Book Title: Angabahya Agam Jain History Series 2
Author(s): Jagdishchandra Jain, Mohanlal Mehta
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001312/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA sAhityano bRhada ItihANA bhaJ - 2 tiya 3][+[ vadhatI che ? che thaGhA A0) : prakAzaka: zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa pAlItANA-amadAvAda-muMbaI WWW.jainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azAkhamApazyadaNAmavanAsikAzikAnarapanikhasAdivAsavarmimAvakArdAmA maarvsudhaagpshaacrmaacysaarivmaanaacaansmaadhnaaaamaakaaydvhaami| sAmadhAmapivAvamAdhikAravasanAcApinAvizAkhAumApanAvilamakAvalA pisAyAvinAzimAtavayAyAmAsayakasumAzAyakaharazAsvimatAna dAyakAnayAnazvamAyApivikAzanopavichAnadhAyikAcAvayarisamA ekavi iTImAlAkaNayAlayAdavaumInamapipaMcavIvinAniyamAvarSAkA kanirmacAvalAvAlayanavAlAzalAnIyAdhyavAsayAbAdasavAlasaneyamavamAnAta jhaMganAdhavanirmadajAluvAjanisichAnAhAnamanapattiAkATorakhasavAI lAlATAvakAlikAvAsAmidhAkasamAdhavanArAyamAvisuvidhAlA pAvala gAdhanAbananAyanAdhirAjamaMgamAviSdhAtyavAghoTanAmasavamIyAnagAumA livivadyAmapaTovADAinAmirAjardamAvanivivinAvabalichaviyatayAyavidhA mApiAnAmaganyAsinitAyAmayAnAnAlakamAvayAcamagAvApArAta mAnavAikAganAjJAnasamApavAcijanAsadina prayatkAsivAnace vaMgamAnandhaviNyAyAmAsAhIzAgavajhaNayannadhiAnidacAsusvAmAnAsana kSayamAnAkinAnADimAnAnAnAdaramAnAsayamakAmAmipayanadayA nikA4AyAginAyonAnmAnapazinAyanAmApadAniArthavasAnikhivadhAyanAmana mAdhAsujananandyAnazAladariyANasacivAMnAghanadyAvinAvanAdavAnavAna nyannamanilAmancapaniAsavAnadinaviTamiyayavAsaghanAyAyanAmayantAtra gane samayAnazyAmayAmapAkamanavakamAnAvamAnikavimAnazAmAdAya yasara anya mezikAyanAcagAchadenazAnalAyajhamakalayavikatAnAlA simaNidAjAlAhalAkalApamavivAdAyAvayamapaJcAnurmAsavidhAna nAdAvanAmayaNamelAbakhAnAmAvikaciyAsinasanakhadhAmaka pAvara pApadAvAyasamaMjamasavAsaniAvidhIyamAnalavaNAvatArAmapilAnagIzivakA mAtAinyaparAvAvAsamAsadatAvAsimAvadhimAdAmavikAsakAdhinamaDa kirAgarUvAminibhAtAnAjJapaniyotiyAviIjAvAnArAyavAkhAlaNyatamA sAyanAmacAnAIcAmAdyAnivAsAmivakhasAnojiyAnimaNizaNimayAnAma matamAjAnavAnakhAnasAzavadIzAniyosaisakiNayAmAlakAcAvAlaka sAthamAyAmami Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAantakamAnADakamA nimAyAginAvAnavAnmAne mAvAsabananacadyAnazaniveza nyannamanilAmajapatiAkatavAnadi jhiyamajasAyamatAjanaghunAtha ArAdhasAdhu madikhAnAgAsA. dikhechApakhAlaMgAnukAkAkSara sekasyisaanAmapiyAnAmanaki bAsuvAsaMtApasapanAyama mamayAtanAmayAcyAkamA pratyAdhigAkAryanArAja kinamaNidIpamAlAmAla nAdAvahAnavamalAbasAna pApadAlAyasanamamasvAja lAyavadhAganAmAsamabaMda bAdayA vAdavamAchiyA zanivanasikabhivazvasa pAnAliyAnAsmRdAvara rasA saMkramAlyAparavAvAsamAmadAra kinAvAmavAmitimAzayavinAcA sAyanAmivAnAIkhAnadidyAnivAsA mAnanAilivanayAnahanAvasumAyavAhanAvamAkAdyAvArSi manAbamAnadhimAdhavAnA samayAna ulAnanayamavAtAmayAnAnimavavidhAvanamA likAmAnimAlayiyanasanabasAjhAgrAma zAcayAgidhinAthakAnayanayAmadhAra mAsanakAUyAmusninimAyagAkara masasalimvAmAnAmAnADA: kesammAnabAjanAnakAdayana mujhagAisavATvAnonacamamA navidanArakSibamanAsacyA bhiDAyaziyAnAvAkapaminimA banadhiyayayugamAvAlakAlikamA yaghAdhicilayayanancfarmusni narakhanAtmakanAvAta kvacivanamAmimAAADi vabhizvapariDinAva syakazANamiDiyAyanAne bhikameDalAuDayAzi PIC naasumpaavdhiyaavum||4|| manAvazAsvAminAkatanIBE nAmAyAvadinatAkacAmAyADi nalagArAcanAnikitA kairAnanAsamidhAnakara maavyvaavettrmdhiyaa|isniH sAkasamAmATamauvInAnAva dAmAdInAraNAnalachAma nikAjArivamAnAranacchA Lindain EducationAImugalasanmadhuvanayavinAnasorarusam nAmamayamAlamaDamayAda mAmA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lilAvAcAmadhedabad P adpriyamAmAmAmidavadava padanirthivasanAniAvadhAnAmuma zAnAyanavAdivazAvanAdavAnavadhAni yavAzyAsukhanAAyAyanAmayA banadhiyAyayugmagAvAlagAnikamA yAzivilayanAnimcfarmguni mAnikavimAnazAmAdA-prasAra talAyIkalaNavikatAIsAmasati vivAdAyAmamapADAnamadhAmakSiApaya yayAzimizanadhAmakaM pAvara sAnalaNAvatAvAsApalArAma kula naasuprcaabghiyaavtmm||347 manAvazAsvAminAkananaM373 nAmAyAvadinanAkayAnAdAra nalAbArAvanAnimakinakSizA kAnanAsaminamunika di vinAdAnavidhAkA kAtimaiDa vidhavAnAvasyavAyuveliyatamA jJAnimaNiNimayAnimAvi sadakiNayAmAsakAzAyAsaha mAlimAjAlanaNasAvarAna parAjAsujAtAsanyavAdavivAda yuTIrAmabhakatApazramAvamaimarapAya, sAniyApasAvaramAyAvAlimaMjyAda sukhasayAdyAzadakSiNakAnusayara ppaTA apadinInavAmivAcavakaNAra sIvAnAnaTanaTannadIpAvaNakonAnakamA mikSakArayAmAmAtAhAdarUzdA bhaktimAtinAyakavANAmacinA macAyanAmAvakAmamA zivirAti eka avimaryagayAmAkamAna 301yaMtranivAlAnanArAbAsAvara cimanavisAsvApAjiyAnisamAna amAdyamikalaka artha saramApakSimivAyapakAsaniravAomaTi deNAramamAlinakilakAadhimaUga dAvabAmasevamAsa jAnanalikA khamAvADyunAmadanaMdadAmaTenagaMkhyA gAvApanAkikAmadayamaphAlAbanayAnara mAna sAnAmivAdhyAkAlinAnAmita misamiyanedanazAnAsane kiMvajhAlAkikamasyAhAmAyA napAnamavATANyAmavika myAgAmAtiAkAyadANagAva syA mimA "ilipichavanavAlA maanaaytaarthpaanaa| yasitavAsabachAvAlayaMdAjAmAmA ajhanAzanAyAzAvAdAvanivA jivAnivajAdhivizvAtmayADi yacArApakarANAma jArazAlA samapadAhinAkAbAmAsAna mihAyAmazAnAtAnamAra nayAnigayAvAnAba D ucatinternational LOEERNarespersghaluse only MOwialnelibrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nemi-vijJAna-kasUrasUri graMthazreNI naM. 18 -- - -- jaina sAhityano bRhad itihAsaH bhAga - 2 - ------ aMgabAhya Agamo - zubhAziSa pa. pU. AcAryazrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja pa. pU. AcAryazrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja zratopAsanA pU. AcAryazrI vijaya somacaMdrasUrijI mahArAja sahayoga pArtha ciMtAmaNI mero mero" zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha prabhu jinAlayanI aMjanazalAkA pratiSThA mahotsavanI smRtimAM zrI vilepArlA zvetAMbaramUrtipUjaka jaina saMgha enDa cerITIjha vilepArlA(pUrva), muMbaI. prakAzaka zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa (zrI samavasaraNa mahAmaMdira) pAlItANA-amadAvAda-muMbaI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - tavo joI jIvo joIThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kammehA saMjama jogasaMtI, . homaM huNAmi isiNaM pasatyaM // __ - uttarAdhyayanasUtra - - - taparUpI agni, jIvarUpI agnikuMDa ane mana, vacana, kAyAnA yogarUpI zarIra chANAM che, ATha karma lAkaDAMrUpa che, saMyamacaryA zAMtipATha che - huM RSio dvArA prazasita Avo yajJa karuM chuM. - uttarAdhyayanasUtra -- - -- IT - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-2 aMgabAhya Agamo lekhako DaoN. jagadIza candra jaina DaoN. mohana lAla mehatA anuvAdaka DaoN. ramaNIka zAha zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa pAlItANA-amadAvAda-muMbaI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya kA bRhad itihAsa'nI gujarAtI AvRttinA mAnada saMpAdako DaoN. nagIna zAha DaoN. ramaNIka zAha prakAzaka : zrI108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa, 110, mahAkAnta, vI.esa.hospITala pAse, amadAvAda-6. prakAzana varSa : gujarAtI AvRtti : prathama saMskaraNa I.sa.2004 vi. saM. 2060, nakala : 2000 mUlya H rUA. 240| lesara TAIpa seTIMga : mayaMka zAha, lesara Imprezansa 215, golDa sauka komplekSa, oNpha sI. jI. roDa, navaraMgapurA, amadAvAda-9. mudraka : ke. bhIkhAlAla bhAvasAra mANibhadra prinTarsa 3, vijayahAusa, pArtha TAvara, navA vADaja, amadAvAda-13, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityano bRhad itihAsa bana zruta nabhomaM'NanA chandradhanuSI saptaraMgonI jJAna duniyAbhA... suTara mAlA prasarAvatA, prabhu vayano mane pralu upaTezonA prabhAzabhUta sapta graMthonA pAvana preraTha sUrimAMdhava.. pa. pU. AcArya zrI vijayacaMdrodayasUrIzvarajI mahArAja para mAyA zrI vijayaazokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja zrI 108 baina tIrthadarzana lavana TrasTa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ciMtAmaNI pArzvanAtha pArzvanAthAya namaH ghanaghora A ThalihAbhAM, sAyA sahArA cho tame, nirdhana-dhani uttabha-adhabha saune ugAro cho tabhe, bhulne ugArI lo, puADI To sazAnAM zAbhAM, he yiMtAbhAsI pArzvaprabhu, rahe saTA bhurasbharAbhAM pArzva zrI yiMtAbhAzI bhero bhero sahayoga pArzva thiMtAbhAzIpArzvanAtha prabhu zinAlayanI aMgnazatADA _pratiSThA mahotsavanI smRtibhA zrI vilepAro zvetAMjarabhUtidhUTha na saMgha sena yerITI vilepAro (pUrva), muMjacha. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAziSa na sAhityamA samAsa Fuci rAyasA Runwantinuman BM1 304 46HI FREE HIN2 vidhAnAmata bhonina535#HIMIRisinikRH "sAhitya2gesUMER" nAmAM Ramai #NE __YI pAyapAsa mA nrtin 5 51.8 janazana | hiMsAta Mgy RAMU NE AN IMPOUNC pAsa "nAEiACE. SNETH"M-991Iinaa nAyiyoM RAMA HURna in win ahariya najnat R FARI AyuruRemen 55. R EAD vidhayAnA authen HIRGINIan515 Ram Raut nasa M* meyara 60- zA vA vi-20FORE-Y-394t sigimylit yjore Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ciMtAmaNi pArzvanAthAya namaH / zrI vimalanAthAya namaH / zrI munisuvratasvAmine namaH / muMbaI-vilepArlA pUrva-maMDana . zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlaya pratiSThA smRti muMbaI-vilepArlA-pUrvanA AMgaNe rAdhanapura-nivAsI zrAvakaratna zreSThivarya zrI hIrAlAla bakoradAsa parivAre gRha-jinAlaya banAvI, temAM zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha dAdAnI vi.saM. 1985 mahA.su. 13nA pratiSThA karAvI. te jinAlaya tathA tenI sAthenI milakato vi. saM. 2014mAM zrIsaMghane suprata karI. dayALu dAdAnI amIdraSTithI vana jevuM pArlA upavana, naMdanavana jevuM banI gayuM. zrIsaMghanA te te samayanA TrasTIo pUjya AcArya bhagavaMtonA mArgadarzanAnusAra yathocita sudhArA-vadhArA karatA rahyA. vi. saM. 2021mAM mahA su. 7nA pArlA-pazcimamAM zrI caMdraprabhasvAmijInuM jinAlaya karAvyuM. vi. saM. 2042mAM vaizAkha su. 6nA pArlA-pUrva-narImAna roDa upara zrI vimalanAthajInuM gRha-jinAlaya karAvyuM. sakalazrIsaMghanA sabhyonI bhAvanAnusAra dayALu dAdA zrI ciMtAmaNi pArzvanAtha jinAlayano AmUlacUla jIrNoddhAra karI trizikharIya, meghanAdamaMDapa-bhUSita trimajalIya saMgemaramaranuM devavimAna jevuM bhavya jinAlaya taiyAra karAvyuM. temAM mULanAyakajI zrIciMtAmaNi pArzvanAthajI, bhoMyarAmAM nUtana bhavya zrImunisuvratasvAmijI, upara nUtana navagraha-jinAlayamAM zrI vimalanAthajI Adi jinabiMbonI aMjanazalAkA tathA pratiSThA pUjyapAda zAsanasamrAT zrI nemi-vijJAna-kastUrasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinazAsanazaNagAra pa. pU. AcArya zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA.nA gurubaMdhu, pArlA zrIsaMghanA paramopakArI pa.pU. AcArya zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA., pU. AcArya zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma.sA. Adi tathA pa.pU. AcArya zrI vijaya OMkArasUrIzvarajI ma.sA.nA kRpApAtra zAMtamUrti pa. pU. AcAryazrI vijaya araviMdasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU. AcArya zrI vijaya municaMdrasUrIzvarajI ma.sA. Adi temaja pU. paM. zrI puSpacaMdra vi., 5. zrI kailAsacaMdra vi., gaNi zramaNacaMdra-zrIcaMdraprazamacaMdra vi., pra. zrI kuzalacaMdra vi., munizrI zazI-priya-saMgha-siddhazreya-zruta-saMvega-nirveda-nirAga-suyaza-saMyama-satya-sujaza-sunayacaMdra Adi pUjya sAdhu-sAdhvIjI ma. nI pAvana nizrAmAM pAMcekalyANakanI bhavya ujavaNI, sAdharmika bhakti, jIvadayA- anukaMpAdi kAryo sahita caturdazAhnika jinendrabhakti-mahotsavapUrvaka zrI saMghanA anerA utsAhaumaMgathI thaI. prabhu pravezaH vi.saM. 2059, poSa vada 10, somavAra, tA. 27-1-2003. kalAko sudhI amIjharaNA aMjanazalAkA: vi. saM. 2059, mahA suda 6, zukravAra, tA. 7-2-2003. prabhupratiSThA vi. saM. 2059, mahA suda 7, zanivAra, tA. 8-2-2003. zrI vilepArlA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa cerITIjha vilepArlA(pUrva)-muMbaI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama dariyo, amRta bhariyo.... dUra dUra dekhAI rahyo che dariyo ... kevo che teno ghUghavATa ? ? ? kevA uchaLI rahyA che, AkAzane AMbI jatA pANInA taraMgo ?! kevI agAdha-gaMbhIra che tenI UMDAI ? ? ? lAgatuM nathI teno pAra pAmI zakAya ? lAgatuM nathI tenuM mApa mApI zakAya ? lAgatuM nathI tenuM pUrNa pAna karI zakAya ? lAgatuM nathI tenA peTALamAMthI amUlya ratno meLavI zakAya ? chatAM ya lAge che... avalokanathI AnaMda anubhavI zakAya, dilathI dilajAna dostI karI zakAya, manathI majhA mANI zakAya, te ja rIte jinAgama ane jaina sAhityanA sAgarano pAra, alpabuddhi ApaNe kyAMthI pAmI zakavAnA? zrutasAgaramAM DUbakI mAryA vagara, tenuM maMthana karyA vinA, Agama-sAhityanA amRtane, ratnone, rahasyone kyAMthI jANI zakavAnA? chatAM ya tenA AchA AchA avalokanathI, samudrakinAre laTAra lagAvatA rahevAthI, kaMIka jANakArInI anubhUtino ahesAsa to avazya thaze ja thaze... bhAratIya vAyane pUrvanA prAjJa jainAcAryoe samaye samaye potAnI pratibhAnA vaibhavathI samRddha banAvavA apUrva yogadAna Apela che. Agama, jainadarzana ke prakaraNo ja nahi paraMtu nyAya, vyAkaraNa, sAhitya, koza, jyotiSa, vaidyaka Adi evo koI viSaya bAkI nahi hoya ke jene te mahApuruSoe potAnI anokhI kalamathI kaMDAryo nahIM hoya... AvA aNamola graMthonI nAmAvalinI, temAM nirUpita viSayonI, tenA kartA, teno racanAkALa, te graMthonuM zlokapramANa vagerenI saMpUrNa kahI zakAya tevI noMdha taiyAra karI AjathI 38 varSa pUrve keTalAka sAkSaroe "jaina sAhitya kA bRhad itihAsa''nA nAme sAta bhAgamAM prakAzita karI. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) parama pUjaya moTA mahArAjazrI (pa.pU.AcAryazrI vijayacaMdrodayasUrIzvarajI ma. sA.) tathA parama pUjaya gurudevazrI (pa. pU. AcAryazrI vijayaazokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) e vicAryuM ke A sAte bhAga jo gujarAtI bhASAmAM prakAzita thAya to khUba ja upayogI thaze. . tethI zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTanA TrasTIone preraNA karI ~ menejIMga TrasTI zrI anilabhAI gAMdhIe pro. zrI ramaNIkabhAI zAha tathA pro. zrI nagInabhAI zAha pAse gujarAtI karAvyuM. judAjudA zrI saMghoe pUjyazrInI vAtane svIkArI saMpUrNa sahayoga Apyo. tenI phaLazrutirUpe A sAte bhAga gujarAtImAM prakAzita thaI rahyA che. jinAgama tathA jaina sAhityathI suparicita virya pUjaya sUribhagavaMto, pUjya padastho, pUjya sAdhu-sAdhvI bhagavaMto, sAkSara vidvAno temaja suprasiddha graMthAgAra-jJAnabhaMDAranA saMcAlako vagerene ame aMtarathI vinaMtI karIe chIe ke Apa sau taraphathI salAha-sUcana-mArgadarzana maLe to pariziSTamAM nIcenI hakIkato samAvI zakAya : (1) A sAte bhAgomAM koI graMthano ullekha kadAca rahI gayo hoya to tenuM lisTa mUkavuM. (2) chellA keTalAka varSomAM je kaMI prAkRta-saMskRta jaina sAhityanuM navasarjana thayuM hoya te badhuM levuM. (3) Aja dina sudhI je koI graMthonA saMzodhana-saMpAdana-prakAzana na thayAM hoya tenI noMdha umeravI. (4) je koI vidvAno aprakaTa graMthonA saMzodhana-saMpAdana karI rahyA hoya te umeravuM. A kArya sahunA sAtha-sahakArathI ja saMbhavI zake tema che. enAthI aneka jijJAsuone sAcuM mArgadarzana maLaze.. keTalAya aprakAzita graMthonA saMpAdana mATe navI dizAsUjha maLaze... prAMte, amArI evI aMtaranI abhilASA kharI... potAnuM saMpUrNa jIvana samarpaNa karI ApaNA pUrvapuruSo ArAdhanAsAdhanAnA sArasvarUpa je jJAna-khajAno mUkI gayA che, te khajAnAnI mAtra noMdhasvarUpa A sAte bhAga hAthamAM AvatAM evo zubha saMkalpa karIe ke roja AkhA divasamAMthI mAtra 10 miniTa A ratnanidhinuM avazya vAMcana karavuM... Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) id kalAka mAmA nAnA nAnA nAnA . jenA nirIkSaNathI nitanita navalI jJAnanidhi nIrakhI nIrakhI nijAnaMdanI anubhUti karIe. e ja vi.saM. 2060, mahA.su.13, budhavAra pa.pU.A. zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI | (saMsArIbena mahArAja sAdhvIjI ma. nA gurubaMdhu pU.gurudeva(pa.pU.A.zrI zrIyazasvinIzrIjI janmadina - suvarNa varSa) vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.)nA govAliyATeka, muMbaI caraNakiMkara somacaMdra vi. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya (gujarAtI AvRtti) zAsana samrA zrInemi-vijJAna-kastUrasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa.pU.AcArya bhagavaMta zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU. AcArya zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI sthapAyelI prasiddha jaina saMsthA zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa dvArA jaina dharma, saMskRti ane sAhityanA saMrakSaNa ane saMvardhananI anekavidha pravRttio cAlI rahI che. saMsthAe A pahelAM glorI opha jainIjhama, 108 tIrthadarzanAvalI, esensa opha jainIjhama jevA vividha mahattvapUrNa graMthonuM prakAzana karela che. saMsthAe saMskRta, prAkRta, hindI, gujarAtI ane aMgrejI jevI mahattvanI bhASAomAM aneka prakAranA jaina sAhityanA je graMtho prakAzita karela che tenI sUci A graMthanA aMte Apela che. te jotAM ja saMsthAnI prakAzana pravRttinuM mahattva jaNAI Avaze. bhagavAna mahAvIranI 26mI janma-zatAbdI prasaMge pUjya AcArya bhagavaMtoe jaina dharmanA vizvakoza jevA koI atyaMta mahattvapUrNa sAhityanA prakAzananI abhilASA vyakta karI. te samaye jaina vizvakozanA prakAzana aMge bhAratamAM ane bhArata bahAra keTalIka yojanAo banI, ame temAM sahakAra ApavA nirNaya karyo. paraMtu vAta AgaLa vadhI nahIM. jaina vizvakozanI AvI ja eka miTIMga vakhate jANItA jaina vidvAna DaoN. nagInabhAI zAhe sUcana karyuM ke jaina vizvakoza hAla karI zakAya ke nahIM paraMtu eka moTuM kArya- jaina sAhityanA bRhad itihAsanuM-karavA jevuM che. zrI pArzvanAtha jaina zodha saMsthAna, vArANasI dvArA i.sa. 1966 thI 1981 daramyAna hindI bhASAmAM 7 bhAgamAM lakhAyela "jaina sAhitya kA bRhad itihAsa" nA gujarAtI anuvAdanuM prakAzana karavAnI temaNe sUcanA karI. miTIMgamAM hAjara rahelA zrI pArzvanAtha jaina zodha saMsthAnanA pUrvaniyAmaka DaoN. sAgaramalajI jaine tarata ja A kArya karavAnI anumati ApI. pUjya AcArya bhagavaMto sAthe A aMge vAta karatAM teoe atyaMta prasannatApUrvaka A kAryatatkALa hAtha dharavA AjJA karI. saMsthAe anuvAdanI yojanA banAvI, gujarAtI AvRttinA saMpAdana-anuvAdananuM kArya darzanazAstranA prakAMDa vidvAna ane lA.da.bhAratIya vidyAmaMdiranA pUrvaniyAmaka DaoN. nagInabhAI zAha tathA prAkRta bhASA-sAhityanA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) jANItA vidvAna ane gujarAta yunivarsiTInA prAkRta-pAli vibhAganA pUrva-adhyakSa DaoN. ramaNIkabhAI zAhane soMpyu. A rIte pUjya AcArya bhagavaMtonA AzIrvAdathI jaina sAhityanA bRhad itihAsanA 7 bhAgonA anuvAdanuM kArya cAlu thayuM. bhAga 1, 2 ane 4nA gujarAtI anuvAda-graMtho A sAthe prasiddha thaI rahyA che. bAkInA bhAgo paNa TUMka samayamAM ja prakAzita thaze. vaLI A badhA bhAgono aMgrejI anuvAda paNa prakAzita karavAnI amArI bhAvanA che. A prasaMge amo parama pUjya AcAryazrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja, parama pUjya AcAryazrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, parama pUjya AcAryazrI vijaya somacaMdrasUrijI mahArAja tathA anya muni bhagavaMtono aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. gujarAtI AvRttinA mAnad saMpAdako DaoN. nagInabhAI zAha ane DaoN. ramaNIkabhAI zAhano A anuvAda kArya hAtha dharavA mATe AbhAra mAnIe chIe. zrI pArzvanAtha zodha saMsthAna, vArANasI