________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
ગાથા-૨
'उस्सग्गववायाणं, जयणाजुत्तो जई सुए भणिओ ॥ बिंति अ पुंव्वायरिआ, सत्तविहं लक्खणं तस्स ॥२॥ उत्सर्गापवादयो-य॑तनायुक्तो यतिः श्रुते भणितः ॥ ब्रुवन्ति च पूर्वाचार्याः, सप्तविधं लक्षणं तस्य ॥२॥
પતિ ઉત્સર્ગ-અપવાદથી યુક્ત હોય (=ઉત્સર્ગ-અપવાદ એ બંનેનું યથાયોગ્ય સેવન કરનારો હોય) એમ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે. તે યતિનું લક્ષણ સાત પ્રકારનું છે, અર્થાત્ યતિનાં સાત લક્ષણો છે, એમ પૂર્વાચાર્યો કહે છે.
ઉત્સર્ગ-અપવાદ વિશેષાર્થ- ઉત્સર્ગ-અપવાદ-સામાન્યોવતો વિધિ : સામાન્યથી કહેલો વિધિ ઉત્સર્ગ છે. વિશેષોતો વિધરવા = વિશેષથી કહેલો વિધિ અપવાદ છે. જેમકે - શ્રાવકથી સાધુને આધાકર્મી આદિ દોષિત આહાર ન વહોરાવાય એ ઉત્સર્ગ સૂત્ર છે. પણ માંદગી આદિ પુષ્ટ કારણથી આધાકર્મી આદિ દોષિત પણ આહાર વહોરાવી શકાય એ અપવાદ સૂત્ર છે. મોક્ષની સાધનામાં ઉત્સર્ગ અને અપવાદ એ બંનેનું યથાયોગ્ય સેવન કરવું જરૂરી છે.
અપરિણત-અતિપરિણત-પરિણત . ઉત્સર્ગ-અપવાદના સેવનને આશ્રયીને સાધુના અપરિણત, અતિપરિણત અને પરિણત એમ ત્રણ પ્રકાર છે. જે સાધુની મતિ કેવલ ઉત્સર્ગમાં જ રહે, અર્થાત્ જે સાધુ કેવલ ઉત્સર્ગ માર્ગે જ ચાલે, અપવાદને સેવવાની જરૂર હોવા છતાં અપવાદને ન સેવે, તે અપરિણત છે. જે સાધુની મતિ કેવલ અપવાદમાં હોય, અર્થાત્ જે સાધુ કેવલ અપવાદ માર્ગે જ ચાલે, અપવાદને સેવવાનું પુષ્ટ કારણ ન હોવા છતાં અપવાદને સેવે તે અતિપરિણત છે. જે સાધુની મતિ ઉત્સર્ગ અને અપવાદ એ બંનેમાં હોય, અર્થાત્ અપવાદને સેવવાનું પુષ્ટ કારણ ન હોય ત્યારે ઉત્સર્ગને સેવે અને અપવાદને સેવવાનું પુષ્ટ કારણ હોય ત્યારે અપવાદને સેવે તે પરિણત છે.
જેમ ઉત્સર્ગના સમયે ઉત્સર્ગ માર્ગે ચાલનાર આરાધક છે, તેમ અપવાદના સમયે અપવાદ માર્ગે ચાલનાર પણ આરાધક છે. હા, એટલું
