyelA jainasiddhAntanA judA judA aneka prakArathI yathArtha upadezaka hoya. vayathI pariNata hoya tema ja vratothI paNa paripakva hoya. matijJAnanA bahubahuvidha vagere je bhedo che te bhedothI vastune sArI rIte pArakhavAnI buddhi hoya. arthAt atyaMta Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa buddhizALI hoya. AvA guruo jainazAsanamAM atyaMta zraddheya che. AvA guNovALA guru je je siddhAntanI prarUpaNA kare che temAM kyAreya paNa viparyAsa thavAno saMbhava nathI. (u. 2. graMthamAMthI sAbhAra uddhRta) (175) jo uvAyapakkhaMmi, heuo Agame a Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMtavirAhago aNNo // 176 // yo hetuvAdapakSe, hetuta Agame cAgamikaH // sa svasamayaprajJApakaH, siddhAntavirAdhako'nyaH // 176 // 219 A gAthA upadeza rahasya graMthamAM 151 naMbaranI che. tenI TIkA ane paM. zrI jayasuMdara vi. gaNivare karelo gujarAtI anuvAda nIce mujaba che. zlokArtha:- je hetuvAda pakSamAM hetunirUpaka che ane AgamanA viSayamAM AgamaprarUpaka che te svasiddhAntano prarUpaka che. bAkI bIjA siddhAntanA virAdhaka che. = gAthA-176 == yaH kazciddhetuvAdapakSe jIvakarmAdau yuktimArgasahe vastuni hetuko = yuktipraNayanapravINaH, Agame ca devalokapRthvIsaMkhyAdAvarthe AgamamAtragamye AgamikaH=AgamamAtraprajJApanApravINaH sa svasamayaprajJApaka ucyate / vyavacchedyamAha - siddhAntavirAdhako jinavacanAnuyogavinAzakaH anyaH - :-prayuktavizeSaLaviklH sAdhuH / tathAhi yuktimArgasaheSvapyAgamagamyatvameva puraskurvatA tena nAstikAdipraNItakuyuktinirAkaraNAbhAvAnna zrotRRNAM dRDhA pratItiH karttuM pAryate, AgamagamyeSu tu yuktipathAtIteSu yuktimuTTaMkayannasaMpAditaniyatArthapratItirviphalArambhatvena svayameva vailakSyaM bhajate, zrotuzcAnAdeyavacano bhavatIti na viparItavyavahAriNA tena samyaksiddhAnta ArAdhito bhavati // upadezarahasya // 151 // tAtparyArtha:- jainadarzanamAM prarUpita padArtho sAmAnya rIte be vibhAgamAM vaheMcAyelA che. (1) yuktigamya (2) AgamamAtragamya. je upadezaka jIva ane karma vagere yuktigamya padArthonI siddhi karavA mATe eka pachI eka prabaLa yuktionuM nirUpaNa karavAmAM pravINa che. tema ja bAra devaloka, sAtapRthvI vagere saMkhyAonI bAbatanA nirUpaNamAM yuktionuM pradarzana nahi karatAM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA173-178 220 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa devaloka vagerenI saMkhyAmAM AgamapramANane ja pradhAnatA Ape che, te svasamaya prazApaka jANavo. enAthI viparIta rIte prarUpaNA karanAra upadezaka siddhAntano=jinavacana anuyogano vinAzaka che=virAdhaka che. je padArtho siddhAntamAM darzAvAyA hoya te uparAMta yuktiothI paNa jenI sacoTatAnuM pratipAdana karI zakAya tema hoya tevA padArthanI bAbatamAM "bhAI....!! A to yuktigamya nathI, AmAM Agama sivAya bIjuM koI pramANa ja nathI.' Ama kahyA kare to tenAthI nAstika vageree upajAvelI kuyuktionuM khaMDanA na thavAthI svasiddhAntamAM zrotAone daDha pratIti karAvI zakAtI nathI. e ja rIte potAnI jAtamAM tArkikapaNAnuM abhimAna rAkhanAra upadezaka mAtra Agamabodhya devalokanI saMkhyA vagere bAbatamAM yuktio TAMkavA besI jAya to game teTalI yuktio laDAve to paNa anekAnta Adi doSono parihAre na karI zakavAthI te viSayanI bAbatamAM zrotAjanone daDha-pratiniyata pratIti karAvI zakato nathI. ane jyAre zrotAjanonA mukha uparathI potAnA nirUpaNanI nirasatA joIne potAnI badhI mahenata dhULamAM maLI rahI hovAnuM bhAna thAya tyAre potAnuM paNa moTuM paDI jAya che ane zrotAomAM tenuM vacana Adeya banatuM nathI. eTale A rIte avaLA raste gADI hAMkanAra te upadezaka siddhAntano ArAdhaka thavAne badale virAdhaka thAya che. (176) kalidosaMmi a NiviDe, egAiguNujhio vi hoi gurU / mUlaguNasaMpayA jai, akkhaliA hoi jaM bhaNiaM // 177 // kalidoSe ca niviDe, ekAdiguNojjhito'pi bhavati guruH // mUlaguNasampadA yadi askhalitA bhavati yadbhaNitam // 177 // kalikAlamAM kAlanI parihAni (=avasarpiNI)rUpa gADha doSa hovAnA kAraNe eka vagere guNathI rahita hoya to paNa jo mUlaguNarUpa saMpatti akhaMDita hoya to te guru che. A viSe (paMcAzaka-11 gAthA rUpamAM) kahyuM che ke- (177) guruguNarahio vi ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo| ' na u guNamittavihuNotti, caMDaruddo udAharaNaM // 178 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 221 gAthA-178 guruguNarahito'pIha, draSTavyo mUlaguNaviyukto yaH // na tu guNamAtravihIna iti caNDarudra udAharaNam // 178 // ___ atha-'guruguNarahitastu gururna gururiti vidhityAga evaM tasyeSTa' iti yaduktaM tatra vizeSAbhidhAnAyAha-'guru' ityAdi, guruguNarahito'pi, apizabdo'tra punaHzabdArthaH, tatazca 'guruguNarahito gururgururnabhavati' ityatra guruguNarahitaH punaH iha gurukulavAsaprakrame sa eva draSTavyo-jJAtavyaH mUlaguNaviyukto-mahAvratarahitaH samyagjJAnakriyAvirahito vA yaH, na tu-na punaH guNamAtravihIno mUlaguNavyatiriktapratiriktapratirUpatAviziSTopazamAdiguNavikalaH, iti hetoH gurugu(mUlagu)Narahito draSTavya iti prakramaH, upapradarzanArtho vA iti zabdaH, uktaM cehArthe-"kAlaparihANidosA etto ikkAiguNavihINeNaM / aNNeNavi pavvajA dAyavvA sIlavaMteNa // 1 // ' atrArthe kiM jJApakamityAha-caMDarudraH-caMDarudrAbhidhAnAcAryaH udAharaNaM-jJApakaM, tatprayogazcaivam-guNamAtravihIno'pi gurureva, mUlaguNayuktatvAt, caNDarudrAcAryavat, tathAhi-asau prakRtiroSaNo'pi bahUnAM saMvignagItArthaziSyANAmamocanIyo viziSTabahumAnaviSayazcAbhUt, tatkathAnakaM caivaM dRzyaMte-caMDarudrAbhidhAno'bhUdAcAryo'tibahuzrutaH / jJAnAdipaJcadhA''cAraratnaratnAkaropamaH // 1 // asamAcArasaMlokasaMjvalatkopavADavaH / saMklezaparihArAya, gacchapArzve sma tiSThati // 2 // viharaMzca samAyAta, ujjayinyAM kadA'pyasau / viviktodyAnadeze ca, tasthau gacchasya sannidhau // 3 // atha zrImatsutaH ko'pi, surUpo garvayauvanaH / pradhAnavastramAlyAdibhUSito mitraveSTitaH // 4 // vivAhAnantaraM krIDannAgataH sAdhusannidhau / tanmitraiH kelinA proktAstaM puraskRtya sAdhavaH // 5 // asmatsakhamamuM yUyaM, he bhadanta! virAgiNam / nirviNNaM bhavakAntArAt, pravrAjayata satvaram // 6 // sAdhavastu takAn jJAtvA, casUrIkaraNodyatAn / auSadhaM sUrirevaiSAmityAlocya babhASire // 7 // bho bhadrA! guravo'smAkaM, kurvate kAryamIdRzam / vayaM tu no tato yAta, gurUNAmantikaM laghu // 8 // kelinaiva tato gatvA, gurumUcustathaiva te / sUriNA bhaNitaM tarhi, bhasmAnayata satvaram // 9 // yenAsya luJcanaM kurmo, vayasyaistu tato laghu / tadAnItaM tataH sUriH, paJcamaGgalapUrvakam Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-178 222 tilakSaNa samuccaya prakaraNa // 10 // luJcanaM kartumArebhe, tadvayasyAstu lajjitAH / cintitaM cebhyaputreNa, kathaM yAsyAmyahaM gRham ? // 11 // svayamAzritasAdhutvaH, saMluJcita-ziromukhaH / tato visRjya mitrANi, gurumevamuvAca saH // 12 // bhadanta! parihAso'pi, sadbhAvo'jani me'dhunA / raGkatvenApi tuSTasya, saurAjyaM me samAgatam // 13 // tataH svajanarAjAdyA, yAvannAyAnti matkRte / tAvadanyatra gacchAmo, no cedbAdhA bhaviSyati // 14 // gururbabhASe yadyevaM, tato mArga nirUpaya / tathaiva kRtavAneSa, vRttau gantuM. tatastakau // 15 // AcAryaH pRSThato yAti, purato yAti ziSyakaH / rAtrau vRddhatvato'pazyana, mArge praskhalito guruH // 16 // re duSTazaikSa! kIdRkSo mArgaH saMvIkSitastvayA? / iti bruvANo daNDena, zIrSe taM hatavAn krudhA // 17 // evaM sa caNDaroSatvAccalitaH skhalitaH pathi / zirasyAsphoTayan yAti, taM ziSyaM kSamiNAM varam // 18 // ziSyastu bhAvayAmAsa, mandabhAgyo'smyahaM yataH / mahAbhAgo mahAtmA'yaM mahAkaSTe niyojitaH // 19 // bhagavAneSa saukhyena, svagacche nivasan mayA / aho dazAM mahAkaSTAM, prApitaH pApinA mudhA // 20 // evaM bhAvayatastasya, prazastadhyAnavahninA / dagdhakarmendhanatvena, kevalajJAnamudgatam // 21 // tatastaM tabalenAsau, samyagnetuM pravRttavAn / prabhAte ca sa taM dRSTvA, kSarallohitamastakam // 22 // AtmAnaM nindati smaiva-madhanyo'hamapuNyavAn / yasya me sati roSAgnizamameghe bahuzrute // 23 // paropadezadakSatve, bahukAle ca saMyame / na jAto guNaratnAnAM, pradhAnaH kSAntisadguNaH // 24 // ayaM tu ziSyo dhanyo'tra, guNavAneSa sattamaH / yasyAdyadIkSitasyApi, ko'pyapUrvaH kSamAguNaH // 25 // evaM sadbhAvanAyogAdvIryollAsAdapUrvataH / AcAryazcaNDarudro'pi, saMprAptaH kevalazriyam // 26 // iti gAthArthaH // 35 // (pNyaa|5-11 2. 35) . - prastutamAM gurunA guNothI rahita te ja che ke je mUlaguNothI rahita hoya, nahi ke guNamAtrathI rahita. A viSe caMDarudrAcAryanuM daSTAMta che. ' vizeSArtha- prastutamAM je mUlaguNothI rahita che te ja gurunA guNothI rahita jANavo, nahi ke guNamAtrathI rahita, arthAt suMdara AkRti, viziSTa upazama vagere (amuka) uttara guNothI rahita paNa jo mUlaguNothI yukta hoya to guru ja che. tethI teno tyAga na karavo. A viSe kahyuM che ke Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patilakSaNa samuccaya prakaraNa 223 gAthA-178 kAlaparihANidosA, etto ikkAiguNavihINeNa / aNNeNa vi. pavvajA, dAyavvA sIlavaMteNa // * "kAlanI hAnirUpa doSanA kAraNe AmAMthI (AgamamAM gurunA 15 guNo jaNAvyA che temAMthI) eka be vagere guNo ochA hoya, paNa je mUlaguNathI yukta hoya teNe paNa dIkSA ApavI." A viSayamAM caMDarudra nAmanA AcAryanuM dRSTAMta che. te AcArya atizaya krodhI hovA chatAM ghaNA saMvignagItArtha ziSyoe temano tyAga karyo na hato ane te ziSyo temanA upara bahumAna rAkhatA hatA. temano vRttAMta A pramANe che caMDarudrAcAryanuM dRSTAMta atizaya vidvAna ane jJAnAdi pAMca AcAra rUpa ratnonA ratnAkara samAna caMDarudra nAmanA AcArya hatA. sAdhuonI AcAra saMbaMdhI skUlanA joIne temano krodharUpI vaDavAnala bhabhUkI uThato hato. AthI (sAdhuone ane potAne) saMkuleza na thAya e mATe gacchanI bAjumAM rahetA hatA. arthAt gaccha je makAna AdimAM hoya tenI bAjunA makAna AdimAM gacchathI alaga rahetA hatAM. vihAra karatAM karatAM ujjainI nagarImAM te AcArya padhAryA. gacchanAM nivAsanI bAjumAM ja jyAM koinuM Agamana na thAya tevA udyAnanA ekAMta sthaLamAM rahyA. eka vakhata rUpavAna, uttama vastra, puSpamAlA vagerethI suzobhita ane khIlatI yuvAnIvALo eka zreSThiputra vivAha thaI gayA pachI potAnA mitronI sAthe ramata karato karato sAdhuonI pAse Avyo. tenA mitroe mazkarIthI tene AgaLa karIne sAdhuone kahyuM bhavarUpa jaMgalathI kaMTALIne virAgI banelA amArA A mitrane jaladI dIkSA Apo. A loko mazkarI kare che ema jANIne sAdhuoe vicAryuM. A lokonI davA AcArya ja che. arthAt ame mazkarI na karavAnuM kahIzuM to A juvAniyA nahi mAne. emane AcArya mahArAja ja pahoMcaze. Ama vicArIne sAdhuoe kahyuM AvuM kArya amArA guru mahArAja kare che, ame nahi. AthI tame jaladI amArA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-178 224 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa guru pAse jAo. badhA juvAniyA tyAM gayA ane gammatathI sAdhuone kahyuM hatuM tema kahyuM. AcArya mahArAje kahyuM: jo dIkSA levI hoya to jaladI rAkha laI Avo, jethI teno loca karuM. tenA mitro to jaladI rAkha laI AvyA. AcArya mahArAje navakAra gaNIne teno loca karavA mAMDyo. tenA mitro to zaramAI gayA. loca thaI gayA pachI zreSThiputre vicAryuM. meM jAte ja sAdhupaNAno svIkAra karyo che. AthI huM have ghare kevI rIte jaIza ? pachI teNe mitrone rajA ApIne AcArya mahArAjane kahyuM he bhagavaMta! mazkarI paNa mArA sArA mATe thaI. garIbAIthI saMtoSa mAnanArA ane suMdara rAjya maLyuM. AthI mArA svajana, rAja vagere mane levA na Ave tyAM sudhImAM ApaNe bIje cAlyA jaIe. nahi to ApaNe saMkaTamAM AvI paDIzuM. gurue kahyuM: jo ema hoya to mane rasto batAva, arthAt aMdhAruM hovAthI te AgaLa cAlIne mane sAro rasto batAva. jethI huM tArI pAchaLa pAchaLa cAluM. navadIkSite mArga batAvyo. baMnee bIje javA cAlavA mAMDyuM. navadIkSita ziSya AgaLa cAle che ane guru pAchaLa cAle che. vRddhAvasthAne lIdhe rAtre mArgamAM dekhI nahi zaktA guru Ama tema athaDAya che. AthI are dukha ! teM A kevo mArga joyo ? Ama kahIne gussAthI tenA mastakamAM dAMDo ThokI dIdho. Ama te ugra krodhI hovAthI rastAmAM athaDAmaNa thAya tyAre kSamAvaMtomAM zreSTha ziSyane mastakamAM dAMDo ThokatA ThokatA jAya che. A vakhate ziSya vicAryuM ke-kharekhara! huM maMdabhAgya chuM, jethI meM puNyavaMtA A mahAtmAne kaSTamAM nAkhyA. A bhagavaMta sukhapUrvaka potAnA gacchamAM rahyA hatA, paNa pApI meM nirarthaka temane A mahAna kaSTamAM nAkhyA. AvI bhAvanA bhAvatA tene prazasta dhyAnarUpa agnithI karmarUpa kASTho baLI javAthI kevaLajJAna thayuM. AthI te kevaLajJAnanA prabhAvathI gurune sArA raste laI javA lAgyo. prabhAta thatAM ziSyanA mastakane lohIluhANa thayeluM joIne AcArya potAnI niMdA karavA lAgyA. kharekhara! huM adhanya chuM, puNyahIna chuM, roSarUpa agnine zamAvavA megha samAna zrutajJAna mArI pAse ghaNuM hovA chatAM mAro roSAgni zamyo nahi. huM parane kSamAno upadeza ApavAmAM kuzaLa hovA chatAM svayaM kSamAthI rahita chuM. varSo sudhI saMyama pALavA chatAM sarvaguNomAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 225 gAthA-179-180 pradhAna kSamAguNa mArAmAM na Avyo. A ziSya dhanya che, guNavaMta che, atyaMta uttama che, Aje ja dIkSita thayo hovA chatAM tenAmAM kSamAno guNa koI apUrva che. AvI suMdara bhAvanAthI apUrva vIrSollAsa thatAM. AcArya zrI caMDarudrasUri paNa kevalajJAna rUpa lakSmI pAmyA. (178) mUlaguNasaMjuassa ya, guruNo vi ya uvasaMpayA juttA / dosalave vi a sikkhA, tassuciyA Navari jaM bhaNiaM // 179 // mUlaguNasaMyutasya ca gurorapi copasampadA yuktA / doSalave'pi ca zikSA, tasyocitA navaraM yad bhaNitam // 179 // alpadoSo hovA chatAM mUlaguNothI yukta guruno svIkAra yogya che. hA, (pramAdI) gurune ucita hitazikSA ApavI. A viSe kahyuM che 3- (178) mUlaguNasaMpautto, na dosalavajogao imo heo / mahurovakkamao puNa, pavattiavvo jahuttaMmi // 180 // mUlaguNasaMprayukto na doSalavayogato'yaM heyaH // madhuropakramataH punaH, pravartitavyo yathokte // 18 // . mUlaguNAH-paJca mahAvratAni vrataSaTkakAyaSaTkAdayo vA, taiH samyaksadbodhapradhAnaM prakarSaNa-udyamAtizayena yukto'nvito mUlaguNasaMprayukto gururiti prakRtatvAtsambadhyate, na doSANAm -Azukopitva-vacanApATava-mandatAmanAkapramAditAprabhRtInAM lavA-lezA doSalavAstadyogAt-tatsambandhAdayaM guruheyaH parityAjyaH, tathA cAgamaH"jeyAvi mandi tti guruM viittA, Dahare ime appasuyatti naccA / hIlanti micchaM paDivajamANA, kuNaMti AsAyaNa te gurUNaM // 1 // pagaIi mandAvi havanti ege, DaharAvi ya je suyabuddhovaveyA / AyAramantA guNasuTTiyappA, je hIliyA sihiriva bhAsa kujjA // 2 // jeyAvi nAgaM Daharanti naccA, AsAyae se ahiyAya hoi / evAyariyapi hu hIlayanto, niyacchaI jAipahaM khu mando // 3 // 2. 