________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
સ્પષ્ટતાઃ- ગાથામાં વહિત્યા કે હત્યા શબ્દ છે. પ્રાકૃત શબ્દકોશમાં આ શબ્દ નથી. આથી મેં પ્રકરણના અનુસારે વહિત્યા શબ્દનો “જીવવધ” અર્થ કર્યો છે. [૭૭]
૯૫
ગાથા-૭૮-૭૯
पत्तं च होइ तिविहं, दरसव्वजया य अजयसुद्दिट्ठी । पढमिल्लुअं च धम्मिअ-महिगिच्च वयट्ठिओ लिंगी ॥ ७८ ॥ पात्रं च भवति त्रिविधं दरसर्वयतो चायतसुदृष्टिः । प्राथमिकं च धार्मिकमधिकृत्य व्रतस्थितो लिङ्गी ॥ ७८ ॥
સર્વવિરતિધર અને દેશવિરતિધર, અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ અને આદિધાર્મિકને આશ્રયીને વ્રતસ્થ સાધુ એમ પાત્ર ત્રણ પ્રકારનું છે, અર્થાત્ આ ત્રણ પાત્ર છે. (સર્વવિરતિ અને દેશિવરતિ એ બંને મળીને વિરતિની અપેક્ષાએ એકમાં ગણતરી કરી છે.)
વિશેષાર્થ:- જે જીવ હજી સમ્યક્ત્વ પામ્યો નથી, આમ છતાં સહજમલનો હ્રાસ અને કર્મલઘુતા આદિ થવાથી સમ્યગ્દર્શન પામવાની યોમ્યતાવાળો છે, તે જીવ આર્ક્ટિધાર્મિક છે. અપુનર્બંધક વગેરે જીવો આદિધાર્મિક છે. આવો જીવ તેવા પ્રકારના નિમિત્તને પામીને ચારિત્રનો પણ સ્વીકાર કરે. આવો આદિધાર્મિક વ્રતસ્થ સાધુ પાત્ર છે. સામાન્યથી શાસ્ત્રોમાં પાત્રના સમ્યગ્દષ્ટિ, દેશવિરતિધર અને સર્વવિરતિધર એમ ત્રણ પ્રકાર છે. આમ છતાં પ્રસ્તુતમાં આદિધાર્મિક વ્રતસ્થ સાધુનો પણ પાત્રમાં સમાવેશ કર્યો છે. [૭૮]
ववहारणएण पुणो, पत्तमपत्तं च होइ पविभत्तं । णिच्छयओ पुण बज्झं, पत्तमपत्तं च णो णिययं ॥ ७९ ॥ व्यवहारनयेन पुनः पात्रमपात्रं च भवति प्रविभक्तम् । निश्चयतः पुनर्बाह्यं पात्रमपात्रं च नो नियतम् ॥ ७९ ॥
આ પાત્ર છે અને આ અપાત્ર છે એવો વિભાગ વ્યવહારનયથી છે. પણ નિશ્ચયનયથી બાહ્યપાત્ર અને અપાત્ર નિયત નથી.