tathA tenA pUrvaniyAmaka DaoN. sAgaramalajI jainano anuvAdanuM prakAzana karavAnI paravAnagI ApavA mATe AbhAra mAnIe chIe. bhAga-2nA prakAzanamAM Arthika sahayoga ApavA badala zrI vilepArlA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha enDa cerITIjha, vilepArlA(pUrva), muMbaIno AbhAra mAnIe chIe. uttama chApakAma mATe lesara imprezansavALA zrI mayaMka zAha tathA mANibhadra prinTarsavALA zrI kanubhAI bhAvasAra ane suMdara sacitra TAITala DijhAIna mATe kIMga imeja prA. lI.nA DAyarekTara zrI jIvaNabhAI vaDodariyAno AbhAra mAnIe chIe. tA. 9-3-2004 amadAvAda -anilabhAI gAMdhI, menejIMga TrasTI, zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya (gujarAtI AvRtti) bhagavAna mahAvIranI 26mI janmazatAbdI prasaMge zAsana samrATu zrInemivijJAna-kastUrasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa.pU AcArya bhagavaMtazrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA., 5.pU. AcAryazrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nA upadezathI sthapAyelI prasiddha jaina saMsthA zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa dvArA jaina sAhitya viSayaka koI viziSTa prakAzana kArya hAtha dharavAnI icchA saMsthAnA menejIMga TrasTI zrI anilabhAI gAMdhIe vyakta karI tyAre ame temane zrI pArzvanAtha jaina zodha saMsthAna, vArANasI dvArA I.sa. 1966 thI 1981 daramyAna hindI bhASAmAM 7 bhAgamAM lakhAyela "jaina sAhitya kAbRha itihAsa" nA gujarAtI anuvAdanuM prakAzana karavAnI sUcanA karI. temaNe pUjaya AcAryazrI sAthe maMtraNA karI anuvAdanI yojanA banAvI, gujarAtI AvRttinA saMpAdana-anuvAdananuM kArya amane soMpyuM. pArzvanAtha vidhAzrama graMthamAlA (kramAMka 6, 7, 11, 12, 14, 20, 24)mAM sAta bhAgamAM prakAzita thayela "jaina sAhitya kA bRhad itihAsa"nA mAnad saMpAdako paM. dalasukhabhAI mAlavaNiyA ane DaoN. mohanalAla mehatA hatA. tenI bIjI AvRtti I. sa. 1989 thI 1998 daramyAna prakAzita thaI hatI. tenA saMpAdaka DaoN. sAgaramala jaina hatA. A sAte bhAgonI vigato nIce pramANe hatI :bhAga 1 - aMga Agama le. paM. becaradAsa dozI A.1, 1966, A.2, 1989 bhAga 2 - aMgabAhya Agama le.DaoN.jagadIza caMdra jaina A.1, 1966 DaoN. mohana lAla mehatA A.2, 1989 bhAga 3- Agamika vyAkhyAe le. DaoN. mohana lAla mehatA A.1, 1967, A. 2, 1989 bhAga 4 - karma-sAhitya va le.DaoN. mohana lAla mehatA A.1 1968, Agamika prakaraNa pro. hIrAlAla 2. kApaDiyA A.2, 1991 bhAga 5 - lAkSaNika sAhitya le. paM. aMbAlAla pra. zAha A.1, 1969, A.2, 1993 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) bhAga 6 - kAvya-sAhitya le, De. gulAbacaMda caudharI A.1, 1976, A.2, 1998 bhAga 7 - kannaDa, tamila evaM le, 5.ke. bhujabalI zAstrI, A.1, 1981 marAThI jaina sAhitya zrI TI.pI. mInAkSIsundaram pille, DaoN. vidyAdhara joharApurakara uparokta 7 bhAgomAMthI bhAga-1, 2 tathA 4nA gujarAtI anuvAda- graMtho A sAthe prasiddha thaI rahyA che. bAkInA bhAgono anuvAda paNa nirdhArita samayamAM ApavA ame pratibaddha chIe. prastuta bhAga 2 "aMgabAhya Agamo"no anuvAda DaoN. ramaNIka zAhe karela che. A bhAganA mULa lekhako DaoN. jagadIza candra jaina ane DaoN. mohana lAla mehatA hatA. A baMne mahAnubhAvonuM RNa svIkArI temanA pratye sAdara kRtajJatA jJApita karIe chIe. Adhunika bhAratIya sAhityamAM sanmAnapUrNa sthAna prApta karanAra prastuta graMtharAjano gujarAtI anuvAda gujarAtanA vizALa jaina ane jainetara samAjane jaina sAhityano sarvAgapUrNa paricaya ApavA samartha che. AvA mahattvapUrNa ane bRhatkAya graMthanuM prakAzana hAtha dharavA mATe preraka AcArya bhagavaMta zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU. AcAryazrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA pa.pU AcAryazrI vijaya somacaMdrasUrijI ma.sA.no jaina samAja sadAkALa RNI raheze. zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTanA TrasTIgaNano ane prakAzana kArya aMgenI saghaLI vyavasthA kALajIpUrvaka goThavI ApanAra menejIMga TrasTIzrI anilabhAI gAMdhIno ame A take AbhAra mAnIe chIe. amadAvAda tA. 9-3-2004 nagIna zAha ramaNIka zAha (gujarAtI AvRttinA mAnada saMpAdako) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkakathana (prathama hiMdI saMskaraNa) jaina sAhitya kA bRhad itihAsa'no dvitIya bhAga-"aMgabAhya Agama' vAcakonI sevAmAM prastuta karatAM atyaMta AlAdano anubhava thaI rahyo che. A bhAga prakAzita karatAM vizeSa prasannatA eTalA mATe che ke AnuM prakAzana paNa prathama bhAganI sAthe ja thaI rahyuM che. prathama bhAgamAM aMga-Agamono sAMgopAMga paricaya ApavAmAM Avyo che jyAre prastuta bhAgamAM aMgabAhya Agamono sarvAgINa paricaya prastuta karavAmAM Avyo che. A rIte AraMbhanA A be bhAgomAM samasta mULa Agamono paricaya prApta thaI zakaze. TUMkamAM ja prakAzita thanAra tRtIya bhAgamAM AgamonA vyAkhyAtmaka sAhityano sarvAgapUrNa paricaya ApavAmAM Avaze. prastuta bhAgano upAMga tathA mUlasUtra vibhAga yazasvI vidvAna DaoN. jagadIza candra jaine lakhyo che ane bAkIno aMza meM lakhyo che. aMgabAhya Agamo pAMca vargomAM vibhakta che : 1. upAMga, 2. mUlasUtra, 3. chedasUtra, 4. cUlikAsUtra, 5. prakIrNaka. aMga-AgamonI racanA zramaNa bhagavAna mahAvIranA gaNadharo arthAta mukhya ziSyoe karI che jyAre aMgabAhya AgamonuM nirmANa judA judA samayamAM anya gItArtha sthaviroe karela che. digaMbara paraMparAmAM paNa zrutano arthAdhikAra be prakArano batAvavAmAM Avyo che arthAt AgamonA be bheda karavAmAM AvyA che. aMgapraviSTa ane aMgabAhya. aMgapraviSTamAM AcArAMga vagere bAra graMthono samAveza karavAmAM Avyo che. aMgabAhyamAM nIcenA cauda graMtho samAviSTa che : 1. sAmAyika, 2. caturvizatistava, 3. vaMdanA, 4. pratikramaNa, pa.vainAyika, 6. kRtikarma, 7. dazavaikAlika, 8. uttarAdhyayana, 9. kalpavyavahAra, 10. kalpAkalpika, 11. mahAkalpika, 12. puMDarIka, 13. mahApuMDarIka, 14. nizIthikA. digaMbaronI mAnyatA evI che ke uparyukta aMgapraviSTa ane aMgabAhya baMne prakAranA Agamo vicchinna thaI gayAM che. zvetAMbaro mAtra bAramA aMga daSTivAdano ja viccheda thayAnuM mAne che, AcArAMga vagere agiyAra aMgono nahi. A ja rIte aupapAtika vagere aneka aMgabAhya graMtho paNa avicchinna che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya AgamonA prathama varga upAMgamAM nimnalikhita bAra graMtho samAviSTa che : 1. aupapAtika, 2. rAjapraznIya, 3. jIvAjIvAbhigama, 4. prajJApanA, 5. sUryaprajJapti, 6. jaMbudvIpaprajJapti, 7. caMdraprajJapti, 8. nirayAvalikA athavA kalpikA, 9, kalpAvataMsikA, 10. puSpikA, 11. puSpacUlikA, 12. vRSNidazA. AmAMthI prajJApanAno racanAkALa nizcita che. tenI racanA zyAmAryo vi. pU. 135thI 94nI vacce koI samaye karelI. zyAmAryanuM bIjuM nAma kAlakAcArya (nigoda vyAkhyAtA) che. temane vIranirvANa saMvata 335mAM yugapradhAnapada maLyuM hatuM ane vI.saM. 376 sudhI te pada para teo rahyA hatA. bAkInA upAMgonA racayitAonA nAmo vagerenI koI jANa nathI. sAmAnyapaNe temano racanAkALa vikrama saMvata pachIno hoI zake nahi. mUlasUtro cAra che : 1. uttarAdhyayana, 2. Avazyaka, 3. dazavaikAlika, 4. piMDaniryukti athavA oghaniryukti. AmAMthI dazavaikAlika AcArya zayyabhavanI kRti che. teone yugapradhAnapada vI.saM. 75mAM maLyuM hatuM ane vI.saM.98 sudhI te pada para teo rahyA. AthI dazavaikAlikanI racanA vi. pU. 375 ane 372nI vacce koI samaye thayelI. uttarAdhyayana koI eka AcArya athavA eka kALanI kRti nathI. chatAM paNa tene vi.pU. bIjI-trIjI zatAbdIno graMtha mAnavAmAM koI vAMdho nathI. Avazyaka sAdhuonA nitya upayogamAM AvanAruM sUtra che AthI tenI racanA ghaNI prAcIna hovI joIe. piMDaniryukti ane oghaniryuktinA racayitA AcArya bhadrabAhu (dvitIya) che. temano samaya vikramanI pAMcamI-chaThThI zatAbdI che. chedasUtro cha che: 1. dazAzrutaskaMdha, 2. bRhatkalpa, 3. vyavahAra, 4, nizItha, 5. mahAnizItha, 6, jItakalpa athavA paMcakalpa. AmAMthI dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa ane vyavahAra caturdazapUrvadhara Arya bhadrabAhu (prathama)nI kRtio che. temano racanA samaya vI.saM. 170 arthAta vi.pU. 302 AsapAsano che. nizIthanA praNetA Arya bhadrabAhu athavA vizAkhagaNi mahattara che. A sUtra vAstavamAM AcArAMganI paMcama cUlikA che jene koI kALe AcArAMgamAMthI chUTI pADI devAmAM Avela. mahAnizIthanA upalabdha saMkalananuM zreya AcArya haribhadrane che. jItakalpa AcArya jinabhadranI kRti che. teono samaya vikramanI sAtamI zatAbdI che. paMcakalpa anupalabdha che. naMdI ane anuyogadvAra cUlikAsUtro kahevAya che. naMdIsUtranA praNetA devavAcaka che. temano samaya vikramanI chaThThI zatAbdI pUrveno che. anuyogadvArasUtranA nirmAtA Arya rakSita che. teo vI.saM. 584mAM divaMgata thayela. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) prakIrNa komAM daza graMtho vizeSa rUpe mAnya che: 1. catu:zaraNa, 2. AturapratyAkhyAna, 3. mahApratyAkhyAna, 4, bhaktaparijJA, 5. taMdulavaicArika, 6, saMskAraka, 7. gacchAcAra, 8. gaNividyA, 9. devendrastava, 10. maraNasamAdhi. AmAMthI catu zaraNa tathA bhaktaparijJAnA racayitA vIrabhadra gaNi che. temano samaya vikramanI agiyAramI zatAbdI che. anya prakIrNakonI racanAno samaya, racayitAonA nAma vagere viSayamAM nizcitapaNe kaMI kahI zakAtuM nathI.' prastuta bhAganA lekhaka AdaraNIya DaoN. jagadIzacandrajIno tathA saMpAdaka pUjya dalasukhabhAIno huM atyaMta AbhArI chuM. pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna mohana lAla mehatA vArANasI-pa adhyakSa 9-11-66 .A. - 2 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. .. aupAtika upAMgo ane aMgono saMbaMdha prathama upAMga daMDanA prakAro mRtyunA prakAro vidhavA strIo vratI ane sAdhu gaMgAtaTavAsI vAnaprastha tApaso pravrujita zramaNo brAhmaNa parivrAjako kSatriya parivrAjako ammaDa parivrAjakanA sAta ziSyo ammaDa parivrAjaka AjIviko anya zramaNo sAta nirNavo viSaya-sUcI upAMga rAjapranIya AmalakappA sUryAbhadeva vimAnaracanA prekSAmaMDapa vAgho nATyavidhi sUryAbhadevanuM vimAna rAjA paesInI kathA jIva ane zarIranI bhinnatA - pahelI yukti 1-26 1 m 13 13 13 14 15 17 17 17 18 19 24 24 25 2753 28 30 32 35 35 36 39 42 48 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) 48 pa0 50 3. 54-66 55 55 bIjI yukti trIjI yukti cothI yukti jIvAjIvAbhigama pahelI pratipatti bIjI pratipatti trIjI pratipatti cothI pratipatti pAMcamI pratipatti chaThThI pratipatti sAtamI pratipatti AThamI pratipatti navamI pratipatti ? = * = * = * * * * * * * prajJApanA 67-84 m 5 24 26 4 4 2 2 2 2 2 2 2 0 0 0 0 0 4 5 \ 0 \ 0 \ prajJApanA pada sthAna pada alpabadutva pada sthiti pada vizeSa athavA paryAya pada vyutkAnti pada ucchavAsa pada saMjJI pada yoni pada caramAcarama pada bhASA pada zarIra pada pariNAma pada kaSAya pada indriya pada prayoga pada lezyA pada kAyasthiti pada 0 0 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) 0 0 0 0 U o us w w w = = = = = samyakatva pada aMtakriyA pada zarIra pada kriyA pada karma prakRti pada karmabaMdha pada karmaveda pada karmavedabaMdha pada karmavedaveda pada AhAra pada upayoga pada pazyattA pada saMjJI pada saMyata pada avadhi pada paricAraNA pada vedanA pada samuddAta pada sUryaprajJapti ane caMdraprajJapti prathama prAbhRta dvitIya prAbhRta tRtIyAdi prAbhRta dazama prAbhRta ekAdazAdi prAbhRta upalabdha caMdraprajJapti jaMbUDhIpaprajJA pahelo vakSaskAra bIjo vakSaskAra trIjo vakSaskAra cotho vakSaskAra pAMcamo vakSaskAra chaThTho vakSaskAra 85-9O 91-103 97 101 102 102 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) 7. sAtamo vakSaskAra nirayAvalikA nirayAvaliyA kampavaDisiyA puphiyA puphacUlA vahidasA 103 104-113 104 109 109 11 ra 11 ra mUlasUtro uttarAdhyayana mUlasUtronI saMkhyA mUlasUtrono krama prathama mUlasUtra vinaya parISaha caturaMgIya asaMskRta akAmamaraNIya kSullakanirjhanthIya aurabrIya kapilIya namipravrayA drumapatraka bihuzrutapUjA harikezIya citta-saMbhUtIya iSakArIya sabhikSu brahmacarya-samAdhi pApazramaNIya saMyatIya mRgAputrIya 1 14-141 114 115 115 119 119 121 1 21 12 2 122 122 1 2 2 P P P P 1 28 129 131 131 131 131 1 3 2 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) 1 33 che che I che 1 37 mahAnirjhanthIya samudrapAlIya rathanemIya kezi-gautamIya pravacanamAtA yajJIya sAmAcArI khaluMkIya mokSamArgIya samyakta parAkrama tapomArgagati caraNavidhi pramAdasthAna karmaprakRti lezyA anagAra jIvAjIvavibhakti Avazyaka sAmAyika caturvizatistava vaMdana pratikramaNa kAyotsarga pratyAkhyAna dazavaikAlika dumapuSmita zrAmasyapUrvika phullikAcAra-kathA SaDUjIvanikAya piDeSaNA-pahelo uddeza piMDeSaNA-bIjo udeza mahAcAra-kathA 1 38 1 39 1 39 139 14) 140 14) 140 140 141 141 141 14ra-145 143 143 143 144 1 44 145 146-158 148 148 1 49 149 1pa0 1 para 1 53 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) vAkyazuddhi AcAraprasidhi vinaya samAdhi - pahelo uddeza vinaya samAdhi - bIjo uddeza vinaya samAdhi - trIjo uddeza vinaya samAdhi - cotho udeza sabhikSu pahelI cUlikA - rativAkya bIjI cUlikA - viviktacaryA piMDaniryukti ATha adhikAro udgama doSa utpAdana doSa eSaNA doSa oghaniryukti pratilekhanA 154 155 1pa6 1pa6 156 157 157 157 158 159-162 159 160 160 16 1 163-172 163 169 170 172 ya piMDa upadhi anAyatana vagere - 173-191 chedasUtro dazAzrutaskaMdha chedasUtronuM mahattva dazAzrutaskaMdha athavA AcAradazA asamAdhi-sthAno zabala-doSo AzAtanAo gaNi-saMpadA cittasamAdhi-sthAno upAsaka-pratimAo bhikSu-pratimAo paryuSaNA-kalpa (kalpasUtra) 173 174 176 177 178 178 180 180 . 182 184 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) 1 87 189 2. mohanIya-sthAno Ayati-sthAno bRhatkalpa prathama udeza dvitIya uddeza tRtIya uddeza caturtha uddeza paMcama uddeza SaSTha uddeza 192-207 19 2 197 200 202 vyavahAra - 204 206 208-220 209 2 11 2 1 2 2 13 2 14 215 216 216 2 17 218 prathama udeza dvitIya uddeza tRtIya uddeza caturtha uddeza paMcama udeza SaSTha udeza saptama uddeza aSTama uddeza navama uddeza dazama udeza nizItha pahelo udeza bIjo udeza trIjo uddeza cotho udeza pAMcamo udeza cho uddeza sAtamo udeza AThamo udeza navamo uddeza dazamo udeza 2 21-235 2 2 1 2 2 2 2 24 2 24 2 27 2 27 2 28 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) 2 29 23 0 U ) 0 >> U Ll U 2-34 2 34 agiyAramo uddeza bAramo uddeza teramo uddeza caudamo uddeza paMdaramo udeza soLamo udeza sattaramo uddeza aDhAramo uddeza ogaNIsamo uddeza vIzamo uddeza mahAnizItha adhyayano cUlAo haribhadrakRta uddhAra jItakalpa AlocanA pratikramaNa ubhaya viveka sutsarga tapa 236-237 2 36 236 237 238-240 239 239 239 239 239 239 cheda mUla anavasthApya pArAMcika 240 240 240 240 cUlikAsUtro naMdI maMgalAcaraNa zrotA ane sabhA jJAnavAda avadhijJAna 241-259 243 243 244 ra45 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) 247 249 249 250 253 2 53 254 256 260-275 * che ja * 2 1 * mana:paryavajJAna kevalajJAna Abhinibodhika jJAna tpattikI buddhi vinayikI buddhi karmA buddhi pariNAmikI buddhi zrutajJAna anuyogadvAra AvazyakAnuyoga upakramaddhAra AnupUrvI nAma pramANa-mAna dravyapramANa kSetrapramANa kAla pramANa bhAva pramANa pratyakSa anumAna upamAna Agama vaktavyatA arthAdhikAra samavatAra nikSepaDhAra anugadvAra yadvA2 1 1 1 x w 6 6 w 0 ) 271 ra73 273 273 275 2 75 prakIrNako 1. catu:zaraNa AturapratyAkhyAna mahApratyAkhyAna 276 278 279 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) >> 4 v $ $ bhaktaparijJA taMdulavaicArika saMstAraka gacchAcAra gaNividyA devendrastava maraNasamAdhi candradhyaka ane vIrastava 281 282 286 287 290 291 9. 292 10. 11. 294 zabdAnukramaNikA 295-364 sahAyaka graMthonI sUcI 365-368 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAMgo prathama prakaraNa opapAtika vaidika graMthomAM purANa, nyAya, mImAMsA ane dharmazAstrane upAMga kahevAmAM Avela che. vedonAM paNa aMgo ane upAMgo hoya che; jema ke-zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, nirukta ane jyotiSa-A cha aMgo che, tathA temanA vyAkhyAgraMtho upAMgo che." upAMgo ane aMgono saMbaMdha: bAra aMgonI mAphaka bAra upAMgono ullekha prAcIna AgamagraMthomAM maLato nathI. mAtra nirayAvaliyAnA prAraMbhamAM nirayAvaliyA vagere pAMca Agamone upAMganI saMjJA ApavAmAM AvI che. samavAyAMgasUtramAM bAra vastuonI gaNanA karatAM dvAdaza aMgonuM varNana karavAmAM AvyuM che, paraMtu tyAM dvAdaza upAMgono nAmollekha suddhAM nathI. naMdisUtramAM paNa kAlika ane utkAlika rUpamAM ja upAMgono ullekha che, dvAdaza upAMganA rUpamAM nahi. e prazna vicAraNIya che ke dvAdaza upAMga saMbaMdhI ullekha 12mI zatAbdI pahelAnA graMthomAM maLato nathI. aMgonI racanA gaNadharoe karI che ane upAMgonI sthaviroe, eTalA mATe aMgo ane upAMgono koI saMbaMdhavizeSa siddha thato nathI. baMneno kramika ullekha paNa koI prAcIna graMthamAM maLato nathI. paraMtu pAchaLanA AcAryoe aMgo ane upAMgono saMbaMdha joDavAno prayatna karyo che. udAharaNa rUpe zrIcaMdrasUri (vikramanI 12mI zatAbdI)e potAnI suhabohAmAyArI (aNuTTANavihi, pR. 31 ba-32 a)mAM vivAdaya upAMgane AcArAMganuM, rAyapaseNadayane sUyagaDaMganuM, jIvAbhigamane ThANAMganuM, pannavaNAne 1. catvArazca vedAH sAmaveda-Rgveda-yajurveda--atharvaNavedalakSaNAH sAMgopAMgAH; tatrAMgAni zikSA-kalpa__ vyAkaraNa-zchando-nirukta-jyotiSkAyanalakSaNAni SaT; upAMgAni tadvyAkhyAnarUpANi taiH saha vartante ti sopAM T:-anuyogadvAravRtti, hemacandrasUri, pR. 36 a. 2. nirayAvaliyA, pR. 3-4. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo samavAyAMganuM, " sUrapannattine bhagavatInuM, jaMbuddIvapannattine nAyAdhammakahAonuM, caMdapannattine uvAsagadasAonuM, nirayAvaliyAne aMtagaDadasAonuM, kappavarDasiAone aNuttarovavAyadasAonuM, puSkiAone paNahavAgaraNAinuM, puphacUliAone vivAgasuyanuM tathA vahidasAone dikTivAya aMganuM upAMga mAnela che. svayaM uvavAiyanA TIkAkAra abhayadevasUri (11mI zatAbdI) uvavAiyane AyArAMganuM upAMga mAne che. rAyapAseNaIyanA TIkAkAra malayagiri (12mI zatAbdI)e paNa rAyapAsaNayane sUyagaDaMganuM upAMga pratipAdita karatAM kahyuM che ke akriyAvAdI mata svIkAra karIne ja rAyapAseNadayamAM ullikhita rAjA pradezIe jIvaviSayaka prazna karyo che, eTalA mATe rAyapAseNadayane sUyagaDaMganuM upAMga mAnavuM yogya che. paraMtu jovAmAM Ave to jevI rIte jIvAbhigama ane ThANAMgano, sUrapannatti ane bhagavatIno, caMdapannatti ane uvAsagadasAono tathA vahidasAo ane diddhivAyano pArasparika saMbaMdha siddha thato nathI, tevI ja rIte rAyapAseNadaya ane sUyagaDaMga vacce paNa koI saMbaMdha nathI. dvAdaza upAMgono uvavAya vagere krama paNa aitihAsika daSTie yogya jaNAto nathI. udAharaNa rUpe, pannavaNA nAmaka caturtha upAMganA kartA Arya zyAmane gaNavAmAM Ave che jeo mahAvIra-nirvANanA 376 (athavA 386) varSa pachI jIvaMta hatA chatAM paNa tene paheluM upAMga na mAnatAM cothuM upAMga mAnavAmAM AvyuM che. upAMga-sAhityamAM ja nahi, aMga-sAhityaMmAM paNa vAcanA-bheda tathA duSkALa vagere asAdhAraNa paristhitionA kAraNe aneka sUtronuM snalana thaI javAthI jaina Agama-sAhityamAM aneka sthaLe vizRMkhalatA utpanna thaI gaI che jeno ullekha AgamagraMthonA TIkAkAroe karyo che. udAharaNa rUpe sUryaprajJapti ane caMdraprajJaptino viSaya eka hovA chatAM paNa temane 1. yazodevasUrie pambiyasuttamAM prajJApanA ane bRhatvajJApanA baMnene samavAyAMganAM upAMgo kahyAM che. juo-eca.Ara.kApaDiyA, hisTrI opha dhI kenanila liTarecara oNpha dhI jainsa, pR. 31. 