15 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-180 226 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa guruguNarahio ya ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo / nahu guNamittavihUNa tti, caNDaruddo udAharaNaM // 4 // " ityAgamavacanAnyanusRtya mUlaguNazuddho guruna moktavyaH / kadAcit kiMcitpramAdavAMstu madhuropakramata iti tRtIyArthe paJcamI, tato madhuropakrameNa-sukhadopAyena priyavacanAJjalipraNAmapUrvakam 'anupakRtaparahitaratairbhavadbhiH suSThu vayaM mocitA gRhavAsapAzAt, tadidAnImuttarottaramArgapravarttanena nistArayatAsmAd bhImabhavakAntArAd' ityAdiprotsAhanena punarbhUyopi pravarttayitavyo yathAvatamAnusafSyanuSThAne ti ! (dha. 2. pra. gA. 131) je mUlaguNothI saMyukta hoya te guru alpadoSa hovAnA kAraNe tyAga karavA yogya nathI. (pramAdIgurune) madhura upAyothI pharI yathokta anuSThAnamAM pravartAvavA. vizeSArtha-mUlaguNothI saMyukta pAMca mahAvrato athavA vrataSaka, kAyaSaka vagere mUlaguNo che. saMprayukta zabdamAM saM, pra ane yukta ema traNa zabdo che, e eTale samyaka, samyak eTale saddhodhathI pradhAna pra eTale prakarSathI. prakarSathI eTale atizaya udyamathI. saddhodhanI pradhAnatA hoya ane mUlaguNomAM atizaya udyama hoya. je gurune zAstrono sAro bodha hoya ane atizaya udyamathI mUlaguNonuM pAlana karatA hoya te guru mUlaguNothI saMprayukta che. alpadoSoH- zIdhra kupita bane, bolavAmAM hoMziyArI na hoya, kSayopazama maMda hoya, kriyA vageremAM kaMika pramAda hoya ityAdi thoDA doSo hoya. AvA thoDA doSonA kAraNe guruno tyAga na karavo. gurunI hIlanAthI saMsAra paribhramaNa . A viSe AgamamAM A pramANe kahyuM cheH je koI kSudra prakRtivALo nAmadhArI sAdhu potAnA AcAryamAM (gurumAM) tathAvidha kSayopazamanI nyUnatA hovAthI teone zAstrAnusAre AlocanAdi kAryomAM asamartha jANIne, tathA koI kAraNe laghuvayamAM paNa AcAryapade sthApelA hoya teone "A to bALaka jevA che' ema samajIne, tathA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa alpazrutavALA='AgamanA viziSTa bodha vinAnA' jANIne, teonI 'tame to buddhizALI cho, vRddha cho, bahuzruta cho' ityAdi hAMsI kare, athavA buddhi vinAnA cho ema nindA kare, te nAmadhArI sAdhu 'gurunI hIlanA na karavI' e zAstravacanathI viruddha varte che, te gurunI AzAtanA kare che. gurumAM karelI AcAryapadanI sthApanAnuM apamAna karanAro evA ekanI ja nahi, ekadvArA sarva AcAryonI AzAtanA kare che, athavA te nimittathI potAnAM jJAnadarzana-cAritranI (paNa) AzAtanA (nAza) kare che. mATe nAnA ke alpabodhavALA paNa AcAryanI (gurunI) avahIlanA nahi karavI. (1) 227 gAthA-180 have te mATe kahe che ke-karmanI vicitratAthI koi vayovRddha chatAM sadguddhi rahita paNa hoya, ane koi apariNata vayavALA (=lavayavALA) hovA chatAM kuzaLa (=nirmaLa buddhivALA), jJAnAcArAdi AcArothI yukta ane AcAryapadane yogya guNavALA paNa hoya, mATe nAnA (ke alpajJa) samajI teonI halakAi nahi karavI. evI halakAi karavAthI agni jema inpaNane bALI nAkhe, tema gurunI halakAi paNa tene karanArAnAM jJAnAdi guNono nAza kare che, arthAt agnine sparza ka2nA2 jema bhasmIbhUta thAya, tema nAnA paNa guNI AcAryanI AzAtanA karanAro potAnA guNone bhasmasAt kare che. (2) *have nAnA samajIne halakAi karanArAne vizeSa doSa lAge ema jaNAve che- jema koi A to nAno che' ema samajIne jo sarpane satAve-kadarthanA kare, to te sApanA karaDavAthI tenA prANano nAza (ahita) thAya che, tema koI kAraNe apariNata-laghuvayavALA paNa yogyane AcAryapade sthApyA hoya tenI hIlanA karanAro beindriya vagere kSudra jAtiomAM saMsAramAM paribhramaNa kare che, arthAt potAnI saMsAranI rakhaDapaTTI vadhArI mUke che, nIca yoniomAM upajI du:khI thAya che. (3) je mUlaguNothI rahita che te ja gurunA guNothI rahita jANavo, nahi ke guNamAtrathI rahita, arthAt suMdara AkRti, viziSTa upazama vagere uttaraguNothI rahita paNa jo mUlaguNothI yukta hoya to guru ja che. A viSayamAM caMDarudranAmanA AcAryanuM dRSTAMta che. (4) Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa AvA Agama vacanone anusarIne mUlaguNothI zuddhagurune na choDavA. kyAreka kaMika pramAdavALA gurune to madhura (=sukhakara) upAyathI yathokta anuSThAnamAM pravartAvavA. te A pramANe- aMjali joDIne praNAma karavA pUrvaka priyavacanathI kahevuM ke upakAra nahi karanArA paNa bIjAonA hitamAM tatpara evA Ape amane gRhAvAsarUpa pAzamAMthI sArI rIte choDAvyA. tethI have amane uttarottara mokSamArgamAM pravartAvIne A bhayaMkara bhavarUpa araNyathI pAra utAro. ityAdi protsAhana ApIne yathoktamArgane anusaranArA anuSThAnamAM pharI paNa pravartAvavA. (180) gAthA-181 228 patto susIsasaddo, eva kuteNa paMthageNAvi // gADhappamAiNo vi hu, selaMgasUrissa sIseNa // 181 // prAptaH suziSyazabda evaM kurvatA panthakenApi // gADhapramAdino'pi khalu zailakasUreH ziSyeNa // 181 // prApto - labdhaH suziSya iti zabdo vizeSaNam, evaM gururbhUyopi cAritre pravRttiM kArayatA panthakena - panthakanAmnA sacivapuGgavasAdhunA, apizabdAdanyairapi tathAvidhaiH, yato'bhANi " sIijja kayAvi gurU, taMpi susIsA suniuNamahurehiM / magge Thavanti puNaravi, jaha selagapaMthago nAyaM / " tameva vizinaSTi - gADhapramAdinopi - atizayazaithilyavatopi zailakasUreH ziSyeNeti vyaktameveti gAthAkSarArthaH / bhAvArtha: kathAnakAdavaseyaH / taccedam.kavikulakalAvikaliyaM, selagapuramatthi selasiharaM va / tattha ppayAvasiyakittimelao selao rAyA // 1 // saddhammakammavajjiyachaumA paumAvaI piyA tassa / sannIinAgavallIi, maMDavo maDDago puto // 2 // causuddhabuddhisaMsiddhipaMthagA paMthagAiNo Asi / rajjabharadharaNasajjA, sumantiNo paMcasayasaMkhA // 3 // thAvaccAsuyagaNaharasamIvapaDivannasuddhagihidhammo / selagarAyA rajjaM, tivaggasAraM ciraM kuNai // 4 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 229 gAthA-181 annadiNe. thAvaccAsuyapahupayavattisuyagurusamIve / paMcahi maMtisaehiM, paMthagapamuhehi pariyario // 5 // maDagaputte rajjaM, ThaviUNaM giNhae vayaM rAyA / ikkArasa aMgAI, ahijjio vajjiyAvajjo // 6 // paMthagapamuhANa tao, paMcamuNisayANa nAyago Thavio / suyamuNivareNa selagarAyarisI jiNasamayavihiNA // 7 // suyasUrI u mahappA, samae AhAravajjaNaM kAuM / sirivimalasiharisihare, sahassasahio sivaM patto // 8 // aha selagarAyarisI, aNuciyabhattAibhogadoseNa / dAhajarAItavio, samAgao selagapurammi // 9 // ujjANaMmi pasatthe, subhUmibhAgaMmi taM samosariyaM / soUNa pahi?maNo, viNiggao maDDao rAyA // 10 // kayavandaNAikicco, saMrIravattaM viyANiuM guruNo / vinnavai eha bhante! mama gehe jANasAlAsu // 11 // bhattosahAiehiM, ahApavattehiM tattha tumhANaM / kAremi jeNa kiriyaM, dhammasarIrassa rakkhaTThA // 12 // tathA coktam"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prayatnataH / zraveccharIrato dharmaH, parvatAtsalilaM yathA // 13 // paDivannamiNaM guruNA, pAraddhA tattha uttamA kiriyA / niddhamahurAiehiM, AhArehiM suvijehiM // 14 // vijANa kusalayAe, patthosahapANagAidhuvalAbhA / thevadiyahehiM eso, jAo niruo ya balavaM ca // 15 // navaraM siNiddhapesalaAhArAIsu mucchio dhaNiyaM / suhasIlayaM pavanno, nicchai gAmaMtaravihAraM // 16 // bahusovi bhaNijanto, viramai no jAva so pamAyAo / tAhe panthagavajjA, muNiNo maMtaMti egattha // 17 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-181 | 230 tilakSaNa samuccaya prakaraNa kammAI nUNa ghaNacikAI kuDilAiM vajjasArAiM / nANaDDayaMpi purisaM, paMthAo uppahaM niti // 18 // nAUNa suyabaleNaM, karayalamuttAhalaM va bhuvaNayalaM / ahaha nivaDanti kevi hu, opicchaha kammabaliyattaM // 19 // muttUNa rAyariddhiM, mukkhatthI tAva esa pavvaio / saMpai aippamAyA, vimhariyapaoyaNo jAo // 20 // kAle na dei suttaM, atthaM na kahei pucchamANANaM / AvassagAi tattiM, muttuM bahu mannae nidaM // 21 // sAraNavAraNapaDicoyaNAi na maNaMpi dei gacchassa / ' na ya sAraNAirahie, gacche vAso khaNaMpi khamo // 22 // tathA cAgamaHjahiM natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNAM ya gacchaMmi / so u agaccho gaccho, saMjamakAmIhiM muttavvo // 23 // uvagArI ya daDhamimo, amhANaM dhammacaraNaheuttA / muttuM dhittuM ca imaM, jutta tti phuDaM na yANAmo // 24 // ahavA kiM amhANaM, kAraNarahieNa nIyavAseNa / guruNo veyAvacce, paMthagasAhuM niuMjittA // 25 // eyaM ciya pucchittA, viharAmo ujjayA vayaM savve / kAlaharaNaMpi kIrai, jo veyai esa. appANaM // 26 // sAmatthiUNa evaM, paMthagasAhuM Thavittu gurupAse / te savvevi hu muNiNo, annattha suhaM pavihariMsu // 27 // paMthagamuNIvi guruNo, veyAvaccaM jahociyaM kuNai / asavattajogajutto, sayA aNUNaM ca niyakiriyaM // 28 // kattiyacAummAse, sUrI bhuttUNa niddhamahurAI / parihariyasayalakicco, sutto nIsaTThasavvaMgo // 29 // AvassagaM kuNaMto, paMthagasAhUvi khAmaNanimittaM / sIseNa tassa pAe, AghaTTai viNayanayaniuNo // 30 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 231 gAthA-181 to kuvio rAyarisI, jaMpai ko esa aja nillajo / pAe Aghato niddAvigghe maha payaTTo? // 31 // ruTuM daTuM sUri, mahuragiraM paMthago iya bhaNei / / cAummAsiyakhAmaNakae mae dUmiyA tubbhe // 32 // tA egaM avarAhaM, khamaha na kAhAmi erisaM bIyaM / huMti khamAsIlacciya uttamapurisA jao loe // 33 // iya paMthagamuNivayaNaM, AyannaMtassa tassa sUrissa / sUruggame tamaM piva, annANaM dUramosariyaM // 34 // bahuso niMdiya appaM, savisesaM jAyasaMjamujjoo / khAmei paMthagamuNiM, puNo puNo suddhapariNAmo // 35 // bIyadiNe maDDaganivamApucchiya dovi selagapurAo / nikkhaMtA pAraddhA, uggavihAreNa vihareuM // 36 // avagayatavyU~ttatA, saMpattA sesamaMtimuNiNovi / vihariya ciraM suvihiNA, ArUDhA puMDarIyagiriM // 37 // domAsakayANasaNo, selesiM kATha selagamahesI / paMcasayasamaNasahio, loyaggaThiyaM payaM patto // 38 // evaM panthakasAdhuvRttamamalaM zrutvA caritrojjvalaM, sajjJAnAdiguNAnvitaM gurukulaM sevadhvamuccaistathA / " bho bhI sAdhujanA! gurorapi yathA satsaMyame sIdato, nistArAyaM kadAcana prabhavata sphUrjadguNazreNayaH // 39 // // iti panthakasAdhukathAnakam // (5. 2. pra. ou. 172) gADha pramAdI paNa gurune pharI cAritramAM pravartAvanArA zailakasUrinA ziSya paMthake paNa suziSya evuM vizeSaNa prApta karyuM. vizeSArtha- gADha pramAdI eTale atizaya zithila. zreSThamaMtrI sAdhunuM paMthaka nAma hatuM. "paMthake paNa' e sthaLe rahelA paNa zabdano artha A pramANe che- tevA prakAranA bIjA suziSyoe paNa svagurune pharI cAritramAM pravartAvIne suziSya' evuM vizeSaNa prApta karyuM che. kAraNa ke kahyuM che ke- "kyAreka gusa sIdAya(=zithila bane) to tene paNa suziSyo atyaMta kuzaLa ane madhura Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaMtilakSaNa samuccaya prakaraNa vacanothI pharI paNa mArgamAM sthApita kare che. A viSe zailakasUri ane paMthakamuninuM dRSTAMta che.' gAthA-181 232 A pramANe gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo. te kathAnaka A pramANe che zailakasUri ane paMthakamuninuM dRSTAMta parvatanA zikharanI jema kavikularUpa moralAothI yukta zailaka-nAmanuM nagara hatuM. tyAM pratApa ane nirmala kIrtinA saMyogovALo zailaka nAmano rAjA hato. tenI saddharmanA kAryomAM niSkapaTa padmAvatI nAmanI rANI hatI. tathA sunIti rUpa nAgaravelanA maMDapa samAna maMDuka nAmano putra hato. tenA paMthaka vagere pAMcaso zreSTha maMtrIo hatA. te maMtrIo cAra zuddha buddhinI samyak siddhinA mArgasamAna hatA, ane rAjyajJo bhAra dhAraNa karavAmAM tatpara hatA. zailakarAjAe thAvaccAputra AcAryanI pAse zuddha gRhastha dharmano svIkAra karIne dharma-artha-kAma e trivarga sAdhavApUrvaka lAMbA kALa sudhI rAjya karyuM. ekavAra zailakarAjAe maMDuka putrane rAjya upara sthApita karIne thAvaccAputra AcAryanA caraNomAM rahenArA zuka nAmanA gurunI pAse paMthaka vagere pAMcaso maMtrIonI sAthe dIkSA lIdhI. jeNe saghaLA pApono tyAga karyo che evA zailakamunie agiyAra aMgono abhyAsa karyo. tyArabAda zuka munivare zailaka rAjarSine jinazAstramAM kahelI vidhithI paMthaka vagere pAMcaso munionA nAyaka banAvyA. mahAtmA zuka AcArya avasare AhArano tyAga karIne zrI vimalAcalanA zikhara upara ekahajAra munionI sAthe muktine pAmyA. have anucita AhAra Adi vAparavAnA doSathI dAhajvara Adi rogathI pIDita thayelA zailakarAjarSi zailaka nagaramAM AvyA. zreSTha udyAnamAM zreSThabhUmi bhAgamAM zailakarAjarSi samavasarelA che, ema sAMbhaLIne atyaMta harSa pAmelo maMDukarAjA temane vaMdana ka2vA mATe nIkaLyo. vaMdanAdi kArya karIne gurunA zarIrano vRttAMta jANIne vinaMti karI ke he bhagavaMta! mArA ghare Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vAhanazAlAmAM padhAro. jethI tyAM dharmazarIranI rakSA mATe yathApravRtta (=nirdoSa) bhakta-auSadha AdithI ApanA roganI cikitsA karAvuM. kahyuM che ke"dharmasaMyukta zarIranI prayatnathI rakSA karavI. kAraNa ke jema parvatamAMthI pANI jhare che" tema zarIramAMthI dharma jhare che. gurue enI vinaMtino svIkAra karyo. tyAM sArA vaidyoe snigdha-madhura AhArathI zreSTha cikitsA zarU karI. vaidyonI kuzalatAthI ane nitya pathya-auSadha-pANI vagere maLavAthI thoDA divasomAM muni nirogI ane balavAna thai gayA. 233 gAthA-181 paNa te muni snigdha ane madhura AhAra vageremAM atyaMta Asakta banI gayA, AthI sukhazIlatAne pAmelA te anyagAmamAM javA mATe icchatA nathI. ghaNIvAra kahevA chatAM pramAdathI virAma pAmyA nahi tyAre paMthaka sivAyanA munioe bhegA thaine vicAraNA karI. te A pramANe- kharekhara! atyaMta cikaNAM, kuTila ane vajra jevA dRDha karmo jJAnathI samRddha paNa puruSane mArgathI unmArgamAM lai jAya che. adhadha ! karmanA balane to juo ke keTalAko zrutabaLathI jagatane hAthamAM rahelA motInI jema jANIne paNa nIce paDe che. AM rAjaRddhi choDIne mokSa mATe pravrujita thayA che. paNa hamaNAM atipramAdathI svaprayojanane bhUlI gayA che. kALe sUtra ApatA nathI. pUchatA sAdhuone artha kahetA 'nathI. 'Avazyaka Adi kAryo choDIne ghaNI nidrA kare che. gacchanI sAraMNA-vAraNA-paDicoyaNA vagere jarA paNa karatA nathI. sAraNAdithI rahita gacchamAM kSaNavAra paNa vAsa karavo yogya nathI. AgamamAM kahyuM che ke- "je gacchamAM sAraNA-vAraNA-paDicoyaNA nathI te gaccha (paramArthathI)gaccha nathI. saMyamanA arthIoe te gacchano tyAga karavo joie." cAritradharma ApavAnA kAraNe A ApaNA atizaya upakArI che. tethI A mUkavA yogya che ke svIkAravA yogya che te ApaNe spaSTa jANatA nathI. athavA kAraNarahita nityavAsathI ApaNane zuM? gurunI veyAvaccamAM paMthakamunine joDIne ane ene ja pUchIne ApaNe badhA udyata thaine vicarIe. e jyAM sudhI potAne oLakhe nahi tyAM sudhI kALa pasAra karavo e yogya che. Ama vicArIne paMthakamunine gurunI pAse mUkIne te badhAya sAdhuoe sukhapUrvaka anyatra vihAra karyo. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-182 ra34 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa paMthakamuni paNa yathAyogya gurunI veyAvacca karavA lAgyA, ane ekayogano bIjAyoganI sAthe virodha na Ave te rIte sadA saMpUrNa svakriyAne karatA hatA. AcArya kArtika comAsanA divase snigdha-madhura AhAra vAparIne, sakala kartavyone choDIne, zarIranA sarva aMgone laMbAvIne sUI gayA. Avazyakane karatA paMthakamuni paNa vinaya karavAmAM kuzaLa hovAnA kAraNe khAmaNA nimitte mastakathI temanA caraNono sparza karyo. tethI kupita thayelA rAjarSi bolyA ke Aje A nirlajja koNa caraNone sparzIne mane nidrAmAM aMtarAya karavA pravRtta thayo che ? AcAryane gusse thayelA joIne paMthakamunie madhuravANIthI A pramANe kahyuM: cAturmAsika khAmaNA karavA mATe Apa mArAthI saMtApa pamADAyA cho. tethI A eka aparAdhanI kSamA Apo. AvuM bIjIvAra nahi karuM. kAraNa ke lokamAM uttama puruSo kSamAzIla ja hoya che. A pramANe paMthakamuninA vacanane sAMbhaLatA te AcAryanuM ajJAna sUryodaya thatAM aMdhakAranI jema dUra haTI gayuM. te AcArya vAraMvAra potAnI niMdA karIne vizeSathI saMyamamAM udyata thayA ane zuddhapariNAmavALo temaNe karI pharI munine khamAvyA. bIjA divase maMDukarAjAne kahIne baMne zailakanagarathI nIkaLIne ugravihArathI vicaravA lAgyA. A vRttAMta jANIne zeSa maMtrImunio paNa temanA bhegA thaI gayA. zuddhavidhithI lAMbA kALa sudhI vicarIne aMtasamaye siddhagiri upara caDhyA. tyAM be mAsanuM anazana karIne zailezIkaraNa karIne zailaka maharSi pAMcaso sAdhuonI sAthe lokanA agrabhAge rahelA muktipadane pAmyA. he sAdhujano ! A pramANe paMthakamuninuM nirmala ane cAritrathI utpala vRttAMta sAMbhaLIne samyakajJAnAdiguNothI yukta gurukulanuM tevI rIte utkRSTa sevana karo ke jethI skurAyamAna guNa zreNivALA banIne kyAreka zuddhasaMyamamAM sIdAtA guno paNa vistAra karavA mATe samartha bano. A pramANe paMthakamuninuM kathAnaka pUrNa thayuM. (181) naNu selagasevAe, jai laddhaM selagassa sIsattaM / taM muttUNa gayANaM, tA paMcasayANa tamaladdhaM // 182 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 235 gAthA-183-184-185 nanu zailakasevAyAM yadi labdhaM zailakasya ziSyatvam / taM muktvA gatAnAM tasmAtpaJcazatAnAM tadalabdham // 182 // prazna- zailakasUrinI sevAthI jo paMthakamunine 'suziSya' evuM vizeSaNa hoya to temane choDIne gayelA pAMcaso munione suziSya' evuM vizeSaNa na maLyuM, arthAt te suziSya na hatA ema siddha thayuM. (182) tassa ya mUlaguNesu, saMtesu vi duNha gamaNaThANAI / tesiM tassa ya jutti-kkhamAi kai hoMti vehammA // 183 // tasya mUlaguNeSu ca satsu gamanasthAnAdIni / teSAM tasya ca yuktikSamANi kathaM bhavanti vaidhAt // 183 // te AcAryamAM mUlaguNo hovA chatAM pAMcaso gayA ane eka rahyA, e benA (pAMcaso muni ane eka muni ema benA) gamana ane sthAna (=xj bhane 23) viparIta DovAnA 29) yutikSama vI zata thAya ? e be yuktithI kevI rIte ghaTI zake? arthAt na ghaTI zake. (183) mUlaMguNasaMjuassa ya, dose vi avajaNaM uvakkamiuM / dhammarayaNaMmi bhaNiaM, paMthagaNAyaMti ciMtamiNaM // 184 // . mUlaguNasaMyutasyaM ca doSAnapyavarjanamupakramya / .. dharmaratne bhaNitaM panthakajJAtamiti cintyamidam // 184 // - doSa hovA chatAM mUlaguNa saMyuktano tyAga na karavo evI bhUmikA karIne dharmaratna prakaraNa graMthamAM paMthakanuM dRSTAMta kahyuM che. AthI A (pAMcasonuM zamana) (vy||274 cha. (184) bhannai paMcasayANaM, caraNaM tullaM ca paMthagassAvi / ahigicca u gururAyaM, visesio paMthao tahavi // 185 // bhaNyate paJcazatyAzcaraNaM tulyaM ca panthakasyApi // adhikRtya ca gururAgaM, vizeSitaH panthakastathApi // 185 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-186-187-188 236 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa uttara- pAMcaso munionuM ane paMthakamuninuM cAritra tulya hatuM. to paNa paMthakamuninA gururAgane (=guru pratye adhika rAgane) AzrayIne paMthakane vizeSa kahyo che= paMthakanI vizeSa mahattA batAvI che. (185) NiyameNa caraNabhAvA, paMcasayANaM pi jai vi gururAo / tahavi a pariNAmavasA, ukkiTTho paMthagasseso // 186 // niyamena caraNabhAvAtpaJcazatyA api yadyapi gururAgaH / .. . tathApi ca pariNAmavazAdutkRSTaH panthakasyaiSaH // 186 // jo ke pAMcaso muniomAM cAritrano pariNAma hovAthI avazya guru rAga hato. to paNa paMthakamAM gururAga pariNAmanA kAraNe (=aMtaranA pariNAmanI dRSTie) utkRSTa hato. (186). . Na ya eaM duNNeyaM, jaM gosAlovasaggie nAhe / aNNAvikkhAi suo, bADhaM ratto suNakkhatto // 187 // na caitad durjeyaM yad gozAlopasargite nAthe / . anyApekSayA zruto bADhaM raktaH sunakSatraH // 187 // A (=pariNAmanA kAraNe utkRSTa gururAga hoya e viSaya) jANavuM e kaThIna che evuM nathI. kAraNa ke jyAre gozAlAe zrI mahAvIra bhagavAna upara upasarga karyo-tejolezyA pheMkI tyAre sunakSatramAM anyanI apekSAe zrI mahAvIra bhagavAna upara adhika rAga hato ema zAstramAM saMbhaLAya che. (187) pahuaNuratteNa tahA, runnaM sIheNa mAluAkacche / tabbhAvapariNayappA pahuNA sadAvio a imo // 188 // prabhvanuraktena tathA ruditaM siMhena mAlukAkacche / tadbhAvapariNatAtmA, prabhuNA zabdAyitazcAyam // 188 // zrI vIraprabhumAM anurAgavALA siMhamunie mAlukAvanamAM tevI rIte rUdana karyuM ke jethI prabhurAgabhAvanA pariNAmavALA te siMhamunine zrI vIraprabhue potAnI pAse bolAvyA. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 237 gAthA-189 ' vizeSArthaH- sunakSatra ane siMha aNagAra e be dRSTAMto ApIne graMthakAra e kahevA mAge che ke A bemAM zrI vIraprabhu pratye bIjA muniothI adhika rAga hato e emanI vizeSa pravRttithI jaNAI Ave che. e rIte bIjA jIvomAM paNa vizeSa pravRttithI adhikarAga jANI zakAya che. Ama koI vyaktimAM koI vyakti pratye bIjAothI adhika rAga hoya e viSayane jANavuM e kaThIna nathI e siddha thayuM. (188) kassa vi katthai pII, dhammovAyaMmi daDhayarA hoi / Na ya aNNuNNAMbAhA, mUlaccheAvahA evaM // 189 // kasyApi kutracitprItidharmopAye dRDhatarA bhavati / naM cAnyonyAbAdhAnmUlacchedAvahA. evam // 189 // koIka jIvane dharmanA koIka upAyamAM adhika daDha prIti hoya che. AvI prIti dharmanA upAyomAM eka-bIjAnI sAthe bAdhA na pamADavAnA kAraNe mUlaguNanA vinAzane ke nyUnatAne pamADatI nathI. ' vizeSArtha- ahIM mUlaguNa eTale mukhyaguNa. dharmamAM prIti athavA dharmanA upAyomAM prIti e mukhyaguNa che. dharmanA koI upAyamAM adhika dRDha prIti dharmamAM rahelI prItino vinAza karatI nathI, athavA dharmanA upAyomAM rahelI prItino vinAza karatI nathI. kAraNa ke AvI prIti je dharmanA upAyamAM adhika dRDha prIti che, te sivAyanA dharmanA upAyomAM paraspara eka bIjAne bAdhA pahoMcADatI nathI. hA, jo AvI prIti anya dharmanA upAyone bAdhA pahoMcADe to mUlaguNano vinAza ke nyUnatA thAya. jema ke- koIne prabhupUjAmAM adhika rAga che, ethI prabhupUjA adhika kare che. paNa jo te prabhupUjA sivAyanA sAdhusevA, jinavANIzravaNa vageremAM upekSA kare to e rAga dharmarAgano nAza kare ke nyUnatA kare e saMbhavita che. tevI rIte koIne koI paNa kAraNathI amuka sAdhusamudAya upara adhika rAga che, ane ethI te vyakti te samudAyanI adhika bhakti kare e ucita che. paNa jo te anya guNasaMpanna sAdhusamudAyanI upekSA kare to e rAga dharmarAgano ke Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-190-191 238 tilakSaNa samuccaya prakaraNa dharmanA upAyonA rAgano nAza kare athavA temAM khAmI lAvI de e saMbhavita che. (jo A viSaya barAbara samajAya to je loko deva-devIonI adhika pUjA kare che ane prabhupUjA pratye upekSA seve che temano dharmarAga kevo che te samajavAmAM vAra na lAge. evI rIte je sAdhu vidyA-maMtrano paTTa vagere khUba ja ekAgratAthI ane cIvaTathI gaNe ane pratikramaNa vagere kriyA jema tema patAvI de temAM dharmarAga kevo che e paNa spaSTa samajI zakAya tevuM che.) (189) aNNehiM paMthagassa u, gururAgukkarisao Na saMgAro / ... gurusevArU rasto, maLe mammunAvihAre 220 . kanaiH tuM roSato ne saMpaIR: (saMta) | gurusevAyAM sa rakto, anye'bhyudyatavihAre // 19 // paMthakamunimAM gururAga utkRSTa hovAthI anya munioe saMketa karyo na hato. paMthakamuni gurusevAmAM anurAgavALA hatA ane bIjA munio ughata vihAramAM anurAgavALA hatA. ' vizeSArtha:- ahIM saMketa zabdano bhAva A pramANe cheH- anya munioe paMthakamunine gurunI vaiyAvaccamAM joDIne ane ame vihAra karIe chIe ema kahIne vihAra karyo tyAre tamane ahIM anukULatA na rahe to amane jaNAvajo, athavA amuka samaya pachI bIjAne gurunI veyAvaccamAM mUkIzuM, tame amArA sAthe thaI jajo ItyAdi koI saMketa karyo na hato. kAraNa ke paMthakamunimAM gurusevAno daDha anurAga che ema teo jANatA hatA. jyAM daDha anurAga hoya tyAM anukULatA-pratikULatA ityAdino prazna ja udbhavato nathI. (10) selayamApucchittA, ThAvittA paMthagaM ca aNagAraM / guruveyAvaccakara, viharaMtANaM pi ko doso // 191 // zailakamApRcchaya sthApayitvA, panthakaM cAnagAraM / guruvaiyAvRttyakaraM viharatAmapi ko doSaH // 191 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 239 gAthA-192-193 zailakasUrine pUchIne ane paMthakamunine veyAvacca karavA mATe mUkIne vihAra karanArA temano paNa zo doSa che ? ' vizeSArtha- "temano paNa" e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che- jema zithila paNa gurunI sevA mATe rahenArA paMthakano doSa nathI, tema vihAra karanArA temano paNa doSa nathI. hA, gurunI veyAvacca karavA mATe koine mUkyA vinA vihAra karyo hota to temano doSa thAta. gurunI vaiyAvacca karavA paMthakamunine mUkIne vihAra karyo hovAthI temano koI doSa nathI. (191) gacche vi dhammaviNayaM, jatthuttariyaM labhijja aNNattha / Apucchittu vihAro, tattha jao bhAsio kappe // 192 // gacche'pi dharmavinayaM yatrottarikaM labhetAnyatra / ApRcchya vihArastatra yato bhASitaH kalpe // 192 // kema ke bIjA gacchamAM paNa jyAM dharmavinaya utkRSTa hoya che tyAM gurune pUchIne javAnuM bRhatkalpamAM kahyuM che. " vizeSArtha- 191mI gAthAmAM 500 muniono vihAra nirdoSa che ema je kahyuM che, tenuM A gAthAmAM AgamapramANathI samarthana karyuM che. bRhatkalpabhASya gAMthA 5423mAM pAMca prakAranI upasaMpadA jaNAvI che. temAM pAMcamI vinayaupasaMpadA che. vinayayogyano vinaya karavA mATe je upasaMpadA svIkArAya te vinayaupasaMpadA. koIne vinaya yoga vadhAre priya hoya ane ethI jyAM adhika vinaya karI zakAya te gacchamAM javAnI bhAvanA thAya to gurune pUchIne jaI zake che. (192) saMviggavihArINaM, kiM puNa tesiM mahANubhAvANaM / aha uvasaMpayANaM, kappiabhavvovayArANaM // 193 // saMvignavihAriNAM kiMpunasteSAM mahAnubhAvAnAm / atha upasampadAnAM, kalpikAbhAvyopacArANAm // 193 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa jo dharmavinaya mATe gurune pUchIne bIjA gacchamAM janArAono vihAra nirdoSa hoya to pachI saMvigna vihArI ane kalpika AbhAvya vyavahAra karanArA te (pAMcaso) mahAnubhAvono vihAra nirdoSa hoya temAM to kahevuM ja zuM ? gAthA-194 240 vizeSArtha:- kalpika AbhAvya vyavahAraH- kalpika eTale zAstrasaMmata. AbhAvya eTale mAlikInI vastu. vyavahAra eTale vastune ApavI-levI. zAstrasaMmata mAlikInI vastuno vyavahAra te kalpika AbhAvya vyavahAra. ahIM bhAvArtha A pramANe che. A graMthamAM 163mI gAthAmAM ApaNe joi gayA ke je sAdhuo asamApta klyavALA ane ajAtakalpavALA che, arthAt aMpUrNa saMkhyAvALA ane agItArtha che, temanuM utsargathI kaMi paNa AbhAvya thatuM nathI, arthAt tevA sAdhuo je kSetramAM vicaratA hoya te kSetra ane te kSetramAMthI prApta thayela ziSya, vastra-pAtra vagere kaMi paNa temanI mAlikInuM thatuM nathI. tenA upara kaMi paNa hakka thato nathI. A niyama 500 sAdhuone lAgu paDato nathI. kAraNa ke te pUrNa saMkhyAvALA ane gItArtha che. eTale e je kaMi vastu le che, te zAstrasaMmata che, arthAt zAstrasaMmata mAlikInI vastuno vyavahAra kare che. temano AbhAvya vyavahAra kalpika=zAstrasaMmata che. 35saMvavAnAM pada 3pasaMpar zabdanuM SaSThI bahuvacana che. 3pasaMpadyate kRti 3pasaMpa=svIkAra karanAra.) teo kalpika AbhAvya vyavahArano svIkAra karanArA che, arthAt kalpika AbhAvya vyavahAra karanArA che. gAthAmAM avyaya samuccaya arthamAM che. (193) dhammaviNao vi tesiM, Apucchiya paTThiANa jaha paramo / taha tehi ThAviassavi, NAyavvo paMthagamuNissa // 194 // dharmavinayo'pi teSAmApRcchya prasthitAnAM yathA paramaH // tathA tai: sthApitasyApi, jJAtavya: panthamuneH // 164 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 241 - gAthA-15-196 jevI rIte pUchIne gayelA temano dharmavinaya paNa utkRSTa che tevI rIte temanAthI mUkAyelA paMthakamunino dharmavinaya utkRSTa jANavo. ' vizeSArtha- dharmavinaya paNa e sthaLe "paNa" zabdano artha A pramANe che. temano vivAra to utkRSTa che ja. kiMtu dharmavinaya paNa utkRSTa che. [194] eso vi a siDhilotti ya, paDimArimayaM hayaM havai itto / jaM sAhuhi Na siDhilo, takkajje aNumao hoi // 195 // eSopi ca zithila iti ca, pratimArimataM hataM bhavatItaH / yatsAdhubhirna zithilastatkArye'numato bhavati // 195 // AnAthI paMthakamuni paNa zithila hatA evA pratimArinA (=mUrti zatrunA) matanuM khaMDana thaI jAya che. kAraNa ke sAdhuothI zithila sAdhu sevAnA kAryamAM saMmata karAto nathI. vizeSArtha- AnAthI eTale paMthakamunino dharmavinaya utkRSTa hato ethI. zithila sAdhuno dharmavinaya utkRSTa na hoya. "kAraNa ke sAdhuothI zithila sAdhu sevAnA kAryamAM saMmata karAto nathI" ema kahIne paMthakamuni zithila na hatA e viSayamAM bIjo hetu jaNAvyo che. jo paMthakamuni zithila hota to 500 sAdhuo temane sevA mATe na rAkhata. rAkhyA ethI siddha thayuM ke paMthakamuni zithila na hatA. (15) kappiasevAladdhA-vagAsadappeNa selagassAvi / siDhilattaM Na u bhaMge, mUlapainnAi jaM bhaNiaM // 196 // kalpikasevAlabdhAvakAzadarpaNa zailakasyApi / zithilatvaM na tu bhaGgaH mUlapratijJayA yato bhaNitam // 196 // kalpika sevAmAM jeNe avakAza meLavyo che evA darpathI zaikasUrimAM paNa zithilatA hatI, paNa mUla pratijJAno bhaMga thayo na hato. kAraNa ke nIce pramANe kahyuM che. ya. 16 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa vizeSArtha:- kalpika sevA eTale kAraNasara doSanuM sevana. darpa eTale kAraNa vinA doSanuM sevana. pahelAM zailakasUrie kAraNathI doSonuM sevana karyuM hatuM, AthI kalpika sevA hatI. kalpika sevA karatAM karatAM rasagArava Adine AdhIna banI gayA, ane niSkAraNa doSonuM sevana karavA lAgyA. Ama kalpika sevAmAM darpane avakAza maLI gayo. gAthA-197-198 242 kalpika sevAnA 24 bhedo che ane darpasevAnA 10 bhedo che. AnA vizeSa varNana mATe gurutattvavinizcaya bIjo ullAsa 18thI21 gAthAono gujarAtI anuvAda jovo. "zailakasUrimAM paNa" e sthaLe 'paNa' zabdano artha A. pramANe che- jema paMthakamAM zithilatA na hatI tema zailakasUrimAM paNa pratijJAbhaMga na hato. (196) siDhiliasaMjamakajjAvi, hoiuM ujjamaMti jai pacchA / saMvegAo to selao vva ArAhayA hoMti // 197 // zithilitasaMyamakAryA api, bhUtvA udyacchanti yadi pazcAt / saMvegAttataH zailaka ivArAdhakA bhavanti // 197 // saMyamanAM kAryomAM zithila banIne paNa pachI jo saMvega thavAthI saMyamamAM udyama kare to zailakasUrinI jema ArAdhaka thAya. vizeSArthaH- A gAthAmAM saMyamanAM kAryomAM zithila banIne ema zithila zabdano prayoga karyo che, ane zailakasUrinuM dRSTAMta ApyuM che. AthI A gAthAthI siddha thAya che ke zailakasUrimAM zithilatA hatI paNa pratijJA bhaMga thayo na hato. (197) pAsatthayAidosA, sijjAyarapiMDabhoaNAIhiM / uvavAio ya itto, NAyajjhayaNassa vittIe // 198 // pArzvasthatAdidoSAt, zayyAtarapiNDabhojanAdibhiH // upapAditAMzceto jJAtAdhyayanasya vRttau // 198 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 243 gAthA-199-200-201 AthI jJAtAdharmakathA sUtranI TIkAmAM zailakasUrimAM zayyAtarapiMDanuM bhojana vagerethI pAsasthApaNA AdinA doSo (=pAsatthA AdimAM jevA doSo hoya tevA doSo) hatA ema yuktithI samarthana karyuM che. . vizeSArtha jJAtAdharmakathAnA pAMcamA adhyayanamAM zailakasUrino vRttAMta jaNAvyo che. (198) abbhujao vihAro, etto cciya muttu teNa paDibaMdhaM / paDivanno mUlAI, vayabhaMgo puNa jao bhaNiaM // 199 // abhyudyato vihAra, ita eva muktvA tena pratibandham // pratipannaH mUlAdi-tabhaGgaH punaryato bhaNitam // 199 // AthI ja zailakasUrie Asaktino tyAga karIne abhyaghata (=udyamathI yukta) vihArano svIkAra karyo hato. mUla vagere prAyazcitta Ave tyAre vrata bhaMga thAya. kAraNa ke nIce pramANe kahyuM che. vizeSArtha zailakasUrine mUla vagere prAyazcitta AvyuM na hatuM, mATe temanA vratono bhaMga thayo na hato. (1999) cheassa jAva dANaM, tA vayamegaM pi No aikkamai / egaM aikkamaMto, aikkame paMca mUleNaM // 20 // chedasya yAvaddAnaM tAvad vratamekamapi no'tikrAmati / ekamatikrAmannatikrAmetpaJca mUlena // 200 // chedanuM prAyazcitta apAya tyAM sudhI sAMdhu eka paNa vratano (sarvathA) bhaMga karato nathI. mUla prAyazcittathI eka vratano (sarvathA bhaMga) karato sAdhu pAMceya vratono bhaMga kare che. (20%) uvavajai uttaraguNa-virAhaNAe ahIlaNijattaM / jaha u sukumAliAe, IsANuvavAyajoggAe // 201 // upapadyate uttaraguNa-virAdhanayA ahIlanIyatvam / yathA tu sukumAlikAyA, IzAnopapAtayogyAyAH // 201 / / Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa uttaraguNa virAdhanAnuM ahIlanIyapaNuM ghaTe che-uttaraguNanI virAdhanA karanAra hIlanA karavA yogya nathI e saMgata che. jema ke- izAnadevalokamAM utpanna thavAne yogya sukumArikA hIlanA karavAne yogya nathI. (201) NikkAraNapaDisevA, caraNaguNaM NAsaitti jaM bhaNiaM / ajjhavasAyavisesA, paDibaMdho tassa pacchitte // 202 // gAthA-202-203 ' 244 niSkAraNapratisevA caraNaguNaM nAzayatIti yad bhaNitam // adhyavasAyavizeSAtpratibandhastasya prAyazcitte // 202 // niSkAraNa doSonuM sevana caraNaguNano nAza kare ema je kahyuM che te adhyavasAya vizeSane AzrayIne kahyuM che. niSkAraNa doSa sevananA prAyazcittamAM mUlaguNa nAzano niSedha che. vizeSArtha:- niSkAraNa doMSonuM sevana karatAM karatAM saMbhava che ke cAritrano pariNAma khatama thai jAya. paNa niSkAraNa doSonuM sevana karanAra dareka sAdhu mATe AvuM na bane. niSkAraNa doSonuM sevana karanAranA cAritrano pariNAma khatama thai jAya to cAritra nAza pAme, anyathA nahi. niSkAraNa doSa sevananA prAyazcittamAM mUlaguNa nAzano niSedha che, e kathanano bhAva A pramANe che- niSkAraNa doSa sevanArane niSkAraNa doSanuM sevana karavA badala mUlaguNanAzanuM prAyazcitta AvatuM nathI. eTale ke mUlaguNano nAza thavAthI je prAyazcitta (mUla vagere) Ave te prAyazcitta AvatuM nathI. mUlaguNano nAza thAya to mUla vagere prAyazcitta Ave. niSkAraNa doSanuM sevana karavAmAM mUla vagere prAyazcitta AvatuM nathI. (202) iya guNajuyassa guruNo, duTThamavatthaM kayAi pattassa / sevA paMthagaNAyA, NiddosA hoi NAyavvA // 203 // iti guNayutasya guro- duSTAmavasthAM kadAcitprAptasya / sevA panthakajJAtAnnirdoSA bhavati jJAtavyA // 203 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 245 gAthA-204-205 A pramANe kyAreka duSTa avasthAne pAmelA guNayukta gurunI sevA paMthakamuninA daSTAMtathI nirdoSa jANavI. (203) je puNa guNehi hINA, micchaTThiI ya savvapAsatthA / paMthagaNAyA muddhe, sIse bolaMti te pAvA // 204 // ye punarguNaiIMnA mithyAdRSTayazca sarvapArzvasthAH // panthakajJAtAnmugdhAn, ziSyAnboDayanti te pApAH // 204 // guNothI rahita, mithyAdaSTi ane sarvapAsatthA evA je jIvo paMthakamuninA daSTAMtathI mugdhaziSyone DUbAve che te pApI che. - vizeSArtha- guNothI rahita kusAdhuo bhoLA ziSyone kahe ke jema paMthakamunie zithila paNa gurunI sevA karI hatI tema amArI paNa tamAre sevA karavI