________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
ગાથા-૬
પ્રશ્નઃ- જો માર્ગ સમ્યજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રરૂપ કે ક્ષાયોપથમિકભાવ રૂપ છે, તો અહીં આગમનીતિ કે સંવિગ્ન બહુજન આચરિતને માર્ગ કેમ કહ્યો?
ઉત્તર- આગમનીતિથી અને બહુજન આચરિતથી સમ્યજ્ઞાન-દર્શનચારિત્રની કે ક્ષાયોપશમિકભાવની પ્રાપ્તિ થાય છે. આથી આગમનીતિ અને સંવિગ્નબહુજન આચરિત સમ્યજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રનાં કે ક્ષાયોપથમિકભાવનાં કારણો છે. એથી અહીં આગમનીતિ અને સંવિગ્ન બહુજન આચરિતરૂપ કારણમાં સમ્યજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રરૂપ કે ક્ષાયોપથમિકભાવરૂપ કાર્યનો ઉપચાર કરીને આગમનીતિ અને સંવિગ્ન બહુજન આચરિતને માર્ગ કહેલ છે. જેમ કે આપણે બોલીએ છીએ કે “ધી જીવન છે'. અહીં ઘી જીવન નથી, કિંતુ જીવનનું કારણ છે. જીવનનું કારણ એવા ઘીમાં જીવનરૂપ કાર્યનો ઉપચાર (આરોપ) કરીને ઘીને જીવન કહેવામાં આવે છે. એ પ્રમાણે પ્રસ્તુતમાં કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી આગમનીતિ અને સંવિગ્ન બહુજન આચરિતને માર્ગ કહેલ છે.
આગમનીતિ - મામોત્તા નીતિ = માનીતિઃ આગમનીતિ એટલે આગમમાં કહેલા આચારો: આગમ એટલે વીતરાગનું વચન. આ વિષે કહ્યું છે કે “આપ્તનું વચન આગમ છે. દોષોનો ક્ષય થવાના કારણે આપ્તને જાણે છે, અર્થાત્ જેના સઘળા દોષોનો ક્ષય થઈ ગયો છે તેને વિદ્વાનો “આ આપ્ત છે” એમ આપ્ત પુરુષ તરીકે જાણે છે. વીતરાંગના સઘળા દોષોનો ક્ષય થઈ ગયો હોવાથી વીતરાગ આપ્ત છે. વીતરાગમાં અસત્ય બોલવાનાં (રાગ-દ્વેષ-મોહ એ ત્રણ) કારણો ન હોવાથી વીતરાગ અસત્ય વચન. ન કહે.”
આગમની નીતિ તે આગમનીતિ. આગમનીતિ ( આગમમાં કહેલા આચારો) ઉત્સર્ગ-અપવાદરૂપ છે. કોઈક આચાર ઉત્સર્ગરૂપ છે, તો કોઈક આચાર અપવાદરૂપ છે, એમ આગમોક્ત ચારો ઉત્સર્ગ-અપવાદરૂપ છે. ઉત્સર્ગ-અપવાદસ્વરૂપ આગમોક્ત આચારો શુદ્ધ સંયમનો ઉપાય છે. આનો અર્થ એ થયો કે શુદ્ધ સંયમનો ઉપાય એવા ઉત્સર્ગ-અપવાદરૂપ આગમોક્ત આચારો માર્ગ છે. આગમોક્ત આચારો માર્ગ છે એ વિષે (ષોડશક - ૨ ગા. ૧૩-૧૪) કહ્યું છે કે
