________________
ગાથા-૯
૨૪
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
આ વિષે વ્યવહારસૂત્રમાં ભાષ્યગાથા આ પ્રમાણે છે:सत्थपरिन्ना पसंजमो पिंड उत्तरज्झाए। रुक्खे वसहे गोवे, जोहे सोही य पुक्खरिणी ॥ १ ॥ આ ગાથાનો સંક્ષેપમાં અર્થ આ પ્રમાણે છે:
આ વિષયમાં શસ્ત્રપરિજ્ઞા, પટકાય સંયમ, પિંડ, ઉત્તરાધ્યયન, વૃક્ષ, વૃષભ, ગોપ, યોધો, શોધિ અને વાવડી એ દાંતો છે.
શસ્ત્રપરિજ્ઞા-ષકાયસંયમ - પૂર્વે આચારાંગમાં આવેલ શસ્ત્રપરિજ્ઞા અધ્યયન સૂત્રથી અને અર્થથી સાધુ ભણી લે પછી તેની વડી દીક્ષા કરવી એવી અગણિત પ્રભાવવાળા પરમેશ્વરના પ્રવચનની મર્યાદા છે. આચરણ તો દશવૈકાલિકસૂત્રનું પજીવનિકા નામનું ચોથું અધ્યયન ભણી લે પછી વડી દીક્ષા કરવાનું છે. •
પિંડ-ઉત્તરાધ્યયન- પૂર્વે આચારાંગનું પિઝષણા અધ્યયન ભણ્યા પછી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર ભણવામાં આવતું હતું. હમણાં ઉત્તરાધ્યયનસૂત્ર ભણીને આચારાંગ ભણાય છે.
વૃક્ષ- પૂર્વે કલ્પવૃક્ષોથી લોકનું શરીર ટકતું હતું. હમણાં આમ્ર અને કરીર વગેરે વૃક્ષોથી વ્યવહાર થાય છે. ”
વૃષભ- પૂર્વે અતુલ બલવાળા શ્વેત વૃષભો હતા.. હમણાં લોક (અલ્ય બળવાળા અને) મિશ્રિતવર્ણવાળા પણ બળદોથી વ્યવહાર કરે છે.
ગોપ ગોપ એટલે ખેડૂત. પૂર્વે ખેડૂતો ચક્રવર્તીના ગૃહપતિરત્નની જેમ તે જ દિવસે ધાન્યને તૈયાર કરતા હતા. હમણાં તેવા ખેડૂતો ન હોવા છતાં બીજા ખેડૂતોથી લોકનિર્વાહ કરે છે.
યોધન પૂર્વે સહસયોધી વગેરે યોધાઓ હતા. હમણાં અલ્પબળપરાક્રમવાળા પણ યોધાઓથી રાજાઓ શત્રુ ઉપર આક્રમણ કરીને રાજ્યનું પાલન કરે છે. તે પ્રમાણે સાધુઓ પણ જીતવ્યવહારથી સંયમની આરાધના કરે છે એવો ઉપનય છે.