joie. bicArA bhoLA ziSyo "emanI vAta sAcI che'' ema mAnIne kugurunI sevA kare che. Ama kusAdhuo pote to DUbe ja che paNa mugdhaziSyone paNa DUbAve che. . (jenA cothA ke pAMcamA mahAvratano sarvathA bhaMga thayo hoya ane enI zuddhi paNa na karI hoya tevAnI sevA karavI, teno Adara-satkAra karavo ane e rIte tenA doSanuM poSaNa karavuM e zuM ucita che? AvAone jANavA chatAM nabhAvI lenArA guruo ane zrAvako paNa zAsananI apabhrAjanAmAM nimitta bane e pUrNa saMbhavita che. kAraNa ke enA doSo jyAre bahAra pragaTa thAya che tyAre zAsananI ghaNI apabhrAjanA thAya che.) (204) caraNadharaNAkhamo vi a, suddhaM maggaM parUvae jo so / teNa guNeNa guru cciya, gacchAyAraMmi jaM bhaNiyaM // 205 // caraNadharaNAkSamo'pi ca, zuddhaM mArga prarUpayati (yet) yaH saH / , tena guNena gurureva, gacchAcAre yad bhaNitam // 205 // cAritrane pALavAmAM asamartha paNa je zuddhamArganI prarUpaNA kare che .. te zuddha prarUpaNAnA guNathI guru ja che. A viSe gacchAcAra patromAM kahyuM che ke- (205) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-206 246 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa suddhaM susAhumaggaM, kahamANo Thavai taiapakkhaMmi / appANaM iyaro puNa, gihatthadhammAo cukaMti // 206 // zuddhaM susAdhumArga, kathayan sthApayati tRtIyapakSe / AtmAnaM itara: puna-guhasthadharmAd bhraSTa iti // 206 // ___vyAkhyA-zuddhaM-avitathaM susAdhumArga-sanmunipathaM kathayan-parUpayan, svayaM pramAdavAnapIti gamyate, sthApayati-nivezayati AtmAnaM kva ? sAdhuzrAddhapakSadvayApekSayA tRtIyapakSe-saMvignapAkSikarUpe itaroM-azuddhamArgaprarUpaka punaH 'gihatthadhammAu' tti gRhasthadharmAdAdyatidharmAtsaMvignapAkSikapathAcca 'cukka' tti bhraSTaH saMsArapathatrayAntarvartItyarthaH / iti zabdo vAkyaparisamAptyarthaH / __ atra prasaGgataH pakSatrayamAzritya kiJciducyate- 'sujjhai jaI sucaraNo / sujjhai sussAvao vi guNakalio / osannacaraNakaraNo, sujjhai saMviggapakkharuI // 1 // saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi, jeNa kammaM visohaMti // 2 // suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAiNio // 3 // vaMdai na ya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kArave neva / attaTThA na vi dikkhai, dei susAhUNa boheuM // 4 // osaNNo attaTThA, paramappANaM ca haNai dikkhaMto / taM chuhai duggaIe, ahiyayaraM buDDui sayaM ca // 5 // sAMvajjajogaparivajjaNAu, savvuttamo jai dhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhapaho // 6 // sesA micchaddiTThI, gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / jaha tinni u mukkhapahA, saMsArapahA tahA tinni // 7 // ' nanu gRhicarakAdayo bhavantu bhavAnuyAyino, bhagavalliGgadhAriNastu kathamityatrAha-'saMsArasAgaramiNaM, paribbhamatehiM savvajIvehiM / gahiyANi ya mukkANi ya, aNaMtaso davvaliMgAiM // 8 // nanu trayaH saMsArapathAstrayazca mokSapathA iti yaduktaM tatsundaraM, paraM yaH susAdhuvihAreNa bahukAlaM vihRtya pazcAtkarmaparatantratayA zaithilyamavalambateM, te kutra pakSe nikSipyantAmityata Aha-'sAraNacajhyA je gacchaniggayA ya viharaMti pAsatthA / jiNavayaNabAhirA vi ya, te u pamANaM na kAyavvA // 9 // ' ittha diTuMto Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 247 gAthA-206 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tuMgiyA NAmaM NayarI hotthA / vaNNao, tIe nayarIe ego sAhU khaMto daMto jiiMdio iriyAsamio bhAsAsamio esaNAsamio AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamio uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNiyAsamio maNagutto vayaMgutto kAyagutto guttiMdio guttabaMbhayArI amamo akiMcaNo chiNNaggaMtho chiNNasoo niruvalevo kaMsapAIva mukkatoo saMkho iva niraMjaNo jAva iva appaDihayagaI emAiguNakalio, majjhaNhasamae goyaracariyAe bhamaMto egammi saDDhakulammi paviTTho, sAviyA ya taM daTuM haTThatuTThA jAyA, AhAragahaNatthaM gharammi paviTThA tAva ya sAhU gharadAraM avaloiUNa AhAraM agahiUNa ajaMpamANo ceva paDiniyatto / sAviA vi AgayA saMtI taM apAsaMtI apuNNAhaM adhaNNAhaM evamAiyaM jaMpamANI dAre ThiyA, takkhaNe ceva bIo muNI AhAratthamAgao / tamAhAreNa paDilAbhiUNa samaNovAsiyA bhaNai- he muNIsara! ego sAhU mama ghare Agao teNa bhikkhA na gahiyA pacchA tumha AgamaNaM jAtaM, teNa keNa nimitteNa bhikkhA na gahiyA ? so bhaNai-eyArisA bhAvabhaMjaNA pAsaMDacAriNo bahave vaTuMti, samaNovAsiyA tavvayaNaM soUNa accatthaM dukkhamAvaNNA / tao ya taio sAhU tammi ghare AhAratthamAMgao / tamavi paDilAbhiUNa paDhamasAhuvuttaMto kahio / so bhaNai-he bhadde ! tumha gharadAraM nIyaM vaTTai, teNa na gahiyA bhikkhA / jao Agame 'nIyaduvAraM tamasaM, koTThagaM parivajjae / acakkhUvisao jattha, pANA duppaMDilehagA // 1 // ' ahaM tu vesamittadhArI, mae sAhUNaM AyAro na sakkae pAleDaM, mama nipphalaM jIviyaM, so puNa dhaNNo kayakicco je NaM muNINamAyAraM pAlei / so vi saTThANaM gao / .. ittha bhAvaNA- jo so paDhamasAhU so sukkapakkhio haMsapakkhisamANo, jeNa tassa haMsassa do vi pakkhA sukkA bhavaMti, evaM sukkapakkhiovi sAhU aMto bahinimmalatteNa duhAvi sukko 1 / bIo sAhU kaNhapakkhio Neo vAyasasAriccho, jeNa tassa vAyassa dovi pakkhA kaNhA bhavaMti, evaM kaNhapakkhio sAhU vi aMto bAhiM maliNattaNeNa duhA vi maliNo 2 / taio sAhU saMviggapakkhio cakkavAyasAriccho, jeNa cakkavAyassa bAhirapakkhA maliNA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-206 248 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa bhavaMti abbhaMtarapakkhA sukkA bhavaMti, evaM saMviggapakkhio sAhUvi bAhiM maliNo baMto sukSo rUA rUti thAchaH purA (gacchAcAra patro gA. 32) pote pramAdI hoya to paNa zuddha (satya) susAdhunA mArgane kahenAra potAne trIjApakSamAM praveza karAve che. paNa azuddhamArgano prarUpaka gRhasthadharmathI (paNa) bhaSTa thAya che. saMvignapAkSikanAM lakSaNo : vizeSArtha- sAdhu ane zrAvaka e benI apekSAe trIjo pakSa saMvignapAkSika che. saMvigna eTale mokSAbhilASI susAdhuo, pAkSika eTale sahAya karanAra. saMvigna sAdhuone je sahAya kare te saMvignapAkSika. azuddhamArga prarUpaka gRhasthadharmathI bhraSTa thAya che, ane arthapattithI sAdhudharmathI ane saMvignAsikamArgathI paNa bhraSTa thAya che. arthAt saMsAranA traNa mArgamAM rahe che. gAthAmAM ti zabda vAkyanI parisamApti mATe che. - ahIM prasaMgathI traNapakSane AzrayIne (upadezamALAnA AdhAre) kaMIka kahevAya che. suMdara cAritravALo sAdhu karmamala sApha karIne nirmaLa thAya che, samyagdarzanAdi guNayukta zrAvaka paNa nirmala thAya che, tema ja mokSAbhilASI susAdhuo tarapha ane temanAM suMdara anuSThAno tarapha rucivALA=pakSapAtavALA hoya, tevA zithila caraNa-karaNavALA paNa zuddha thAya che. gAthAmAM vAraMvAra suSupha kriyApada vAparIne ema sUcavyuM ke sAdhune sAkSAt zuddhi thAya che ane bIjA bene paraMparAe zuddhi thAya che. (113) saMvignapAkSika sacivALAne kevI rIte oLakhavA ? te kahe chemokSAbhilASI susAdhuvarga viSe AdaravALI suMdara buddhi dharAvanAra saMvignapAkSika kahevAya. gaNadharAdikoe temanuM saMkSepathI AgaLa kahIzuM tevuM lakSaNa jaNAveluM che. e lakSaNanA kAraNe zithila caraNa-karaNavALA paNa=karmanI parataMtratAthI pramAdI thavA chatAM paNa jJAnAvaraNa Adi karmanI dareka kSaNe zuddhi kare che. (114) saMvignapAkSikanuM lakSaNa A pramANe che- saMvignapAkSika lokone niSkalaMka Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 249 gAthA-206 evA susAdhu-dharmano jasAdhunA AcArano ja upadeza Ape che. paraMtu potAno zithila AcAra poSavA mATe azuddha dharmopadeza ApatA nathI. kAraNa ke azuddhadharmopadeza ApavAmAM duraMta saMsAranI vRddhi thAya tema temaNe jANeluM che. te A pramANe- zastra, jhera, zAkinI-preta-bhUta AdinA vaLagADa, duSkALa, duSTarAjA, bhayaMkara vAlAvALo agni je anartha prApta karAvatA nathI, tevo ke te karatAM adhika anartha mithyAtvathI gherAyelA kumati loka je jinendra bhagavaMtanA siddhAMtane avaLArUpe upadezIne prApta karAve che. potAnA hIna AcAranI pote tapasvI cAritravaMta sAdhuo AgaLa niMdA kare che. AjanA dIkSita sAdhu karatAM paNa huM nAno-nyUna chuM ema aMtarathI mAne che. (115) - tathA pote susAdhune vaMdana kare, paNa vaMdana karAve nahiM, tenA vaMdananI icchA paNa na rAkhe. vizrAmaNa pote kare paNa karAve nahi, tathA potAnI pAse Avela ziSyane pote dIkSA na Ape, paNa dharmadezanAthI pratibodha pamADI susAdhuone ziSyo Ape. (116) zA mATe pote potAnA ziSyo na banAve ? te kahe che- zithilAcAravALo avasatra potAno ziSya banAve, to potAnA ane ziSyanA prANono =bhAvaprANono nAza kare che. ziSyane durgatimAM nAkhe che, ane potAne bhavasamudramAM adhikatara DUbADe che. (117) ' Ano upasaMhAra karatAM kahe che ke- A kAraNathI e nakkI thayuM ke, jemAM sarva pApavyApAra parihAra karavAno che evo sarvaviratirUpa yatidharma prathama mokSamArga che. bIjo dezaviratirUpa zrAvakadharma ane trIjo saMvignapAkSika mokSamArga che. yatidharmanA kAraNarUpa hovAthI te baMne paNa mokSamArga che. (119) jema mokSamArga traNa prakAranA jaNAvyA, tema saMsAranA paNa traNa mArga kayA che te jaNAve che- susAdhu zrAvaka ane saMvignapAkSika A traNa sivAyanA bAkInA gRhiliMgI, kuliMgI ane dravyaliMgI e traNe mithyAdaSTi saMsAranA mArge janArA jANavA. mithyASTi gRhastha gRhiliMgI che. caraka vagere kuliMgI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa che. pAsasthA vagere dravyaliMgI che. dravyaliMgI eTale AcaraNa vagarano, mAtra AjIvikA mATe jaina sAdhuveSane dhAraNa karanAra. arthAt mithyArdaSTi gRhastha, cakAdi ane pAsasthAdika e traNe saMsAranA hetu che. (120) gAthA-206 250 gRhastho ane caraka vagere saMsAramAM bhaTakanArA thAo, paNa bhagavAnano veza dhAraNa karanArAo saMsAramAM bhaTakanArA kevI rIte thAya ? AvA praznano uttara ApatA zrI dharmadAsagaNI kahe che ke saMsAramAM paribhramaNa karI rahelA sarvajIvoe anaMtavAra rajoharaNAdi dravyaliMgone grahaNa karyA che ane mUkayA che.'" (u.mA. gA. 521) traNa saMsAramArga che ane traNa mokSamArga che ema je kahyuM te sAruM kahyuM. paNa je lAMbA kALa sudhI susAdhunA vihArathI vicarIne pAchaLathI karmaparataMtratAthI zithilatAnuM AlaMbana le tene kayA pakSamAM mUkAya ? AvA praznanuM samAdhAna karatA zrI dharmadAsa gaNI kahe che ke "sAraNA AdithI kaMTALIne jeo gacchanI bahAra thai gayA che, eTale ke gurunI ke samudAyanI nizrAno tyAga karIne svecchAthI vicare che ane ethI jinavacanathI bahAra thayelA che=dUra khasI gayelA che. temane cAritranA kAryamAM pramANa na mAnavA, kiMtu sUtrane ja pramANa mAnavuM.' (upa.mA.gA. para5) ahIM dRSTAMta A pramANe che te kALe ane te samaye tuMgikA nAmanI nagarI hatI. tenuM varNana rAyapraseNikasUtranI jema jANavuM. te nagarImAM kSAnta, dAnta, jiteMdriya, pAMca samiti-traNa guptinA pAlaka, guteMdriya, vizuddha brahmacArI, mamatAthI rahita, parigrahathI rahita, bAhya-atyaMtaragraMthithI rahita, lokapravAhathI rahita (athavA zokathI rahita), kAMsAnA pAtranI jema lepathI (=AsaktithI)rahita, zaMkhanI jema kAlimAthI (=aticArathI)rahita, yAvat apratihatagativALA ityAdi guNothI yukta eka sAdhu madhyAhnasamaye bhikSAcaryAthI bhamatAM bhamatAM eka zrAvakanA gharamAM pravezyA. tene joine zrAvikA atyaMta harSa pAmI. AhAra levA mATe gha2mAM gai. teTalAmAM sAdhu gharanA daravAjAne joine AhAra vahoryA Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 251 gAthA-206 vinA ane kaMI paNa bolyA vinA pAchA pharyA. gharamAM AvelI zrAvikA sAdhune na jovAthI huM puNyahIna chuM, adhanya chuM, ityAdi bolatI daravAjA AgaLa UbhI rahI. te ja kSaNe bIjA sAdhu AhAra vahoravA AvyA. temane AhAra vahorAvIne zrAvikAe puchyuM: he munIzvara ! eka sAdhu mArA ghare AvyA hatA. temaNe bhikSA na lIdhI. pachI tame AvyA. te sAdhue kayA kAraNathI bhikSA na lIdhI ? sAdhue kahyuM: bIjAnA bhAvane bhAMgI nAkhanArA AvA dharmanA DhoMgI ghaNA hoya che. zrAvikA te vacana sAMbhaLIne atyaMta duHkha pAmI. tyArabAda trIjA sAdhu te gharamAM AhAra mATe AvyA. tene paNa vahorAvIne prathama sAdhuno vRttAMta kahyo. temaNe kahyuM: he bhadra ! tamArA gharanuM bAraNuM nIcuM che. tethI temaNe bhikSA na lIdhI. kAraNa ke AgamamAM kahyuM che ke ( nastha =jayAM avavanavRvimo = netrothI na dekhI zakAya tevuM nIyaduvA = gharanuM dvAra nIcuM (ke nAnuM) hoya, tamai = aMdhAruM hoya, rudra = koThAra-oraDA vageremAM jaIne bhikSA levAnI hoya, te gharone taje. kAraNa ke tenA sthAne paUTI = trasAdi jIvo ke sthAvara sajIvapadArtho TuDanta = duSpatilekhya bane. aMdhArAmAM IryAsamitinuM pAlana na thAya. vizeSamAM corI ane abrahma vagerenA kalaMkanI paNa saMbhava rahe. dvAra nAnuM hoya tyAM pravezavAmAM kaSTa paDe. tethI zarIre bAdhA paNa thAya vagere doSono saMbhava rahe. (dazavai. a. 5 u. 1 gA0 20) " to mAtra vezadhArI chuM. huM sAdhunA AcArone pALavA mATe asamartha chuM. mAruM jIvana niSphala che. te mahAtmA dhanya che, kRtakRtya che, jethI munionA AcArane pALe che. (Ama kahIne) te paNa svasthAne gayA. saMvagnipAkSika-zukalapAkSika-kRSNapAkSika ahIM bhAvanA A pramANe che- prathama sAdhu zukalapAkSika ane haMsanI pAMkho samAna che. haMsanI baMne pAMkho zukala hoya che, tema zulapAkSika sAdhu paNa aMdarathI ane bahArathI ema baMne prakAre zukula(nirmala) hoya che. bIjo sAdhu kRSNapAkSika ane kAgaDAnI pAMkho samAna jANavo. kAgaDAnI baMne pAMkho kRSNa hoya che. tema kRSNapAkSika sAdhu paNa aMdara ane bahAra malina hovAthI baMne rIte Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa malina che. trIjo sAdhu saMvignapAkSika ane cakravAkanI pAMkho samAna che. cakravAkanI bahAranI pAMkho malina hoya che, aMdaranI pAMkho zukla hoya che. e pramANe saMvignapAkSika sAdhu paNa bahA2thI malina ane aMdarathI zukla hoya che. (206) jai vi na sakkaM kAuM, sammaM jiNabhAsiaM aNuTThANaM / to samma bhAsijjA, jaha bhaNiaM khINarAgehiM // 207 // yadyapi na zakyaM kartuM samyagjinabhASitamanuSThAnam / tataH MsamyagbhASeta, yathA bhaNitaM kSINarAgaiH // 207 // gAthA - 207-208 252 vyAkhyA- yadyapi na zakyaM karttuM vidhAtuM kathaM samyak - trikaraNazuddhayA jinabhASitaM-kevalyuktamanuSThAnaM - kriyAkalAparUpaM, tato yathA kSINarAgaiH vItarAgairbhaNitaMkathitaM tathA samyag-avitathaM bhASet-prarUpayediti / gAthAchandaH (chAyA2 ) // 33 // jo jinokta anuSThAnane trikaraNazuddhithI karavAnuM zakaya na baneM to vItarAgoe je rIte kahyuM che te rIte satyaprarUpaNA kare. (207) osanno vi vihAre, kammaM sohei sulahabohI a / caraNakaraNaM visuddhaM, uvabUhaMto parUvaMto // 208 // avasanno'pi vihAre, karma zoSayati sulabhabodhizca // caraNakaraNaM vizuddhaM, upabRMhayanprarUpayan // 208 // vyAkhyA-avasanno'pi-zithilo'pi kva ? vihAre municaryAyAM karmmajJAnAvaraNAdi zodhayati - zithilIkarotItyarthaH, sulabhA bodhi :- jinadharmmaprAptirUpaM yasyAsau sulabhabodhiH, evaMvidhazca pretyaH syAditi eSaH, kiM kurvan ? 