________________
ગાથા-૧૦૮
૧૩૦
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
જેવી રીતે પાટલિપુત્રનગર તરફ પ્રયાણ કરતા જીવને પાટલીપુત્ર નગરમાં સુંદર રાજ્યવ્યવસ્થા છે, ત્યાં ગયા પછી નિશ્ચિતપણે સ્થિર રહી શકાશે, સુખી બની શકાશે ઇત્યાદિ જ્ઞાન હોવા છતાં કાંટા વગેરેના કારણે પાટલિપુત્રનગર પહોંચવામાં વિલંબ થાય છે, તેમ જિનાજ્ઞાનો યોગ થવાથી મોક્ષમાર્ગ તરફ પ્રયાણ કરી રહેલા જીવને નિકાચિત અશુભકર્મના ઉદયથી મોક્ષનગર પ્રાપ્તિમાં જઘન્ય, મધ્યમ કે ઉત્કૃષ્ટ વિલંબ થાય. ઉપદેશપદ ગાથા ર૬૩માં કંટકવિપ્નસમાન પ્રતિબંધમાં મેઘકુમાર મુનિનું, જવરવિપ્ન સમાન પ્રતિબંધમાં દહનદેવનું અને દિશામોહવિસમાન પ્રતિબંધમાં અદ્દત્તનું દૃષ્ટાંત જણાવ્યું છે. ગા. ર૬૪ થી એ ત્રણનાં દૃષ્ટાંતો જણાવ્યાં છે. સંક્ષેપમાં તે આ પ્રમાણે છે
મેધમુનિનું દૃષ્ટાંત શ્રેણિકરાજાને ધારિણી નામની રાણીથી એક પુત્ર થયો. તેનું મેઘકુમાર નામ રાખવામાં આવ્યું. યૌવનને પામેલા મેઘકુમારનો આઠ કન્યાઓની સાથે વિવાહ કર્યો. શ્રેણિકરાજાએ તે દરેકને ક્રોડ ક્રોડ પ્રમાણ ધન આપ્યું અને એક-એક અલગ-અલગ મહેલ આપ્યો. મેઘકુમાર તે સ્ત્રીઓની સાથે દોગંદક દેવોની જેમ વિલાસ કરવા લાગ્યો. એકવાર મેઘકુમાર ગુણશીલ ઉદ્યાનમાં શ્રી મહાવીર સ્વામીની દેશના સાંભળવા ગયો. ભગવાનની વૈરાગ્યમય દેશના સાંભળીને મેઘકુમારને વૈરાગ્ય થયો. ઘરે આવીને માતાને કહ્યું કે માતાજી ! આજે મેં શ્રી વીરપ્રભુને વંદન કરીને તેમના મુખેથી ધર્મદેશના સાંભળી. માતાએ કહ્યું: બહુ સારું કર્યું. મેઘકુમારે કહ્યું માતાજી ! મને દીક્ષા લેવાની ભાવના થઈ છે. આ સાંભળી ધારિણી રાણી બેભાન થઈને પૃથ્વી પર ઢળી પડી. દાસીઓએ શીતળજલનું સિંચન વગેરે ઉપાયોથી મૂછ દૂર કરી. પછી માતાએ કહ્યું તારા વિના હું જીવી શકીશ નહિ માટે મારા મૃત્યુ પછી તું દીક્ષા લેજે. મેંઘકુમારે કહ્યું. આપના મૃત્યુ પછી જ મારું મૃત્યુ થશે એવું નિશ્ચિત છે ?
