________________
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
જ્ઞાપકતા, એ ધર્મને વચનમાં રહેવા માટે સંબંધ તરીકે કામ કરશે. તેથી સ્વજ્ઞાપકતાસંબંધથી ધર્મવાળું વચન બનશે; ધર્મ વચનનિષ્ઠ=વચનવૃત્તિ= વચનગત બનશે. અહીં એક વાત ધ્યાનમાં રાખવી કે વિહિત પ્રવૃત્તિ કે નિવૃત્તિનું ફળ તો સાધકને કાલાંતરમાં મળે છે. પરંતુ તે સમયે પ્રવૃત્તિ તો હાજર હોતી નથી. માટે વિહિત પ્રવૃત્તિના ફળને આપનાર કોઈક મધ્યકાલીન પરિબળની કલ્પના કરવી જરૂરી બને છે. તે છે ધર્મ. તેને પુણ્ય, અદૃષ્ટ, નસીબ વગેરે પણ કહેવાય છે. તે જ વિહિત પ્રવૃત્તિ વગેરેથી ઉત્પન્ન થઈને વિહિત પ્રવૃત્તિના કાલાંતરીય ફળને ઉત્પન્ન કરે છે. દાર્શનિકપરિભાષા મુજબ તેને દ્વાર = વ્યાપાર કહી શકાય.
૧૩
ગાથા-૬
જેના વચનનું પ્રામાણ્ય ક્યારેય અન્ય પ્રમાણથી બાધિત ન બને તેવી સ્વતંત્રવક્તાસ્વરૂપ વ્યક્તિ તો માત્ર સર્વજ્ઞ જ હોઈ શકે. તેથી સર્વજ્ઞવચન જ પરમ=પ્રકૃષ્ટ છે. સત્ અનુષ્ઠાનને પોતાની પ્રામાણિકતા ટકાવી રાખવા જિનવચનનો સહારો=આશરો લેવો પડે છે. પરંતુ જિનવચનને સ્વગત પ્રામાણ્યના નિર્વાહ માટે સંદનુષ્ઠાનનો ટેકો લેવાની જરૂર રહેતી નથી. માટે સદનુષ્ઠાન કરતાં સર્વજ્ઞવાણી બલવાન પ્રધાન છે. તેની અપેક્ષાએ સદનુષ્ઠાન દુર્બલ = ગૌણ છે. માટે જ સંદનુષ્ઠાનની આરાધનાના બદલે જિનવચનની આરાધનાને જ તાત્ત્વિક ધર્મરૂપે આગળના શ્લોકમાં બતાવી ગયા. માટે ‘આજ્ઞા એ ધર્મનો સાર છે' એ વાત યથાર્થ જ છે. [૨/૧૩] .
જિનવચનના જ મહિમાને મૂલકારશ્રી વખાણે છે કે
ગાથાર્થઃ આ [સર્વજ્ઞવાણી] હૃદયસ્થ થયે છતે વાસ્તવમાં સર્વજ્ઞ હૃદયસ્થ બને છે અને સર્વજ્ઞ હૃદયસ્થ થયે છતે નિયમા સર્વાર્થસંપત્તિ થાય છે. [૨/૧૪]
જ્યાં શાસ્ત્ર ત્યાં સર્વજ્ઞ
ટીકાર્થ:- જિનવચન હૃદયસ્થ થયે છતે સ્મૃતિ દ્વારા સર્વજ્ઞ જિનેશ્વર ભગવંત હૃદયસ્થ બને છે; કારણ કે સર્વજ્ઞ ભગવંત આગમ-વચનના સ્વતંત્રવતૃત્વરૂપ સંબંધથી યુક્ત છે. અર્થરૂપે જિનાગમોને બોલનારા સર્વજ્ઞ