'caraNakaraNaM visuddhaM uvabUhaMto parUvaMto tti caraNaM - saptatibhedaM mUlaguNarUpaM karaNaM-saptatibhedamevottaraguNarUpaM caraNaM karaNaM ceti samAhAradvandve caraNakaraNaM tat vizuddhaM-niHkalaGkamupabRMhayan - prazaMsayan prarUpayaMzca-yathAvasthitaM pratipAdayanniti / atra caraNakaraNasvarUpaM yathA - ' vaya 5 samaNadhamma 10 saMjama 17 veyAvaccaM 10 baMbhaguttio 9 NANAitiyaM 3 tava 12 kohaniggahAI 4 caraNameyaM // 1 // piMDavisohI 4 samiI 5, bhAvaNa 12 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 253 gAthA-208 paDimA 12 ya iMdiyaniroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3 abhiggahA 4 ceva karaNaM tu // 2 // ' __etayoH krameNa vyaktiH, savvAo pANAivAyAo veramaNaM 1, savvAo musAvAyAo veramaNaM 2, savvAo adinnAdANAo veramaNaM 3, savvAo mehuNAo veramaNaM 4, savvAo pariggahAo veramaNaM 5, iti vratAni / 'dasavidhe samaNadhamme paM0 taM0-khaMtI 1, mutti 2, ajjave 3, maddave 4, lAghave 5, sacce 6, saMjame 7, tave 8, ciyAe 9, baMbhaceravAse 10 / krodhajayaH 1, nirlobhatA 2, mAyAtyAgaH 3, ahaMkAratyAgaH 4, parigrahatyAgaH 5, satyaM 6, (saMyamaH-) prANAtipAtaviramaNarUpaH 7, tapaH 8, tyAgaH-suvihitebhyo vastrAdidAnarUpaH 9, brahmacaryam 10, iti zramaNadharmaH / pRthivya 1 ap 2 tejo 3 vAyu 4 vanaspati 5 dvi 6 tri 7 catuH 8 paJcendriyANAM pAlanAnava bhedAH 9 ajIvasaMyamaH-pustakacarmapaJcakAdInAM anupabhogo yatanayA paribhogo vA hiraNyAdityAgo vA 10, prekSAsaMyamaH-sthAnAdi yatra cikIrSettatra cakSuSA prekSya kuryAt 11, upekSAsaMyamo-vyApArAvyApAraviSayatayA dvedhA / tatra sadnuSThAne sIdataH sAdhunopekSeta-prerayedityarthaH / gRhiNastu Arambhe sIdata upekSeta- na vyApArayet 12, pramArjanAsaMyamaH-pathi pAdayorvasatyAdezca vidhinA pramArjanaM 13, pariSThApana: saMyamaH-avizuddhabhaktopakaraNAdervidhinA tyAgaH 14, manovAkkAyasaMyamAHakuzalAnAM manovAkkAyAnAM nirodhAH 17 / zrIumAsvAtivAcakapAdaistu saMyamabhedAH prazamaratAvevamuktAH 'paJcAzravAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti, saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // ' iti saMyamaH / 'dasavidhe veyAvacce paM0 20-AyariyaveyAvacce 1 uvajjhAyave0 2 therave0 3 tavassive0 4 gilANave0 5 sehave0 6 kulave0 7 gaNave0 8 saMghave0 9 sAhammiyaveyAvacce 10 iti vaiyAvRttyam / nava baMbhaceraguttio paM0 ta0-vivittAI sayaNAsaNAI sevittA bhavati= No itthisaMsattAI no pasusaMsattAI no paMDagasaMsattAI 1, no itthINaM kahaM kahettA havai= no strINAM kevalAnAM kathAM dharmadezanAdilakSaNavAkyapratibandharUpAM 2, no itthiThANAiM sevittA bhavati, ThANaM niSadyA 3, No itthINaM maNoharAI maNoramAiM iMdiyAI AlotittA nijjhAittA bhavai 4, No Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa paNIyarasabhoI 5, No pANabhoyaNassa aimAyamAhArae sayA bhavati 6, No puvvarayaM puvvakIliyaM sarittA bhavai 7, No saddANuvAtI No rUvANuvAI No silogANuvAI 8, No sAyAsokkhapiDabaddhe yAvi bhavai 9, iti brahmaguptiH / jJAnadarzanacAritralakSaNaM 3 jJAnAditrikaM, tapo dvAdazadhA pUrvoktaM 12, krodhamAnamAyAlobhatyAgaH 4 krodhAdinigrahaH iti caraNaM 70 / gAthA - 208 254 vastra 1 pAtra 2 vasati 3 AhAra 4 zuddhilakSaNA caturdhA piNDavizuddhiH / iriyAsamiI 1, bhAsAsamiI 2, esaNAsamiI 3, AdANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiI 4, uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAriTThAvaNiyAsamiI 5, iti samiti: / anityabhAvanA 1 azaraNabhA0 2 bhavabhA0 3 ekatvabhA0 4 anyatvabhA0 5 azaucabhA0 6 AzravabhA0 7 saMvarabhA0 8 nirjarAbhA0 9 dharmasvAkhyAtatAbhA0 10 lokabhA0 11 bodhibhA0 12 iti bhAvanAH / bArasabhikkhupaDimAo * paM0 taM0 - mAsiyA bhikkhupaDimA 1 domAsiyA 2 timAsiyA 3 caumAsiyA 4 paMcamAsiyA 5 chammAsiyA 6 sattamAsiyA 7 paDhamA sattarAiMdiyA bhikkhu0 8 doccA sattarAiMdiyA bhikkhu0 9 taccA sattarAiMdiyA bhikkhupa0 10 ahorAiyA bhikkhupa0 11 ekarAiyA bhikkhupa 0 12 / iti pratimAH / manojJAmanojJeSu zabda 1 rUpa 2 gaMdha 3 rasa 4 sparzeSu 5 zrotra 1 cakSu 2 ghraNa 3 jihvA 4 tvagindriya 5 viSayIbhUteSu rAgadveSavarjanAt paJcendriyanirodhaH / ' diTThipaDileha egA, chauDDapapphoDa tigatigaMtariA / akkhoDapamajjaNayA, nava nava muhapattipaNavIsA // 1 // ' prathama dRSTipratilekhanA 1, tataH pArzvadvaye'pi trayastrayaH UrdhvaprasphoTAH kAryAH evaM 7, tato hastatale mukhavastrikAmalagayadbhirAsphoTA lagayadbhiH pramArjanAzca parasparaM trikatrikAntaritAH pratyekaM nava nava kAryAH, evaM 18, iti mukhavastrikApratilekhanAH 25 syuH / ' pAyAhiNeNa tiatia, vAmeyarabAhusIsamuhahiae / aMsuDDAhopiTThe, cauchappayadehapaNavIsA 2 iti pratilekhanAH 25 / manovAkkAyaguptirUpAstisro guptayaH, dravyakSetrakAlabhAvabhedAccatvAro'bhigrahAH, iti karaNamiti / gAthAchandaH // 34 // ( gaychAyArapayanno) Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 255 gAthA-208 municaryAmAM je zithila hoya te paNa vizuddha caraNa-karaNanI prazaMsA kare ane yathAvasthita prarUpaNA kare to jJAnAvaraNIya Adi karmone zithila kare ane paralokamAM sulabha bodhi bane. vizeSArtha vrata 5, zramaNadharma 10, saMyama 17, vaiyAvacca 10, brahmacaryagati 9, jJAnAditrika 3, tapa 12, krodhanigrahAdi 4 A caraNa che. piMDavizuddhi 4, samiti 5, bhAvanA 12, pratimA 12, iMdriyanirodha 5, paDilehaNa 25, gupti 3, abhigraho 4, A karaNa che. caraNa-karaNa e baMnenuM kramathI vistRta varNana A pramANe che: vrata-5 prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna ane parigraha e pAMcathI sarva prakAre aTakavuM. zramaNadharma- 10 kSamA, saMtoSa, saraLatA, namratA, parigrahanA tyAgarUpa laghutA, satya, prANAtipAtaviramaNarUpa saMyama, tapa, suvihitone vastrAdidAnarUpa tyAga, brahmacarya. saMyama- 17 pRthvI Adi pAMca, vikalendriya, paMcendriyanA pAlanathI 9 bheda, ajIvasaMyama pustaka paMcaka Adino upayoga na karavo athavA yatanAthI upayoga karavo, athavA suvarNa Adino tyAga karavo. 10, prekSasaMyama jyAM kAyotsarga vagere karavAnI IcchA thAya tyAM bhUmine cakSuthI joIne kare. 11, upekSAsaMyama=vyApAra upekSAsaMyama ane avyApAra upekSAsaMyama ema be prakAre che. sarmanuSThAnamAM sIdAtA sAdhuonI upekSA na kare= preraNA kare te vyApAra upekSAsaMyama. AraMbhamAM sIdAtA gRhasthonI upekSA kare= preraNA na kare te avyApAra upekSAsaMyama. 12, pramArjanAsaMyama-rastAmAM pagonuM ane vasati vagerenuM vidhithI pramArjana karavuM. 13, pariSThApanAsaMyama-azuddha bhakta-upakaraNa Adino vidhithI tyAga karavo. 14, mano-vacana-kAya-saMyama azubha manavacana-kAyAno nirodha karavo. 17. ' pUjaya vAcaka umAsvAti mahArAje prazamaratigraMthamAM saMyamabhedo A pramANe kahyA cheH- pAMca AzravothI virati, pAMca indriyono nigraha, cAra kaSAyano jaya ane traNadaMDathI virati. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-208 256 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa veyAvacca- 10 AcArya, upAdhyAya, vira, tapasvI, glAna, zaikSaka, kula, gaNa, saMgha ane sAdharmika e dazanI vayAvacca karavI. brahmacaryagati- 9 vivikta(=strI-pazu-paMDakathI rahita) vasati-Asana, arthAt strIsaMsakta, pazusaMsakta ane paMDakasaMsakta vasatino ane Asanano tyAga-1, strIkathAno tyAga, arthAt kevaLa ( puruSo vinA ekalI) strIonI samakSa dharmadezanA vagere kathA na kare. 2, strI jyAM beThI hoya tyAM tenA uThI gayA pachI be ghaDI sudhI na besavuM, ane jyAM puruSa beTho hoya tyAM tenA uThI gayA pachI traNa prahara sudhI na besavuM. 3, strIonA manohara suMdara aMgonuM nirIkSaNa na karavuM. 4, atisnigdha AhArano tyAga karavo. 5, bhUkha-tarasathI vadhAre AhArapANIno tyAga karavo. 6, pUrve karelI kAmakrIDAonuM smaraNa na karavuM. 7, strIonA gIta vagere zabdo na sAMbhaLavA, strIonuM rUpa na jovuM, strIonA madhura zabdonI ane manohararUpanI prazaMsA na karavI. 8, zarIrasukhamAM Asakta na banavuM. 9, jJAnAditrika- 3 jJAna-darzana-cAritra tapa- 1ra cha bAhya ane cha atyaMtara tapa. krodhanigrahAdi-4 krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyano tyAga karavo. A pramANe caraNanA 70 bhedo che. piMDavizuddhi-4 vastra, pAtra, vasati ane AhAra e cAranI zuddhi. samiti-pa isamiti vagere pAMca samiti. bhAvanA-12 anityabhAvanA vagere bAra bhAvanA. pratimAne 12 ekamAsikI pratimA vagere bArapratimA. Idriyanirodha-pa karNa vagere pAMca iMdriyonA zabda vagere manojJa-amanojJa viSayomAM rAga-dveSano tyAga karavo. paDilehaNA-rapa muhapattinI ra5 paDilehaNA ane zarIranI ra5 paDilehaNA. (ahIM baMne maLIne 25 gaNI che.) gumi-3 mana-vacana-kAyAnI gupti. abhigraha-4 dravya-kSetra-kALa-bhAva e cAra prakAranA abhigraho. A pramANe karaNanA 70 bhedo che. ahIM zrIyazovijayajI jaina saMskRta pAThazALA (mahesANA) taraphathI prakAzita thayela mAdhyatrayam graMthamAM guruvaMdanabhASyamAM jaNAvela muhapattinIrapa ane zarIranI ra5 paDilehaNAnuM svarUpa akSarazaH A pramANe che Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 257 gAthA-208 . muhapattinI rapa paDilehaNA didvipaDileha egA, cha uDDa papphoDa tigatigaMtariyA / akkhoDa pamajaNayA, nava nava muhapatti paNavIsA // 20 // zabdArthasikika dRSTinI aMtariyA = aMtarita, AMtare paDataiDha paDilehaNA, pratilekhanA akvoDa = akhoDA, AsphoTaka, kR= Urdhva AkhoTaka, aMdara levuM. paSko =paSkoDA, prasphoTaka, khaMkheravI, uMcI nIcI karavI. paHMyA=pramArjanA, 5khoDA. titi = traNa traNane (ghasIne kADhavuM) thAIla-1 dRSTipaDilehaNA, 6 urdhva paphoDA, ane traNa traNane AMtare , 9 akhoDA tathA 9 pramArjanA (eTale traNa traNa akhoDAne AMtare traNa traNa pramArjanA athavA traNa traNa pramArjanAne AMtare traNa traNa akhoDA maLI 9 akhoDA ane 9 pramArjanA), e pramANe muhapattinI ra5 paDilehaNA jANavI. 20 | bhAvArtha- guruvaMdana karanAra bhavya prANIe prathama khamAsamaNa daI gurunI AjJA mAgI paganA utkaTika AsanathI besIne maunapaNe 25 paDilehaNA be hAthane be paganA AMtarAmAM rAkhI karavI. te 25 paDilehaNA A pramANe 6. daSTi paDilehaUT= muhapattinAM paDa ukheDI daSTi sanmukha tIrtho vistArIne dRSTi sanmukha raheluM paheluM pAsuM dRSTithI barAbara tApasavuM, temAM jo koI jIvajaMtu mAlUma paDe to tene jayaNApUrvaka yogya sthAne mUkavuM. tyArabAda muhapattino be hAtha dharelo upalo bhAga DAbA hAtha upara (jamaNA hAthavaDe) nAkhIne bIjuM pAsuM evI rIte badalI nAkhavuM ke prathama DAbA hAthamAM dharelo dAbelo khUNo jamaNA hAthamAM Ave, ane bIjuM pAsuM dRSTi sanmukha thaI jAya, tyArabAda te dRSTi sanmukha thayelA bIjA pAsAne paNa pahelA 1. be pagavALI banne ghuMTaNa uMcA rahe tevI rIte ubhA page bhUmithI adhara besavuM te ahi kiDuM Asana athavA utkaTikAsana jANavuM, ane muhapattipaDilehaNa vakhate be hAthane be paganI vacce rAkhavA. ya. 17 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-208 258 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa pAsAvat dRSTithI tapAsavuM. e pramANe, muhapattinAM be pAsAM dRSTithI tapAsavAM te daSTipaDilehaNA jANavI. 6 karNa poDA (=6 pura) - bIjA pAsAnI dRSTi paDilehaNA karIne te urdhva eTale tIrtho vistArelI evI muhaMpattino prathama DAbA hAtha taraphano bhAga traNa vAra khaMkheravo athavA nacAvavo te pahelA 3 mika kahevAya, tyArabAda (daSTi paDilehaNAmAM kahyA pramANe). muhapattinuM bIjuM pAsuM badalIne ane dRSTithI tapAsIne jamaNA hAtha taraphano bhAga traNavAra khaMkheravo athavA nacAvavo te bIjA 3 pumi gaNAya, e pramANe karelA 6 purima te ja 6 UrdhvapaTToDA athavA 6 UrdhvaprasphoTaka kahevAya. 2. varaghoDA - upara kahyA pramANe purime thaI gayA bAda muhapattino madhyabhAga DAbA hAtha upara nAkhIne ghaDIvALo madhyabhAgano cheDo jamaNA hAthe evI rIte kheMcI levo ke jethI barAbara be paDanI ghaDI vaLI jAya, ane (te be paDavALI thayelI muhapatti) dRSTi sanmukha AvI jAya. tyArabAda turta tenA traNa (athavA be) vadhUTaka karIne jamaNA hAthanI cAra aMgulIonA traNa AMtarAmAM bharAvavA-dAbavA, ane tevI rIte traNa varghaTaka karelI muhapattine DAbA hAthanI hathelI upara hathelIne na aDe na sparze tevI rIte prathama traNavAra khaMkheravA pUrvaka kAMDA sudhI laI javI, ane e pramANe traNa vakhata vacce vacce AgaLa kahevAtA pakhkhoDA karavA pUrvaka traNa traNavAra aMdara levI te 9 akhoDA athavA 9 AkhoTaka athavA 9 AsphoTaka kahevAya. (temAM grahaNa karavAnuM hovAthI khaMkheravAnuM nathI.) 1. utkaTikAsane besavuM te yodgha ane muhapattino tIccha vistAra te vastroA ema banne prakAranI UrdhvatA ahi gaNAya. 2. muhapattine tIccha vistArIne je purima eTale pUrvakriyA=prathama kriyA karavAmAM Ave che te purima kahevAya. 3. vadhu eTale strI. jema lajjA vaDe zIrSanuM vastra mukha AgaLa laTakatuM=laMbAyamAna rAkhe che, tema muhapattinA 3 vaLane cAra aMgulIonA 3 AMtarAmAM bharAvI=dabAvI nIce jhUlatA=laMbAyamAna rAkhavA te 3 vapUTa. kahaivAya. zrI prava-sAro vRttimAM be vadhUTaka paNa karavA kahyA che. paraMtu e pracalita nathI. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 1. pramArganA (poDA) upara kahyA pramANe pahelIvAra kAMDA tarapha caDhatAM traNa akhkhoDA karIne nIce utaratI vakhate hathelIne muhapatti aDe=sparze evI rIte (muhapattivaDe) traNa ghasarakA DAbI hathelIne karavA te pahelI 3 pramArjanA. tyArabAda (kAMDA tarapha caDhatAM 3 akhkhoDA karI) bIjIvAra utaratAM 3 pramArjanA, ane eja pramANe (vacce 3 akhkhoDA karIne) punaH trIjI vakhata 3 pramArjanA karavI te 9 pramArjanA. athavA 9 pakhkhoDA athavA 9 prasphoTaka kahevAya. (upara kahelA 6 prasphoTaka te AthI judA jANavA, kAraNa ke vizeSataH) e 6 UrdhvapaphoDA athavA 6 purima kahevAya che, paraMtu prasiddhimAM je 9 pakhkhoDA gaNAya che te to A 9 pramArjanAnuM nAma che.) e 9 akhkhoDA ane 9 pakhkhoDA tivRtiya aMtariyA eTale paraspara traNa traNane AMtare thAya che, te A pramANe- prathama hathelIe caDhatA 3 akhkhoDA karavA, tyArabAda hathelI uparathI utaratA 3 pakhkhoDA karavA, tyArabAda punaH 3 akhkhoDA ane punaH 3 pakhkhoDA e anukrame 9 akhkhoDA ane 9 pakhkhoDA paraspara aMtarita gaNAya che, athavA " "akhkhoDAnA AMtare pakhkhoDA" ema paNa gaNAya che. 66 259 gAthA-208 e pramANe ahIM muhapattinI 25 paDilehaNA graMtha vadhavAnA bhayathI atyaMta saMkSipta rIte kahI che, mATe vistArArthIe anya graMthothI temaja cAlu gurusaMpradAyathI paNa vizeSa vidhi avazya jANavI, kAraNa ke saMpradAyathI vidhi jANyA athavA joyA vinA muhapattinI yathArtha paDilehaNA karI zakAya nahi. tathA muhapattinI paDilehaNA vakhate 25 bola paNa (spaSTa uccArathI bolavA nahi paraMtu) manamAM ciMtavavAnA kahyA che. // kRti 'muhapattinI 25 paNDittehA II *pravasArovRttimAM tathA dharmasaMgraha vRttimAM pakhkhoDAnA AMtare akhkhoDA kahyA che. to paNa akhkhoDAnA AMtare pakhkhoDAM kahevAmAM paNa virodha nathI, kAraNa ke prAraMbhathI gaNIe to~ akhkhoDAnAM AMtare pakhkhoDA ane cheDethI gaNatAM pakhkhoDAnA AMtare akhkhoDA ane sAmudAyika gaNatAM paraspara aMtarita gaNAya. 1. muhapatti zveta vastranI 1 veMta 4 aMgula pramANanI samacorasa joie, ane teno 1 cheDo (cAlu rIti pramANe) baMdhAyelI koravALo joie, te koravALo bhAga jamaNA hAtha tarapha rahe evI rIte pahelI barAbara ardhabhAganI 1 ghaDI vALIne punaH bIjI ghaDI upalA bhAgamAM Azare be aMgula pahoLI dRSTi sanmukha pADavI, jethI upara be aMgula jeTalA bhAgamAM 4 paDa ane nIce cA2 aMgula jeTalA bhAgamAM be paDa thAya. tathA caravaLo darzIo sahita 32 aMgula rAkhavo, jemAM 24 aMgulanI dAMDI ane 8 aMgulanI dazIo hoya. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-208 ra60 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa ' muhapattinI kramavAra ra5 paDilehaNA vakhate kramavAra ciMtavavA yogya bola A pramANe kaI paDilehaNA vakhate? kayA bola? paheluM pAsuM tapAsatA - sUtra ( 1bola bIjuM pAsuM tapAsatAM - arthatattva karI sadahuM pahelA 3 purima vakhate naI samakita mohanIya, mizra mo. : " " mithyAtva mo0 pariharuM (3) bIjA 3 purima vakhate -- kAmarAga-sneharAga-dRSTi rAga pariha (3) fpahelA 3 akhoDA karatAM - sudeva-suguru-sudharma Adara (3) * . pahelA 3 pakhoDA karatAM + kudeva-kuguru-kudharma pariharuM (3) . bIjA 3 akhoDA karatAM - jJAna-darzana-cAritra AdaruM (3) . bIjA 3 pakhkhoDA karatAM - jJAna-darzana-cAritra virAdhanA pariharu (8) trIjA 3 akhoDA karatAM - managuNi-vacanaguNikA guti AdaruM (3) 'trIjA 3 poDA karatAM - manadaMDa-vacanadaMDa-kAyadaMDa pariharuM (3) zarIranI rapa paDilehaNA pAyAhiNeNa tiya tiya, vAmeyarabAhu-sIsa-muha-hiyae / aMsuDDAho piTe, cau chappaya dehapaNavIsA // 21 // zabdArtha: pAyAdipa= pradakSiNA pramANe I diyA = hRdaya upara vAma= DAbo aMta = khaMbho = jamaNo(DAbAthI itara) | 3= Urdhva, upara vAduahAtha mahonIce pathArtha pradakSiNAnA krame prathama DAbA hAthanI, tyArabAda jamaNA hAthanI, mastakanI, mukhanI ane hRdaya (chAtI)nI traNa-traNa paDilehaNA karavI, tyArabAda banne khabhAnI upara tathA nIce pIThanI prArthanA karavI te 4 paDilehaNA pIThanI, ane tyArabAda 6 paDilehaNA be paganI, e pramANe zarIranI paccIsa paDilehaNA jANavI. 21. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 261 gAthA-208 | | puruSanA zarIranI rapa paDilehaNA // bhAvArtha- jamaNA hAthamAM vadhUTaka karelI muhapatti vaDe prathama DAbA hAthanA madhya jamaNA ane DAbA bhAgane anukrame pramArjavI te vAnamunAnI rU paDilehaNA jANavI, tyArabAda muhapattine DAbA hAthamAM vadhUTaka karI jamaNA hAthanI (DAbA hAthanI jema) traNa pramArjanA karavI te kSiNamunAnI re paDilehaNA, tyArabAda vadhUTaka chUTA karI daI be hAthathI be cheDe grahaNa karelI muhapatti vaDe mastakanA madhya dakSiNa (jamaNA) ane vAma (DAbA) bhAgane anukrame pramArjavA te zIrSanI rU paDilehaNA. tyArabAda eja krama pramANe muhanI rU tathA hRdayanI 3 maLI pAMca aMganI 15 paDilehaNA thaI. tyArabAda mukSattine jamaNA hAthamAM laI jamaNA khabhA parathI pheravIne vAMsAno-pIThano jamaNo bhAga (=jamaNAno upalo bhAga) pramArjavo te pIThanI pahelI paDilehaNA jANavI tyArabAda muhapattine DAbA hAthamAM laI khabhA uparathI pheravI pIThano DAbo bhAga ( DAbA vAMsAno upalo bhAga) pramArjavo te pIThanI bIjI paDilehaNA jANavI. tyArabAda te ja DAbA hAthamAM rAkhelI muhapattine jamaNA hAthanI kakSA ( jamaNI kAkha) sthAne pheravIne jamaNA vAMsAno nIceno bhAga pramArjavo te pIThanI athavA cAlu rIti pramANe kAkhanI trIjI paDilehaNA jANavI. tyArabAda muhapatti jamaNA hAthamAM laI DAbI kakSA (kAkha)nA sthAne pheravI DAbA vAMsAnI nIceno bhAga pramArjavo. e pramANe varanI vAMsAnI 4 pramArjanA thaI. e 4 paDilehaNAne 2 khabhAnI ane 2 pIThanI paDilehaNA gaNavAno vyavahAra prasiddha che. tyArabAda caravalA athavA oghAvaDe prathama jamaNA pagano madhyabhAgajamaNo bhAga-DAbo bhAga anukrame pramArjavo, tyArabAda eja rIte DAbA paganI paNa 3 prArthanA karavI. e pramANe ve pAnI 6 pramArjanA thaI, jethI sarva maLI zarIranI 25 paDilehaNA karavI. (zrI pravaO sArovRttimAM to paganI 6 paDilehaNA muhapattithI karavAnI kahI che paraMtu mukha AgaLa rAkhavAnI muhapattine page aDADavI yogya na hovAthI odhA athavA caravaLA vaDe ja paganI paDilehaNA karavAno vyavahAra che.) 1. pIThanI e 4 pramArjanA prasiddhimAM be khabhAnI ane be kakSAnI paDilehaNA gaNAya che, tenuM kAraNa muhapattine prathama tyAMthI ja pheravIne laI javAnI hoya che mATe evI prasiddhi saMbhave che. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-2O8-209 262 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa | || strInA zarIranI 15 paDilehaNA // strIonuM hRdaya, tathA zIrSa, tathA khabhA vastravaDe sadA AvRta (DhAMkelA) hoya che, mATe te traNa aMganI (anukrame 3-3-4=(10 paDilehaNA hoya nahi, mATe zeSa (be hAthanI 3-3, mukhanI ane be paganI 3-3 e) 15 paDilehaNA strIonA zarIranI hoya che, temAM paNa pratikramaNa vakhate sAdhvIjInuM zIrSa khulluM rahevAno vyavahAra hovAthI 3 zIrSa paDilehaNA saha 18 paDilehaNA sAdhvIjIne hoya che.) e zarIranI paccIsa paDilehaNA vakhate paNa paccIsa bola manamAM ciMtavavAnA kahyA che. te bola A pramANe che(3) DAbA hAthanA 3 bhAga paDilehatAM (3) hAsya-rati-arati pariharuM. ' (3) jamaNA hAthanA 3 bhAga paDilehatAM (3) bhaya-zoka-durgachA pariharuM. (3) mastakanA 3 bhAga paDilehatAM (3) kRSNa-nIla-kApotalezyA pariharsa. .. (3) mukha uparanA 3 bhAga paDilehatAM (3) rasagArava, RddhigArava, zAtAgArava pariharsa. (3) hRdayanA 3 bhAga paDilehatAM (3) mAyAzalya niyANazalya mithyAtvazalya pariharsa (4) be khabhA ane (ra) pIThamaLI 4bhAga (3) krodha, mAna, mAyA, lobha pariharuM. (3) jamaNA paganA 3 bhAga paDilehatAM (3) pRthvIkAya, apUkAya, teukAyanI rakSA karuM. (3) DAbA paganA 3 bhAga paDilehatAM (3) vAyukAya, vanaspatikAya, trasakAyanI rakSA karuM. 25 [208) sammaggamaggasaMpa-dviANa sAhUNa kuNai vacchallaM / osahabhesajehi ya, sayamanneNaM tu kAreI // 209 // sanmArgamArgasamprasthitAnAM sAdhUnAM karoti vAtsalyam / auSadhabhaiSajyaizca, svayamanyena tu kArayati // 209 // vyAkhyA-sanmArgamArgasaMprasthitAnAM-sanmunimArge samyakpravRttAnAM sAdhUnAM 1. pravRttimAM tevo vyavahAra dekhAya che. prava0 sAro0 ane dharma saMvanI vRttimAM to sAdhvIjInI 18 paDilehaNA kahI nathI, phakta strInI 15 paDilehaNA kahI che. paraMtu bhASyanA jJA0 vi0 sUtra kRta bAlAvabodhamAM kahI che. 25 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 263 gAthA-210 munInAM karoti-vidhatte svayaM-AtmanA vAtsalyaM-samAdhisampAdanaM adhikArAtsaMvignapAkSikaH, kaiH ? auSadhabhaiSajyaistatrauSadhAni-kevaladravyarUpANi bahirupayogIni vA, bhaiSajyAni-sAMyogikAni aMtarbhogyAni vA, cazabdo'nekAnyaprakArasUcakaH / tathA'nyena-Atmavyatiriktena kArayati, tuzabdAt kurvntmanyamanugAnAtIti | chindaH II II (TchIvAra ) saMvignapAkSika susAdhuonA mArgamAM samyak pravRtta thayelA munione auSadha-bhaiSajayathI svayaM vAtsalya kare che, bIjAo dvArA karAve che, vAtsalya karanArA bIjAne anujJA Ape che. vizeSArtha- (san mA reSAM te tenA:-sudhad:, sanmAna mA: sanmArgamArgaH, sanmArgamArge saMsthitAH sanmArgamArgasaMprasthitAsteSAm) auSadha eTale jemAM eka ja dravya hoya tevI davA, athavA zarIranA . bahAranA bhAgamAM upayogamAM Ave tevI davA. bhaiSajya eTale jemAM aneka dravyo hoya tevI davA, athavA zarIranA aMdaranA bhAgamAM upayogamAM Ave tevI davA. gAthAmAM rahelo - zabda auSadha-bhaiSajya sivAya bIjA paNa aneka prakArano sUcaka che. vAtsalya karavuM eTale samAdhi pamADavI. - gAthAmAM rahelA tu zabdathI "vAtsalya karanAra bIjAnI anumodanA kare che." e artha samajavo. (209) eyAriso. Na pAvo, asaMjao saMjao tti jaMpato / bhaNio titthayareNaM, jaM pAvo pAvasamaNije // 210 // etAdRzo na pApaH asaMyataH saMyata iti jalpan / bhaNitastIrthakareNa yatpApaH pApazramaNIye // 210 // Avo (=saMvignapAkSika)jIva pApI nathI. kAraNa ke pApazramaNIya adhyayanamAM pote saMyata na hovA chatAM potAne saMyata kahe tene tIrthakare pApazramaNa kahyo che. vizeSArtha - uttarAdhyayanamAM 17mA pApazramaNIya adhyayanI chaThThI gAthA A pramANe che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-211 264 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa saMmaddamANe pANANi bIyANi hariyANi ya / . asaMjae saMjaya mannamANe pAvasamaNitti vuccaI / A gAthAno artha A pramANe che-"beidriya vagere prANIonI, DAMgara vagere bIjonI, durvA vagere vanaspatinI hiMsA karato ane ethI ja asaMyata hovA chatAM saMmata chuM ema potAne saMyata mAnanAra pApazramaNa che.' saMvignapAkSika potAne saMyata mAnato nathI mATe te pApa zramaNa nathI. (210) kiM puNa titthapabhAvaNa-vaseNa eso psNsnnijgunno| . saddhANumoaNAe, icchAjogA ya jaM bhaNiyaM // 211 // . kiMpunastIrthaprabhAvanAvazena, eSa prazaMsanIyaguNaH / ..... zraddhAnumodanayA icchAyogAcca yad bhaNitam // 211 // . . to pachI zAsanaprabhAvanAnA kAraNe tathA zraddhAnumodanAthI ane icchAyogathI saMvignapAkSikanA guNo prazaMsanIya hoya temAM zuM kahevuM? A viSe kahyuM che ke vizeSArtha- "to pachI" e zabdono anvaya A pramANe che-jo saMvignapAkSika pApI nathI to pachI tenA guNa anumodanIya hoya temAM zuM kahevuM? enA guNo anumodanIya che tenA traNa kAraNo A gAthAmAM jaNAvyA che. (1) zAsanaprabhAvanA- saMvignapAkSika jIva zuddha prarUpaNA karIne zAsanaprabhAvanA kare che. zuddha prarUpaNAnA kAraNe anekajIvo sAcA mokSamArgane pAme che. (2) zraddhAnumodanA- saMvignapAkSika jIva susAdhuonI, susAdhuonA AcAronI zraddhAthI (=aMtaHkaraNanI rucithI) anumodanA kare che. (3) icchAyoga- zAstromAM IcchAyoga, zAstrayoga ane sAmarthyayoga ema yoganA traNa prakAro jaNAvyA che. temAM icchAyoga eTale je jIva zAstrapramANe anuSThAno karI zake nahi, paNa zAstra pramANe karavAnI hArdika icchA hoya tene icchAyoga hoya che. saMvignapAkSikajIva zAstra pramANe karato nathI, paNa zAstrapramANe karavAnI hArdika icchAvALo hoya che. Ama zAsanaprabhAvanA vagere traNa kAraNothI saMvignapAkSikanA guNo prazaMsanIya che. (211) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 265 gAthA-212-213 nANAhio varataro, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvaMto / Na ya dukkaraM karaMto, suTTa vi appAgamo puriso // 212 // jJAnAdhiko varataro hIno'pi khalu pravacanaM prabhAvayan / na ca kurvanduSkaraM suSThvapyalpAgamaH puruSaH // 212 // 'nANAhio' gAhA, jJAnAdhiko varataramAviSTaliGgatvAt pradhAnataraH hIno'pi cAritrApekSayA, huralaGkAre, pravacanaM sarvajJAgamaM prabhAvanayan vAdavyAkhyAnAdibhirudbhAvayan, na ca naiva duSkaraM mAsakSapaNAdi suSThvapi kurvanalpAgamaH tokRta: puruSo vataniti 4rara . (upadezamAlA) cAritrapAlanamAM zithila paNa je jJAnAdhika hoya ane ethI vAdavyAkhyAna vagerethI sarvajJAgamarUpa pravacananuM gaurava karato hoya te zreSTha che. paNa mAsakSamaNa vagere duSkara anuSThAno ghaNA karato hoya to paNa alpazrutavALo puruSa zreSTha nathI. ' vizeSArtha - viniphAr eTale sAdhuvezathI yukta hovAthI. Ama kahIne TIkAkAre sAdhuvezanuM paNa mahattva che ema jaNAvyuM che. sAmAnyathI ema kahI zakAya ke sAdhuvezathI yukta jJAnAdhika jeTalI zAsanaprabhAvanA karI zake teTalI zAsanaprabhAvanA sAdhuvezathI rahita jJAnAdhika na karI zake. (212) hINassa visuddhaparU-vagassa nANAhiassa kAyavvA / iya vayaNAo tassa vi, sevA uciyA susAhUNaM // 213 // hInasyApi zuddhaprarUpakasya jJAnAdhikasya kartavyA // iti vacanAttasyApi, sevocitA susAdhUnAm // 213 // - "cAritramAM zithila paNa zuddhakarUpaka jJAnAdhikanI sevA karavI" evA vacanathI saMvignapAkSikanI paNa sevA karavI e susAdhuo mATe ucita che. vizeSArtha - upadezamALAmAM 348mI gAthA A pramANe che Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-213 266 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa hINassa vi suddhaparUvagassa nANAhiyassa kAyavvaM / janacittaggahaNatthaM kariMti liGgAvasese'vi // Ano artha A pramANe che- cAritramAM zithila paNa zuddhaprarUpaka jJAnAdhikanuM ucita karavuM joie. ane mAtra veza bAkI rahyo hoya tevA pArzvasthAdi saMbaMdhI paNa ucita lokone khuza karavA mATe susAdhuo kare. ahIM bhAvArtha A pramANe che- susAdhuo saMvignapAkSikanuM to ucita kare, kiMtu pAsatthA vagerenuM paNa ucita kare. jo avasare pAsatyAdinuM ucita na karavAmAM Ave to "A sAdhuo paraspara paNa irSyA kare che' ema ajJAna loko bole, ane ethI zAsananI niMdA thAya. ajJAnaM lokone A susAdhu che ane A kusAdhu che evI khabara hotI nathI. ajJAna loko sAdhuno veza joine badhAne sarakhA sAdhu mAne. ethI jo susAdhuo avasare pAsasthAdinuM ucita na kare to ukta rIte zAsananI niMdA thAya. A rIte zAsananI niMdA na thAya e mATe susAdhuo avasare pAsasthAdinuM paNa ucita kare. jethI ajJAna loko "jaina sAdhuo avasare eka-bIjAnuM ucita kare che" ema vicArIne khuza thAya, ane ethI zAsananI prazaMsA kare, athavA niMdA na kare. prastutamAM viSaya e che ke ahIM cAritramAM zithila paNa zuddha prarUpaka jJAnAdhikanuM ucita karavAnuM kahyuM che. AthI susAdhuo avasare saMvignapAkSikanI sevA kare te ucita che. (213) tamhA suddhaparUvaga-mAsajja guruM Na ceva muMcaMti / tassANAi suvihiA, savisesaM ujjamaMti puNo // 214 // tasmAcchuddhaprarUpaka-mAsAdya guruM naiva muJcanti / tasyAjJAyAM suvihitAH, savizeSamudyacchanti punaH // 214 // tethI suvihita (=sucAritra saMpanna) sAdhuo zuddha prarUpaka gurune prApta karIne muktA nathI, ane tenI AjJAmAM vizeSa prayatna kare che. (214) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 267 gAthA-215 eaM avamannato, vutto suttami pAvasamaNutti / mahamohabaMdhago vi a, khiMsaMto aparitappaMto // 215 // etamavamanyamAna ukta: sUtre pApazramaNa iti // mahAmohabandhako'pi ca khiMsannaparitapyamAnaH // 215 // etaM-prastutagurumavamanyamAno-hIlayan sAdhuriti gamyate bhaNita uktaH sUtre-siddhAnte zrImaduttarAdhyayana ityarthaH pApazramaNaH kutsitayatiritirupapradarzane / taccedam sUtraM- / "AyariyauvajjhAehi, suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khiMsai bAlo, pAvasamaNu tti vuccai // 1 // AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappai / apaDipUyae thaddhe, pAvasamaNu tti vuccai // 2 // " tathA mahAmohabandhaka:-prakRSTamithyAtvopArjakazca, api(ca)zabdaH sUtrAntaraM sUcayati-kiM kurvan ? 'khiMsaMto'tti gurornindAM kurvan, 'apaDitappantu 'tti teSAM vaiyAvRttyAdAvAdaramakurvaniti / sUtrAntaraM cAvazyake triMzatsu mohanIyasthAneSvevaM paThyate - . . . "AyariyauvajjhAe, khiMsai mandabuddhie / tesimeva ya nANINaM, sammaM no paDitappai // " kriyApadaM ca paryante "mahAmohaM pakuvvai'"tti bhaNitamiti / ... Aha-guroH sAmarthyAbhAve yadi ziSyo'dhikataraM yatanAtapa:zrutAdhyayanAdi karoti tatkiM yuktamAhozvid gurorlAghavahetutvAna yuktamityatrocyategurvanujJayA yuktameva, gurorgauravahetutvAd, bhavati ca guNAdhike vinaye gurorgauravam, zrIvajrasvAmini siMhagiriguroriva / / tathAhi purA siMhagireH sUrevineyo vinayAspadam / ajJAnagurubhUmIbhRdvajrAbho vajra ityabhUt // 1 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-215 268 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa abAladhIH sa bAlopi, saMyatyupAzrayAzrayI / ekAdazAGgImadhyeSTa, padAnusRtilabdhiyuk // 2 // aSTAbdo gacchamadhyastho, yadyat pUrvagatAdyapi / pApaThyamAnamazrauSIt, tattajjagrAha lIlayA // 3 // paTheti sthavirA: prAhuryadi vajraM tadA ca saH / udgRNannasphuTaM kiMcit, zuzrAva paThato parAn // 4 // paredyavi divAmadhye, bhikSArthaM bhikSavo yayuH / bahirbhUmau guNagrAmaguravo guravo'pyaguH // 5 // tasthau tu vajra ekAkI, vasatau so'tha veSTikAH / vinyasya sAdhumaNDalyAM, svayaM madhye niSadya ca // 6 // ekAdazAnAmaGgAnAmapi pUrvagatasya ca / vAcanAM dAtumArebhe, meghagambhIrayA girA // 7 // * vyAghuTya sUrayo'pyAguH zrutvA gahagahasvaram / dadhyurityAttabhikSAkAH. kimIyurmaMkSu bhikSavaH ? // 8 // vimarzaM ca vitanvAnAH, kSaNAdajJAsiSan yathA / aye ! vajramunereSa, vAcanAM dadato dhvaniH // 9 // purA bhave kimetenAdhyAyi garbhasthitena vA / evaM vyacintayanmauliM, dhunvAnA vismayAnmuhuH // 10 // asyAsmacchravaNAcchaGkA mA bhUditi vicintya te / apasRtya zanairuccaizcakrurnaiSedhikIM tataH // 11 // tAmAkarNya sunandAsUrjhagityutthAya viSTarAt / kRtahasto'mucat sarvAH, svasvasthAneSu veSTikAH // 12 // sametya ca gurordaNDamAdade'GghrI mamArja ca / prAsukenAtha nIreNa, svayaM prAkSAlayat padau // 13 // evaM ca dadhyurAcAryA, vidyAvRddho'rbhako'pyasau / ajAnadbhyo'nyasAdhubhyo, rakSyo'vajJAspadIbhavan // 14 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 269 gAthA-215 evaM vimRzya yAminyAM, ziSyebhyo'kathayanniti / gantA smaH zvo'mukaM grAma, dvitrAhaM tatra naH sthitiH // 15 // athocurmunayo yogaprapannA vAcanApradaH / ko no bhAvItyatho sUrirvajra ityAdizat punaH // 16 // Rjavaste vinItAzca, tattathaiva prapedire / na santo jAtu lavante, gurvAjJAM bhadradantivat // 17 // prAtaH kRtvA'nuyogasya, sAmagrI te gate gurau / varSiM guruvadbhaktyA, niSadyAyAM nyaSedayan // 18 // tato vajramuninikandakandalanAmbudaH / AnupUrvyA maharSINAM, teSAmAlApakAn dadau // 19 // ye mandamedhasasteSvapyabhUdvajro, hyamoghavAka / tadvIkSya navyamAzcarya, gacchaH sarvo visiSmiye // 20 // AlApAnmunayaH pUrva, paThitAn nistuSAnapi / saMvAdahetave'pRcchan, sopi vyAkhyAttathaiva tAn // 21 // ye yAvat sUrito'nekavAcanAbhiradhIyire / peThurvajrAcchutaM tAvadekavAcanayA'pi te // 22 // . athocuH sAdhavo hRSTA, vilambeta guruya'di / vajrAntike tadA''zveSa, zrutaskandhaH samApyate // 23 / / dhanyAH smaH kRtakRtyAH smaH puNyAnyujAgarANi naH / 'yadeSa vAcanAcAryo, vajro'smAbhiralabhyata // 24 // zrImanto guravo'smAkamete dhanyatamA bhuvi / ziSyo'yaM vijayI yeSAM, sarvazrutanivAsabhUH // 25 // vineyenAmunA dattahastAlambA zanaiH zanaiH / zrImadguroH pravRddhApi, kIrtimA'myatu viSTape // 26 // atheyadbhirdinairvajro, bhAvI jJAtaguNaH khalu / muninAmapi matvaiyurmuditAstatra sUrayaH // 27 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-215 270 - yatilakSaNa samuccaya prakaraNa munayastAnavandanta, bhaktibhAjo'tha sUribhiH / pRSTAH svAdhyAyanirvAhaM, zasaMsuste yathAsthitam // 28 // natvA bhUyopi te ziSyA, gurumevaM vyajijJapan / bhagavan ! vAcanAcAryo, vajra evAstu naH punaH // 29 // gururbabhASe sarveSAmeva bhAvI guruH kramAt / / kintu mAnyo'dhunApyuccairguNavRddho'rbhako'pi hi // 30 // ata eva vayaM grAme'gamAmAyaM ca vo'rpitaH / sUriya'thAhi jAnItha, yUyamasyedRzAn guNAn // 31 // natvasya vAcanAcAryapadavI yujyate'dhunA / karNazrutyAdade'nena, zrutaM yanna gurormukhAt // 32 // tatazca zrutasArajJaH zrutamarthasamanvitam / adhyApayad guruvajraM, vidhAyotsArakaMlpakam // 33 // sAkSIkRtagururvajramunirgupitaM zrutam / mAtRkApadavatsarvaM, sa jagrAha kuzAgradhIH // 34 // tathA'bhUcchRtavid vajro, yathA siMhagirerapi / cirasaMdehasaMdoharajaHpavanatAM yayau // 35 // kramAdAsAditAcAryavaibhavo bhavanAzanaH / , kumatadhvAntavidhvaMsahaMsaH sallabdhisevadhiH // 36 // dazapUrvazrutAdhAraH, zrImAn vajramunIzvaraH / / bhRzaM prabhAvayAmAsa, suciraM jinazAsanam // 37 // (dhabharatna 44275) // iti zrI vajrasvAmikathA // prastuta gurunI avajJA karanAra sAdhune sUtramAM pApazramaNa kahyo che. tathA gurunI niMdA karanAra ane gurunI vaiyAvacca AdimAM Adara na karanAra sAdhu mahAmohano baMdha kare