________________
ગાથા-૧૫૧
૧૯૦
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
ન થઈ શકે ઈત્યાદિ બાહ્ય આરાધના વિશેષ ન થઈ શકે તો પણ ગુરુની - દેશના (અને પ્રેરણા) વગેરેથી સંવેગની ઉત્પત્તિ-વૃદ્ધિ થાય છે. .
સંવેગ એટલે મોક્ષાભિલાષ અથવા ભવનિર્વેદ. સંયમજીવનમાં સંવેગગુણ અત્યંત આવશ્યક છે. જે સાધુમાં સંવેગ નથી તે સાધુ બાહ્ય કઠોરતપ વગેરે ઘણી સાધના કરે તો પણ તેનાથી તેને યથાર્થ લાભ ન થાય. જેનામાં સંવેગ છે, એમાં પણ વૃદ્ધિ પામતો સંવેગ છે, તે સાધુ બાહ્ય કઠોર તપ વગેરે ન કરી શકે તો પણ સંવેગના બળથી ઘણી ઘણી કર્મનિજરી વગેરે બહુ લાભ મેળવી લે છે. માટે સંવેગની ઉત્પત્તિ-વૃદ્ધિ માટે ગુરુકુલવાસ અનિવાર્ય છે.
આ વિષે પંચાશક ૧૧ ગાથા ૧૭માં કહ્યું છે કે- ગુરુકુલવાસમાં ચારિત્ર બાહ્યથી પૂર્ણ ન હોય તો પણ ભાવથી પૂર્ણ છે. ગુરુકુલવાસમાં રહેનારને માંદગી આદિના કારણે પ્રતિલેખના આદિ બાહ્યક્રયા પરિપૂર્ણ ન થવાથી ચારિત્ર બાહ્યથી અપૂર્ણ હોવા છતાં સુગુરુની દેશનાથી થયેલ સંવેગના કારણે ભાવથી પૂર્ણ હોય છે. (૧૫૦) : खंताइगुणुक्करिसो, सुविहियसंगेण बंभगुत्ती य ।। गुरुवेयावच्चेण य, होइ महाणिजरालाहो ॥१५१॥ क्षान्त्यादिगुणोत्कर्षः, सुविहितसङ्गेन ब्रह्मगुप्तिश्च ॥ गुरुवैयावृत्त्येन च, भवति महानिर्जरालाभः ॥१५१॥
ક્ષમાદિગુણોની વૃદ્ધિ ગુરુકુલવાસમાં થાય. ગુરુકુલવાસમાં ક્ષમા આદિ ગુણોની વૃદ્ધિ થાય. સુવિહિત સાધુઓના સંગથી બ્રહ્મચર્યનું રક્ષણ થાય. ગુરુ વેયાવચ્ચથી મહાન નિર્જરા લાભ થાય.
વિશેષાર્થ- ક્ષમા આદિ ગુણોની વૃદ્ધિ થાય- ગુરુકુલમાં સુંદર સાધના થતી હોય છે. ક્ષમા આદિ ગુણોને ધારણ કરનાર મહાત્માઓનું આલંબન મળે છે. તથા દરરોજ વાચના થતી હોય છે. સાધનાનું બળ, ગુણી મહાત્માઓનું આલંબન અને વાચના વગેરેથી ગુરુકુલવાસમાં ક્ષમા વગેરે ગુણોની વૃદ્ધિ થાય.