2. juosthAnAMga-TIkA, pR. 499 a vagere- satsaMpradAyahInatvAt sadUhasya viyogataH / sarvasvaparazAstrANAmadRSTerasmRtezca me // vAcanAnAmanekatvAt pustakAnAmazuddhitaH / sUtrANAmatigAMbhIryAnmatabhedAcca kutracit // kSUNAni saMbhavantIha kevalaM suvivekibhiH / siddhAntAnugato yo'rthaH so'smAd grAhyo na cetaraH / / Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika judAM judAM upAMgo mAnavAmAM AvyAM che. bhagavatIsUtra kALakramanI daSTie upAMgonI apekSAe prAcIna che, chatAM temAM koI viSayane vistArathI jANavA mATe uvavAya, rAyapAseNadaya, jIvAbhigama, pannavaNA vagere upAMgono nAmollekha karavAmAM Avyo che. sUyagaDaMga ane aNuttaravavAiyadasAo nAmaka aMgomAM uvavAiya upAMgano ullekha maLe che. te uparAMta dikTivAya, dojhiddhidasA tathA naMdisUtranI TIkAmAM ullikhita kAlika ane utkAlika aMtargata dIvasAgarapannatti, aMgacUlikA, kappAkapriya, vijjAcaraNa, mahApaNavaNA vagere aneka AgamagraMtho kALanA prabhAvathI nAza pAmyA che. AgamagraMthonI nAmAvali ane saMkhyAmAM matabheda hovAnuM kAraNa AgamonI A ja vizRMkhalatA che, jenAthI jaina AgamonI aneka paraMparAo kALanA garbhamAM vilIna thaI gaI.' AvI hAlatamAM je kaMI bacyuM che tenAthI ja saMtoSa mAnavo paDe che. bAra upAMgonA nimnalikhita paricaya dvArA temanA mahattvanuM anumAna karI zakAya che. prathama upAMga : uvavAIya-papAtika jaina AgamonuM paheluM upAMga che. temAM 43 sUtro che. graMthano prAraMbha caMpA nagarI (Adhunika caMpAnAlA, bhAgalapurathI lagabhaga 3 mAila dUra)nA varNanathI thAya che. 1. juo--jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 32-34, 36 . 2. (a) abhayadevakRta saMskRta vRtti ane amRtacandra kRta hindI bAlAvabodha sahitabAbU dhanapatasiha, murzidAbAda, 1880. (A) prastAvanA vagere sAthe-6, Leumann, Leipzig, 1883. (i) abhayadevakRta saMskRta vRtti sahita-Agamodaya samiti, I.sa. 1916 . (I) hindI anuvAda sahita-amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, haidarAbAda, 1920. (6) (mULa) ena. jI. zubiMga (u) (mULa) choTelAla yati, jIvana kAryAlaya, ajamera, 1936. (e) saMskRta vRtti sahita, paM. dayAnaMda vimala graMthamAlA, 1938. (e) saMskRta vyAkhyA ane tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe, muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, 1959. (o) umezacandra jI kRta hindI anuvAda sahita, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA, 1964. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo caMpA nagarI dhana-dhAnyAdi vaDe samRddha ane manuSyothI gherAyelI hatI. seMkaDohajAro haLa dvArA tyAM khetI karavAmAM AvatI hatI, kheDUto potAnA khetaromAM zeraDI, java ane cokhA vAvatA tathA gAyo, bheMso ane bakarIo pALatA. ahIMnA loko AnaMda-pramoda mATe kUkaDA ane sAMDha rAkhatA. ahIM suMdara AkAranA caityo tathA gaNikA yuvatIonA mahollAo hatA. lAMca lenArA, khissAkAtaruo, coro ane koTavALo (khaMDarakhi-daMDapAzika)no ahIM abhAva hato. zramaNone yatheccha bhikSA maLI rahetI. naTa, nartaka, jalla (doraDA para khela karanArA) malla, mauSTika (muSTithI laDanArA), vidUSaka, kathAvAcaka, plavaka (taravaiyA), rAsagAyaka, zubhAzubha vartArA karanArA, zaMkha (vAMsa upara caDI khela karanArA), maMkha (citro batAvI bhikSA mAganArA), tUra vagADanArA, tuMbavINA vagADanArA ane tAla daI daI khela karanArA ahIM rahetA hatA. A nagarI bAgabagIcA, kUvA, taLAva, dIrthikA (vAva) ane pANInI parabo vaDe zobhatI hatI. nagaranI cAre tarapha khAI ane koTathI maMDita hatI tathA cakra, gadA, musuMDhi1, uroha (chAtI para ghA karavAnuM hathiyAra), zatanI tathA chidrarahita daravAjAone kAraNe temAM (au) (mULa) jinendravijayagaNi, harSapuSyAmRta jainagraMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1977. (aM) (mULa) ratanalAla jozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA, 1980. (a) hiMdI anuvAda sahita-madhukara muni, chaganalAla zAstrI, Agama prakAzana samiti, bAvara, 1982. "upapatanaM upapAto-devanArakajanmasiddhigamanaM ca, atastamadhikRtya kRtamadhyayanamaupapAtikam" (abhayadeva, aupapAtika-TIkA)-arthAta devanArakajanma ane siddhigamana vize lakhavAmAM AveluM zAstra. AnA para jinezvarasUrinA ziSya candrakulotpanna nava aMgo para vRtti lakhanArA abhayadevasUrie prAcIna TIkAonA AdhAre TIkA lakhI che, jenuM saMzodhana gujarAtanI prAcIna rAjadhAnI aNahilapura pATaNanA nivAsI droNAcArye karela. 1. teno AkAra zataknI jevo ja hoya che. pAyadaLa sainiko tenA vaDe yuddha kare che. 2. teno AkAra lAThI jevo hoya che. temAM loDhAnA kAMTA jevA khIlA jaDelA hoya che. tenA vaDe eka ja vakhate so manuSyone mArI zakAya che. mahAbhAratamAM teno ullekha che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupapAtika praveza karavo muzkela hato. A nagarI vakra prAkAra (killA) vaDe dherAyela, kapizIrSako (kAMgarAM) vaDe zobhatI tathA aTTAlikA (aTArI), cirakA (ghara ane prAkAranI vacce hAthI vagerene javAno mArga), dvAra, gopura ane toraNothI maMDita hatI. gopuranA argala (AgaLA) ane indrakIla (eka prakAranA khIlA) kuzaLa zilpIo dvArA banAvavAmAM Avela hatA. ahIMnI bajAromAM vyApArIo ane kArIgaro potapotAno mAla vecatA. caMpA nagarInA rAjamArgo suMdara hatA ane hAthI, ghoDA, ratha ane pAlakhIonI avarajavarathI bharelA rahetA (sUtra 1). caMpAnI uttara-pUrva dizAmAM (izAna khUNAmAM) purAtana ane prasiddha pUrNabhadra nAme eka caitya hatuM. A caitya vedI, chatra, dhvajA ane ghaMTAo vaDe suzobhita hatuM. ruMvATImAMthI banAvelI sAvaraNI vaDe tene vALavAmAM AvatuM, bhoMya chANathI lIMpavAmAM AvatI ane dIvAlo khaDI mATIthI dhoLavAmAM AvatI. gozIrSa ane raktacaMdananA pAMceya AMgaLIonA thApA tyAM pADavAmAM AvelA. dvAra para caMdanakaLaza rAkhavAmAM AvelA hatA, toraNo bAMdhavAmAM AvelA hatA ane puSpamALAo laTakI rahI hatI. A caitya vividha raMgonA puSpo, guMdukka (sugaMdhI padArtho), turu (lobAna) ane gaMdhaguTikAonI sugaMdhathI mahekatuM hatuM. naTo, nartako vagere ahIM potAno khela batAvatA ane bhakta loko potAnI manokAmanAnI siddhi mATe caMdana vagerethI pUjA-arcanA karyA karatA(2). A caitya eka vanakhaMDa vaDe gherAyela hatuM, jemAM aneka prakAranAM vRkSo ugelAM hatAM. vRkSo patra, puSpa ane phaLo vaDe AcchAdita hatAM, temanA para vividha pakSIo krIDA karatA hatA. A vRkSo jAtajAtanI velIo vaDe gherAyelA hatAM. ahIM ratha vagere vAhano UbhA rAkhavAmAM AvatAM (3). caMpA nagarImAM bhaMbhasAra no putra rAjA kUNika rAjya karato hato. te rAjA kulIna, rAjalakSaNothI saMpanna, rAjyAbhiSikta, vipula bhavano, zayano, Asano, yAno, vAhano, sonuM, cAMdI, dAsIo, koSa, koSAgAra ane AyudhAgArano adhipati hato (6). 1. turubjo yavanarezana:-hemacandra, abhidhAnaciMtAmaNi (3-312). 2. bhaMbhasAra athavA bhibhisAra (biMbisAra) zreNikanuM ja bIjuM nAma che. eka daMtakathA anusAra eka vAra kuzAgrapura (rAjagRha)mAM Aga lAgI tyAre rAjA prasenajita ane tenA badhA rAjakumAro mahela choDI bhAgI chUTyA. bhAgatI vakhate koIe ghoDo laI lIdho, koIe ratno ane koIe maNi-mANeka, paraMtu zreNika eka bhaMbhA (Dhola) upADIne bhAgyo. prasenajite pUchyuM to zreNike javAba dIdho ke bhaMbhA rAjAnA vijayanuM cihna che, eTalA mATe teNe bhaMbhA lIdhela che. tyArathI aM.A. - 3 ma Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo rAjA kUNikanI rANI dhAriNI' lakSaNa ane vyaMjanayukta, sarvAMgasuMdarI ane vArtAlApa vageremAM kuzaLa hatI. rAjA ane rANI kAmabhAgonuM sevana karatAM karatAM sukhapUrvaka samaya pasAra karatA hatA (7) . eka divasa rAjA kRNika aneka gaNanAyako, daMDanAyako, mAMDalika rAjAo, yuvarAja, talavara (nagararakSaka), mADaMbika (sImA prAMtano rAjA), kauTuMbika (parivArano mukhI), maMtrI, mahAmaMtrI, jyotiSI, dvArapALa, amAtya, aMgarakSaka, pIThamarda (rAjAno sahacara), nagaravAsIo, vyApArIo, zreSThIo, senApati, sArthavAho, dUto ane saMdhirakSakonI sAthe upasthAnazALA (sabhAmaMDapa)mAM beTho hato. te veLAe nigraMtha-pravacananA zAstA zramaNa bhagavAna mahAvIra aneka zramaNo vaDe gherAyelA grAmAnugrAma vihAra karatA caMpA nagarInI pAse AvI pahoMcyA (9-10). rAjA kRNikanA samAcAra-nivedakane jevA bhagavAna mahAvIranA AgamananA samAcAra maLyA tevo te prasannacitta thaI potAne ghare Avyo. teNe snAna karyuM, devatAone bali caDhAvI tathA kautuka (kapALamAM tilaka vagere karavuM) ane maMgaLa karIne pachI zuddha vastrAbhUSaNa dhAraNa karIne te rAjA kRNikanA darabAramAM pahoMcyo. be hAtha joDI rAjAne vadhAmaNI ApatAM teNe nivedana karyuM : "he devAnupriya ! jemanA darzananI Apa sadaiva icchA ane abhilASA rAkho cho ane jemanA nAmagotranAM zravaNamAtrathI loko saMtuSTa bane che tevA zramaNa bhagavAna mahAvIra pUrvAnupUrvI vihAra karatA karatA nagaranA pUrNabhadra caityamAM hamaNAM ja padhAravAnA che. A ja vAta jaNAvavA mATe ApanI sevAmAM huM upasthita thayo chuM." (11). bhaMbhasArano putra rAjA kuNika samAcAra-nivedaka pAsethI A samAcAra sAMbhaLI atyaMta prasanna thayo, AnaMdAtirekathI tenA kaTaka (kaDAM), bAhubaMdha, bAjubaMdha, mukuTa ane kuMDaLo caMcaLa banI gayA. vegapUrvaka te potAnA siMhAsana zreNika bhaMbhasAranA nAme oLakhAyo. (Avazyaka cUrNi 2, pR. 158) kUNika (ajAtazatru) rAjA zreNikanI rANI celaNAnA peTe janmyo hato. kUNikane azokacaMdra, varjividehaputra athavA videhaputra nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. vizeSa mATe juo-jagadIza candra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 508-512. dhAriNI rAjA kRNikanI paTarANI hatI. uvavAya (33, pR. 144)nA TIkAkAra abhayadeve subhadrA e dhAriNInuM nAmAMtara hovAnuM kahyuM che. (nirayAvaliyA 1 mujaba) padmAvatI kUNika rAjAnI bIjI rANI hatI jeNe udAyIne janma Apyo hato . Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika parathI Ubho thayo, pAdapIThathI nIce utaryo ane potAnI pAdukAo utArI. tyArapachI khaga, chatra, mukuTa, upAnaha (joDAM) ane cAmarano tyAra karI ekazATika uttarAsaMga karI, parama pavitra banI, hAtha joDI tirthaMkaranI sAme sAta-ATha pagalAM cAlyo. pachI DAbo ghUMTaNa vALI, jamaNo jamIna para rAkhI, traNa vAra mastakathI jamInane teNe sparza karyo. pachI saheja UMce mastaka karI kaMkaNa ane bAhubaMdhothI bharelI bhujAone ekatra karI, hAtha joDI namolyu arihaMtANaM' vagere bolI zramaNa bhagavAna mahAvIrane namaskAra karyA ane pachI potAnA Asana para pUrvAbhimukha banI besI gayo. kUNike zubha samAcAra ApanAra samAcAra-nivedakane prItidAna ApI teno Adara-satkAra karyo ane tene Adeza Apyo ke jyAre bhagavAna pUrNabhadra caityamAM padhAre tyAre te tarata ja nivedana kare (12). AgalA divase mahAvIra potAnA ziSya-samudAya sAthe vihAra karatA karatA caMpA nagarInA pUrNabhadra caityamAM AvI pahoMcyA. temanI sAthe ugra, bhoga, rAjanya, jJAta, kaurava vagere kuLonA aneka kSatriyo, subhaTo, yoddhAo, senApatio, zreSThIo ane Ibhyo (dhanavAno) hAjara hatA, jeoe vipula dhana-dhAnya ane hiraNya-suvarNano tyAga karI mahAvIranA caraNomAM zramaNadharmanI dIkSA grahaNa karI hatI. te ziSyo manobaLasaMpanna hatA tathA zApa devA mATe ke anugraha karavA mATe samartha hatA. temanAM niSThIvana (ghUMka), maLa, mUtra tathA hastAdi-sparza rogIne svastha karavA mATe auSadhinuM kAma karatAM. aneka zramaNo medhAvI, pratibhAsaMpanna tathA kuzaLa vaktA ane AkAzagAminI vidyAmAM niSNAta hatA. teo kanakAvali, ekAvali, zudra siMhaniSkrIDita, mahAsiniSkrIDita, bhadrapratimA, mahAbhadrapratimA, sarvatobhadrapratimA, AyaMbilavardhamAna, mAsikabhikSupratimA, kSudramokapratimA, mahAmokapratimA, yavamadhyacandrapratimA ane vajamadhyacandrapratimA nAmanA taponuM AcaraNa karatA hatA. vidyA ane maMtramAM teo kuzaLa hatA, paravAdIonuM mAna-mardana karavAmAM niSNAta hatA tathA nitha-pravacana anusAra vihAra karatA hatA. teo dvAdazAMga-vettA, gaNipiTaka (jinapravacana)nA dhAraka ane vividha bhASAonA paMDita hatA. teo pAMca samiti ane traNa gutionuM pAlana 1. prItidAnanA koSTaka mATe juo-nAyAdhammakatAo 1, pR. 42, a-43. 2. abhayadeve gAyano artha nAgavaMza karyo che je barAbara nathI-TuphtIvRvaMzavizeSapUtA: nA vI nA vaMzaprasUtA: (uvavAiya, pR. 57). 3. saMbhava che ke ekAvalI tapanI paraMparA naSTa thavAne kAraNe abhayadevasUrie tenuM vivecana karyuM nathI-AvanI 2 nAkhyotiti na vitA (ejana, pR. pa6). Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo karatA hatA, varSAkALa choDIne bAkInA ATha mahinA eka sthaLethI bIjA sthaLe bhramaNa karyA karatA ane gAmamAM eka rAtathI vadhu tathA nagaramAM pAMca rAtathI vadhu nivAsa karatA na hatA. te tapasvIo anazana, avamaudarya, bhikSAcaryA (vRttisaMkSepa), rasaparityAga, kAyakleza ane pratisaMlInatA nAme bAhya tapa tathA prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane vyutsarga nAme AvyaMtara tapanuM pAlana karatA hatA. sUtronuM vAcana, manana ane ciMtana karatA karatA tathA tapa ane dhyAna dvArA AtmaciMtana karatA karatA teo vihAra karatA hatA (13-14). caMpA nagarImAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA AgamananA samAcAra sAMbhaLatAM ja nagaravAsIomAM halacala macI gaI. teo ekabIjAne kahevA lAgyA : "bhagavAna rAmAnugrAma vihAra karatA karatA pUrNabhadra caityamAM padhAryA che. jo temanA nAmagotranuM zravaNa karavuM paNa mahAphaLadAyaka che to pachI temanI pAse pahoMcIne temanI vaMdanA karavI, kuzaLa samAcAra pUchavA ane temanI paryApAsanA karavI zuM phaLadAyaka na thAya ? cAlo he devAnupriyo! ApaNe mahAvIranI vaMdanA karIe, temano satkAra karIe ane vinayapUrvaka temanI upAsanA karIe. tenAthI ApaNane A loka ane paralokamAM sukhanI prApti thaze." Ama vicArI aneka ugro, ugraputro, bhogo, bhogaputro, rAjanyo, kSatriyo, brAhmaNo, bhaTo, yoddhAo, prazAstAo, mallakIo, licchavIo, licchavIputro tathA aneka mAMDalika rAjAo, yuvarAjo, talavaro (koTavALo), sImA prAMtanA adhipatio, parivAranA svAmIo, ibhyo (dhanapatio), zreSThIo, senApatio ane sArthavAho vagere- koI vaMdana mATe, koI pUjana mATe, koI darzana mATe, koI kutUhala zAMta karavA mATe, koI arthanirNaya karavA mATe, koI na sAMbhaLelI vAta sAMbhaLavA mATe, koI sAMbhaLelI vAtano nizcaya karavA mATe tathA koI artha, hetu ane kAraNo jANavA mATe - pUrNabhadra caitya tarapha cAlyA. koIe kahyuM ame muMDita banI zramaNa1. kAyaklezanA bhedo nIce pramANe batAvavAmAM AvyA che- sthAnasthitika, sthAnAtiga, utkaTuka Asanika, pratimAsthAyI, vIrAsanika, naiSadhika, diMDAyatika, lakuTazAyI, AtApaka, apAvRtaka (vastrarahita banI tapa karavuM), akaCyaka (tapa karatAM karatAM zarIra khaMjavALavuM nahi), aniSThIpaka (tapa karatAM karatAM ghUMkavuM nahi)-uvavAya (19, pR. 75) 2. nava malakI ane nava licchavI kAzI-kozalanA aDhAra gaNarAjAo hatA jemaNe vaizAlInA rAjA cetaka sAthe maLIne rAjA kRNika sAthe yuddha karyuM hatuM (nirayAvaliyA 1), pAvA nagarImAM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika pravrayA laIzuM, koIe kahyuM ame pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvratonuM pAlana karI gRhIdharma dhAraNa karIzuM. tyArabAda nagaravAsIo snAna vagere karI potAnA zarIrane caMdanathI carcita karI, suMdara vastro ane mALA paherI, maNi, suvarNa tathA hAra, arthahAra, tisaraya (traNa serano hAra), pAlaMba (gaLAnuM AbhUSaNa) ane kaTisUtra (kaMdoro) vagere AbhUSaNo dhAraNa karI bhagavAna mahAvIranA darzana mATe nIkaLyA. koI ghoDA, koI hAthI, koI ratha tathA koI pAlakhI para savAra thaI ane koI page cAlI pUrNabhadra caitya pahoMcyA. zramaNa bhagavAna mahAvIrane dUrathI joIne nagaravAsIo potapotAnA yAno ane vAhanomAMthI nIce utaryA ane pachI traNa vAra pradakSiNA karI, vinayapUrvaka hAtha joDI, temanI upAsanAmAM lAgI gayA (27), samAcAra-nivedaka pAsethI mahAvIranA AgamananA samAcAra maLatAM rAjA kRNika atyaMta prasanna thayo. teNe tarata ja potAnA senApatine Adeza Apyo-"he devAnupriya! tarata ja haritna sajja karo, caturaMgiNI senA taiyAra karo ane subhadrA vagere rANIo mATe alaga alaga yAna sajAvo. nagarInA zerI-mahollAo sApha karAvI temAM jaLachaMTakAva karAvo, nagarIne mAMcaDAothI zobhAvo, Thera Thera dhvajAo ane patAkAo pharakAvo tathA gozISa ane raktacaMdananA thApA lagAvI badhA sthaLe agarabattI vagerenI dhUpa phelAvo (28-29)." senApatie hAtha joDI rAjA kRNikanI AjJA zirodhArya karI. teNe mahAvatane bolAvyo ane tarata ja hastiratna tathA caturaMgiNI senA sajja karavAno Adeza Apyo. senApatinI AjJA maLatAM mahAvate hastiratnane ujvaLa vastro paherAvyAM, kavaca vaDe sajAvyo, vakSasthaLamAM doraDuM bAMdhyuM, gaLAmAM AbhUSaNo ane kAnamAM karNapUra paherAvyAM, baMne tarapha jhUla laTakAvI, astra-zastra ane DhAlathI sajja karyo, chatra, dhvajA ane ghaMTaDIo laTakAvI tathA pAMca zikhAo vaDe tene vibhUSita karyo. caturaMgiNI senA sajja thaI gaI eTale mahAvate senApatine jANa karI. tyArabAda senApatie yAnazAlikane bolAvIne subhadrA vagere rANIo mATeyAno sajja karavAno Adeza Apyo. senApatinI mahAvIranA nirvANa samaye mallakA ane licchavI rAjAe hAjara hatA ane temaNe A avasare sarvatra dIpaka pragaTAvI utsava ujavyo hato (kalpasUtra 128). 1. pAMca aNuvrato - sthaLa prANAtipAta viramaNa, sthULa mRSAvAda viramaNa, sthULa adattAdAna viramaNa, svadArasaMtoSa, icchAparimANa. sAta zikSAvrato-anarthadaMDa viramaNa, divrata, upabhoga-paribhogaparimANa, sAmAyika, dezAvakAzika, proSadhopavAsa, atithisaMvibhAga, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 aMgabAhya Agamo AjJA maLatAM yAnazALAnA adhikArIe yAnazALAmAM jaI yAnonuM nirIkSaNa karyuM, temanI sAphasUphI karI bahAra kADhyAM ane temanI uparanA kapaDAM dUra karI gamana mATe sajaja karyA. tyArapachI te vAhanazALAmAM gayo, baLado bahAra kADhIne temane hAtha vaDe pasavAryA, temane vastro vaDe AcchAdita karyA ane alaMkAro paherAvyAM. tyArapachI baLadone yAnamAM joDyA, gADIvAnonA hAthamAM Ara (paoilaDhi-pratodayaSTi) ApI ane vAnone mArga upara lAvI UbhA rAkhyA. senApatie nagararakSakone bolAvI temane nagaramAM chaMTakAva vagere karavAno Adeza Apyo. badhI taiyArI thaI gaI eTale senApatie rAjA kRNika pAse pahoMcI savinaya nivedana karyuM ke mahArAja gamana mATe taiyAra thaI jAya (30). A sAMbhaLI rAjA kRNike vyAyAmazALAmAM praveza karyo. tyAM kustI vagere vividha vyAyAma karIne thAkI gayA pachI teNe zatapAka, sahasrapAka vagere sugaMdhita ane puSTikAraka tela dvArA kuzaLa tailardiko pAse zarIranI mAliza karAvI ane thoDI vAra pachI thAka dUra thaI jatAM te vyAyAmazALAmAMthI nIkaLyo. tyArapachI te snAnAgAramAM gayo. tyAM maNimuktA jaDela snAnamaMDapamAM praveza karyo ane ratnajaDita jJAnapITha para besI sugaMdhI jaLa dvArA vidhipUrvaka snAna karyuM. pachI rUMchAdAra mulAyama TuvAlathI potAnuM zarIra lUchIne gozIrSa caMdanano lepa karyo, bahumUlya navAM vastro dhAraNa karyA, sugaMdhI mALA paherI, gaLAmAM hAra, bAhuomAM bAhubaMdha, AMgaLIomAM vIMTIo, baMne kAnamAM kuMDaLa, mastaka para mukuTa ane baMne hAthamAM vIravalaya dhAraNa karyA. tenAM mastaka para chatra dharavAmAM AvyuM, cAmara vIMjhavAmAM AvyAM ane e rIte jaya jaya zabdapUrvaka rAjA snAnAgAramAMthI bahAra nIkaLyo. tyArapachI kUNika aneka gaNanAyako, daMDanAyako, mAMDaliko, rAjAo, yuvarAjo, koTavALo, sImA prAMtanA rAjAo, parivAranA svAmIo, ibhyo, zreSThIo, senApatio, sArthavAho, dUto ane saMdhirakSako sAthe bahAranI upasthAnazALA (janasabhA)mAM AvIne hAthI para savAra thayo. sahuthI AgaLa ATha maMgaLa dravyo', pachI pUrNakaLaza, chatra, patAkA ane cAmarasahita vaijayaMtI sajja karAyAM. tyArapachI daMDa, chatra, siMhAsana, pAdapITha ane pAdukA upADanArA aneka kiMkaro tathA karmakAro UbhA rahyA. temanI pAchaLa lAThI, bhAlA, dhanuSya, cAmara, pAza, pustaka, phalaka (DhAla), Asana, vINA, kutupa (talapAtra) ane pAnadAna (haDappo upADanArA svastika, zrIvatsa, naMdAvarta, vardhamAna ka (AvaH puruSArUDhapuruSa tya; svastipaMmitya, prasivizeSa rUtya), bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa. mathurAnI kaLAmAM AThamAMgalika cihno aMkita che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 papAtika UbhA rahyA. temanI pAchaLa aneka daMDI, muMDI, zikhaMDI (zikhAdhArI), jaTI (jaTAdhArI), piMchIvALA, vidUSaka, cATukAra, bhAMDa vagere hasatA-bolatA ane gAtA-nAcatA tathA jaya-jayakAra karatA hatA. tyArapachI ghoDA, hAthI ane ratha hatA ane temanI pAchaLa asi, zakti (sAMga), bhAlA, tomara, zUla, lakuTa, bhiDipAla (lAMbA bhAlA) ane dhanuSya vaDe sajja pAyadaLa sainiko UbhA hatA. kUNika rAjAnuM vakSasthaLa hAra vaDe, mukha kuMDaLa vaDe ane mastaka mukuTa vaDe zobhI rahyuM hatuM. tenA mastaka para chatra zobhatuM hatuM ane cAmara DhaLI rahyAM hatAM. A rIte khUba ThAThamATha sAthe kUNike hAthI para savAra thaI pUrNabhadra caitya tarapha prasthAna karyuM. tenI AgaLa moTA ghoDA ane ghoDesavAro, baMne bAju hAthIo ane hAthIsavAro tathA pAchaLa pAchaLa ratho cAlI rahyA hatA. zaMkha, paNavA (nAno Dhola), paTaNa, bherI, jhAlara, kharamuhI (jhAMjha), huDukkI, muraja, mRdaMga ane duMdubhinA nAdathI AkAza gAjI rahyuM hatuM (31). jayAre rAjA kUNika hAthI para savAra thaI nagaramAMthI pasAra thayo tyAre mArgamAM aneka dravyArthI, kAmArthI, bhogArthI, bhAMDa, kAroDika (tAMbulavAhaka-TIkA), lAbhArthI, rAjakarathI pIDAyelA, zaMkhavAdaka, kuMbhakAra, telI, kRSaka (gaMgaliyA), cATukAra, bhATa tathA chAtra (khaMDiyagaNa) vagere priya ane manojJa vacano dvArA rAjAne vadhAmaNI ApI rahyA hatA-Apa ajeyane jIto, jItelAonuM pAlana karo, parama AyuSyamAna bano, samasta rAjyanI sukhapUrvaka rakSA karo ane vipula bhogono upabhoga karatA karatA samayayApana karo. A rIte aneka naranArIo vaDe jenI stuti ane abhivAdana karavAmAM AvatuM hatuM tevo rAjA kRNika pUrNabhadra caitya pahoMcyo. dUrathI mahAvIrane joIne te potAnA hAthI parathI nIce utaryo, teNe potAnA rAjacihno dUra karyA ane temanI pAse pahoMcI pAMca abhigama pUrvaka traNa vAra pradakSiNA karI, namaskAra karyA ane potAnA hAtha-paga saMkocIne dharmazravaNa mATe besI gayo (32), subhadrA vagere rANIo paNa snAna vagere karI sarvAlaMkAravibhUSita banI dezavidezanI aneka kuzaLa dAsIo tathA varSadhara (aMtaHpuranuM rakSaNa karanArA napuMsako), 1. nannAvartAvitasuvamitro vizeSA -jabUdvIpaprajJapti-TIkA, pR. 142. 