che. vizeSArtha- uttarAdhyayanasUtranA pApa zramaNIya adhyayanamAM kahyuM che keaayriyuvjjhaaehi, suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khiMsai bAlo, pApasamaNutti vuccai // 4 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 271 , gAthA-215 artha- AcArya ane upAdhyAya vaDe sUtrathI ane arthathI zrutane ane vinayane zikhavADAyelo je viveka rahita sAdhu te ja AcArya ane upAdhyAyanI niMdA kare che, te pApa zramaNa che. (4) AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappai / apaDipUyaye thaddhe, pAvasamaNu tti vuccai // 5 // je AcArya-upAdhyAyane samyak tRpta karato nathI = temanAM kAryo karavAno Agraha rAkhato nathI, arihaMta AdinI yathAyogya bhakti karato nathI, atyaMta garviSTha che (garviSTha hovAnA kAraNe koI preraNA kare to paNa mAne nahi) te pApazramaNa che. (pa). bIjA sUtro (=ahIM jaNAvela pApazramaNIya adhyayananI pAMcamI gAthAno) Avazyaka sUtramAM trIza mohanIya sthAnomAM A pramANe pATha che - 'AyariyauvajjhAe khiMsai maMdabuddhIe / simeva 1 nAnI samuM no paDitapUrUM A pAThanA aMte "mahAmohaM bai" evuM kriyApada kahyuM che. * praznaH- gurumAM sAmarthya na hoya ane ziSya yatanA, tapa, zrutAdhyayana vagere guruthI adhika kare to te yukta che ? ke gurunI laghutAnuM kAraNa hovAthI ayukta che ? - uttara- gurunI anujJAthI ziSya adhika kare to te yukta ja che. kAraNa ke te gurunA gauravanuM kAraNa che. guNAdhika ziSyathI gurunuM gaurava thAya che. jemake zrIvajUsvAmIthI siMhagirigurunuM gaurava thayuM. te A pramANe zrI vajasvAmInuM dRSTAMta pUrve AcAryasiMhagirinA vinayapAtra ane ajJAnarUpI parvatane bhedavA mATe vajU samAna vajUnAmanA ziSya hatA. te vayathI bAla hovA chatAM buddhithI mahAna hatA. padAnusAriNI labdhithI yukta te vadhUmunie sAdhvIonA upAzrayamAM rahIne agiyAra aMgo bhaNI lIdhA. ATha varSanA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-215 272 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa te gacchamAM rahyA. sAdhuothI pATha karAtuM pUrvagata vagere paNa je je zruta temaNe sAMbhaLyuM che te zruta temaNe ramatathI kaMThastha karI lIdhuM. sthavira sAdhuo jyAre tuM bhaNa" ema vadhUmunine kahetA tyAre te aspaSTa kaMIka bolatA hatA ane bIjA sAdhuo je pATha karatA hatA tene sAMbhaLatA hatA. ekavAra madhyAhna samaye sAdhuo bhikSA mATe gayA. guNanA samUhathI guru evA guru paNa bahirbhumimAM gayA. vasatimAM eka vadhUmuni rahyA. sAdhuonI mAMDalI pramANe viMTiyAo goThavIne vacce vadhUmuni pote beThA. e rIte besIne megha jevI gaMbhIra vANIthI agiyAre aMgonI ane pUrvagatazrutanI paNa vAcanA ApavAnuM zarU karyuM. bahiskUmithI pAchA pharIne AcArya paNa AvyA. avyakta avAja sAMbhaLIne sAdhuo bhikSA laine jaladI AvI gayA ke zuM ? ema AcArya bhagavaMte vicAryuM. vitarkane karatA temaNe kSaNavAramAM jANI lIdhuM ke are ! vAcanA ApatA vadhUmunino A avAja che! vismayathI vAraMvAra mastakane dhuNAvatA sUrie teNe A zrata pUrvabhavamAM bhaNyuM haze ke garbhamAM bhaNyuM haze ? ema vicAryuM. Ane amArA zravaNathI lobha na thAo ema vicArIne sUri dhImethI thoDA pAchA khasI gayA. pachI moTA avAjathI "nisIhi' zabdano uccAra karyo. nizIhi. zabdane sAMbhaLIne vajU muni jaladI Asana uparathI UbhA thaI gayA ane skUrtithI saghaLA vIMTiyA potapotAnA sthAnomAM mUkI dIdhA. gurunI sAme AvIne guruno dAMDo laI lIdho, pagonuM pramArjana karyuM. pachI prAsuka pANIthI jAte gurunA caraNonuM prakSAlana karyuM. AcAryabhagavaMte vicAryuM ke A uMmarathI bALaka hovA chatAM vidyAthI vRddha che. Ane nahi jANatA anya sAdhuonI avajJAthI enuM rakSaNa karavuM joie. A pramANe vicArIne rAte ziSyone A pramANe kahyuM. AvatI kAle ame amuka gAme jaizuM. tyAM be traNa divasa amArI sthiratA thaze. yogodvahana karatA sAdhuoe kahyuM. amArA. vAcanAcArya koNa thaze ? AcArya bhagavaMte kahyuM. vajUmuni tamAro vAcAnAcArya thaze. saraLa ane vinIta sAdhuoe teno te pramANe ja svIkAra karyo ! sapuruSo bhadra hAthInI jema kyAreya gurvAjJAnuM ullaMghana karatA nathI. savAre gurunA gayA pachI vAcanAnI taiyArI karIne gurunI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 273 gAthA-215 jema bhaktithI vadhUmunine Asana upara besADyA. tyAbAda jJAnarUpa kaMdanA aMkura mATe meghasamAna vajU munie anukrame te sAdhuone AlAvA ApyA. je sAdhuo maMdabuddhivALA hatA temanA viSe paNa vamuni .amoghavANI vALA thayA, arthAt maMdabuddhivALA munione paNa vAcanAmAM sArI samaja paDI. A navuM Azcarya joine saghaLo gaccha vismaya pAmyo. amane samajAyelo artha barobara che ke kema teno nirNaya karavA pUrve bhaNelA " spaSTa samajAI gayelA paNa AlAvAno artha vadhUmunine sAdhuoe pUchyo. vadhUmunie paNa te AlAvAono artha te pramANe ja karyo. sAdhuoe AcAryabhagavaMtanI pAse aneka vAcanAothI jeTaluM zrata bharyuM hatuM, teTaluM zruta vadhUmuni pAsethI ekaja vAcanAthI bhaNI lIdhuM. harSa pAmelA sAdhuo bolyAH jo guru vilaMbathI padhAre to A zrutaskaMdha vamuninI pAse jaladI pUrNa karI laIe. ame dhanya chIe, kRtakRtya chIe, amArA puNyo hajI jAgatA che, jethI A vamuni amane vAcAnAcArya maLyA. pRthvImAM A zrImAnuM guru sarvathI adhika dhanya che ke jethI temane sarvazrutanA nivAsasthAna samAna ane vijayI AvA ziSyanI prApti thaI. A ziSya ApelA hastAvalaMbanathI dhIme dhIme atyaMta vRddhi pAmelI zrImAnuM gurunI kIrti paNa vizvamAM paribhramaNa karo. - ATalA divasomAM munio vajUnA guNothI paricita thaI gayA haze ema mAnIne AnaMda pAmelA AcArya tyAM padhAryA. bhaktisaMpanna sAdhuoe temane vaMdana karyuM. AcArye tamAro svAdhyAya barobara thayo ne? ema pUchyuM eTale sAdhuoe satya bInA jaNAvI. pharI paNa gurune namIne ziSyoe vinaMti karI ke he bhagavaMta! pharI paNa vadhUmuni ja amArA vAcanAcArya thAo. guru bolyAH vamuni krame karIne tamArA badhAyano guru thaze. kiMtu hamaNAM paNa vayathI bAla hovA chatAM guNothI atyaMta vRddha vadhUmuni tamAre Adara karavA yogya che. tame AnA AvA guNone jANo eTalA mATe ja ame bIjA gAma gayA ane Ane tamane vAcanAcArya tarIke Apyo. hamaNAM ene vAcanAcAryanI padavI ApavI yogya nathI. kAraNa ke teNe zruta kAnathI sAMbhaLIne lIdhuM che, gurunA mukhathI lIdhuM ya. 18 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-216 274 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa nathI. tyArabAda zrutanA sArane jANanArA gurue utsArakalpa (aneka divasomAM bhaNAvavA yogya kRtane eka ja divasamAM bhaNAvI devuM te utsArakalpa.) karIne vadhUmunine arthasahita zruta bhaNAvyuM. tIkSNabuddhizAlI vadhUmuni gurune mAtra sAkSI karIne gurue ApeluM badhuM zruta varNamAlAnI (="104311) bha. well eIdhuM. 14muni zrutanA teva. Lt2 thayA / jethI siMhagiri AcAryanA paNa lAMbAkALanA saMdehasamUharUpa rajane uDADavA mATe pavanasamAna thayA. krame karIne temaNe AcAryapadanA vaibhavane prApta karyo. bhavano nAza karanArA, kumatarUpa aMdhakAranA nAza mATe sUryasamAna, zubhalabdhionA bhaMDAra ane dazapUrva zrutano AdhAra evA zrIvaMjamunIzvare cial stm. supI zAsanI ghail prabhAvana 42. (215) . . tadevaM guNAdhike vineye syAdeva gurorgauravam, kintu tena. ziSyeNa guNAdhikenApi hIna iti kRtvA na gururavamAnya ityetadevAhasavisesaM pi jayaMto, tesimavannaM vivajae samma / to daMsaNasohIo, suddhaM caraNaM lahae sAhU // 216 // // iti gurvAjJArAdhanagurukulavAsasevAsvarUpaM saptamaM lakSaNam // savizeSamapi yatamAna-steSAmavajJAM vivarjayati samyak // tato darzanazuddhitaH, zuddhaM caraNaM labhate sAdhuH // 216 // savizeSamapi-zobhanataramapi, AstAM samaM hInaM vetyaperarthaH, yatamAnastadAvaraNakarmakSayopazamAt sUtrArthAdhyayanatapazcaraNaprabhRtisadanuSThAne prayatnavAn teSAMgurUNAmavajJAmabhyutthAnAdhakaraNarUpAM varjayati-pariharati samyak zuddhapariNAmo bhAvasAdhuriti prakRtam, tatazca darzanazuddhahetoH zuddhamakalaGkaM caraNaM-cAritraM labhateprApnoti sAdhurbhAvamuniriti / ayamatrAzayaH-samyaktvaM jJAnacaraNayoH kAraNam, yata evamAgamaH"nAdasaNassa nANaM, nANeNa viNA Na huMti caraNaguNA / aguNassa natthi mukkho, natthi amukkhassa nivvANaM // " iti / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 275 gAthA-216 - tacca gurubahumAnina eva bhavatyato duzkarakArako'pi tasminnavajJAM na vidadhyAt, tadAjJAkArI ca bhUyAd / yata uktam"chaTThaTThamadasamaduvAlasehiM, mAsaddhamAsakhamaNehiM / paraMto guruvayAM, gaMtasaMsArio maLo ." tyAti 228 II (dha. 2. prava) A pramANe guNAdhika ziSyathI gurunuM gaurava thAya ja. kiMtu guNAdhika paNa ziSya guru hIna che ema mAnIne gurunI avajJA na karavI joie e viSayane ja kahe che vizeSa paNa prayatnavALo zuddhapariNAmI bhAvasApu gurunI avajJAna samyak tyAga kare che. ethI te darzanazuddhithI zuddhacAritrane prApta kare che. vizeSArtha jJAna Adine AvaranArAM karmono viziSTa kSayopazama thavAthI zuddhapariNAmI bhAvasAdhu sUtrArtha adhyayana ane tapazcaryA vagere zubha anuSThAnomAM guruthI adhika zubha prayatna karato hoya to paNa te gurunI atthAna na karavuM vagere avajJAno samyaka ( vizeSa kALajI rAkhIne) tyAga kare che. AthI tenI darzanazuddhi thAya che. darzanazuddhithI niSkalaMka cAritrane pAme che. ahIM Azaya A pramANe che- samyakatva jJAna-cAritranuM kAraNa che. AthI ja AgamapATha A pramANe che-"darzanarahitane jJAna hotuM nathI. jJAna vinA cAritraguNo hotA nathI. cAritraguNothI rahitanI karmothI mukti na thAya. karmothI muktirahitano mokSa na thAya." darzana guru pratye bahumAnavALAne ja hoya. AthI duSkara karanAra paNa bhAvasAdhu gurunI avajJA na kare, ane gurvAjJAnuM pAlana karanAro thAya. kAraNa ke kahyuM che ke-"chadra, akrama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa ardhamAlakhamaNa ane mA khamaNa vagere karavA chatAM gurvAjJA na mAnanArane anaMtasaMsArI kahyo che." vizeSa paNa prayatnavALo" e sthaLe 'paNa' zabdano artha A pramANe che- jo vizeSa prayatnavALo paNa gunI avajJAno tyAga kare che to pachI samaprayatnavALo ke nyUnaprayatnavALo gurunI avajJAno tyAga kare emAM to zuM kahevuM ? (216) Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-217-218 276 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa %3 che. A pramANe gurvAjJArAdhana-gurukulavAsa sevArUpa sAtamuM lakSaNa pUrNa thayuM. iya sattalakkhaNadharA, ANAjogeNa galiapAvamalA / pattA aNaMtajIvA, sAsayasukkhaM aNAbAhaM // 217 // sijjhissaMti aNaMtA, sijhaMti aparimiA videhami / . sammaM pasaMsaNijjo, tamhA eyAriso sAhU // 218 // ... iti saptalakSaNadharA, AjJAyogena galitapApamalAH / prAptA annatajIvAH, zAzvatasaukhyamanAbAdham // 217 // . setsyantyanantAH, siddhyanti aparimitA videhe // . . samyakprazaMsanIyastasmAdetAdRzaH sAdhuH // . 218 // A pramANe sAtalakSaNone dhAraNa karanArA ane AjJAyogathI jemano pAparUpa mala nAza pAmyo che evA anaMtA jIvo bhUtakALamAM duHkharahita zAzvata sukhane pAmyA che, bhaviSyamAM anaMtA siddha thaze, ane vartamAnamAM mahAvidehakSetramAM agaNita jIvo siddha thaI rahyA che. tethI AvA sAdhu samyam (=pAthI) prazaMsanIya che. (217-218) . eyAriso a sAhU, mahAsao hoi dUsamAe vi / gIyatthapArataMte, duppasahaMtaM jao caraNaM // 219 // . etAdRzazca sAdhurmahAzayo bhavati duHSamAyAmapi / gItArthapAratantrye, duSprasahAntaM yatazcaraNam // 219 // gItArthane samarpita banavAthI AvA uttama AzayavALA sAdhuo duSamA (pAMcamA ArAmAM) kALamAM paNa hoya che. kAraNake duSNasahasUri sudhI cAritra raheze ema zAstramAM kahyuM che. (219) , jo puNa aiviralattaM, dardU sAhUNa bhaNai vuccheaM / tassa u pAyacchittaM, eyaM samayaMmi uvaiTuM // 220 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa yaH punarativiralatvaM dRSTvA sAdhUnAM bhaNati vyucchedam / tasya tu prAyazcittametatsamaye upadiSTam // 220 // 277 gAthA-221-222 AvA sAdhuone atialpa pramANamAM joine "hamaNAM sAdhuono viccheda che' ema je kahe tene zAstramAM A (=nIcenI gAthAmAM kahevAze te) prAyazcitta kahyuM che. [220] jo bhAi Natthi dhammo, Na ya sAmaiaM Na ceva ya vayAI / so samaNasaMghabajjho, kAyavvo savvasamaNasaMgheNa // 229 // yo bhaNati nAsti dharmo, na ca sAmAyikaM na caiva ca vratAni / sa zramaNasaGghabAhyaH, kartavyaH sarvazramaNasaGghana // 221 // hamaNAM cAritradharma nathI, sAmAyika nathI, vrato nathI ema je kahe tene zramaNasaMghe zramaNasaMghamAMthI bahAra karavo. (221) bahumuMDAivayaNao, ANAjutte gahiapaDibaMdho / viharaMto vi muNicciya, agahilagahilassa NIIe // 222 // bahumuNDAdivacanataH, AjJAyukteSu gRhItapratibandhaH / vijJaRSi munirevADaprathitaprathitasya (nRpakSya)nItyA // 222 // AjJAyukta muniomAM bahumAna dhAraNa karanAro sAdhu 'ghaNA mAtra mAthuM muDAvanArA thaze" ityAdi vacanathI gAMDapaNa na hovA chatAM kRtrima rIte gAMDA banelA rAjAnA dRSTAMtathI asaMvignonI sAthe rahe ke vihAra kare athavA dravyarthI vaMdanAdi kare to paNa muni ja che. vizeSArthaH- zAstramAM kahyuM che ke kalahakarA DamarakarA asamAhikarA a / hohi bharahavAse bahumuMDA appasamaNA ya // pAMcamA ArAmAM bharatakSetramAM kalaha karanArA, upadrava karanArA, asamAdhi karanArA, azAMti karanArA, ane mAtra mAthuM muDAvyuM hoya tavA ghaNA thaze, susAdhuo alpa thaze." Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-222 278 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa Ama asaMvigno vadhAre hovAthI duSkAla AdinA kAraNe asaMvignonI sAthe rahevuM paDe ke temane dravyathI vaMdanAdi karavuM paDe to paNa je AjJAyukta muniomAM anurAga dhAraNa kare te susAdhu ja che. kRtrima rIte gAMDA banelA rAjAnuM dRSTAMta A pramANe che kRtrima rIte gAMDA banelA rAjAnuM dRSTAMta. pRthvIpurImAM pUrNa nAme rAjA hato, tene subuddhi nAme buddhisaMpattivALo maMtrI hato. sukhamAM kALa nirgamana karatAM eka vakhate subuddhi maMtrIe devaloka nAmanA naimittikane bhaviSyakALa saMbaMdhI pUchyuM. eTale te naimittika bolyo keeka mAsa pachI meghavRSTi thaze, tenA jaLanuM je pAna karaze, te sarve gAMDA thaI jaze." pachI keTaleka kALe pAchI bIjI vAra meghavRSTi thaze tenA jaLanuM pAna karavAthI loko pAchA sArA thaI jaze", maMtrIe A vRttAMta rAjAne kahyo, eTale rAjAe paDaha vagaDAvIne lokone jaLano saMgraha karavAnI AjJA karI. sarva lokoe tema karyuM. pachI naimittike kahelA divase megha vargo. lokoe taratamAM to te pANI pIdhuM nahIM, paNa keTaloka kALa jatAM lokoe saMgraha kareluM jaLa khuTI gayuM. mAtra rAjA ane maMtrIne tyAM jaLa khUTyuM nahIM. AthI te be sivAya bIjA sAmaMta vigere lokoe navA varaselA jaLanuM pAna karyuM. tenuM pAna karatAM ja teo badhA ghelA thaIne nAcavA lAgyA, hasavA lAgyA, jema tema bolavA lAgyA, gAvA lAgyA ane svecchAe aneka prakAranI ceSTAo karavA lAgyA. mAtra rAjA ane maMtrI e ja sArA rahyA. pachI bIjA sAmaMta vigeree rAjA ane maMtrIne potAnAthI viparIta pravRttivALA joI nizcaya karyo ke, "jarUra A rAjA ane maMtrI baMne ghelA thaI gayA jaNAya che. kAraNake teo ApaNAthI vilakSaNa AcAravALA che, tethI temane temanA sthAnathI dUra karI bIjA rAjA ane maMtrIne ApaNe sthApita karIe." temano A vicAra maMtrInA jANavAmAM Avyo. teNe A vicAra rAjAne jaNAvyo eTale rAjAe maMtrIne pUchyuM ke-"ApaNe have temanAthI AtmarakSA zI rIte karavI ? kemake janavRMda rAjA samAna che." maMtrI bolyo ke- he deva! ApaNe paNa temanI sAthe ghelA thaIne temanI jema vartavuM. te sivAya bIjo koI upAya A samaye yogya Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tilakSaNa samuccaya prakaraNa 279 gAthA-223 nathI.. pachI rAjA ane maMtrI kRtrima ghelA thaI teonI madhyamAM rahevA lAgyA ane potAnI saMpatti bhogavavA lAgyA. jayAre pAcho zubha samaya Avyo ane zubha vRSTi thaI tyAre te navIna vRSTinA jaLanuM pAna karavAthI sarve mULa prakRtivALA (svastha) thayA. A pramANe duHSamA kALamAM gItArtha munio paNa vezadhArIonI sAthe temanI jevA thaIne raheze, paraMtu bhaviSyamAM potAnA samayanI IcchA rAkhyA karaze." (rarara) atthapayabhAvaNAo, arattaduTThassa suddhacittassa / dosalave vi viNassai, Na bhAvacaraNaM jao bhaNiaM // 223 // arthapadabhAvanayA'raktadviSTasya zuddhacittasya // doSalave'pi vinazyati na bhAvacaraNaM yato bhaNitam // 223 // arthapadonA ciMtanathI rAga-dveSa rahita banelA ane zuddhacittavALAnuM sUkSmadoSo hoya to paNa bhAvacAritra nAza pAmatuM nathI. kAraNa ke nIce pramANe kahyuM che. " : vizeSArtha- arthapadanA ciMtanathI- arthabodhakapado te arthapado. arthapadonA ciMtanathI jIvane kayAMya rAga-dveSa karavA jevA nathI evuM samajAya che, pachI rAgadveSa jItavAno abhyAsa karIne jIva rAga-dveSa rahita bane che. cilAtiputre upazama, viveka ane saMvara e traNa arthapadonA ciMtanathI rAga-dveSa upara vijaya meLavyo. jJAnasAra jJAnaaSTaka gAthA bIjImAM A ja arthanuM sUcana karyuM che. te A pramANenirvaannpdmpyekN bhAvyate yanmuhurmuhuH / tadeva jJAnamutkRSTaM, nirbandho nAsti bhUyasA // 2 // "mokSanA sAdhanabhUta eka paNa padanI je vAraMvAra bhAvanA (=Agama ane mRtayuktithI manana) thAya te ja jJAna utkRSTa che. ghaNuM bhaNavAno Agraha nathI." sAvadhAnI- Ano artha e nathI ke ghaNuM na bhaNavuM. samyagdarzanAdi guNonI rakSA, zuddhi ane vRddhi mATe ghaNuM bhaNavAnI jarUra che. ahIM ghaNuM Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-224 280 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa bhaNavAno Agraha nathI." evuM kathana bhAvanAnuM (=ciMtananuM) mahattva batAvavA bhATe 42vAma mAvyuM che. (223) bakusakusIlehi titthaM, dosalavA tesu NiyamasaMbhaviNo / jai tehiM vajaNijo, avajaNijjo tao Natthi // 224 // bakuzakuzIlAbhyAM, tIrthaM doSalavAstayorniyamasambhavinaH / .. yadi tairvarjanIyo'varjanIyastato nAsti // 224 // bakuzakuzIlA vyAvarNitasvarUpA: 'titthaM ti bhAmA satyabhAmeti nyAyAt sarvatIrthakRtAM tIrthasaMtAnakAriNaH saMbhavanti, ata eva doSalavA:-sUkSmadoSAMsteSubakuzakuzIleSu niyamasaMbhavinaH, yatasteSAM ve guNasthAnake pramattApramattAkhye antarmuhUrtakAlAvasthAyinI, tatra yadA pramattaguNasthAnake varttate tadA pramAdasadbhAvAdavazyaMbhAvinaH sUkSmA doSalavAH sAdhoH, paraM yAvat saptamaprAyazcittAparAdhamApanIpadyate tAvat sa cAritravAneva, tataH paramacAritraH syAt / tathA coktam "jassa hu jA tavadANaM, tA vayamegaMpi no aikkamai / .. egaM aikkamaMto, aikkame paMca mUleNaM // " iti / tadevaM bakuzakuzIleSu niyamabhAvino doSalavAH, yadi tairvarjanIyo yatiH syAdavarjanIyastato nAstyeva, tadabhAve tIrthasyApyabhAvaprasaGga iti // 135 // . (5. 