________________
ગાથા-૧૮
૩૬
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
અંધ સારો. સ્વમતિ પ્રમાણે વર્તે તે અંધ ખરાબ. જેમ સબંધ મદદ કરનાર દેખતાના વચન પ્રમાણે વર્તન કરવાથી ઈષ્ટ સ્થાનની પ્રાપ્તિરૂપ હિતમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેમ અગીતાર્થ ચારિત્રી પણ માર્ગાનુસારી હોવાથી તેવા પ્રકારના જ્ઞાનથી ગુર્વાજ્ઞાપાલનાદિ હિતમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે.
સારી આંખવાળાના કહ્યા પ્રમાણે વર્તમાન અંધ તેની પાછળ પાછળ ચાલીને ભયંકર પણ જંગલ સારા આંખવાળાની જેમ ઓળંગી જાય છે. ઓળંગી જાય છે એટલું જ નહિ, કિંતુ સારી આંખવાળાની સાથે જ ઓળંગી જાય છે. તે પ્રમાણે અગીતાર્થ પણ ચારિત્રી ગુર્વાજ્ઞાપાલનથી સરકાર રૂપ જંગલને ઓળંગી જાય છે. (પંચા. ભા. ૨)
: : અથવા સદંધ દૃષ્ટાન્તની ઘટના આ પ્રમાણે છે :- જંગલમાં આંખો ફૂટી જવાથી આંધળો બનેલો માણસ સાતવેદનીય કર્મના પ્રબલ ઉદયથી સીધા માર્ગે ચાલીને પોતાના ગામમાં આવી જાય, તેમ આ માર્ગોનર્સરી જીવ અનાભોગવાળો હોય તો પણ ચારિત્રાવરણીય કર્મના તેવા પ્રકારના ક્ષયોપશમથી નિર્વિને મોક્ષમાર્ગ તરફ આગળ વધતો જાય છે. (ઉપદેશપદગા. ૧૯૯, ઉપદેશ રહસ્ય ગા. ૮૬)
ગાથામાં રહેલા રૂદ શબ્દનો અર્થ “માર્ગનુસારપણાની વિચારણામાં” એવો છે. [૧૭] लद्धेऽवंचकजोए, गलिए अ असंग्गहमि भवमूले ॥ कुसलाणुबंधजुत्तं, एअं धन्नाण संभवइ ॥ १८॥ लब्धेऽवञ्चकयोगे गलिते चाऽसद्ग्रहे भवमूले ॥ कुशलानुबन्धयुक्तमेतद्धन्यानां सम्भवति ॥ १८॥
માનુસારીતા ક્યારે પ્રાપ્ત થાય? સંસારનું મૂળ એવો કદાગ્રહ દૂર થતાં અવંચકનો યોગ થયે છતે ધન્ય જીવને કુશલાનુબંધયુક્ત માર્ગાનુસારિતા પ્રાપ્ત થાય છે.
વિશેષાર્થ- કદાગ્રહ- કદાગ્રહ, દુરાગ્રહ, અસત્ આગ્રહ ઈત્યાદિ શબ્દો એકાર્થક છે. કદાગ્રહ સંસારનું મૂળ છે. જેમ મૂળને ઉખેડ્યા વિના ઝાડને