2. sacitta dravyano tyAga, acittanuM grahaNa, ekazATika uttarAsaMga dhAraNa, bhagavAnanA darzana thatAM hAtha joDI abhivAdana tathA mananI ekAgratA. 3. kunnA, cilAta (kirAta) dezanI rahenArI, ThIMgaNI, vaDabhI (moTA peTavALI), barbara dezanI rahenArI, bausa (?) dezanI rahenArI, yavana dezanI rahenArI, padvava dezanI rahenArI, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo kaMcukI ane mahattara vagere vaDe gherAI aMtaHpuramAMthI bahAra nIkaLI ane pAnomAM besI bhagavAnanA darzana mATe cAlI. pUrNabhadra caityamAM pahoMcIne te yAnomAMthI nIce utarI ane pAMca abhigamapUrvaka mahAvIranI pradakSiNA karI, temane namaskAra karI, kRNika rAjAnI pAchaLa, parivArasahita UbhI rahI bhagavAnanI upAsanA karavA lAgI (33). mahAvIra meghasamAna gaMbhIra dhvani vaDe ardhamAgadhI bhASAmAM moTI sabhAmAM upasthita janasamUhane dharmopadeza ApavA lAgyA. temaNe nircatha-pravacananuM pratipAdana karatAM agAra ane anagAra dharmano upadeza Apyo (34). dharmopadeza sAMbhaLIne pariSadanA sabhAsadoe traNa vAra pradakSiNA karI bhagavAnanuM abhivAdana karyuM. keTalAke agAra dharmano tyAga karI anagAra dharma dhAraNa karyo ane keTalAke pAMca aNuvrata tathA sAta zikSAvrata grahaNa karIne gRhastha dharma svIkAra karyo. janasamudAya mahAvIranA upadezanI prazaMsA karavA lAgyA-"bhaMte ! nigraMtha-pravacananuM Ape suMdara vyAkhyAna karyuM, suMdara pratipAdana karyuM. Ape upazama, viveka, vairAgya ane pAponA tyAganuM prarUpaNa karyuM. anya koI zramaNa-brAhmaNa AvA dharmanuM pratipAdana karatA nathI.' rAjA kRNika ane subhadrA vagere rANIoe paNa bhagavAnanA dharmopadezanA vakhANa karyA (35-37). te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIranA jayeSTha ziSya indrabhUti gautama nAme gaNadhara mahAvIranI pAse ja dhyAnamAM saMlagna thaI ghora tapa karI rahyA hatA. tapa karatAM karatAM temanA manamAM keTalIka zaMkAo utpanna thaI ane bhagavAna pAse upasthita thaI temaNe jIva ane karmabaMdha viSayaka aneka prazno karyA (38). IsAna (?) dezanI rahenArI, dhokina (?) athavA vADaNa dezanI rahenArI, lAsaka dezanI rahenArI, lausa (?) dezanI rahenArI, siMhalanI rahe terI, draviDanI rahenArI, arabanI rahenArI, puliMdanI rahenArI, pakkaNanI rahenArI, muruM nI rahenArI, zabarI ane pArasanI rahenArI. vAtsyAyananA kAmasUtramAM kaMcukIyA ane mahattarikAno ullekha che. temanA dvArA aMtaHpuranI rANIo rAjA pAse saMdeza mokalatI. juo-jagadIza candra jaina, jaina sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 54-55. IndrabhUti mahAvIranA prathama gaNadhara hatA. bAkInA gaNadharonA nAma che-agnibhUti, vAyubhUti, vyakta, sudharmA, paMDita, mauryaputra, akaMpita, acalabhrAtA, metArya ane prabhAsa. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika 1 3 manuSyonA bhavasaMbaMdhI praznonA uttara ApatAM mahAvIre aneka viSayonuM pratipAdana karyuM- daMDanA prakAro: lokhaMDa ke lAkaDAnA baMdhanamAM hAtha-paga bAMdhI devA (aMDubaddhaga), loDhAnI jaMjIramAM paga bAMdhI devA (Nialabaddhaga), pagamAM bhAre lAkaDuM bAMdhI devuM (haDibaddhaga), jelamAM nAkhavuM (cAragabaddhaga), hAtha, paga, kAna, nAka, hoTha, jIbha, mAthuM, murava (garadananI nasa), udara ane liMga (kaccha)no cheda karavo, kalejAnuM mAMsa kheMcI levuM, AMkha, dAMta, aMDakoza ane garadana kheMcI levAM, zarIranA cokhA jevaDA nAnA TUkaDA karI devA, A TUkaDA baLajabarIthI khavarAvavA, doraDAthI bAMdhI khADAmAM laTakAvavuM, hAtha bAMdhI vRkSanI DALIe laTakAvI devuM, caMdananI mAphaka pIsavuM, lAkaDAnI mAphaka phADavuM, zeraDInI mAphaka cholavuM, zULI para caDAvavuM, mAthAnI ArapAra zULa parovI devI, khAramAM DUbADI devuM, cAmaDAnI mAphaka utaraDI levuM, liMga toDavuM, dAvAnaLamAM saLagAvI devuM ane kIcaDamAM DUbADI devuM. mRtyunA prakAro : bhUkha vagerethI pIDAIne marI javuM, IndriyonI paravazatAnA kAraNe marI javuM, nidAna (icchA) karIne marI javuM, aMdaranA ghAthI marI javuM, parvata ke vRkSa parathI paDIne athavA nirjaLa dezamAM pANI vinA marI javuM, pANImAM DUbIne marI javuM, viSabhakSaNa karIne athavA zastraghAtathI maravuM, phAMsI para laTakI javuM, gIdha pakSIo vaDe phADI khavAyuM athavA koI jaMgalamAM prANatyAga karavo (38). vidhavA strIo : jemanA pati marI gayA hoya, je bALavidhavA banI gaI hoya, jeno tyAga karavAmAM Avyo hoya, mAtA-pitA-bhAI-pitRgRha ane zvasura dvArA rakSita hoya, puSpagaMdhamAlA-alaMkAra vagereno tyAga karyo hoya, snAnanA abhAve je zuddha ane svaccha na rahetI hoya, dUdha-dahIM-mAkhaNa-tela-goLa-mIThuM-madha-madya-mAMsano jemaNe tyAga karyo hoya tathA jemanI icchAo, AraMbha ane parigraha ochA thaI gayA hoya (38). 1. daMDanA prakAro vagere mATe praznavyAkaraNasUtra (12, pR. 50 a vagere) paNa jovuM joIe. 2. TIkAkAre Ano artha karyo che- romaNi yadyapi strI na manta tathA vAtpara vijyapati tapradAm ! (pR. 168). Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vratI ane sAdhu : gautama--temanI pAse eka nAnakaDo baLada hoya che, jenA gaLAmAM koDIonI mALA bAMdhI hoya che. A baLada lokono caraNasparza kare che. bhikSA mAgatI vakhate gautama sAdhuo A baLadane sAthe rAkhe che.1 * gopratika--govrata rAkhanArA. je vakhate gAya gAmanI bahAra jAya tyAre A loko paNa tenI sAthe sAthe jAya che. jyAre te care che tyAre A badhA paNa caravA lAge che, pANI pIve che to teo paNa pANI pIvA lAge che, ane jyAre sUve che tyAre teo paNa sUI jAya che. gAyanI mAphaka A sAdhuo paNa ghAsa-pAMdaDAMnuM ja bhojana kare che. gRhidharma--teo deva ane atithi vagerene dAna ApI saMtuSTa kare che ane gRhasthadharmanuM pAlana kare che. dharmaciMtaka-dharmazAstranA vAcako. aMgabAhya Agamo 3 aviruddha--je devatA, rAjA, mAtA, pitA, pazu vagerenI samAna bhAve bhakti kare che, jema ke vaizyAyanaputra.ae badhAno vinaya karavAne kAraNe teo vinayavAdI tarIke paNa oLakhAya che. viruddha--akriyAvAdIone viruddha kahe che. puNya-pApa, paraloka vageremAM teo vizvAsa karatA nathI. vRddha--jemaNe vRddhAvasthAmAM dIkSA grahaNa karI hoya. zrAvaka-dharmazAstra sAMbhaLanArA brAhmaNo. 1. aMguttaranikAya (3, pR. 276)mAM gotamaka sAdhuono ullekha che. 2. jijhanikAya (3, pR. 387 vagere ane TIkA) tathA lalitavista2 (pR. 248)mAM govratika sAdhuono ullekha maLe che. 3. anuyogadvA2sUtra (20)nI TIkAmAM yAjJavalkya vagere RSipraNIta dharmasaMhitAonuM ciMtana ane tadanusAra AcaraNa karanArAone dharmaciMtaka kahevAmAM AvyA che. 4. jyAre mahAvIra vihAra karatA karatA gozAlaka sAthe kumbhagAma AvyA tyAre tyAM vesAyaNa potAnA baMne hAtha UMcA karIne, prANAmA pravrajyApUrvaka tapa karI rahyo hato. A tapa anusAra sAdhu, rAjA, hAthI, ghoDo, kAgaDo vagere je koIne paNa jue tene namaskAra karato (Avazyaka niryukti 494; AvazyakacUrNi, pR. 298). tApraliminA mauryaputra tAmalie paNa prANAmA pravrajyA lIdhI hatI (bhagavatIsUtra 3, 1). aMguttaranikAya (3, pR. 276)mAM aviruddhakono ullekha maLe che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika 15 A gautama vagere uparokta sAdhuo sarasIyA telane choDIne nava raso-dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, madha ane mAMsanuM bhakSaNa karatA nathI (38), gaMgAtaTavAsI vAnaprastha tApaso : horiya-agnihotra karanArA. pottiya-vastradhArI. koriya-bhUmi para sUnArA. jaNaI-yajJa karanArA. saTTaI-zraddhAzIla. thAlaI-badho sAmAna upADIne cAlanArA. huMbauTTa-kuMDI laIne cAlanArA. daMtuSpaliya-dAMtathI cAvIne khAnArA. ummasjaka-unmajjana (DUbakI) mAtrathI snAna karanArA. sammasjaka-anekavAra DUbakI mArI snAna karanArA. nimajjaka-snAna karatI vakhate kSaNabhara jaLamAM nimagna rahenArA. saMpanbAla-zarIra para mATI lagAvI snAna karanArA. dakhriNa kUlaga-gaMgAnA dakSiNa kinArA para rahenArA. uttarakUlaga-gaMgAnA uttara kinArA para rahenArA. saMkhadhamaka-zaMkha vagADIne bhojana karanArA, jethI bhojana karatI vakhate koI bIjI vyakti AvI na jAya. kUladhamaka-kinArA upara UbhA rahIne avAja karIne bhojana karanArA. miyaluddhaya-pazubhakSaNa karanArA. haWitAvasa-je hAthIne mArIne ghaNA samaya sudhI tenuM bhakSaNa karatA rahe. A tapasvIonuM ema kahevuM che ke teo eka varSamAM eka hAthIne ja mArIne mAtra eka ja pApano saMcaya kare che ane e rIte aneka jIvone mAravAnA pApamAMthI bacI jAya che. 1 uDaMDaka-je daMDo UMco rAkhIne cAle che. 1. sUtrakRtAMga (2, 6)mAM hastitApasIno ullekha che. TIkAkAra anusAra bauddha bhikSuone hastitApasa kahevAmAM AvyA che. lalitavistara (pR. 248)mAM hastivrata tApasIno ullekha che. 2. AcArAMgacUrNi (pa, pR. 169)mAM uphaMDaga, boDiya ane sarabdha sAdhuone zarIramAtra-parigrahI ane pANipuTa-bhojI kahevAmAM AvyA che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 1. aMgabAhya Agamo disApokkhIje jaLa dvArA dizAo siMcita karIne puSpa, phaLa vagere ekaThAM karatA hoya. vakkavAsI--valkala vastro paheranArA. 2. aMbuvAsI--jaLamAM rahenArA. bilavAsI--guphAmAM rahenArA. jalavAsI--jaLamAM DUbakI mArIne beThA rahenArA. velavAsI--samudra kinAre rahenArA. sevAlabhakkhI--zevALa khAIne rahenArA. aneka tapasvIo kaMdamULa, chAla, pAMdaDAM, phUla ane bI khAIne rahetA hatA, aneka saDelA kaMdamULa vagerenuM bhakSaNa karatA hatA. snAna karatA rahevAthI temanuM zarIra pILuM paDI jatuM ane AtApanA tathA paMcAgnitapathI teo potAnA zarIrane tapAvatA (38). rukkhamUliA--vRkSanI nIce rahenArA. aMbubhakkhI--jalabhakSaNa karanArA. vAubhIhavA pIne rahenArA. bhagavatI (11-9)mAM hastinApuranA ziva rAjarSinI tapasyAnuM varNana maLe che, je dizAprokSaka tapasvIo pAse jaIne dIkSita thayA hatA. te baMne hAtha UMcA rAkhI chaTThamachaTTha tapa karatA hatA. prathama chaTThama tapanA pAraNAnA divase te pUrva dizAne siMcita karIne soma mahArAjanI vaMdanA-pUjA karI kaMda-mULa-phaLa vagere vaDe potAnI TopalI bharI letA. tyArapachI potAnI kuTImAM pahoMcI vedI lIMpIgUMpI zuddha karatA ane pachI gaMgAsnAna karatA. tyArabAda darbha, kuza ane retI vaDe bIjI vedI banAvatA, maMthanakASTha dvArA araNI dhasIne agni peTAvatA, madha, ghI ane cokhA dvArA agnimAM homa karatA, ane caru pakAvIne vaisTadeva (agni)nI pUjA karatA. tyArabAda atithione bhojana karAvI pote bhojana karatA. pachI te bIjI vAra chaTThamachaTTha tapa karatA. A vakhate dakSiNa dizAnA adhipati yamanI pUjA karatA. trIjI vAra pazcima dizAnA adhipati varuNa ane cothI vAra uttara dizAnA adhipati vaizramaNa mahArAjanI pUjA karatA. banArasano somila nAme tapasvI paNa cAra dizAono pUjaka hato (nirayAvaliyA 3, pR. 39). rAjA prasannacaMdra paNa potAnI rANI sahita dizAprokSakonA dharmamAM dIkSita thayo hato (AvazyakacUrNi, pR. 457). A tapasvIo mATe nirayAvaliyA sUtra (3, pR. 24-25) paNa jovuM joIe. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aupAtika pravrujita zramaNo : saMkhA--sAMkhyo. joIyoganA anuyAyIo. kavila-kapilane mAnanArA. bhiuccabhRgu RSinA anuyAyIo. haMsa--je parvata, khINa, mArga, Azrama, devamaMdira ane bagIcAomAM rahetA hoya tathA bhikSA mATe gAmamAM paryaTana karatA hoya. paramahaMsa--je nadItaTa ane saMgama-pradezomAM rahetA hoya tathA cIra, kaupIna ane kuzano tyAga karI prANa tyAga karatA hoya. bahuudaya--je gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAta rahetA hoya. kuDivvaya--je gharamAM rahetA hoya tathA krodha, lobha ane moharahita banI ahaMkArano tyAga karavA mATe prayatnazIla hoya.1 karNAparivvAyaga--kRSNa parivrAjaka athavA nArAyaNanA bhakto (38). brAhmaNa parivrAjako : kaMDu (athavA kaN) karakaMDu, aMbaDa, parAsara, kaNDadIvAyaNa, devagupta ane NAya. kSatriya parivrAjako : selaI, sasihAra (sasihara athavA masihAra ?), NagaMI (nagnajita), 17 1. hirabhadre SaDdarzanasamuccaya (pR. 8) tathA eca.eca.vilsane rilIjiyansa oNpha hiMdujha, bhAga 1 (pR. 31 vagere)mAM haMsa, 5ramahaMsa vagerenuM varNana karyuM che. 2. RSibhASita, therIgAthA (116) ane mahAbhArata (1.114.35)mAM ullekha che. 3. kaSTadIvAyaNano jAtaka (4, pR. 83, 87) ane mahAbhArata (1. 114.45)mAM ullekha che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhagaI, videha, rAyArAya (?) rAyArAma (?) ane bala (?). A parivrAjako Rgveda, yajurveda, sAmaveda, itihAsa ane nighaMTunA sAMgopAMga vettA, SaSThitaMtramAM vizArada, gaNita, zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, nirukta ane jyotiSazAstra tathA anya brAhmaNagraMthomAM niSNAta hatA. teo dAna, zauca ane tIrthasnAnano upadeza ApatA. temanuM ema kahevuM hatuM ke je padArtha azuci che te mATI vaDe dhovAthI pavitra banI jAya che ane ame nirmaLa AcAra tathA niravadya vyavahArathI yukta banI abhiSekajaLa vaDe potAne pavitra karI svarga prApta karIzuM. A parivrAjako kUvA, taLAva, nadI, vAva, puSkariNI, dIrthikA, guMjAlikA, sarovara ane sAgaramAM praveza karatA nahi; gADI, pAlakhI vageremAM besatA nahi; ghoDA, hAthI, UMTa, baLada, bheMsa ke gadheDA para savAra thatA nahi; naTa, mAgadha vagerenA khela jotA nahi; lIlI vanaspatino lepa ane unmUlana vagere karatA nahi; bhaktakathA, dezakathA, rAjakathA ane corakathA kahetA nahi tathA anarthadaMDa karatA nahi. teo loDhuM, pItaLa, tAMbu, jasata, sIsuM, cAMdI ke sonAnA tathA anya bahumUlya pAtro dhAraNa karatA nahi; mAtra tuMbaDuM, lAkaDuM ke mATInA pAtro ja rAkhatA. jAta-jAtanA raMgaberaMgI vastro paheratA nahi, mAtra bhagavA vastro (dhAuratta) ja paheratA. hAra, ardhahAra vagere kImatI AbhUSaNo paheratA nahi, mAtra eka tAMbAnI vIMTI paheratA. mALAo dhAraNa karatA nahi, mAtra eka karNapUra ja paheratA. agaru, caMdana ane kaMku vaDe potAnA zarIra para lepa karatA nahi, mAtra gaMgAnI mATIno ja upayoga karI zakatA. teo kIcaDa vinAnuM vahetuM, gaLeluM athavA to koIe ApeluM, magadha dezanA eka prastha` jeTaluM svaccha pANI mAtra pIvA mATe letA, thALI, camacA dhovA athavA snAna vagere karavA mATe nahi, A parivrAjako marIne brahmalokamAM utpanna thatA (38). ammaDa parivrAjakanA sAta ziSyo : eka vAra ammaDa parivrAjakanA sAta ziSyoe grISma samaye jeTha mahinAmAM gaMgAne kinAre kinAre kaMpillapura nagarathI purimatAla' tarapha javA mATe prasthAna karyuM. rastAmAM 2 asaI=1 pasaI, 2 pasaI-1 seIyA, 4 seIyA=1 kulaa, 4 kulaa=1 prastha, 4 prastha= 1 ADhaka, 4 Dhaka=1droNa. 1. 2. kapila, pharUkhAbAda jillAmAM, uttarapradezamAM Avela che. 3. A sthAna ayodhyAnuM zAkhAnagara hatuM. (Avazyakaniryukti, 342), aMgabAhya Agamo Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ opapAtika 19 eka moTuM jaMgala AvatuM hatuM. parivrAjakoe pahelAM lIdheluM pANI samApta thaI jatAM temane khUba tarasa lAgI ane najIkamAM koI najare na paDatAM temaNe vicAryuM ke koI jaladAtA zodhavo joIe. paraMtu tyAM koI jaladAtA najare paDyo nahi. temaNe vicAryuM ke jo ApaNe Apatti samaye vagara ApeluM jaLa vAparIzuM to tapabhraSTa thaI jaIzuM. AvI dazAmAM sAruM e che ke ApaNe potAnA tridaMDa, kuMDikA (kamaMDalu), kaMcaNiyA (rudrAkSanI mALA), karoDiyA (mATInuM vAsaNa), bisiyA (Asana), chaNAlaya (tripAI), aMkuza, kesariyA (saphAI karavAnuM vastra), pavittiyA (aMgUThI), gaNettiyA (hAthanuM AbhUSaNa), chatrI, joDAM, pAdukA ane bhagavA kapaDAM ekAMtamAM mUkI, gaMgAmAM praveza karI, retI para paryaka AsanapUrvaka pUrvAbhimukha besIne, saMlekhanApUrvaka bhojana-pANIno tyAga karI, vRkSanI mAphaka nizcaLa ane AkAMkSArahita banI jIvanano parityAga karIe. Avo nizcaya karI arihaMto, zramaNa bhagavAna mahAvIra ane dharmAcArya ammaDa parivrAjakane namaskAra karI teo kahevA lAgyA-"pahelAM ame ammaDa parivrAjaka pAse mAvajIvana sthULa prANAtipAta, sthULa mRSAvAda, sthUla adattAdAna, dhULa maithuna ane sthULa parigrahano tyAga karyo hato. have ame mahAvIrane sAkSI rAkhIne samasta prANAtipAta vagere pApono, badhA prakAranA krodha, mAna, mAyA, lobha vagereno, badhA prakAranA azana, pAna vagere manojJa padArthono tyAga karIe chIe; amane zIta, uSNa, kSudhA, tRSA, dezamazaka vagere parISaho bAdhA na karo." Ama bolI teoe saMlekhanApUrvaka zarIrano tyAga karyo. (39). ammaDa parivrAjaka : ammaDa parivrAjaka kaMpillapura nagaramAM mAtra so gharamAMthI AhAra leto hato ane so gharamAM vAsa svIkArato hato. teNe chaTTamachaThTha tapokarma vaDe sUrya sAme banne hAtha UMcA rAkhI AtApanAbhUmi para AtApanA karatAM avadhijJAna prApta karyuM. te jaLamAM praveza karato nahi, gADI vageremAM besato nahi, gaMgAnI mATI uparAMta anya koI vastuno zarIra para lepa karato nahi. potAnA mATe banAveluM AdhAkarma, dezika vagere bhojana grahaNa karato nahi. kAMtAra-bhakta, durmikSa-bhakta, prApUrNaka-bhakta (atithio mATe banAveluM bhojana) tathA durtinamAM banAveluM bhojana grahaNa karato nahi. apadhyAna, pramAdacaryA, hiMsApradhAna ane pApakarmano upadeza Apato nahi. te kIcaDarahita vahetuM, gaLeluM, magadha dezanA ardhA ADhaka mApanuM svaccha jaLa mAtra pIvA mATe grahaNa karato; thALI, camacA dhovA athavA snAna mATe nahi. ahatuM ane ati cetyo choDIne zAkya vagere koI bIjA dharmagurune namaskAra karato nahi. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 aMgabAhya Agamo saMkhanApUrvaka kALadharma pAmIne te brahmalokamAM utpanna thayo." - devalokathI zruta thaIne ammaDa parivrAjaka mahAvidehamAM utpanna thayo. tenA janmadivasanI khuzImAM pahelA divase ThiivaDiyara (sthitipatitA) utsava, bIjA divase caMdra-sUryadarzana ane chaThThA divase jAgarika (rAtrijAgaraNa) utsava ujavavAmAM Avyo. tyArapachI agiyAramA divase sUtaka vItI jatAM bAramA divase nAmakaraNa karavAmAM AvyuM ane bALakanuM daDhapratijJa nAma pADavAmAM AvyuM. ATha varSa pUrAM thatAM tene zubha tithi ane nakSatramAM bhaNavA mATe kalAcArya pAse mokalavAmAM Avyo. tyAM tene nIce pramANenI botera kaLAonuM zikSaNa ApavAmAM AvyuM- 1 leha (lekhana), 2 gaNiya (gaNita), 3 rUva (citra banAvavuM), 4 naTTa (nRtya), pa vAiya (vAcitra) 6 saragaya (sAta svaronuM jJAna) 7 pokharagaya (mRdaMga vagere vagADavAnuM jJAna) 8 samatAla (gIta vagerenA samatAlanuM jJAna) 9 jUya (jugAra), 10 jaNavaya (eka prakArano jugAra), 11 pAsaya (pAsAonuM jJAna) 1. amarasUrinuM aMbAcaritra paNa jovuM joIe. 2. sthitI tatha nI vA mAthAM patatA-patA yA putrananamahAprakriyA (bhagavatI 11-11 TIkA). 3. mahAvIrano janma thayo tyAre pahelA divase sthiti patitA, bIjA divase candrasUryadarzana ane chaThThA divase dharmajAgarikA ujavavAno ullekha che (kalpasUtra 5, pR. 81-82). nAyAdhammakahAo (1, pR. 36 a)mAM pahelAM divase jAtakarma, pachI jAgarikA, pachI candra-sUryadarzana vagereno ullekha che. bhagavatIsUtra (11-11)mAM pahelA dasa divasa sudhI sthitipatitA, pachI candrasUryadarzana, jAgarikA, nAmakaraNa, paraMgAmaNa (ghUMTaNiye cAlavuM), caMkramaNa, jemAmaNa, piMDavardhana, pappAvaNa (prajalpana), karNavedha, saMvatsarapratilekha (varasagAMTha), colo paNa (cUDAkarma), upanayana, kalAgrahaNa vagereno ullekha che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 papAtika 12 aDhAvaya (copATa), 13 poTekavya (zIrghakavitva), 14dagamaTTiya (mizrita dravyonI pRthakkaraNa-vidyA), 15 aSNavihi (pAkavidyA), 16 pANavihi (pANI svaccha karavAnI tathA tenA guNa-doSa pArakhavAnI vidyA athavA jalapAnanI vidhi), 17 vaFvihi (vastra paheravAnI vidyA), 18 vilavaNavihi (kezara, caMdana vagerenA lepa karavAnI vidyA); 19 sayaNavihi (palaMga, bistarA vagerenA parimANanuM jJAna athavA zayanasaMbaMdhI jJAna). 20ajja (AryA chaMdanA bheda-prabhedonuM jJAna) 21 paheliya (prahelikA-koyaDAnuM jJAna) 22 mAgahiya (mAgadhI chaMdanuM jJAna). 23 gAhA (gAthAnuM jJAna). 24 siloya (zlokanA bheda-prabhedonuM jJAna) 25 hiraNajIttI (cAMdInAM AbhUSaNo paheravAnuM jJAna) 26 suvaNajuttI (sonAnAM AbhUSaNo paheravAnuM jJAna) 27 curNajurI (snAna, maMjana vagere mATe cUrNa banAvavAnI yukti) 28 AbharaNavihi (AbharaNo paheravAnI vidhi) 29 taruNIpaDikamma (yuvatIone zaNagAravAnI vidhi) 30 thIlakjhaNa (strIonAM lakSaNonuM jJAna) 31 purisalambaNa (puruSonAM lakSaNonuM jJAna) . 32 hayalaSmaNa (ghoDAonAM lakSaNonuM jJAna). 33 gayelakhaNa (hAthIonAM lakSaNonuM jJAna) 34 goNalakhkhaNa (gAyonAM lakSaNonuM jJAna) 35 kukkaDalakhkhaNa (kukaDAonAM lakSaNonuM jJAna). 36 cakkalaSmaNa (cakranAM lakSaNonuM jJAna). 37 chattalambaNa (chatranAM lakSaNonuM jJAna) 38 cammalakhkhaNa (cAmaDAnAM lakSaNonuM jJAna). 39 daMDalakSmaNa (daMDanAM lakSaNonuM jJAna) ja asilakhaNa (talavAranAM lakSaNonuM jJAna) e.A.-4. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo 41 maNilakhkhaNa' (maNinAM lakSaNonuM jJAna) 42 kAkaNIlakhaNa (kAkaNI ratnanAM lakSaNonuM jJAna) 43 vatthavijjA (vAstuvidyA), 44 khaMdhAramANa (senAnAM parimANanuM jJAna) 45 nagaramANa (nagaranAM parimANanuM jJAna). 46 vayUnivesaNa (gharanA pAyA vagere vizenuM jJAna) 47 vUha (bRha-racanAnuM jJAna). 48 paDivUha (pratikaMThInA bhUpanuM jJAna) 49 cAra (grahonI gati vagerenuM jJAna) 50 praticAra (grahonI pratikULa gatinuM jJAna) 51 cakravyuha pa2 garuDabUha pa3 zakaTayUha 54 juddha (yuddha) papa nijuddha (mallayuddha) pa6 juddhAtijuddha (ghorayuddha) pa7 muDhijuddha (muSTiyuddha) 58 bAhujuddha (bAhuyuddha) 59 layAjuddha (latAnI mAphaka zatrune vIMTaLAIne yuddha karavuM) 60 Isatya (iSa arthAt bANa ane astronuM jJAna) 61 charuppavAya (khagavidyA) 62 dhaNubeya (dhanurveda) 63 hiraNapAga (cAMdI banAvavAnA kImiyA) 64 suvaNapAga (sonuM banAvavAnA kImiyA) 65 vaTTapeDa (vastrano khela banAvavo) 66 suttakheDa" (doraDAM ke dorI vaDe khela karavo) 67 NAliyAkheDa (eka prakArano jugAra) 1. haya-ga-goNa-kukDa-chatta-asi-maNi ane kAkiNI lakSaNa kalAonI vyAkhyA bRhatsaMhitA (kramaza: adhyAya 67, 65, 66, 60, 62, 72, 49 ane 79)mAM karavAmAM AvI che. 2. kuTTinamatam (124)mAM sUtrakrIDAno ullekha che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 3 papAtika 68 pattazkeja (patraracanA)* 69 kaDacchajja (aneka vastuone kramathI chevI) 70 sajIva (mRta dhAtuone svAbhAvika rUpamAM pheravavI) 71 nijIva (suvarNa vagere dhAtuone mAravI) 72 sauNaruara (zukana ane vibhinna avAjonuM jJAna) kaLAonuM zikSaNa samApta karyA pachI daDhapratijJanA mAtA-pitAe kalAcAryane vipula bhojana, pAna tathA vastrAlaMkAra vagere vaDe sammAnita karI prItidAna ApyuM. daDhapratijJa 72 kaLAomAM paMDita, 18 dezI bhASAomAM vizArada, gIta, gaMdharva ane nATyamAM patracchedyano ullekha kuTTinamatam (236) ane kAdaMbarI (pR. 126, kAle AvRtti)mAM maLe che. A graMtho anusAra patraracanAno artha che dIvAla ke bhUmi para citraracanAnI kaLA. jaMbUDhIpaprajJaptinI TIkA pramANe Ano artha thAya che patronA chedanamAM hastalAghava pradarzita karavuM-aSTottarazatapatrA madhye vivakSitasaMkhyAkapatracchedane hastalAghavam / sajIva ane nirjIvano ullekha dazakumAracarita (kAle AvRtti 2, pR. 66)mAM maLe che. caraka ane suzrutamAM dhAtuonI mAraNavidhi ApavAmAM AvI che. 3. Ano ullekha bRhatsaMhitA (adhyAya 87)mAM maLe che. mUlasarvAstivAdanA vinayavastumAM paNa sarvabhUtarutano ullekha che. 4. 72 kaLAomAM ghaNIbadhI kaLAono ekabIjAmAM aMtarbhAva thaI jAya che. vAtsyAyananA kAmasUtramAM 64 kaLAono ullekha che. A kaLAonI sAthe uparyukta 72 kaLAonI tulanA paM. becaradAsajIe potAnI "mahAvIranI dharmakathAo' (pR. 193 vagere)mAM karI che. jaMbUdvIpaprajJaptinI TIkA (2, pR. 139 vagere)mAM strIonI 64 kaLAonI vyAkhyA karavAmAM AvI che. kaLAo mATe juo-nAyAdhammakahAo (1, pR. 21), samavAyAMga (pR. 77 a), rAyapAsaNaya (sUtra 211), jebUdvIpaprajJapiTIkA (pR. 2, 136 vagere), amUlyacandrasena- sozyala lAIpha Ina jaina sisTama oNpha ejyukezana, pR. 74 vagere. 5. magadha, mAlava, mahArASTra, lATa, karNATa, draviDa, gauDa, vidarbha vagere dezomAM bolAtI bhASAo. jaina zramaNo mATe dezI bhASAonuM jJAna Avazyaka darzAvavAmAM AvyuM che. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 aMgabAhya Agamo kuzaLa, hAthI, ghoDA ane ratha para besI yuddha karanAra, bAhuo vaDe yuddha karanAra tathA atyaMta vIra ane sAhasI banI gayo. kALAMtare zramaNa dharma svIkArI teNe siddhagati prApta karI (40). AjIviko : dugharaMtariyA-eka gharethI bhikSA grahaNa karI be ghara choDI bhikSA lenAra. tigharaMtariyA-eka gharethI bhikSA grahaNa karI traNa ghara choDI bhikSA lenAra. sattagharatariyA-eka gharethI bhikSA grahaNa karI sAta ghara choDI bhikSA lenAra. uppalabeMTiyA-kamaLanA dAMDalA khAIne rahenAra. gharasamudANiya-dareka gharethI bhikSA lenAra. vijuaMtariyA-vIjaLI paDavAnA samaye bhikSA na lenAra. uTTiyasamaNa--koI moTA mATInA vAsaNamAM besI tapa karanAra. A zramaNo marIne azruta svargamAM utpanna thAya che. anya zramaNo : anukkosiya-AtmaprazaMsA karanArA. paraMparivAiya-paraniMdA karanArA, avarNavAdI. bhUkamiya-varagrasta lokone bhUti (rAkha) ApI nirogI banAvanArA. bhujjo bhukko koyikAraka saubhAgyanI vRddhi mATe vAraMvAra snAna vagere karanArA. AjIvika matanA anuyAyI gozAla ane mahAvIra sAthe-sAthe rahyA hovAno ullekha bhagavatIsUtra (15)mAM Ave che. AjIvikA matano janma gozAlathI 117 varSa pUrve thayo hato. gozAla ATha mahAnimittono jJAtA hato tathA Arya kAlake AjIvika zramaNo pAsethI nimittavidyAnuM adhyayana karyuM hatuM. (paMcakalpacUrNi, paM. kalyANavijayanA "zramaNa bhagavAna mahAvIra', pR. 260 para ulikhita). sthAnAMga (4-309)mAM AjIvikonA ugra tapanuM varNana che. vizeSa mATe juo-jagadIza candra jaina, lAIpha Ina ensiyanTa InDiyA, pR. 207 vagere, jaina Agama meM bhAratIya samAja, pR. 419-425 tathA e. ela. bAzama, hisTrI enDa DaoNkTrInsa oNpha dhI AjIvikAjha, 2. bhagavatI (1-2)mAM temane kilveiSaka kahevAmAM AvyA che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAtika 25 sAta nihnavo : bahura-A mata anusAra kArya kriyAnA aMtima samaye pUrNa thAya che, kriyamANa avasthAmAM nahi. A matano pravartaka jamAli' hato. jIvapaesiya-jIvamAM eka paNa pradeza ocho hotAM tene jIva kahI zakAya nahi, AthI je eka pradezanA pUrNa thavAthI tene jIva kahevAmAM Ave che te eka pradeza ja jIva che. tiSyagupta A matanA pravartaka manAya che. avattiya-A mata anusAra samasta jagata avyakta che ane zramaNa, deva, rAjA vageremAM koI bheda nathI. ASADhAcArya A matanA pravartaka hovAnuM kahevAya che.' sAmuzkeiya-A matavALA naraka vagere bhAvone kSaNasthAyI hovAnuM mAne che. azvamitra A matanA saMsthApaka gaNAya che.* dokiriyA-A mata anusAra jIva eka ja samaye zIta ane uSNa baMne vedanAono anubhava kare che. gaMgAcArya A matanA pravartaka che." terAsiya-A matavALA jIva, ajIva ane no jIva rUpI trirAzi mAne che. rohagupta A matana 1. jamAli mahAvIranI jayeSTha bhaginI sudarzanAno putra tathA temanI putrI priyadarzanAno pati hato. jamAli khattiyakuMDaggAmano rAjakumAra hato ane gRhastha dharmano tyAga karI mahAvIranI pAse teNe zramaNa-dIkSA grahaNa karI hatI, paraMtu AgaLa jatAM guru-ziSyamAM matabheda pedA thayo ane jamAlie potAno svataMtra mata sthApyo. priyadarzanAe pahelAM jamAlino dharma svIkAryo paraMtu pachIthI te mahAvIranI anuyAyinI banI gaI. A matanuM pravartana mahAvIranI jJAnotpatti pachI cauda varSa pachI temanA jIvanakALamAM ja thayuM hatuM. 2. tiSyagupta 14 pUrvonA vettA AcArya vasunA ziSya hatA. A matanI utpatti mahAvIrane kevaLajJAna utpanna thayA pachI 16 varSa pachI temanA jIvanakALamAM ja thaI hatI. 3. mahAvIranA mokSagamana pachI 214 varSa bAda A matanI utpatti thaI hatI. 4. mahAvIranA mokSagamana pachI 220 varSa bAda A matanI utpatti thaI hatI. 5. mahAvIranA mokSagamana pachI 228 varSa bAda A matanI utpatti thaI hatI. 6. rohagupta saDUlaya nAme paNa oLakhAtA hatA. teo vaizeSika matanA pravartaka hatA. mahAvIranA mokSagamananA 544 varSa pachI A matanI utpatti thaI hatI. kalpasUtra (8, pR. 228 a) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 aMgabAhya Agamo abaddhiya-A mata anusAra jIva potAnA karmo vaDe baddha nathI. goSThAmAhila A matanA pravartaka che.' sUtra 42-43mAM kevalIsamudyAta tathA siddhikSetra ane ISa-AbhAra pRthvInuM varNana karavAmAM AvyuM che. * * * anusAra terAsiyo AryamahAgirinA ziSyo hatA, tathA samavAyAMganI TIkA (22, pR. 39 a) anusAra teo gozAla-pratipAdita matane mAnatA hatA. A matanI utpatti mahAvIranA mokSagamananA 584 varSa bAda thayAnuM mAnavAmAM Ave che. vizeSa mATe juo-sthAnAMga (587), Avazyakaniyukti, (779 vagere), bhASya (125 vagere), cUrNi (pR. 416 vagere); uttarAdhyayana TIkA (3, pR. 68 a-75); bhagavatI (9-33); samavAyAMga (22), tathA sthAnAMga-samavAyAMga (gujarAtI) pR. 327 vagere Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prakaraNa rAjapraznIya rAyapaNAMya (rAjapraznIya) jaina AgamomAM bIjuM mahattvapUrNa upAMga che. temAM 217 sUtro che. pahelA bhAgamAM sUriyAbha deva mahAvIra pAse upasthita thaI nRtya kare che ane vividha nATako racAve che. ahIM tenA vimAna (prAsAda)nuM vistRta 1. (a) malayagirikRta TIkAsahita-dhanapata siMha, I.sa.1880, kalakattA; Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa.1925; gUrjara graMtharatna kAryAlaya, amadAvAda, I.sa.1938. (ba) hiMdI anuvAda sahita, amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, haidarAbAda, I.sa.1920. (i) gujarAtI anuvAda - paM. becaradAsa jIvarAja dozI, lAdhAjI svAmI pustakAlaya, lIMbaDI, I.sa.1935. (I) saMskRta vyAkhyA ane tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe-muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1965. (u) mULa, jinendravijayagaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa-zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1977 (U) (mULa) ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980. (e) hiMdI anuvAda sahita-madhukara muni. chaganalAla zAstrI, Agama prakAzana samiti, bAvara, I.sa.1982. naMdIsUtramAM Ane rAyapaseNiya kahevAmAM AvyuM che. A upAMganA TIkAkAra malayagirie rAyapAseNIe nAma svIkAryuM che, jenuM saMskRta rUpa teo rAganIyaM-nAneSa parva-kare che. tattvArthavRttikAra siddhasenagaNie Ano rAjaprasenakIya ane municandrasUrie rAjaprasenajita rUpe ullekha karyo che. rAyapAsaNayane sUyagaDanuM upAMga siddha karatAM malayagirie lakhyuM che ke je kriyAvAdI, akriyAvAdI vagere pAkhaMDIonA bhedo gaNAvyA che, temAMthI akriyAvAdIonA matanuM AlaMbana laI rAjA pradezIe kezI sAthe praznottara karela che, tethI rAyapasaNayane sUyagaDanuM upAMga mAnavuM joIe (pR. 2). Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 aMgabAhya Agamo varNana karavAmAM AvyuM che. bIjA bhAgamAM pArzvanAthanA pradhAna ziSya kezIkumAra ane zrAvastInA rAjA pradezI vaccenA jIva-ajIva viSayaka saMvAdanuM varNana che. rAjA pradezI jIva ane zarIrane abhinna mAne che ane kezIkumAra tenA matanuM khaMDana karatAM jIvanA svataMtra astitvanA pramANo raju kare che. uvavAIyasUtranI mAphaka A graMthano AraMbha AmalakappA nagarI (bauddha sAhityamAM allakappAno ullekha Ave che. A sthAna zAhabAda jillAmAM masAra ane vaizAlInI vacce Avela hatuM.) nA varNanathI karavAmAM Avela che. AmalakappA : AmalakappA nagarI dhanya-dhAnyAdi vaDe samRddha ane manuSyothI vyApta hatI. seMkaDo-hajAro haLa vaDe ahIM khetI karavAmAM AvatI hatI. kheDUto potAnA khetaromAM zeraDI, java ane cokhA vAvatA tathA gAyo, bheMso ane gheTAM pALatA. ahIMnA loko AnaMda-pramoda mATe kUkaDA ane sAMDha rAkhatA. ahIM suMdara AkAranA caityo ane gaNikA yuvatIonA mahollA hatA. lAMca lenArA, khissAkAtaruo, taskaro ane koTavALo (khaMDarakhiya-daMDapAzika)no ahIM abhAva hato. zramaNone yatheccha bhikSA maLatI. naTa, nartaka, jalla (doraDA para khela karanAra), mala, mauSTika (muThThIthI laDanArA), vidUSaka, kathAvAcaka, plavaka (taravaiyA), rAsagAyaka, zubhAzubha bhaviSya bhAkhanArA, lakha (vAMsa upara khela karanArA), maMkha (citro batAvI bhikSA mAganArA), tUra vagADanArA, tuMbavINA vagADanArA ane tAla daI daI khela karanArA ahIM nivAsa karatA hatA. A nagarI ArAma, udyAna, kUvA, taLAva, dIdheikA (vAva) ane pANInI parabothI zobhatI hatI. cAre tarapha khAI ane khAtathI te zobhatI hatI tathA cakra, gadA, musuMDhI, uroha (chAtImAM IjA pahoMcADanAra), zataknI tathA chidrarahita daravAjAone kAraNe temAM praveza karavo muzkela hato. A nagarI vakra prAkAra (killo)thI gherAyelI, kapizIrSako (kAMgarA)thI zobhatI hatI tathA aTArIo, carikA (ghara ane killA vacce hAthI vagerene javA mATeno mArga), dvAra, gopura ane toraNothI zobhAyamAna hatI. gopuranA AgaLA ane IndranIla kuzaLa zilpIo dvArA banAvavAmAM AvyA hatA. ahIMnA bajAromAM vaNiko ane kArIgaro potAno mAla vecatA hatA. AmalakappA nagarInA rAjamArgo suMdara hatA ane hAthI, ghoDA, ratha ane pAlakhIonA AvAgamanathI bharacaka bharelA rahetA (sUtra 1). A nagarInI uttara-pUrvamAM purAtana ane suprasiddha AmrazAlavana nAme eka caitya hatuM. A caitya vedI, chatra,dhvajA ane ghaMTAothI zobhatuM hatuM. rUMchAdAra mArjanI 1. juo-bI.sI. lAhA, yogrophI oNpha arlI buddhijhama, pR. 24 vagere. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 29 (sAvaraNI) vaDe ahIM saphAI karavAmAM AvatI. gozIrSa ane raktacaMdana vaDe pAMca AMgaLIonA thApA ahIM pADelA hatA. dvAra para caMdana-kaLaza rAkhyA hatA, toraNo bAMdhyAM hatAM ane puSpamALAo laTakI rahI hatI. A caitya vividha raMganAM puSpo, kuMduruka (agara), turuSka (lobAna) ane dhUpasaLIonI sugaMdhathI mahekatuM hatuM. naTa, nartako vagere ahIM potAno khela batAvatA ane bhakta loko potAnI manokAmanAnI siddhi mATe pUjA-arcanA karyA karatA (2). A caitya eka vanakhaMDa vaDe gherAyeluM hatuM jemAM aneka prakAranA vRkSo ugelAM hatAM. vRkSo patra, puSpa ane phaLo vaDe AcchAdita hatAM jenA para vividha pakSIo krIDA karatA hatA. A vRkSo jAta-jAtanI velothI vIMTaLAyelA hatAM. ahIM ratha vagere vAhano UbhA rAkhavAmAM AvatAM (3). caMpA nagarImAM seya nAme rAjA rAjaya karato hato. A rAjA kulIna, rAjalakSaNothI saMpanna, rAjyAbhiSikta, vipula bhavana, zayana, Asana, yAna, vAhana, sonuM, cAMdI, dAsa ane dAsIono svAmI hato tathA koSa, koThAgAra ane AyudhAgArano adhipati hato (5). rAjA sayanI rANI dhAriNI lakSaNa ane vyaMjanayukta, sarvAMgasuMdarI ane vArtAlApa vageremAM kuzaLa hatI. rAjA ane rANI kAma-bhogonuM sevana karatAM karatAM sukhapUrvaka samaya pasAra karatA hatA (6). eka vakhatanI vAta che, mahAvIra aneka zramaNo ane zramaNIothI gherAIne prAmAnugrAma vihAra karatA karatA AmalakappA nagarImAM padhAryA ane nagarInI bahAra uttara-pUrvamAM Avela AmrazAlavana caityamAM pUrvavarNita vanakhaMDa vaDe suzobhita azoka vRkSanI nIce, pUrva tarapha mukha karIne eka zIlApaTTa para paryakAsanapUrvaka besIne saMyama ane tapamAM lIna thaI gayA (7-9). jyAre mahAvIra AmalakappA nagarImAM padhAryA tyAre nagarImAM kolAhala macI gayo ane loko kahevA lAgyA : "he devAnupriyo ! zramaNa bhagavAna mahAvIra 1, ThANAMga (8.621)mAM mahAvIra vaDe dIkSita karavAmAM Avela ATha rAjAomAM seyano paNa ullekha che. ThANAMganA TIkAkAra abhayadeva anusAra A rAjA AmalakappAno svAmI hato. malayagirie seyanuM saMskRta rUpAMtara zveta karela che. rANI dhAriNIne uvavAiyasUtramAM rAjA kRNikanI rANI kahevAmAM Avela che. AmalakappAcaMpA, AmrapAlavana-pUrNabhadra ane kUNika-seya vagerenuM varNana rAyapAseNaIya ane vivAdayamAM ekasamAna che. dhAriNInA nAmanI jagyAe ahIM bIjuM koI nAma hovuM joItuM hatuM, saMbhava che ke badalavAnuM rahI gayuM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 aMgabAhya Agamo nagarImAM padhAryA che. jyAre temanAM nAma-gotranuM zravaNa karavuM paNa mahAphaLadAyaka che tyAre temanI pAse jaI temanI vaMdanA karavI, kuzaLavArtA pUchavI ane temanI paryApAsanA ka2vI keTalI phaLadAyaka thaze ? cAlo, he devAnupriyo ! ApaNe mahAvIranI vaMdanA karIe, temano satkAra karIe ane vinayapUrvaka temanI upAsanA karIe. tenAthI ApaNane A loka ane paralokamAM sukhanI prApti thaze.' Ama vicArI aneka ugra, ugraputra, bhoga, bhogaputra, rAjanya, kSatriya, kSatriyaputra, bhaTa, bhaTaputra, yoddhA, yoddhAputra, prazAstA, mallakI, mallakIputra, licchavI, licchavIputra tathA aneka mAMDalika rAjAo, yuvarAjo, koTavALo (talavara), sImAprAMtanA adhipatio, parivAranA svAmIo, Ilyo (dhanapatio), zreSThI, senApati ane sArthavAha vagere koI vaMdana mATe, koI pUjana mATe, koI kutUhalazamana mATe, koI arthanirNaya karavA mATe, koI na sAMbhaLelI vAta sAMbhaLavA mATe, koI sAMbhaLelI vAtano nizcaya karavA mATe, koI artha, hetu ane kAraNo jANavA mATe--AmrazAlavana caitya tarapha 2vAnA thayA. koIe kahyuM ame muMDita banI zramaNa-pravrajyA laIzuM ane koIe kahyuM ame pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvratonuM pAlana karI gRhasthadharma dhAraNa karIzuM. tyArapachI loko snAna vagere karI, potAnA zarIrane caMdanathI carcita karI, suMdara vastro ane mALAo paherI, maNi, suvarNa tathA hAra, ardhahAra, tisaraya (traNa serano hAra), pAlaMba (gaLAnuM ghareNuM) ane kaTisUtra vagere AbhUSaNo dhAraNa karI mahAvIranA darzana mATe nIkaLyA. koI ghoDA, koI hAthI, koI ratha para ane koI pAlakhImAM besI, to koI page cAlIne AmrazAlavana caityamAM pahoMcyA. zramaNa bhagavAna mahAvIrane dUrathI joIne loko potapotAnA yAna-vAhana parathI nIce utaryA ane bhagavAnanI traNa vAra pradakSiNA karI, temane vinayapUrvaka hAtha joDI, temanI upAsanAmAM lIna banI gayA. rAjA seya ane rANI dhAriNI paNa AmrazAlavanamAM pahoMcI, bhagavAnanI pradakSiNA karI, vinayapUrvaka hAtha joDI temanI upAsanA karavA lAgyA. upasthita janasamudAyane mahAvIre dharmopadeza Apyo (10). mahAvIra pAsethI dharma sAMbhaLI sabhAnA loko atyaMta prasannabhAve kahevA lAgyA : 'bhaMte ! nigraMtha-pravacananuM jeTaluM suMdara pratipAdana Ape karyuM che, teTaluM anya koI zramaNa ke brAhmaNa karatA nathI.' pachI badhA loko potapotAnA ghare pAchA pharyA. rAjA seya ane rANI dhAriNIe paNa mahAvIranA dharmopadezanI prazaMsA karI (11). sUryAbhadeva : te samaye sUryAbha nAme deva divya bhogono upabhoga karato karato saudharma devalokamAM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 31 nivAsa karato hato. teNe potAnA divya jJAna vaDe AmalakA nagarInI bahAra AmrazAlavana caityamAM saMyama ane tapapUrvaka vicaraNa karatA mahAvIrane joyA. te atyaMta prasanna thayo, harSollAsathI tenA kaTaka (kaDAM), bAhubaMdha, bAjubaMdha, mukuTa ane kuMDaLa caMcaLa banI gayAM. te vegapUrvaka potAnA siMhAsana parathI Ubho thayo, pAdapIThathI nIce Utaryo ane teNe pAdukAo utArI. tyArapachI ekazATika uttarAsaMga dhAraNa karI tIrthaMkaranI abhimukha sAta-ATha pagalAM cAlyo. pachI DAbo ghUMTaNa vALIne, jamaNo ghUMTaNa jamIna para rAkhIne, traNa vakhata mastaka jamIna para aDADyuM. pachI saheja UMcA thaI kaMkaNa ane bAhubaMdha vaDe stabdha thayelI baMne bhujAone bhegI karI, mastaka 52 aMjali racI, arihaMto ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane namaskAra karI potAnA Asana 52 pUrvAbhimukha thaI besI gayo (12-15). sUryAbhadevanA manamAM vicAra Avyo ke--'bhagavaMtonA nAma-gotranuM zravaNa paNa mahAphaladAyaka che, to pachI temanI pAse pahoMcI temanI vaMdanA karavI, kuzaLakSema pUchavuM ane temanI paryupAsanA karavI kema phaLadAyaka na bane ? koI AryapuruSanA dhArmika vacano zravaNa karavAno avasara maLavo keTalo durlabha che, jyAre temano kalyANakArI upadeza sAMbhaLavAnuM saubhAgya maLe to to kahevAnuM ja zuM ?' Ama vicArI sUryAbhe mahAvIranI vaMdanA ane upAsanA mATe AmalakappA javAno nizcaya karyo. Abhiyogika devone bolAvIne teNe Adeza Apyo--'he devAnupriyo ! zramaNa bhagavAna mahAvIra AmalakappA nagarInI bahAra AmrazAlavana caityamAM padhAryA che. tame tyAM jaI temanI pradakSiNA karI, temanI vaMdanA karI, potapotAnA nAma-gotra temane sUcita karo. tyArapachI mahAvIranI AjubAjunI jamIna para paDelo kacaro upADI eka tarapha pheMkI do. pachI sugaMdhI jaLathI chaMTakAva karo, puSponI varSA karo ane te pradezane agara ane dhUpa vagerethI mahekAvI do (16-18),' Abhiyogika devoe sUryAbhadevanI AjJA vinayapUrvaka zirodhArya karI ane uttara-pUrva dizA tarapha tvarita gatie prasthAna karyuM. teo AmalakappA nagarInI bahAra AmrazAlavana caityamAM AvyA ane mahAvIranI pradakSiNA karI temane namaskAra karI potAno paricaya Apyo. vaikriyasamuddAta dvArA temaNe saMvartaka vAyunI racanA karI ane te dvArA bhagavAnanI AjubAjunI bhUmine sAphasUpha karI svaccha banAvI 1. samuddAta sAta hoya che--vedana, kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka ane kevalI. devone vaikriyasamuddAta hoya che. vizeSa mATe juo--pannavaNAsUtramAM samuddhAtapada. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 aMgabAhya Agamo dIdhI. kRtrima vAdaLo dvArA sugaMdhita jaLano chaMTakAva karyo, puSponI varSA karI ane agara vagere sugaMdhita padArtho peTAvI te sthAnane mahekAvI dIdhuM (19-23). tyArapachI Abhiyogika devo bhagavAnane namaskAra karI saudharma devalokamAM pAchA pharyA ane temaNe sUryAbhadevane jANa karI. sUryAbhadeve potAnA senApatine bolAvIne AjJA ApI-"he devAnupriya! sudharmAsabhAmAM laTakAvelAM ghaMTane jora jorathI vagADIne nIce pramANenI ghoSaNA karo-he devo ! sUryAbhadeva AmalakappA nagarInI bahAra AmrazAlavana caityamAM vihAra karI rahelA zramaNa bhagavAna mahAvIranA vaMdanArthe javA mATe taiyAra che, tame badhA paNa potAnI samasta Rddhi ane parivAra sAthe potapotAnA kAnomAM savAra banI javA mATe taiyAra thaI jAva." te samaye potapotAnA vimAnomAM rahetA devI-devatAo ratikrIDA ane bhogavilAsamAM lIna hatA. ghaMTano avAja sAMbhaLI temane khUba kutUhala thayuM ane teo sUryAbhadeva sAthe mahAvIranI vaMdanA mATe javAnI taiyArI karavA lAgyA. koI vicAravA lAgyuM ApaNe bhagavAna mahAvIranI vaMdanA karIzuM, koI kahevA lAgyuM-ApaNe pUjA karIzuM, ApaNe darzana karIzuM, ApaNe potAnuM kutUhala zAMta karIzuM, ApaNe arthano nirNaya karIzuM, na sAMbhaLelI vAta sAMbhaLIzuM, sAMbhaLelI vAtano nizcaya karIzuM ane bhagavAna samIpa jaI artha, hetu ane kAraNo samajIzuM (24-27). devo ane devIone samayasara upasthita thayelAM joI sUryAbhadeva prasanna thayo. Abhiyogika devone bolAvI teNe Adeza Apyo-"he devAnupriyo ! tame tarata ja eka suMdara vimAna (yAna) taiyAra karo. temAM aneka staMbho goThavo, hAvabhAva pradarzita karanArI zAlabhaMjikAo (pUtaLIo) goThavo, IhAmRgo, vRSabho, azvo, manuSyo, magaro, pakSIo, sarpo, kinnaro, zarabho, camarI gAyo, hAthIo, vanalatAo ane pAlatAo vaDe tene citrita karo, staMbho para vajanI vedikA banAvo, vidyAdhara-yugalane pradarzita karatA yaMtro banAvo. hajAro rUpako vaDe tene zobhita karo ane temAM aneka ghaMTaDIo lagAvo" (28). vimAnaracanA : sUryAbhadevanI AjJA mAthe caDAvI Abhiyogika devoe vimAnanI racanA karavAnuM zarU karyuM. temaNe vimAnanI traNe bAju traNa sopAna banAvyA. temAM nema (Umaro; 1. zAlabhaMjikAonAM varNana mATe juo-sUtra 101. zAlabhaMjikA nAme tahevAra zrAvastImAM ujavavAmAM Avato hato (avadAnazataka 6, 53, pR. 302). 2. A badhA "moTIpha' mathurAnI sthApatyakalAmAM citrita che, temano samaya I.sa.nI pahelI-bIjI zatAbdI mAnavAmAM Ave che. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 33 nimnadvArALAM bhUmimAAt urdhva nirvAcchantaH pravezA:), pratiSThAna (pAyo;mUlapAvA:), staMbha, phalaka (pATiyA;trisopAnAMnabhUtAni), sUcika (saLI), saMdhi (sAMdhA), avalaMbana (TekA;avataratAmuttaratAM cAtaMvanahetubhUtAH) ane avalaMbanabAhu (bAMya) banAvyAM. traNe sopAno sAme maNi, muktA ane tArikAothI racita toraNa lagAvyAM. toraNo upara ATha maMgaLonI sthApanA karI, pachI raMgaberaMgI cAmaronI dhvajAo tathA chatrapatAkA, ghaMTaDIo ane suMda2 kamaLonA guccha laTakAvyA (29-32). tyArabAda teo devavimAnanI aMdaranA bhAgane sajAvavA lAgyA. temaNe tene cAre taraphathI sama banAvyo, temAM aneka maNio jaDyA ke je svastika, puSyamANava, zarAvasaMpuTa, mAchalInA IMDA ke magaranA IMDA jevA jaNAtA hatA tathA puSpAvali, qamaLapatra, sAgarataraMga, vAsaMtIlatA ane padmalatAnAM suMdara citrothI zobhatA hatA (33-40). A vimAnanI vaccovacca eka prekSAgRha banAvavAmAM AvyuM. temAM aneka staMbho lagAvavAmAM AvyA tathA UMcI vedikAo, toraNo ane zAlabhaMjikAo sthApita karavAmAM AvI. temAM aneka vaisUrya ratno jaDyAM ane IhAmRga, vRSabha, dhoDA, hAthI, vanalatA vagerenA citro banAvavAmAM AvyAM. suvarNamaya ane ratnamaya stUpo sthApyA ane vividha prakAranI ghaMTaDIo ane patAkAo vaDe tenA zikharane sajAvavAmAM AvyuM. prekSAmaMDapane lIMpI-jhUMpI sApha karyo, gozIrSa ane raktacaMdananA thApA lagAvyA, caMdanakaLazo pratiSThita karyA, toraNo lagAvyAM, sugaMdhI puSpamALAo laTakAvI, raMgaberaMgI puSponI varSA karI tathA agara vagere sugaMdhI dravyothI tene mahekAvI dIdho. maMDapanI cAre bAju vAjAM vAgI rahyAM hatAM ane devAMganAo Amatema TahelI rahI hatI (41). maMDapanI vaccovacca prekSakone besavAnuM sthAna (akkhADaga) banAvavAmAM AvyuM. temAM eka pIThikA mUkavAmAM AvI. tenA para ekra siMhAsana rAkhavAmAM AvyuM. A siMhAsana cakkala (pAyAnI nIcenA bhAga), siMha, pAda (pAyA), pAdazIrSaka (pAyAnA uparanA kAMgarA), gAtra (aMgo) ane saMdhiothI yukta tathA IhAmRga, vRSabha, ghoDA, hAthI, magara vagerenA citrothI zobhita hatuM, tenI AgaLanuM pAdapITha maNiothI jaDeluM hatuM. pAdapIThanI upara rAkhavAmAM Avela masUraga (gAla rAkhavAnA ozIkA jevI capaTI mulAyama gAdI) eka komaLa vastrathI DhAMkela hatuM. siMhAsana 1. A ja rIte rAjabhavana ane zibikAnA varNana mATe juo--NAyAdhammakahAo 1, pR. 22, 34 (vaidya AvRtti), tathA mAnasAra (adhyAya 47). www:hainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 aMgabAhya Agamo upara eka rajANa hatuM ane A rajastrANa upara dukUla bichAvavAmAM AvyuM hatuM. siMhAsana zvetavarNanA eka vijayadUSyathI suzobhita hatuM, tenI vacamAM eka aMkuza (aMkuzanA AkAranI khIlo) TAMgyo hato, jemAM motIonI eka moTI mALA laTakI rahI hatI. A mALAnI cAre bAju cAra mALAo hatI. A mALAo sonAnA aneka laMbUsago (jhUmakhAM)thI zobhatI hatI ane aneka hAra, ardhahAra tathA ratno vaDe camakI rahI hatI. A siMhAsana para sUryAbhadevanI paTarANIo, tenA kuTuMba parivAra tathA aMtaraMga pariSadanA senApati vagerene besavA mATe bhadrAsano bichAvavAmAM Avela hatAM (42-44). vimAna sajja thaI gayuM eTale Abhiyogika devoe sUryAbhadevane tenI jANa karI. jANa thatAM sUryAbhadeva parama harSita thayo ane potAnI paTarANIo, gaMdharvo tathA nATyakAro vagerenI sAthe sopAna dvArA vimAnamAM caDI siMhAsana para birAjamAna thayo. bIjA devatAo paNa potapotAnA Asano para yathAsthAna besI gayA (4pa46), vimAnanI AgaLa sahu prathama ATha maMgaLa sthApita karavAmAM AvyAM. tyArabAda pUrNa kaLaza, bhaMgAra (jhArI), chatra ane cAmara sajAvavAmAM AvyAM. vijaya-vaijayaMtI nAmanI patAkA pharakAvavAmAM AvI. tyArabAda daMDa ane suzobhita zveta chatra tathA pAdapITha ane pAdukAonI joDI sAthe sihAsanane ghaNA badhA devo UpADIne cAlatA hatA. tenI pachI patAkAo ane Indradhvaja hatAM. temanI pAchaLa potAnA lazkara sAthe senApatio beThA hatA ane tenI pachI aneka devI-devatAo hatA. sUryAbhadeva ane devI-devatAone laIne vimAna khUba vegapUrvaka cAlI rahyuM hatuM (47). " A vimAna saudharma devalokathI UpaDIne asaMkhya dvIpa-samudrone oLaMgatuM bhAratavarSamAM AvI pahoMcyuM ane pachI AmalakappA nagarI tarapha pharI AmrazAlavana caityamAM UtaryuM. potAnA kuTuMba-parivArasahita vimAnamAMthI UtarI sUryAbhadeve mahAvIranI pradakSiNA karI ane namaskArapUrvaka temanI pAse besI vinayapUrvaka temanI paryApAsanA karavA lAgyo (48-50). tyArapachI mahAvIre dharmopadeza Apyo. upadeza sAMbhaLI AmalakappAnA rAjA, rANI tathA anya nagaravAsIo potapotAnA sthAne pAchA pharyA. A avasare sUryAbhadeve mahAvIrane keTalAka prazno pULyA ane pachI gautama vagere nigraMtha zramaNonI samakSa 1. prAcIna kALamAM IndranA mAnamAM samaye Indramaha nAmano utsava khUba ThAThapUrvaka ujavavAmAM Avato. A avasare loko IndradhvajanI pUjA karatA. juo-uttarAdhyayana TIkA (nemicaMdra) 8 pR. 136 , Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya batrIsa prakAranI nATyakaLA pradarzita karavAnI IcchA vyakta karI (51-55). prekSAmaMDapa : sUryAbhadeve prekSAmaMDapanI racanA karI ane pUrvokta prakAre prekSakone besavA mATenuM sthAna, maNipIThikA, siMhAsana vagerenuM nirmANa karyuM. tyArapachI eka taraphathI rUpayauvana saMpanna ane nATakIya upakaraNo ane vastrAbhUSaNothI sajja uttarIya vastra paherela citra-vicitra paTTo vaDe zobhatA ekaso ATha devakumAro ane bIjI bAju tilaka vagerethI vibhUSita, gaLAnAM AbharaNo paherela ane kaMcuka dhAraNa karela, vividha prakAranA maNi, kanaka ane ratnonA AbhUSaNo dhAraNa karela, hAsya ane saMlApa vageremAM kuzaLa evI ekaso ATha devakumA2Io AvirbhUta thaI (56-58). vAgho : 35 3 tyArapachI sUryAbhadeve nIce pramANenA vAgho taiyAra karAvyAM--zaMkha, zrRMga, zrRkhikA, kharamuhI (hinA), peyA (matI nAhatA), piri5irikA (itimuvAvanaddha muddhavAdya), paNava (taSupatna), paTaha, bhaMbhA (DhA), horaMbhA (mahAkA), bherI (jJAti vAdya), jhallarI (dharmAvanaddhA vistIrNavatayALA), duMdubhI (meryAArA saMTamuvI revAtogha), muraja (mahApramALa marvata), mRdaMga (tapu matta), naMdI mRdaMga (ta: saMkIrNa: anyatra vistRto murakhavizeSa:), AliMga (murakha vAdyavizeSa'), kutUMba (dharmAvanaddhapuye vAvazeSa:), gomukhI, mardala (3mayata: sama), vINA, vipaMcI 1. mahAvIre A tarapha koI dhyAna na devAnuM kAraNa batAvatAM TIkAkAre lakhyuM che ke teo pote vItarAga che ane nATya gautama vagere zramaNonA svAdhyAyamAM vighnakA2ka che (sUtra 55 TIkA). 2. prekSAgRhanA varNana mATe juo--jIvAjIvAbhigama, 3 pR. 146 a. 3. Ane DAbA hAthamAM pakaDI jamaNA hAthathI vagADavAmAM Ave che, zArradhara, saMgItaratnAkara 6, 1237. 4. maMgaLa ane vijayasUcaka hoya che tathA devAlayomAM vagADavAmAM Ave che, ejana, 1146. 5. gopucchAkRti mRdaMga je eka cheDe pahoLuM ane bIjA cheDe sAMkaDuM hoya che--vAsudevazaraNa agravAla, harSacarita, pR. 67. 6. juo--saMgItaratnAka2, 1034 vagere. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo (dvitaMtrI vInA), vallakI (sAmAnya vA), mahatI, kacchabhI (pAtI vINA), citravINA, sabaddhI, sughoSA, naMdighoSA, bhrAmarI, pabhrAmarI, varavAdanI (taMtrI vI), tUrA, tumbavINA (tuvayujI vILA), Amoda, jhaMjhA, nakula, mukuMda (muga vAvizeSa), huDukkA, vicikkI", kaTAra, DiDima, kiNita, dardara, dardarikA (vartha vadhazarIravasthAne va sa nodhAvavano, jaMbUdvIpaprajJapti, 101), kalazikA, mahuvara, tala, tAla, kAMcatAla, rigisikA (ffii , jaMbUdvIpaprajJapti), lariyA, magarikA, zizumArikA, vaMza, veNu, vAlI (tUvizeSa:, ra di mu9 ratva vAdyate), piralI ane baddhaka (fpatnIvau sukharUpavAvazeSa, jaMbUDhIpaprajJapti, pR. 101) (59). nATyavidhi : tyArapachI sUryAbhadeve devakumAro ane devakumArIone Adeza Apyo ke teo gautama vagere nigraMtha zramaNo samakSa batrIsa prakAranI nATyavidhinuM pradarzana kare. Adeza maLatAM ja devakumAro ane devakumArIo gautama vagere zramaNonI samakSa eka paMktimAM UbhA rahI gayA. teo badhA ekI sAthe nIce namyA ane badhAe eka ja sAthe potAnuM mastaka UMcuM karyuM. pachI badhI jagyAe prasarI jaIne teoe potAnA gIta-nRtyano prAraMbha karyo (61-62). 1. Ane Avaja athavA skaMdhAvaja paNa kahevAmAM Ave che, ejana 1075. 2. juo-ejana, 1076 vagere. 3. sUtra 64 paNa jovuM joIe. vAdyonA varNanamAM ghaNIbadhI garabaDa thayAnuM jaNAya che. mULa pAThamAM temanI saMkhyA 49 ApavAmAM AvI che, paraMtu vAstavika saMkhyA pa9 che. ghaNA badhA vAghonuM svarUpa aspaSTa che, svayaM TIkAkAre temanI paribhASA ApI nathI. TIkAkAranA mata anusAra veNu, piralI ane baddhaga vAdyono vaMza nAmanA vAdyamAM aMtarbhAva thaI jAya che. bAra sUryonA nAmo-bhaMbhA, mukuMda, maddala, kadaMba, jhallarI, huDukka, kAMsyatAla, kAhala, talimA, vaMsa, saMkha ane paNava. vAdyo mATe juobRhatkalpabhASya pIThikA (pR. 12), bhagavatI (5, 4), jIvAbhigama, 3, pR. 145 a, jaMbUDhIprajJapti, 2, pR. 100 vagere; anuyogadvArasUtra 127, nizIthasUtra 17, 135-38, sUyagaDaMga (4, 2, 7) tathA saMgItaratnAkara, adhyAya 6 (ahIM citrA, vipaMcI, zRMga, zaMkha, paTaka, mardala, huDukkA, kapaTA, DhakkA, jhallarI, duMdubhi, bherI vagerenA lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che), rAmAyaNa 5.11.38 vagere; mahAbhArata 7.82 4. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya A prasaMge jeno abhinaya karavAmAM Avyo che te batrIsa prakAranI nATyavidhio A pramANe che : 1 - svastika, zrIvatsa, naMdyAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kalaza, matsya ane darpaNanA divya abhinayo. 2 - Avarta, pratyAvarta, zreNI, prazreNI, svastika, sauvastika, puSyamAnava, vardhamAnaka (zarAvasaMpuTa), masyANDaka, makarANDaka, jAra, mAra, puSpAvali, padmapatra, sAgarataraMga, vasaMtalatA ane padmalatAnA citrono abhinaya. 3 - IhAmRga, vRSabha, azva, nara, magara, pakSI, sarpa, kinnara, guru, zarabha, amara, kuMjara, vanalatA, padmalatAnA citrano abhinaya. 4 - ekatovakra, dvidhAvakra, ekatazcakravAla, dvidhAcakravAla, cakrAI, cakravAlano abhinaya. 5 - caMdrAvalikA pravibhakti, sUryAvalikA pravibhakti, valayAvalikA pravibhakti, haMsAvalikA pravibhakti, ekAvalikA pravibhakti, tArAvalikA pravibhakti, muktAvalikA pravibhakti, kanakAvalikA pravibhakti ane ratnAvalikA pravibhaktino abhinaya. 6 - caMdrodgamana darzana ane sUryodgamana darzanano abhinaya. 7 - caMdrAgamadarzana, sUryAgamadarzanano abhinaya. 8 - caMdrAvaNa darzana, sUryAvaraNa darzanano abhinaya. - 9 - caMdrAsta darzana, sUryAsta darzanano abhinaya. TIkAkAra anusAra A nATyavidhiono ullekha caturdaza pUrvo aMtargata nATyavidhi nAmaka prAbhUtamAM maLe che, paraMtu atyAre A prAbhRta vicchinna thaI gayuM che. svastika, vardhamAnaka ane naMdyAvartano ullekha mahAbhArata (7. 82. 20)mAM prApta thAya che. aMguttaranikAmAM naMdiyAvattano artha mAchalI karavAmAM Avyo che. (juo malAlasekara, DikzanarI oNpha pAli propara nemsa, bhAga 2, pR. 29).bharatanA nATyazAstramAM svastika cotho ane vardhamAnaka teramo nATyaprakAra hovAnuM batAvavAmAM AvyuM che. 2. bharatanA nATyazAstramAM makarano ullekha che. 3. jAra-mAranI TIkA karatAM malayagirie lakhyuM che-samannitinI tohitavyo jIvAjIvAbhigama-TIkA, pR. 189. 4. bhAratanA nATyazAstramAM padma. 5. bharatanA nATyazAstramAM gajadaMta. 6. bharatanA nATyazAstramAM haMsavatra ane haMsapakSa. aMA -5 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 aMgabAhya Agamo 10 - caMdramaMDala, sUryamaMDala, nAgamaMDala, yakSamaMDala, bhUtamaMDala, rAsamaMDala, gaMdharvamaMDalanA bhAvono abhinaya. 11 - kutavilaMbita abhinaya. temAM vRSabha ane siMha tathA ghoDA ane hAthInI lalita gationo abhinaya hoya che. 12 - sAgara ane nAgaranA AkArono abhinaya. 13 - naMdA ane caMpAno abhinaya. 14 - masyADa, makarAnDa, jAra ane mAranI AkRtiono abhinaya. 15 - , 3, , , nI AkRtiono abhinaya. 16 - 2 varganI AkRtiono abhinaya. 17 - 2 varganI AkRtiono abhinaya. 18 - pa varganI AkRtiono abhinaya. 19 - azoka, Amra, jaMbu, koThaMbanA pallavono abhinaya. 20 - te varganI AkRtiono abhinaya. 21 - padmanAbha, azoka, caMpaka, Amra, vana, vAsaMtI, kuMda, atimuktaka ane zyAmalatAno abhinaya. 22 - duta nATyara. 23 - vilaMbita nATya. 24 - kutavilaMbita nATya. 25 - aMcita.3 26 - ribhita. aMcitaribhita. 28 - ArabhaTa. 29 - bhasola (athavA bhasala)". 30 - ArabhaTabhasola. 1. nATyazAstramAM 20 prakAranA maMDala batAvavAmAM AvyAM che. temAM gaMdharva nATyano ullekha che. 2. nATyazAstramAM drata nAmaka layano ullekha che. 3. nATyazAstramAM ullekha che. 4. nATyazAstramAM AraTI eka vRttinuM nAma hovAnuM jaNAvyuM che. 5. nATyazAstramAM bhramara, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 rAjapraznIya 31 - utpAta, nipAta, saMkucita, prasArita, rayAraIya, bhrAMta ane saMbhrAMta kriyAo saMbaMdhI abhinaya. 32 - mahAvIranAM cyavana, garbhasaMharaNa, janma, abhiSeka, bAlakrIDA, yauvanadazA, kAmogalIlA, niSkramaNa, tapazcaraNa, jJAnaprApti, tIrthapravartana ane parinirvANa saMbaMdhI ghaTanAono abhinaya (66-84). devakumAra ane devakumArIo tata, vitata, dhana ane suSira' nAmanA vAdyo vagADavA lAgyAM; uslima, pAdAMta", maMda ane rocita nAmaka gIto gAvA lAgyAM; aMcita, ribhita, ArabaTa ane bhasola nAmaka nATyavidhio pradarzita karavA lAgyAM tathA dArdAntika, prAtyAntika, sAmAnyato vinipAta ane lokamadhyAvasAnika nAmaka abhinayo darzAvavA lAgyAM. abhinaya samApta thayA pachI sUryAbhadeva mahAvIranI traNa pradakSiNAo karI, temane namaskAra karI potAnA parivArasahita vimAnamAM besI jyAMthI Avyo hato tyAM javA pAcho pharyo (85-99). sUryAbhadevanuM vimAna : tyArapachI gautama gaNadhare sUryAbhadeva ane tenA vimAna saMbaMdhI mahAvIrane keTalAka prazno pUchyA ane mahAvIre temanA uttaro ApyA - sUryAbhadevanuM vimAna cAre bAjue AvelA raMgaberaMgI kAMgarAothI zobhatA prAkAra (killA) 1. nATyazAstramAM racita. jebUtIpaprajJaptimAM recakaraMcita evo pATha che. ArabaTI zailImAM nAcanArA naTo maMDalAkAra rUpe recaka eTale ke kamara, hAtha ane garadana halAvatAM halAvatAM rAsa nRtya karatA-vAsudevazaraNa agravAla, harSacarita, pR 33. 