2. pra.) bakuza ane kuzIla sAdhuo tIrthanI paraMparA karanArA che. temAM sUkSmadoSo avazya hoya. jo sUkSamadoSothI sAdhu tyAga karavA yogya hoya to tyAga na karavA lAyaka koI ja nathI. ' vizeSArtha- sarvatIrthakaronuM tIrtha bakuza ane kuzIla sAdhuothI cAle che. bakuza-kuzIlamAM sUkSmadoSo avazya hovAnA. kAraNa ke temane aMtarmuhUrta sudhI rahenArA pramatta ane apramatta e be guNasthAnaka hoya. temAM jyAre pramatta guNasthAnake vartatA hoya tyAre pramAda hovAthI sAdhune sUkSmadoSo avazya thAya. Ama chatAM sAtamuM (cheda ) prAyazcitta Ave tevA aparAdhane pAme tyAM sudhI te cAritravAna ja che. tyAra pachI acAritrI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa thAya. A viSe kahyuM che ke-"chedanuM prAyazcitta Ave tyAM sudhI sAdhu eka paNa vratanuM atikrarmaNa (=bhaMga) karato nathI. mUlaprAyazcittathI eka vratanuM atikramaNa karato sAdhu pAMce ya vratonuM atikramaNa kare che.'' 281 gAthA-224 A pramANe bakuza-kuzIla sAdhuomAM sUkSmadoSo avazya hovAnA. jo sUkSmadoSothI te tyAga karavA yogya che to tyAga na karavA yogya koi ja nathI, arthAt badhA ja sAdhuo tyAga karavA yogya thAya. AthI sarvathA sAdhuno abhAva thAya. sAdhunA abhAvamAM tIrthano paNa abhAva thAya. pAMca prakAranA sAdhuo. pulAka, bakuza, kuzIla, nigraMtha, snAtaka-e pAMca prakAranA sAdhuo che. (1) pulAka- pulAka eTale niHsAra. garbhathI-sArathI rahita photarAM ke chAla jema niHsAra hoya che tema, je sAdhu jJAna, darzana ane cAritramAM aticAro lagADavAthI jJAna, darzana ane cAritranA sArathI rahita bane che te pulAka. pulAkanA be bheda che. (1) labdhipulAka, (2) sevApulAka. labdhipulAka aneka prakAranI labdhione dhAraNa kare che. te dhAre to labdhithI cakravartIne ane tenA sakaLa sainyane cUrNa karI zake che. te tapa ane zrutanA prabhAvathI utpanna thayelI labdhiono niSkAraNa potAnI mahattA batAvavA tathA potAnI khyAti vadhAravA upayoga karavAthI saMyama rUpa sArathI rahita bane che. tenAmAM zraddhA pUrNa hoya che. cAritranA pariNAma paNa hoya che. chatAM pramAdavaza banI labdhiono upayoga karI AtmAne cAritranA sArathI rahita kare che: sevApulAkanA pAMca bheda che. jJAnapulAka, darzanapulAka, cAritrapulAka, liMgapulAka ane sUkSmapulAka. (1) jJAnapulAka- kAle na bhaNe, avinayathI bhaNe, vidyAgurunuM bahumAna na kare, yogohana karyA vinA bhaNe, sUtrano uccAra ane artha azuddha kare ityAdi jJAnanA aticAro lagADe. (2) darzanapulAka- zaMkA AdithI darzanaguNamAM aticAro lagADe. (3) cAritrapulAkamUla (pAMca mahAvrato) guNomAM ane uttara (piMDa vizuddhi Adi) guNomAM aticAro lagADe. (4) liMgapulAka- niSkAraNa zAstrokta liMgathI anya liMgane=sAdhuveSane dhAraNa kare. (5) sUkSmapulAka- manathI sUkSma aticAro lagADe. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa (2) bakuza-bakuza eTale zabala-citravicitra. vizuddhi ane avizuddhithI jenuM cAritra citra-vicitra bane te bakuza. bakuza sAmAnyathI be prakAranA che. (1) zarIra bakuza, (2) upakaraNa bakuza. zarIra bakuza hAtha-paga dhovA, zarIra uparathI mela utAravo, moDhuM dhovuM, dAMta sApha rAkhavA, vALa oLavA vagere prakAranI zarIranI vibhUSA tarapha lakSya rAkhe che. upakaraNa bakuza vibhUSA mATe daMDa, pAtra vagerene raMga; tela AdithI caLakatAM karavAM, kapaDAM ujaLAM rAkhavAM, sagavaDatA mATe adhika upakaraNo rAkhavAM vagere tarapha lakSya rAkhe che. baMne prakAranA bakuzo kriyAmAM zithila hoya che. emanuM citta zarIra ane upakaraNanI vibhUSA tarapha hoya che. bAhya ADaMbara, mAna-sanmAna ane khyAti vagerenI kAmanAvALA hoya che. sukha ane ArAmanI icchAvALA hoya che. temano parivAra paNa dezacheda ke sarvacheda prAyazcitta yogya hoya che. anya rIte paNa bakuzanA pAMca prakAra che- Abhoga, anAbhoga, saMvRta, asaMvRta, ane sUkSma. (1) Abhoga- jANavA chatAM doSonuM sevana kare. (2) anAbhoga- ajANathI doSonuM sevana kare. (3) saMvRta- anyanA dekhatAM doSonuM sevana kare. (4) asaMvRta- koi na dekhe tema chUpI rIte doSonuM sevana kare. (5) sUkSmathoDo pramAda kare. gAthA-224 282 (3) kuzIla- kuzIla eTale ayogya AcaraNavALA. uttaraguNanA doSothI ke saMjvalana kaSAyanA udayathI jemanuM cAritra dUSita hoya te kuzIla nigraMtha. tenA be bheda che. (1) pratisevanA kuzIla, (2) kaSAya kuzIla. (1) pratisevanA kuzIla piMDavizuddhi, bhAvanA Adi uttara guNomAM aticAranuM pratisevana kare, arthAt aticAro lagADe. (2) kaSAyakuzIlaH- saMjvalana kaSAyanA udayathI cAritrane dUSita kare te kaSAya kuzIla. tenA jJAnakuzIla, darzanakuzIla, cAritrakuzIla, liMgakuzIla, sUkSmakuzIla e pAMca bheda che. A pAMca prakAranA kuzIlanuM svarUpa pAMca prakAranA sevApulAkanI jema jANavuM. (4) nigraMtha-graMtha eTale gAMTha, gAMThathI rahita te nigraMtha. jenI mohanI gAMTha chedAi gai che te nigraMtha, arthAt jenA mohano sarvathA kSaya ke upazama thai gayo che te nigraMtha. mohano sarvathA kSaya 12mA guNasthAne Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthA-225-226 ane 11mA guNasthAne hoya che. AthI 12mA ane 11mA guNaThANe rahela kSapaka ane upazamaka nigraMtha che. (5) snAtaka- snAtaka eTale malane dUra karanAra: jeNe rAgAdi doSo rUpa malane dUra karI nAkhyo che te snAtaka. snAtakanA be bheda che. (1) sayogI snAtaka ane (2) ayogI snAtaka. 13mA guNaThANe rahela sayogI kevaLI sayogI snAtaka che. 14mA guNaThANe rahela ayogI kevaLI ayogI snAtaka che. (224) AsayasuddhIi tao, guruparataMtassa suddhaliMgassa / bhAvajaittaM juttaM, ajjhappajjhANaNirayassa // 225 // AzayazuddhyA tato guruparatantrasya zuddhaliGgasya / bhAvayatitvaM yuktamadhyAtmadhyAnaniratasya // 225 // AthI gurune AdhIna banelA zuddhavezane dhAraNa karanArA ane AtmAnA dhyAnamAM ramanArA sAdhunuM cittazuddhinA kAraNe bhAvasAdhupaNuM yukta che. (rara5) iya sattalakkhaNattho, saMgahiya subahutaMtavakkatthaM / phuDaviaMDo vi ya bhaNio, saparesimaNuggahaTThAe // 226 // iti saptalakSaNArthaH, sagRhya subahutantravAkyArtham / sphuTavikaTo'pi ca bhaNitaH, svapareSAmanugrahArthAya // 226 / / A pramANe sAta lakSaNono spaSTa ane vistAravALo paNa artha atizaya ghaNAM zAstronA vAkayArthano saMgraha karIne sva-paranA anugraha mATe kahyo che. - vizeSArtha "vistAravALo paNa" e sthaLe paNa zabdano artha A pramANe che:- koI ema kahe ke tamoe A lakSaNono artha karavAmAM vistAra ghaNo vadhAre karI nAkhyo che. tenA javAbamAM graMthakAre kahyuM che ke- artha vistAravALo hovA chatAM sva-paranA anugraha mATe kyo che. svapAMDitya batAvavA AdinA AzayathI kahyo nathI. (226). Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-227 284 yatilakSaNa samuccaya prakaraNa tavagaNarohaNasuragiri-siriNayavijayAbhihANa vibuhANa / sIseNaM piyaM raiyaM, payaraNameyaM suhaM deu // 227 // tapAgaNarohaNasuragirizrInayavijayAbhidhAnavibudhAnAm / ziSyeNa priyaM racitaM prakaraNametatsukhaM (zubhaM) dadAtu // 227 // . A tapagacchane ArohaNa karavA mATe meruparvata samAna zrInayavijaya nAmanA paMDitanA ziSya (=zrI yazovijayajIe) raceluM prItijanaka A prakaraNa sukhane (ke zubhane) Apo. (227) vividhAvadhAnadhAri-kurcAlasarasvatI-nyAyavizArada-nyAyAcArya mahAmahopAdhyAyazrIyazovijayagaNipraNItam // iti zrIyatilakSaNasamuccayaprakaraNam // (anuvAdakAranI prazastio nyAyavizArada mahopAdhyAyazrI yazovijayajI gaNivara viracita yatilakSaNa samuccaya prakaraNa graMthano siddhAMta mahodadhi sva. AcAryadeva zrImadvijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra sva. paramagItArtha AcAryadeva zrImadvijayahIrasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijayalalitazekharasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya AcArya zrI rAjazekharasUrie karelo gujarAtI bhAvAnuvAda pUrNa thayo. -(narveSAM sukhaM bhavatuM) prAraMbha samaya samApti samaya vi. saM. 2054 phA. su. 12 | vi. saM. 2054 IM. va. 10 prAraMbha sthaLa : samApti sthaLa ArAdhanA bhavana, virAra (jI. thANA) | muMbaI-mAhima Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 285 gAthAono akArAdi krama 16 77 82 51 135 // yatilakSaNasamuccayagAthAkAradyanukramaH // gAthAdyapAdaH gAthAGkaH | gAthAdyapAdaH gAthAGkaH aisAhasameaMjaM | itto ceva asaMgaM ajamahAgiricariyaM 110 / itthaM suhohanANA aNavatthAI dosA 138 | iya egAgivihAre 167 aNNassa ya paDisehe | iyaguNajuyassa guruNo 203 aNubaMdhajuaM kusalo 112 | iyaresu vi visaaisu aNumitto vi na kassai 62 | iya sattalakkhaNattho 226 aNNehiM paMthagassa u 190 | iya sattalakkhaNadharA 217 atthapayabhAvaNANaM . 223 | iya suddhacaraNasahio annaha bhaNiaMpi sue .7 .. iriAvahamAIA apayaTTo vi payaTTo 49 | iharA u dANadhamme abbhujao vihAro 199 | uubaddhe vAsAsu a avasiTuM ThAvittA ___35 | uttamaguNANurAyA avahapainnAjaNiyaM ubhayaNNU viya kiriyA avalaMbiUNa kajaM 11 | uvaisai dhammagujjhaM avia jaNo maraNabhayA |uvavajjai uttaraguNaavisAo paraloe' 174 | ussaggavavAyANaM avisiTuMmi vi jogaMmi 56 | eeNa pabaMdheNaM ... AuTTiAi jaNiaM 99 eehiM diTThivAe AuTTiA uviccA / 100 / ee guruNo a guNA 171 Ame ghar3e NihittaM 96 |egAgiyassa dosA AyattayA mahAguNa 142 | egaMteNa Niseho AlaMbaNANa bhario 89 | etto cciya kiikamme 123 AsayasuddhIi tao 225 / eyassa pariccAyA 141 ikkassa puNo tassa vi eaM avamannato ikkaMmi vi pANivahaM 57 | eyaMmi nANaphalao ikkhurasaguDAINaM | eammi pariccatte 144. iccAI asamaMjasa- ___14 | eyArisassa jamiha 175 93 201 cos 160 60 165 215 30 17 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa 286 gAthAono akArAdi krama gAthAGkaH 143 178 . 205 .. 53 . 80 61 166 gAthAdyapAdaH eyAriso Na pAvo eyAriso a sAhU evaM gacchasamudde eso vi a siDhilotti ya osanno ya vihAre kappANaM pAvaraNaM kappiasevAladdhAkammANaM apamAyA karuNAvaseNa navaraM kalidosaMmi a NiviDe kassa vi katthai pIi kAlaMmi aNUNahiyaM kAlassaya parihANI kAlaMmi saMkiliTTe kiMpuNa titthapabhAvaNake'yaM purise iccAi khaMtAiguNukkariso khaMtI samo damo via khAovasamigabhAve gacche vi dhammaviNayaM garuo guNANurAo gIyatthajAyakappo gIyattho a vihAro guNadosANa ya bhaNiyaM guNapuNNassa vi vutto guNarattassa ya muNiNo guNarAgI ya pavaTTai guNavaM ca gurU. sutte guNavuDDIi paraggaya gAthAGkaH| gAthAdyapAdaH 210 guruANAe cAe 219 guruguNarahio vi iha 154 guruNA ya aNuNNAo 195 gurupArataMta nANaM 208 caraNadharaNAkhamovi a. 8 cikkhillaMbAlasAvaya-. 196 chuhiassa jahA khaNamavi 107 cheassa jAva dANaM 129 jaM ca Na sutte vihiaM 177 | jaM puNa apattadANe . 189 jaM puNa. nayA labhijjA 105 jaM puNa pamAyarUvaM 119 jaMmi NisevijaMte . jaM savvahA na sutte jai vi na sakkaM kAuM jayaNamajayaNaM ca gihI jaha aimuttayamuNiNo jaha NivigdhaM sigdhaM 109 jaha jaha bahussuo 192 jaha boDiAi vayaNaM. jaha saDDesu mamattaM . jaha sammamuTThiyANaM 159 jaha sAgaraMmi mINA 133 jAo a ajAo ya 149 jAyai guNesu rAgo / 136 jAyai a bhAvacaraNaM 130 jiNakappAipavittI 168 je jattiA ya heU 121 / je puNa guNehi hINA ... 122 72 162 47 161 120 21 147 204 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatisakSae sabhuzyaya 52 . 287 gAthAono akArAdi krama gAthAGkaH 124 114 220 63 / 26 194 145 23 13 212 . 50 127 gAthAdyapAdaH je heuvAyapakkhaMmi . jo jaM sevai dosaM. jo na ya pannavaNijjo jo puNa aiviralattaM jo puNa hiMsAyayaNA jo bhaNai Natthi dhammo Na ukkaDarUvasarisaM Na pariciA jeNa suA Na ya eyaM duNNeyaM Na ya evaM saMkoe Na ya jANai aipariNaI Na ya mottavvo eso Na vahai jo guNarAyaM NAgIo annANI .. . NikkAraNapaDisevA NiyameNa caraNabhAvA NiyAvAsAIyaM taM puNa visuddhasaddhAMtamhA saMyA visuddhaM tamhA suddhaparUvagatavagaNarohaNasuragiritassa yaM mUlaguNesu ... tA gIyaMmi imaM khalu tiNNaM duppaDiyAraM titthayaravayaNakaraNe titthayarasamo sUrI teNa khamAsamaNANaM tesi pi davvanANaM tesiM visayavibhAgaM gAthAGkaH| gAthAdyapAdaH 176 | daMsaNanANacarittaM 90 | davvAinANaniuNaM 44 / dANapasaMsaNisehe duggayayaravararayaNa duviho puNo vihAro 221 / dhammaviNao vi tesiM 29 | naNu evaM kaha bhaNiyo 71 | naNu bhAvacaraNaliMga187 | naNu selagasevAe . 97 nANAivisesajuaM 39 | nANassa hoi bhAgI 150 | nANAhio varataro | niruo bhujjarasannU 158 | paDibaMdhassa na heU | paMDibaMdhAo vi ao . 186 | paDilehaNAiciTThA 88 | patto susIsasaddo pattaM ca hoi tivihaM 64 . pattaMmi jaM padinnaM 214 | pattaMmi desaNA khalu 227 / panavaNijjassa puNo 183 paraguNagahaNAveso paraguNasaMsA uciyA | pariharai jaM ca dosaM 146 pavvajaM vijaM pi va pahuaNuratteNa tahA 131 / pAuNai Neva tittiM pAyaM pasiddhamaggo 34 | pAvaM vivajayaMto 108 103 181 78 6 126 164 125 137 91 102 169 188 66 42 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatilakSaNa samuccaya prakaraNa gAthAdyapAdaH pAsatthayAidosA piMDesaNa-dumapattayabakusakusIlehi titthaM bahumuMDAivayaNao bhaTThAyAro sUrI bhaNiyA AyAraMmi vi bhannai paMcasayANaM bhavvANuvattayattaM bhAvassa huNikkheve bhAsAi jo visesaM masArikiriyA maggasArikiriyA maggo AgamaNI mAiguNaNNuNo mUDhanaiaM suaM mUDho imassa cAe mUlaguNasaMjuassa ya mUlaguNasaMju assa ya mUlaguNasaMpatto rakkhai vaesu khaliaM laddhe'vaMcako lahuatte kammANaM vakkatthAidisA vavahAraNaeNa puNo viphalA imA apatte vihiujjamavannaya saMkhevA vikkhA saMghayaNakAlabala 288 gAthAGkaH | gAthAdyapAdaH 198 33 224 222 170 155 185 173 148 73 3 31. 6 48 40 152 179 184 180 gAthAono akArAdi krama saMghayaNAI AlaMbaNaM saMghayaNAdaNurU saMviggA gIyatamA saMviggabhAviANaM saMjamajogesu sayA saMviggavihArINaM saddhAlU apamatto saddhAlU sattijuo sammaggamaggasaMpaTThiyA sayaNappamuhehiMto savisesaM pi jayaMto savvaguNamUlabhUo sIso sajjhillao vA satthaNuNA va tIrai savvavaesA bhannai sahasA asakkacArI sArasio pariNAmo sAvajjaNavajjANaM sikkiganikkhivavaNAi sijjhissaMti anaMtA siDhiliasaMjamakajjAvi siddhattharAyaputtaM suttAyaraNANugayA suddhaM susAhugaM suparicia Agamattho selamApucchittA so viya samma jANai 104 18 22 43 79 95 32 27 havai asakkAraMbho 118 hINassa visuddha parUvagassa gAthAGkaH 117 116 86 36 111 193 101 46 209 134 216 -140 128 84 28 113 15 74. 9 218 197 1 5 206 70 191 37 115 213 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tA dalA ooooooooooooooose GOOT) acceededge eeeeeeee bharata grAphikasa nyumArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phonaH 2134106, 21243023 '00000000000000000000000000000000