________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
આવેલું છે. પરંતુ આદિ પદથી પ્રતિકૂળ ક્ષેત્ર-કાલાદિ પણ આ રીતે સૂચવાયા છે. જે મનુષ્યો સૌરાષ્ટ્ર વગેરે દેશમાં જ જન્મ્યા હોય, ઊછર્યા હોય, મોટા થયા હોય અને જિંદગી ગાળી હોય તેઓને ક્યારેક મગધ વગેરે ક્ષેત્રમાં જઈને દીર્ઘકાળ રહેવાનો પ્રસંગ ઉપસ્થિત થાય તો ત્યાં પ્રતિકૂળતા અનુભવવા છતાં પણ ધીર પુરુષોની ધીરજ અખંડિત રહે છે. લેશમાત્ર પણ ધીરજ ગુમાવતા નથી. તેવી જ રીતે પ્રતિકૂળ ક્ષેત્રમાં પણ મુનિઓનો આરાધક ભાવ અખંડિત રહે છે.
૬૩
ગાથા-૪૭-૪૮-૪૯
વૃષ્ટિ સારી થઈ હોય અને સમગ્ર દેશમાં સુકાળ હોય ત્યારે જેમ દાનવીર પુરુષો દાન આપવામાં પાછીપાની કરતા નથી, તેમ વરસાદ ન થવાના કારણે ચારે બાજું દુષ્કાળ પડ્યો હોય અને હાહાકાર મચી ગયો હોય, પોતાનું જ પેટ ભરવામાં લોકો ગળાડૂબ થઈ ગયા હોય ત્યારે પણ જગડૂશા જેવા દાનવીર પુરુષો પોતાના સ્વાર્થને જોયા વિના દાન આપતાં અચકાતા નથી. સુકાળની જેમ દુષ્કાળમાં પણ દાન આપવામાં શૌર્ય દાખવે છે. મુનિઓ પણ પ્રતિકૂળ કાળ ઉપસ્થિત થતાં પોતાના આરાધક ભાવને જાળવી રાખે છે.
ગમે તેવી કકડીને ભૂખ લાગી હોય તો પણ જેમ શૂરવીર સિંહ ક્યારેય પણ ઘાસ ખાતો નથી તેમ પરિષહ વગેરે પ્રતિકૂળભાવાત્મક પરિસ્થિતિ ઉપસ્થિત થવા છતાં પણ મુનિઓ નિંદ્ય આચરણ કરવા પ્રેરાતા નથી.
સારાંશ:- પ્રતિકૂળ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવમાં મુનિઓ ધારે તો પોતાનો શુભભાવ માત્ર ટકાવી શકે છે તેટલું જ નહિ, તેની વૃદ્ધિ પણ કરી શકે છે. ૫૮૮મા एतदेव निदर्शनान्तरेण द्रढयति
શ્લોક ૮૯માં ભ્રમરના એક વધુ દૃષ્ટાંતથી ભાવ અપરાવૃત્તિનું દૃઢ સમર્થન કર્યું છે -
मालइगुणण्णुणो महुअरस्स तप्पक्खवायहीणत्तं ।
पडिबंधेऽवि ण कइआ एमेव मुणिस्स सुहजोगे ॥ ८९ ॥
શ્લોકાર્થ:- માલતી પુષ્પની સુવાસથી આકર્ષાયેલા ભ્રમરને દુર્ભાગ્યે