2. AnAthI mahAvIranI gRhasthAvasthAnuM sUcana thAya che. 3. paTaha vagere vAdyo tata, vINA vagere vitata, kAMsyatAla vagere ghana ane zaMkha vagere zuSiranAM udAharaNo samajI zakAya. citrAvalI (73-8)mAM taMta ane vinaMtano ullekha che. taMta eTale tAranA ane visaMta eTale tAra vinAnA maDhelAM vAdyo. . 4. jIvAjIvAbhigama (pR. 185 a)mAM pAyatanI jagyAe pavattaya (pravRttaka) pATha che. 5. gItane samasvara ane aSTarasa saMyukta, cha doSarahita ane ATha guNasahita batAvavAmAM AvyuM che-juo jIvAjIvAbhigama, pR. 185 a. 6. TIkAkAre nATya ane abhinayavidhinI vyAkhyA na karatAM A vidhio nATyanA vizArado pAsethI samajI levA kahyuM che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 aMgabAhya Agamo thI gherAyeluM che. A vimAnamAM aneka moTA moTA dvAra che, jemanA zikhara (ghUmaTAkA2) sonAnA banelA che ane je IhAmRga, vRSabha, azva vagerenA citrothI zobhAyamAna che. temanA staMbho para vedikAo che je vidyAdharonA yugalothI vibhUSita che. A dvAro nema (umarA), pratiSThAna (pAyo), thAMbhalA, dehalI (umaro), IndranIla (AgaLo), dvArazAkhAo (sAdu veDa-dArazage), uttaraMga (uttaraMjanadAroparitirthavyasthitamAma), sUci (naLI), saMdhi (sAMdhA), samugaka (sa; sUviMgRha), argalA (AgaLo), argalapAzaka (jayAM AgaLo bharAvavAmAM Ave che), AvartanapITha (dhUmapaTi; yatra rUdrano mati) ane uttarapArzvaka (uttara pAMkhothI yukta che. temanA baMdha thaI javAthI temAMthI havA aMdara jaI zakatI nathI. daravAjAnI baMne bAju aneka bhittigulikA (cokI) ane gomANasiyA (beThaka) banAvela che ane te vividha ratnothI khacita ane zAlabhaMjikAo vaDe suzobhita che. dvAronI upara-nIce kUTa (kamAna; DhimA:), utsadha (zikhara, ulloka (chata), bhauma (pharasa), pakSa (pakhuM), pakSabAha (bAjuo), vaMza (pRSThavaMzanAmumatirtha thAmanA vaMzA), vaMzakaveluya (chAparuM), paTTikA (pATiyuM; vaMzanAmupara vAsthAnIyA:), avaghATinI (chAjalI;AchA hetuthvoparisthAna-mahApraHI kritivasthAnIyA:) ane uvaripuMchaNi (TATa;veDhuvAnImadha mAchIno najare paDe che. temanI upara aneka tilakaratna ane ardhacaMdra banelA che ane maNionI mALAo TAMgelI che. baMne bAju caMdanakaLazo rAkhyA che jemAM sugaMdhI jaLa bharyuM che ane lAla dorA bAMdhelA che. dvAronI baMne bAju nAgadaMta (khIlI) lagAvela che jemAM nAnI-nAnI ghaMTaDIo ane mALAo laTakI rahI che. eka nAgadaMta upara aneka nAgadaMto banela che. temanI upara sikkaka (zIkAM) laTake che ane A sikkakomAM dhUpaghaTikAo rAkhelI che jemAM agara vagere padArtho mahekI rahyA che. dvAronI baMne bAju zAlabhaMjikAo che. te vividha vastrAbhUSaNo ane mALAothI sajAvela che. temano madhya bhAga muSTigrAhya che, temanA payodharo pIna che ane keza kRSNa varNanAM che. teo potAnA DAbA hAthomAM azoka vRkSanI zAkhA pakaDIne UbhI UbhI kaTAkSapAta 1. purapATayuifInavesthAnuM, ejana, pR. 48. 2. vRttivAdaLa, yatra catau vaTI nikSattatathA utawta:, ejana. 3. nivaDatarIchI deturattasmataratRvizeSasthAnIyA-jaMbUdvIpaprajJapti-rIMkA, pR. 23, 4. fparipu chu vizeSAda, ejana, pR. 53 a. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapragnIya 41 karI rahI che, ekabIjA tarapha evI rIte joI rahI che ke jANe anyonya khijAtI na hoya. dhAronI baMne bAju jAlakaTaka (jALIvALAM ramya sthAno) che ane ghaMTo laTakI rahyA che. baMne taraphanI beThakomAM vanapaMktio che jemAM nAnAM-nAnAM vRkSo UgelAM che. dvAronI baMne tarapha bIjAM toraNo lAgyAM che; temanI sAme nAgadaMta, zAlabhaMjikAo, ghoDA, hAthI, nara, kinnara, kripuruSa, maho2ga, gaMdharva ane vRSabhanAM yugalo , padma vagere latAo tathA dizAsvastika, caMdanakaLaza, zRMgAra, darpaNa, thALa, pAtrI, supratiSThika (TorI), manogulikA (Asana) ane kaDaka (paTArA) rAkhela che. tyArapachI hathakaMTha (ratnavizeSa), gajakaMTha, narakaMTha, kinnarakaMTha, jhiMpurUSakaMTha, mahoragakaMTha, gaMdharvakaMTha ane vRSabhakaMTha zobhe che. temAM TopalIo che je puSpamALA, cUrNa, gaMdha, vastra, AbharaNa, sarasava ane mayUrapaMkha vaDe zobhAyamAna che. pachI sihAsana, chatra, cAmara tathA tela, koi, patra, cUo, tagara, IlAyacI, haratAla, hiMgulaka (hiMgaLoka), maNasilA (manasIla) ane aMjananA pAtro rAkhyAM che. vimAnanA eka-eka dvAramAM cakra, mRga, garuDa vagerenAM cihnovALI aneka dhvajAo lagADelI che; temAM aneka bhauma (viziSTa sthAno) banyAM che jyAM siMhAsano bichAvelAM che. dvAronI bArasAkha ratno vaDe jaDelI che ane aSTamaMgala, dhvajA ane chatra vagerethI zobhe che (90-107). sAmAnika devoe sUryAbhadevanI samakSa upasthita thaIne nivedana karyuM-'he devAnupriya ! ApanA vimAnamAM rahelA siddhAyatanamAM jina-pratimA birAjamAna che. ApanI sudharmAsabhAnA caityastaMbhamAM eka goLAkAra peTImAM jina bhagavAnanA asthi rAkhelAM che, Apa temanI vaMdanA-pUjA karI puNya prApta karo. A sAMbhaLI potAnI devazayyA parathI Ubho thayo ane jaLAzayamAM snAna karI abhiSekasabhAmAM pahoMcyo. tyAM teNe sAmAnika devone IndrAbhiSeka racAvavA mATe Adeza Apyo (133-135). 1. jinapratimAnI AgaLa nAgapratimA, yakSapratimA, bhUtapratimA ane kuMDadhAra-AjJAdhAra (jabUdvIpaprajJapti TIkA, pR. 81 a) pratimAo hovAno ullekha che (sUtra 130). AthI yakSapUjAnA mahattvanI jANa thAya che. 2. A zayyA pratipAda, pAda, pAdazIrSaka, gAtra ane saMdhiothI yukta tathA tUlI (rajAI), bilboyaNA (takiyA), gaMDopadhAnaka (gAlanA ozIkA) ane sAliMganavartika (zarIranA mApanA takiyA) vaDe saMpanna hatI. tenI baMne bAju takiyA goThavelA hatA. A zappA baMne bAjuthI UMcI ane vacamAM nIcI hovAne kAraNe gaMbhIra tathA lauma ane dukUla vastro, vaDa AcchAdita hatI (127), Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 aMgabAhya Agamo khUba ThAThamAThapUrvaka IndrAbhiSeka samApta thayA pachI vastrAlaMkAra vaDe vibhUSita thaI sUryAbhadeva vyavasAyasabhAmAM Avyo ane potAnA pustakano svAdhyAya karavA lAgyo. pachI siddhAyatanamAM jaI teNe jinapratimAnuM prakSAlana karI tenA para caMdanano lepa karyo ane tene zuddha kapaDAMthI lUchI devadUSyathI vibhUSita karI alaMkAro paherAvyAM. tyArabAda pratimA para puSpa, mALA, gaMdha, cUrNa, varNa, vastra, AbharaNo vagere caDAvyAM, tenI sAme cokhAnA ATha maMgala banAvyA, dhUpa, dIpara peTAvyA ane pachI te 108 chaMdo vaDe stuti karavA lAgyo (135-139). sUryAbhadevane A atula Rddhi kayA zubha karmo dvArA prApta thaI teno uttara bIjA bhAgamAM ApavAmAM Avyo che (241). rAjA paesInI kathA : keka ardha janapadamAM seyaviyA nAmanI nagarI hatI. tenI uttara-pUrvamAM mRgavana nAmanuM eka suMdara udyAna hatuM. A nagarIno rAjA paesI hato. te ghaNo adhAmika, pracaMDa ane krodhI hato tathA mAyA, vaMcanA ane kUDakapaTa 1. A prasaMge pustakano doro, gAMTha, lipyAsana (khaDiyo), DhAMkaNa, zAhI, kalama ane kaMbiyA (paTTikA-pUMThuM)no paNa ullekha karavAmAM Avyo che (sUtra 131). 2. sUryAbhadevanI caityavaMdana-vidhi saMbaMdhI matabheda hovAnuM pratipAdana karatAM TIkAkAra malayagirie eTaluM ja kahIne saMtoSa mAnI lIdho che ke tattva to kevalI jANe che (sUtra 139 TIkA, pR. 259). 3. jaina granthomAM 251, dezonI gaNanA AryakSetramAM karavAmAM AvI che eTale ke A dezomAM jaina zramaNo vihAra karI zakatA. kekayArdha ( kanA ardhA bhAgone AryakSetra mAnavAnuM kAraNa e ja hoI zake ke A dezanA keTalAka ja bhAgamAM zramaNono prabhAva rahyo haze. kekaya deza zrAvastInI uttara-pUrvamAM nepALanI khINamAM hato. seyaviyAne bauddha sAhityamAM setavyA kahevAmAM Avela che. mahAvIre tyAM vihAra karyo hato. A sthAna zrAvastI (saheTa maheTa)thI 17 mAIla ane balarAmapurathI 6 mAIla dUra Avela hatuM. 4. bauddhonA dIghanikAyamAM pAyAsisuttamAM rAjA pAyAsinA A ja prakAranA praznottaronuM varNana che. ahIM pAyAsine kozalanA rAjA pAsenadinA vaMzaja batAvavAmAM Avyo che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapranIya dvArA badhAne kaSTa pahoMcADato hato. gurujanono te kyAreya Adara karato nahi, zramaNa-brAhmaNono vizvAsa karato nahi ane samasta prajAne teNe karaverAnA bhArathI duHkhI karI dIdhI hatI. tenI rANInuM nAma sUryakAntA hatuM. rAjA paesIne sUryakAnta nAme eka rAjakumAra hato je tenA rAjya, rASTra, bala, vAhana, koza, koThAgAra, pura ane aMtaHpuranI dekhabhALa karyA karato hato. rAjA paesInA sArathInuM nAma citta hatuM. te sAma, dAma, bheda ane daMDamAM kuzaLa ane atyaMta buddhizALI hato. rAjA paesI potAnA rAjyanA aneka kAryomAM tenI salAha leto ane tenI vAta mAnato hato (14214pa). kuNAlA janapadamAM zrAvastI nAmanI nagarI hatI. tenI uttara-pUrvamAM koi nAmanuM eka caitya hatuM. te samaye rAjA paesIno AjJAMkita sAmaMta jitazatru zrAvastImAM rAjya karato hato. - eka vakhatanI vAta che. rAjA paesI jitazatrune koI bheTa mokalavA mAgato hato. teNe citta sArathIne bolAvI bheTa laI javA mATe kahyuM ane tene Adeza Apyo ke te jitazatrunI sAthe keTalAka divasa zrAvastImAM gALI tenA rAja-kArobAranI dekharekha rAkhe. bheTa grahaNa karI citta potAne ghare Avyo ane teNe kauTuMbika puruSane bolAvI cAra ghaMTavALo azvaratha taiyAra karavAno Adeza Apyo. vaccenA gALAmAM citte snAna, balikarma, kautuka 1. dIghanikAyamAM cittanA sthAne khare zabdano prayoga karavAmAM Avyo che. kharenuM paryAyavAcI saMskRtamAM kSata-satA thAya che, jeno artha sArathi che. juo-paM. becaradAsa, rAyapaNaiyasuttano sAra, pR. 99, phUTanoTa. 2. kuNAlane jainonA 25, Arya dezomAM gaNavAmAM Avela che. tene uttarakozala paNa kahevAmAM AvatuM. kuNAla janapadanI rAjadhAnI zrAvastI (saheTa-maheTa, jillo goDA) hatI, jenuM bIjuM nAma kuNAla nagarI paNa hatuM. zrAvastI ane sAketanI vacce sAta yojana (eka yojana=pAMca mAIla)nuM aMtara hatuM. 3. A ratha chatra, dhvajA, ghaMTA, patAkA, toraNa, naMdighoSa ane nAnI ghaMTaDIothI yukta hato, himAlayamAM utpanna thanArA tinisanA lAkaDAmAMthI banelo hato, suvarNathI jaDelo hato, tenA cakronA ArA (nemi) loDhAnA banelA hatA ane tenI dhUMsarI majabUta hatI. A rathamAM zreSTha ghoDA joDyA hatA tathA bhAthuM, kavaca ane Ayudha vagerethI te saMpanna hato. juo-vivAdaya sUtra 31, pR. 132; jIvAjIvAbhigama pR. 185, 192; jaMbUDhIpaprajJapti, pR. 2 10. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 aMgabAhya Agamo ane maMgaLa vagere kRtyo saMpanna karyA, kavaca dhAraNa karyuM, bhAthuM bAMdhyuM, gaLAmAM hAra paheryo, rAjapaTTa dhAraNa karyo ane astra-zastrothI sajja thaI rathamAM savAra thayo. aneka hathiyArabaMdha yoddhAothI gherAI te zrAvastI tarapha javA nIkaLI paDyo. zrAvastI pahoMcIne citta sArathI jitazatru rAjAnI bAhya upasthAnazAlA (sAmAnya sabhA)mAM pahoMcyo ane tyAM teNe ghoDA choDI ratha Ubho rAkhyo. pachI te bheTa laI jitazatrunI aMtaraMga upasthAnazALA (vizeSa sabhA)mAM pahoMcyo. teNe jitazatrune praNAma karyA, vadhAI ApI ane pachI rAjA paesIe Apela bheTa tenI samakSa rajU karI. bheTa svIkA2Ine jitazatrue cittasArathino Adara-satkAra karyo ane tene utaravA mATe yathocita vyavasthA karI ApI. citta gIta, nRtya ane nATaka vagere vaDe potAno samaya yApana karato karato AnaMdapUrvaka zrAvastImAM rahevA lAgyo (143). te samaye caturdazapUrvadhArI, pArsthApatya', kezI nAmaka kumArazramaNa potAnA aneka ziSyothI gherAIne zrAvastInA koi nAmaka caityamAM vihAra karI rahyA hatA. temanA AgamananA samAcAra sAMbhaLatAM nagaravAsIo paraspara kahevA lAgyA he devAnupriyo ! cAlo, ApaNe paNa kumArazramaNa kezInI vaMdanA karavA jaIe. zrAvastImAM moTo kolAhala sAMbhaLI citta sArathInA manamAM vicAra Avyo--zuM Aje nagarImAM koI Indra, skaMda, rudra, mukuMda, ziva, vaizramaNa, nAga, yakSa, bhUta, stUpa, caitya, vRkSa, giri, guphA, kUpa, nadI, sarovara ke sAgarano utsava ujavavAmAM AvI rahyo che ke jethI ugra, bhoga, 1.jaina sUtromAM mahAvIranA mAtA-pitAne pArzvanAthanI paraMparAnA anuyAyI kahevAmAM AvyA che. pArzvanAtha paraMparAnA anuyAyI zramaNo pArsthApatya (pAsAvaccijja) nAmathI oLakhAtA hatA. pArzvanAtha sacela dharma svIkAratA hatA ane cAturyAma (ahiMsA, satya, asteya ane aparigraha)no upadeza ApatA hatA, jyAre mahAvIra acela dharma mAnatA hatA ane paMca mahAvratano upadeza ApatA hatA. pArzvanAthanA anuyAyI kumArazramaNa kezI ane mahAvIranA anuyAyI gautama IndrabhUtinA mahattvapUrNa vArtAlApano ullekha uttarAdhyayanasUtramAM maLe che. ---- 2. nizIthasUtra (19, 11-12 tathA bhASya)mAM Indra, skaMda, yakSa ane bhUtanA tahevArone mahAmaha gaNAvavAmAM AvyA che. A tahevAro kramathI aSADha, Aso, kArtika ane caitranI pUrNamAsInA divase ujavavAmAM AvatA hatA. vadhu jANakArI mATe juo-- jagadIza candra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 430 Adi. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 45 rAjanya, IkvAku, jJAna, kauravya, brAhmaNa vagere badhA loko nahAI-dhoI ane vastrAbhUSaNothI sajja thaI, ghoDA, hAthI vagere para savAra thaI jaI rahyA che ? kaMcukI puruSane bolAvIne kolAhalanuM kAraNa pUchatAM cittane jANavA maLyuM ke kezIkumAra caitya koThamAM padhAryA che ane nagaravAsIo temane vaMdanA karavA jaI rahyA che (143-148). " A sAMbhaLI citta sArathIe kauTuMbika puruSane bolAvIne tene potAno azvarathI sajja karavAno Adeza karyo. tyArapachI snAna vagere karI ane vastrAbhUSaNo vaDe sajja thaI, potAnA nokara-cAkaro sAthe te koika caityamAM pahoMcyo. teNe kezIkumAranI pradakSiNA karI, temane namaskAra karyA ane vinayapUrvaka temanI paryupAsanAmAM lIna thaI gayo. kezIkumAre sabhAnA sabhyone cAturyAma dharma - sarvaprANAtipAtaviramaNa, mRSAvAdaviramaNa, adattAdAnaviramaNa ane bahiddhAdAnaviramaNano upadeza Apyo (149). citta sArathI kezIkumArano upadeza sAMbhaLI baha prasanna thayo. kezIkumArane namaskAra karI te kahevA lAgyo - bhaMte ! nigraMtha-pravacanamAM huM vizvAsa karuM chuM, mane te rUcikara che, te satya che, te ISTa che. keTalAya ugra, bhoga ane Ibhyo vagere vipula hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, bala, vAhana, koza ane dhanasaMpattino tyAga karI muMDita banI anagAra-dharmamAM dIkSita thaI rahyA che, paraMtu huM ema karavA mATe asamartha chuM. AvI hAlatamAM he devAnupriya ! huM ApanI pAsethI pAMca aNuvrata ane sAta zikSAvrata grahaNa karI gRhastha-dharmanuM pAlana karavA IcchuM chuM. tyArapachI citta sArathI nigraMtha-pravacanamAM zraddhAzIla, dAnazIla banIne caturdazI, amI, amAvAsyA ane pUrNimAnA divase proSadha karato tathA nigraMtha-zramaNone nirdoSa azana, pAna, Asana, zayyA vagere mATe nimaMtrita karato AtmaciMtanamAM lIna rahevA lAgyo (150-151). keTaloka samaya jatAM jitazatrue rAjA paesIne keTalIka bheTa-sogAda mokalavAno vicAra karyo. citta sArathIne bolAvI teNe Adeza Apyo - "he citta ! tuM A bheTa-sogAda rAjA paesIne pahoMcADa ane nivedana kara ke mAre lAyaka koI kAma-sevA hoya to kahevaDAve." seyaviyA mATe prasthAna karatAM pahelAM citta sArathIe kezIkumAra pAse pahoMcIne nivedana karyuM - bhaMte ! jitazatru pAsethI vidAya laI Aje huM pAcho vaLI rahyo chuM. 1. sthAnAMganI TIkA (pR. 202)mAM bahiddhAno artha maithuna ane AdAnano artha parigraha karavAmAM Avyo che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo seyaviyA nagarI suMdara che, darzanIya che, Apa padhAro to ghaNI kRpA thAya." pahelAM to kezIkumAre cittanI vAta upara koI dhyAna ApyuM nahi, paraMtu jyAre teNe te ja vAta be-traNa vakhata bevaDAvI tyAre kezIkumAre uttara Apyo ke "bhale seviyA suMdara hoya paraMtu tyAMno rAjA adhArmika che, pachI bhalA huM kema tyAM AvI zakuM ?' citte nivedana karyuM - "bhaMte ! Apane paesI sAthe zuM levA-devA ? seyaviyAmAM bIjA ghaNA-badhA sArthavAho vagere nivAsa kare che, je ApanI vaMdanA-upAsanA karaze ane azana-pAna tathA Asana-zapyA vagere vaDe Apano satkAra karaze. eTalA mATe Apa kRpA karI jarUra padhAro' (15-154). citta sArathI potAnA ratha para savAra thaI seviyA nagarImAM pahoMcI gayo. tyAM pahoMcatAM ja teNe mRgavananA udyAnapAlakane bolAvIne kahyuM - juo, jo pArthApatya kezIkumAra vihAra karatA-karatA ahIM padhAre to temanA rahevA mATe yogya sthAnano prabaMdha karajo ane pITha (cokI), phalaka (pATiyuM), zavyA ane saMskAraka mATe temane nimaMtrita karajo. tyArapachI citta sArathIe rAjA paesI pAse pahoMcIne tene bheTa-sogAda arpaNa karI (155-156). keTalAka divasa pachI kezIkumAra zrAvastI nagarImAMthI vihAra karI gayA ane gAmogAma paribhramaNa karatA-karatA seyaviyA nagarInA mRgavana nAme caityamAM padhAryA. udyAnapAlake pITha, phalaka vagere vaDe temano satkAra karyo ane citta sArathInA ghare jaI kezIkumAranA AgamananA samAcAra tene ApyA. A samAcAra sAMbhaLI citta potAnA Asana parathI Ubho thayo, pAdapIThathI nIce utaryo, pAdukAo utArI ane ekazATika uttarAsaMga dhAraNa karI, hAtha joDI jyAM kezIkumAra utaryA hatA te dizA tarapha sAtaATha pagalAM cAlyo ane pachI praNAmapUrvaka temanI stuti karavA lAgyo. udyAnapAlakane teNe prItidAna ApI vidAya karyo. tyArabAda ratha para savAra thaI te kezIkumAranA darzana mATe javA ravAnA thayo (157-158). dharmopadeza zravaNa karyA pachI citta sArathI kezIkumArane kahevA lAgyo - bhaMte ! amAro rAjA paesI ghaNo adhArmika che, eTalA mATe jo Apa tene dharmopadeza Apo to tenuM potAnuM bhaluM thAya ane sAthe sAthe zramaNo, brAhmaNo, bhikSuo ane AkhA dezanuM paNa kalyANa thAya. kezIkumAre uttara Apyo - "he citta ! je vyakti ArAma, udyAna athavA upAzrayamAM AvelA zramaNa ke brAhmaNanI pAse jato nathI, tenI vaMdanA-pUjA karato nathI, upAsanA karato nathI, potAnI zaMkAonuM samAdhAna karato nathI te dharmazravaNa karavAno adhikArI nathI. tamAro rAjA paesI amArI pAse Avato nathI ane amArI sAme suddhAM joto nathI." (159) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 47 pachInA divase citta sArathI rAjA paesI pAse jaIne kahevA lAgyo - he devAnupriya ! meM Apane kaMboja dezanA je cAra ghoDA bheTa ApyA che, cAlo Aja tenI parIkSA karIe.' tyArabAda baMne azvarathamAM savAra thaI paribhramaNa karavA mATe nIkaLI paDyA. ghaNI vAra sudhI baMne Ama-tema ghUmatA rahyA. pharatA-pharatA rAjA jyAre thAkI gayo ane tene tarasa lAgI tyAre citta sArathI tene mRgavana udyAnamAM laI gayo. tyAM vizALa sabhAne ucca svare dharmopadeza ApatA kezIkumArane joIne rAjA vicAra karavA lAgyo - 'jaDa loko ja jaDanI upAsanA kare che, mUDha ja mUDhanI upAsanA kare che, apaMDita ja apaMDitonI upAsanA kare che, muMDa ja muMDonI upAsanA kare che, ajJAnI loko ja ajJAnIonuM sanmAna kare che, to pachI A koNa jaDa, muMDa, mUDha, akhaMDita ane ajJAnI manuSya che ke je ATalo kAMtimAna dekhAI rahyo che ? A zuM khAya che ? zuM pIe che ? vizALa sabhAmAM A ATalA UMcA avAje bolI rahyo che ke huM potAnI ughAnabhUmimAM svacchaMdapaNe paryaTana paNa karI zakato nathI.' citte javAba Apyo * 'he svAmI ! A pArsthApatya kezI nAmanA kumA2zramaNa che. teo caturthAna'nA dhAraka, adhaH avidha vaDe saMpanna ane annajIvI che (160-163). - tyArapachI rAjA paesI citta sArathInI sAthe kezIkumAra pAse pahoMcyo ane te baMnemAM vArtAlApa thavA lAgyo paesI - bhaMte ! Apa adhaH avadhijJAnathI saMpanna cho ? Apa annajIvI cho? kezI - jevI rIte ratnono vepArI rAjakaramAMthI chUTakAro meLavavA mATe koIne ThIka mArga pUchato nathI, te rIte he paesI ! vinayamArgathI bhraSTa hovAne kAraNe tane yogya rIte prazna karavAnuM AvaDatuM nathI. huM tane pUchuM chuM ke zuM mane joIne tArA manamAM evo vicAra utpanna thayo hato ke jaDa loko ja jaDanI upAsanA kare che, vagere? paesI hA bhaMte ! te sAcuM che. paraMtu mArA manano vicAra Ape kevI rIte jANI lIdho ? kezI - huM Abhinibodhika, zruta, avadhi ane manaHparyAyajJAnathI saMpanna chuM eTale meM tArA mananA vicArane jANI lIdho (164-165). paesI - huM pUchavA IcchuM chuM ke zuM zramaNa-nigraMtha jIva ane zarIrane judA-judA mAne che ? kezI hA ame jIva ane zarIrane judA judA mAnIe chIe. 1. mati, zruta, avadhi ane manaHparyavajJAna. -- Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 jIva ane zarIranI bhinnatA pahelI yukti : (ka) paesI-juo bhaMte ! A nagarImAM mArA eka dAdA rahetA hatA. te khUba ja adhArmika hatA. prajAnuM barAbara yogya rIte pAlana na thavAne kAraNe ApanA mata mujaba teo narakamAM utpanna thayA haze. huM mArA dAdAno atyaMta lADako hato ane teo mane joIne khuzInA mAryA phUlyA samAtA nahi. evI hAlatamAM jo mArA dAdA narakamAMthI AvI ane mane kahe ke he mArA pautra ! pUrvajanmamAM huM tAro dAdo hato ane adhArmika karmo vaDe pApano saMcaya karI huM narakamAM utpanna thayo chuM, eTale tuM pApakarmano tyAga kara, nahi to tuM paNa narakamAM utpanna thaIza--to huM mAnuM ke jIva ane zarIra judA judA che. paraMtu hajI sudhI to temaNe mane AvIne kaMI kahyuM nathI, eTalA mATe huM mAnuM chuM ke temano jIva temanA zarIranI sAthe ja nAza pAmyo che. kezI - he paesI ! jo koI kAmI puruSa tArI rANI sAthe viSaya-bhoganuM sevana kare to tuM tene zuM sajA karIza ? - paesI - huM tenA hAtha-paga kapAvIne tene zULIe caDAvI daIza athavA eka ja ghA bhegA tenA prANa laI laIza. - aMgabAhya Agamo ---- kezI -- jo te puruSa tane kahe ke svAmI ! jarA aTako, huM mArA mitro ane mArA kuTuMbakabIlAnA lokone ema kahI AvuM ke kAmavAsanAne vazIbhUta thavAne kAraNe mane A mRtyudaMDa maLyo che, jo tame loko paNa AvuM karazo to mArI ja mAphaka mRtyudaMDanA bhAgIdAra thazo--to zuM tuM te lokonI vAta sAMbhaLIza ? paesI nahi. kyAreya nahi, kema ke te puruSa aparAdhI che. - kezI - e ja rIte bhale tuM tArA dAdAno priya rahyo hoya, paraMtu te narakamAM khUba duHkha bhogavato rahevAne kAraNe IcchA hoya to paNa manuSyalokamAM AvI zakato nathI. AthI jIva ane zarIra judAM che. (kha) paesI - juo, huM bIjuM udAharaNa ApuM chuM. mArI dAdI parama dhArmika hatI. potAnAM zubha karmo vaDe puNyopArjana karavAne kAraNe ApanA kathana anusAra te svargamAM utpanna thaI haze. huM mArI dAdIno lADako pautra hato. evI avasthAmAM teNe mArI pAse AvI kahevuM joIe ke puNyopArjananA kAraNe te svargamAM utpanna thaI che eTale mAre paNa dAna vagere dvArA puNyopArjana karI svarganAM sukho meLavavAno prayatna karavo joIe. paraMtu hajI sudhI to mane mArI dAdI pAsethI koI samAcAra maLyA nathI, eTale jIva ane zarIra judAM nathI kema ke tenA zarIranI sAthe ja teno jIva paNa nAza pAmI gayo che. kezI - kalpanA kara ke snAna karI, bhInAM vastro dhAraNa karI, hAthamAM kaLaza ane Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 48 dhUpadAnI laI tuM devamaMdiramAM darzana mATe jaI rahyo che ane eTalAmAM koI pAyakhAne beThelo puruSa tane bolAve ke svAmI ! thoDI vAra mATe ahIM AvI beso. to tuM enI vAta sAMbhaLIza ? paesI - nahi, huM evI vAta kyAreya nahi sAMbhaLuM, eka kSaNa mATe paNa huM pAyakhAnAmAM nahi jAuM. kezI - evI ja rIte svargamAM utpanna thayelo deva IcchA hovA chatAM paNa manuSyalokamAM nathI AvI zakato, kema ke te svarganA kAma-bhogono tyAga karavA Icchato nathI. AthI jIva ane zarIra judAM che (166-170). bIjI yukti : (ka) pIesI - mArA pakSanA samarthanamAM huM eka vadhu udAharaNa ApuM. kalpanA karo ke nagarano koTavALa koI corane pakaDIne mArI pAse laI Avyo. meM tene jIvita avasthAmAM ja loDhAnI koThImAM nAkhI uparathI DhAMkaNuM baMdha karI dIdhuM. pachI tene loDhA ane sIsAthI sIla karIne tyAM vizvAsu sainikonI cokI mUkI. keTalAka samaya pachI meM koThI kholAvIne joyuM. temAM kyAMya koI chidra vagere hatuM nahi ke jenAthI jIva bahAra nIkaLI jaI zake, chatAM paNa pelo puruSa marI gayo hato. tenAthI siddha thAya che ke jIva ane zarIra baMne eka che. kezI - kalpanA kara ke koI chidrarahita kUTAgArazALAmAM praveza karI koI puruSa bAraNAM barAbara sArI rIte baMdha karI, aMdara besI jorajorapUrvaka bherI vagADe to zuM bahArathI teno avAja sAMbhaLI zakIza ? paesI - hA, sAMbhaLI zakIza. kezI - to jo, jevI rIte chidrarahita makAnamAMthI avAja bahAra nIkaLI zake che, tevI ja rIte pRthvI, zilA ane parvatane bhedIne jIva bahAra AvI zake che. AthI siddha thAya che ke jIva ane zarIra judAM che. (kha) paesI - huM eka vadhu udAharaNa ApuM. mAnI lo ke koI corane mArIne tene loDhAnI koThImAM pUrI dIdho ane tenI upara sArI rIte DhAMkaNa DhAMkI vizvAsu sainikonI cokI mUkI. keTalAka divasa vItyA pachI meM joyuM to mRtakanA zarIramAM kRmikIDA paDI gayA hatA. loDhAnI koThImAM koI chidra na hovA chatAM paNa A kRmi-kIDA kyAMthI pravezI gayA? enAthI jaNAI Ave che ke jIva ane zarIra judAM nathI. kezI - paesI ! te kyAreya loDhuM phUkyuM che ke tene phUMkAtuM joyuM che ? paesI - hA bhaMte ! meM joyuM che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 aMgabAhya Agamo kezI - tane khabara che ke te samaye loDhuM agnimaya banI jAya che. prazna thAya che, kyAMya paNa koI chidra na hovA chatAM loDhAmAM A agni kevI rIte pravezyo ? e ja rIte jIva aniruddha gativALo hovAne kAraNe pRthvI, zilA vagerene bhedIne bahAra jaI zake che. eTalA mATe jIva ane zarIra judAM che (171-174). trIjI yukti : (ka) paesI - huM eka vadhu udAharaNa ApuM. koI taruNa puruSa dhanurvidyAmAM kuzaLa hoya che, paraMtu te ja puruSa bAlyAvasthAmAM kadAca eka paNa bANa dhanuSa para rAkhIne choDI zakato nathI. jo bALapaNa ane yuvAnI baMne avasthAomAM puruSa ekasarakho zaktizALI hota to huM samajata ke jIva ane zarIra judAM che. kezI - jo, dhanurvidyAmAM kuzaLa koI puruSa navA dhanuSa-bANa vaDe jeTalI kuzaLatA batAvI zake che teTalI kuzaLatA jUnAM dhanuSa-bANa vaDe batAvI zakato nathI. eno matalaba e ke taruNa puruSa zaktizALI to che paNa sAdhanonI kamInA kAraNe te potAnI zaktinuM pradarzana karI zakato nathI. e ja rIte maMda jJAnavALI vyakti sAdhanonI kamInA kAraNe potAnI zakti batAvI zakatI nathI, yuvAvasthAmAM tenI zakti vadhI jAya che. AnuM tAtparya e nathI ke jIva ane zarIra eka che. (kha) paesI - bhaMte ! koI taruNa puruSa loDhuM, sIsuM ke jasatano bhAra sArI rIte vahana karI zake che, paraMtu vRddhAvasthA prApta thatAM ja te ja puruSa lAkaDI laIne cAlavA mAMDe che ane bhAra vahana karavA mATe asamartha banI jAya che. taruNAvasthAnI mAphaka jo vRddhAvasthAmAM paNa te bhAra vahana karavA mATe yogya raheta to A vAta samajamAM AvI zakata ke jIva ane zarIra baMne bhinna che. kezI - jo, hRSTapuSTa puruSa ja bhAra vahana karI zake che. jo koI haSTapuSTa puruSanI pAse navI kAvaDa vagere upakaraNo hoya to te sArI rIte bhAra uThAvI laI jaI zakaze, paraMtu jo tenI pAse jUnI kAvaDa vagere hoya to te bhAra laI jaI zakaze nahi. A ja vAta taruNa puruSa ane vRddha puruSanI bAbatamAM samajavI joIe. AnAthI siddha thAya che ke jIva ane zarIra bhinna che (175-178). cothI yukti : (ka) esI - sAru bhaMte ! eka bIjo prazna pUchavAnI AjJA Apo. koI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 51 coranuM jIvita avasthAmAM vajana karIe ane pachI tene mArIne tenuM vajana karIe, baMne avasthAmAM coranA vajanamAM koI phera paDato nathI. AnAthI jIva ane zarIranI abhinnatA ja siddha thAya che. kezI - jevI rIte khAlI ane havA bharelI mazakanA vajanamAM koI phera paDato nathI tevI ja rIte jIvita puruSa ane mRta puruSanA vajanamAM paNa koI phera paDato nathI. jIvamAM agurulaghu guNa rahela che eTalA mATe jIva nIkaLI javAthI mRtakanuM vajana ochuM thatuM nathI. (kha) paesI - ekavAra meM koI coranA zarIranI cAre taraphathI parIkSA karI paraMtu temAM kyAMya paNa jIva najare caDyo nahi. pachI meM tene kApyo, TukaDA karyA ane cIrIne joyuM, paraMtu chatAM paNa jIva kyAMya dekhAyo nahi. AnAthI jIvano abhAva ja siddha thAya che. kezI - tuM ghaNo mUDha jaNAya che esI ! jo eka udAharaNa ApI samajAvuM chuM. eka vAra keTalAka vanajIvIo potAnI sAthe agni laI eka moTA jaMgalamAM pahoMcyA. temaNe potAnA eka sAthIne kahyuM - "he devAnupriya ! ame jaMgalamAM lAkaDAM levA jaIe chIe, tuM A agnithI Aga peTAvI amArA mATe bhojana banAvIne taiyAra rAkhaje. jo agni bUjhAI jAya to lAkaDAM ghasIne Aga peTAvI leje." saMyogavazAta tenA sAthIo cAlyA gayA pachI thoDI ja vAramAM Aga bUjhAI gaI. potAnA sAthIonA Adeza anusAra te lAkaDAMne cAre bAju UMcAnIcA karI jovA lAgyo paraMtu Aga kyAMya najare paDI nahi. teNe potAnI kUhADIthI lAkaDAM cIryA, tenA nAnA-nAnA TukaDA karyA, chatAM paNa kyAMya Aga najare paDI nahi. te nirAza thaI besI gayo ane vicAravA lAgyo ke are ! huM hajI sudhI bhojana taiyAra karI zakyo nahi. eTalAmAM jaMgalamAMthI tenA sAthIo pAchA AvyA. teNe te badhAne AkhI vAta kahI. te sAMbhaLI temanAmAMthI eka sAthIe cakamaka araNI sAthe ghasI agni peTAvyo ane pachI badhAe bhojana banAvI khAdhuM. he paesI ! jema lAkaDAne cIrIne Aga meLavavAnI IcchA rAkhanAro pelo manuSya mUrkha hato, tevI ja rIte zarIrane cIrIne jIvane jovAnI IcchA rAkhanAro tuM paNa ocho mUrkha nathI (179-182). paesI - bhaMte ! jema koI vyakti potAnI hatheLI upara AmaLuM rAkhIne batAve tema zuM Apa jIvane batAvI zako cho ? 1. vijJAne siddha karyuM che ke havAmAM paNa vajana hoya che, eTalA mATe A vAta yuktisaMgata jaNAtI nathI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo kezI - vItarAga ja dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, azarIrI jIva, paramANu-pudgala, zabda, gaMdha ane vAyu-ATha padArthone jANI zake che, alpajJAnI nahi (186). 52 paesI--bhaMte ! zuM hAthI ane kuMthu (eka jIvaDuM)mAM ekasamAna jIva hoya che ? kezI - hA, ekasamAna hoya che. jo, jo koI vyakti cAre bAjuthI baMdha koI kUTAgArazALAmAM dIpaka peTAve to dIpaka AkhI kUTAgArazALAne prakAzita karaze ane jo te ja dIpakane koI thALI vagerethI DhAMkIne mUkavAmAM Avaze to te mAtra thALI jeTalA bhAgane ja prakAzita karaze. Ano matalaba e thayo ke dIpaka to baMne jagyAe eka ja che, paraMtu jo te moTA DhAMkaNAM nIce rAkhyo hoya to vadhu bhAgane ane nAnA DhAMkaNAM nIce rAkhyo hoya to ochA bhAgane prakAzita kare che. A ja vAta jIva saMbaMdhamAM samajavI joIe (187). kezIkumAranI dharmakathA sAMbhaLI rAjA 5esInI zaMkAo dUra thaI gaI. te have zramaNopAsaka banI gayo ane potAnA rAjya, rASTra, bala, vAhana, bhaMDAra, koThAra, grAma, nagara ane aMtaHpura pratye udAsIna rahevA lAgyo. rANI sUryakAMtAe joyuM ke rAjA viSaya-bhogo tarapha udAsIna rahevA lAgyochetyAre te tene viSaprayoga vagere dvArA mArIne potAnA putrane rAjagAdI para besADavAno upAya vicAravA lAgI. eka divasa teNe rAjAnA bhojana-pAna ane vastrAbhUSaNamAM viSa bheLavI dIdhuM. tethI bhojana karatAM ja ane vastrAbhUSaNa dhAraNa karatAM ja rAjAnA zarIramAM tIvra vedanA thavA lAgI. rAjA samajI gayo, paraMtu rANI pratye potAnA manamAM saheja paNa roSa na rAkhatAM proSadhazALAsAphasUpha karI darbhanosaMthArolaIparyaMkAsanapUrvaka pUrvAbhimukha besIne arhata bhagavaMtone namaskAra karI kezIkumAranI stuti karavA lAgyo. tyArapachI teNe sarva prANAtipAta vagere pApono tyAga karI potAnA badhAM karmonI AlocanA karI ane pratikramaNa dvArA zarIrano tyAga karyo ane marInesaudharmasvargamAM sUryabha nAme deva banyo. sUryAbhadeva dvArA atula samRddhi prApta karavAnuM A ja sAcuM rahasya che (201-204). devalokamAMthI cyuta thaI sUryAbhadeva mahAvidehamAM utpanna thayo. tenA janmadivasanI khuzImAM pahelA divase sthitipatitA, trIjA divase caMdra-sUryadarzana ane chaThThA divase jAgarikAutsava ujavavAmAM Avyo. tyArabAda agiyAramA divase sUtaka vItI jatAM bAramA divase teno nAmasaMskAra karavAmAM Avyo ane te dRDhapratijJa nAme oLakhAvA lAgyo.1 1. vavAiyasUtramAM paNa dRDhapratijJanuM lagabhaga A ja varNana maLe che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjapraznIya 53 tyArabAda tenA prajananaka (bhojana grahaNa karavuM), prativaryApanaka, pracaMkramaNa (pagathI cAlavuM), karNavedha, saMvatsara-pratilekha (varSagAMTha) ane cUDopanayana vagere saMskAro karavAmAM AvyA. te pachI kSIra, maMDana, majjana, aMka ane krIDA karAvanArI pAMca dhAtrIo, deza-videzathI lAvavAmAM AvelI aneka kuzaLa dAsIo tathA aMtaHpuranA rakSaNa mATe niyukta karavAmAM AvelA varSadhara, kaMcukI ane mahattara vagere karmacArIo bALakanuM lAlana-pAlana karavA lAgyA. tyArapachI tene kalAcArya pAse mokalavAmAM Avyo, jyAM teNe 72 kaLAonuM zikSaNa meLavyuM ane te aDhAra dezI bhASAomAM vizArada, gIta-nRtyarasika ane nATyakaLAmAM kovida banI gayo. dRDhapratijJanA mAtA-pitAe IchyuM ke te sAMsArika viSaya-bhogo tarapha vaLe, paraMtu jaLakamaLanI mAphaka te nirlepabhAve sAMsArika jIvana gujAravA lAgyo. kALAMtare dRDhapratize mokSanI prApti karI (207-217). e.A. - 6 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prakaraNa jIvAjIvAbhigama jIvAjIvAbhigama athavA jIvAbhigama jaina AgamonuM trIjuM upAMga che. temAM mahAvIra ane gautama gaNadharanA praznottara rUpe jIva ane ajIvanA bheda-prabhedonuM vistRta varNana che. temAM 9 prakaraNa (pratipatti) ane 272 sUtro che. trIjuM prakaraNa badhA prakaraNomAM moTuM che, temAM devo tathA dIpa ane sAgaronuM vistRta varNana karavAmAM AvyuM che. jIvAjIvAbhigamanA TIkAkAra malayagirie tene sthAnAMganuM upAMga gaNAvyuM che. A upAMga upara pUrvAcAryoe TIkAo lakhI hatI je gaMbhIra ane saMkSipta hovAne kAraNe durbodha hatI, eTalA mATe malayagirie A vistRta 1. (a) malayagirikRta vRtti sahita - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, muMbaI, I.sa. 1919. (A) hiMdI anuvAda sahita - amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, haidarAbAda, I.sa. 1920 (I) malayagirikRta vRtti ane gujarAtI vivecana sAthe - dhanapata siMha, amadAvAda, I.sa. 1883 (I) saMskRta vyAkhyA tathA tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe - muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1971-75 (I) (mULa) jinendragaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1977 (U) (mULa) ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980 (e) mULa ane hiMdI anuvAda sahita - madhukara muni, Agama prakAzana samiti, bAvara, I.sa. 1980 paraMparA anusAra AmAM 20 uddezo hatA ane 20mAM uddezanI vyAkhyA zAlibhadrasUrinA ziSya caMdrasUrie karI hatI. abhayadeve paNa AnA tRtIya pada para saMgrahaNI lakhI hatI. dIvasAgarapannatti nAmaka upAMga alaga paNa che, je hAla maLatuM nathI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvAbhigama 55 TIkA lakhI che. malayagirie aneka sthaLe vAcanAbheda hovAno ullekha karyo che.' pahelI pratipatti pahelI jIvAjIvAbhigama pratipatti che. saMsArI jIvo be prakAranA hoya che - trasa ane sthAvara (sUtra 9). sthAvara jIvo traNa prakAranA hoya che - pRthvIkAya, aSkAya ane vanaspatikAya (10). bAdara vanaspatikAya bAra hoya che - vRkSa, guccha, gulma, latA, vallI, parvaga (zeraDI vagere), tRNa, valaya (keLa vagere ke jenI tvacA goLAkAra hoya che), harita (hariyALI), auSadhi, jalaruha (pANImAM utpanna thanArI vanaspati), kuhaNa (pRthvI bhedIne bahAra ugI nIkaLanAra vRkSa) (20). sAdhAraNa zarIra bAbara vanaspatikAyika jIvo aneka prakAranA hoya che (22). trasa jIvo traNa prakAranA hoya che - tejaskAya, vAyukAya ane audArika trasa (22). audArika traNa cAra prakAranA hoya che - be IndriyovALA, traNa IndriyovALA, cAra IndriyovALA ane pAMca IndriyovALA (27). paMcendriya cAra prakAranA hoya che - nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva (31). naraka sAta hoya che - ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama:prabhA, mahAtama:prabhA (32). tiryaMca traNa prakAranA hoya che - jalacara, sthalacara ane nabhacara (34). jalacara pAMca prakAranA hoya che - masya, kacchapa, makara, grAha ane zizumAra (35). sthalacara jIvo cAra prakAranA hoya che - ekapura, dvikhura, caMDIpaya ane saNappaya (sanakhapada) (36). nabhacara jIvo cAra prakAranA hoya che - cammapaSmI, lomapaSmI, samugapaSmI ane vitatapappI (36). manuSya be prakAranA hoya che - saMmUcchima manuSya ane garlotpanna manupa (41), deva cAra prakAranA hoya che - bhavanavAsI, vyaMtara, jayotiSI ane vaimAnika (42). bIjI pratipatti : saMsArI jIvo traNa prakAranA hoya che - strI, puruSa ane napuMsaka (44). strIo traNa prakAranI hoya che - tiryaMca, manuSya ane deva (5). puruSa paNa traNa prakAranA hoya che - tiryaca, manuSya ane deva (12). napuMsaka traNa prakAranA 1. iha bhUyAn pustakeSu vAcanAbhedo galitAni ca sUtrANi bahuSu pustakeSu yathAvasthitavAcanAbheda pratijyatha titasUtro ddhArtha naive nu mApa viviyanta (jIvAjIvAbhigama TIkA 3, 376) 2. ghaNA AcAryoe tejasa ane vAyukAyane sthAvara jIvomAM gaNela che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 aMgabAhya Agamo hoya che - nAraka, tiryaMca ane manuSya (58). napuMsaka vedane koI mahAnagara prajvalita thavA samAna dAhakArI samajavo joIe (61). trIjI pratipatti : narakanI sAta pRthvIonuM varNana karatI veLAe nIcenI vAtono ullekha karavAmAM Avela che : soLa prakAranA ratno - ratna, vaja, vaiDUrya, lohita, masAragalla, haMsagarbha, pulaka, saugandhika, jayotirasa, aMjana, aMjanapulaka, rajata, jAtarUpa, aMka, sphaTika, ariSTa (69), zastrAstronAM nAmo - mugara, musuMDhi, karapatra (karavata), asi, zakti, hala, gadA, mUsala, cakra, nArAca, kuMta, tomara, zUla, lakuTa, biDipAla (89). dhAtuo vagerenAM nAmo - loDhuM, tAMbu, trapuSa, sIsuM, rUpuM, suvarNa, hiraNya, kuMbhArano agni, IMTa pakAvavA mATeno agni, naLiyAM pakAvavA mATeno agni, yaMtrapATaka cullI (jyAM zeraDIno rasa pakAvavAmAM Ave che) (89). jabUdvIpanA ekoru nAme dviIpamAM vividha kalpavRkSonuM varNana karatI veLAe nIcenA viSayono ullekha karavAmAM Avyo che - madyanAM nAmo - candraprabhA (candra jevo jeno raMga hoya te), maNizalAkA, varasIdhu, varavAruNI, phalaniryAsasAra (phaLonA rasamAMthI taiyAra karAtI madirA), patraniryAsasAra, puSpaniryAsasAra, coyaniryAsasAra, ghaNAM dravyone ekaThAM karI taiyAra karavAmAM AvanAra, saMdhyAsamaye taiyAra karavAmAM AvanAra, madhu, meraka, riSTha nAme ratnasamAna varNavALI madirA (tane jaMbUkalakalikA paNa kahevAmAM Avela che), dugdhajAti (pIvAmAM dUdha jevI jaNAya te), prasannA, nellaka (athavA tallaka), zatAyu (so vakhata zuddha karavA chatAM paNa jemanI tema rahenArI), khajUrasAra, mRddhIkAsAra (drAkSAsava), kApizAyana, supakva, kSodarasa (zeraDInA rasamAMthI pakAvIne banAvavAmAM AvatI). 1. ratno mATe juo - uttarAdhyayanasUtra 36, 7pa vagere; pannavaNA 1, 17; bRhatsaMhitA (79-84 vagere); divyAvadAna (18, pR. 229); paramatyadIpanI (pR. 103). 2. zastro mATe juo - praznavyAkaraNa (4, 18); abhidhAnaciMtAmaNi (3, 446) 3. juo - jebUdvIpaprajJapti sU. 20, pR.99 vagere; pannavaNA 17, pR. 364 vagere; jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 198-200, madyapAna karavAmAM Ave to sAdhue zuM karavuM joIe - bRhatkalpasUtrabhAga (954-6). Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvAbhigama pAtronAM nAmo - vAraka (maMgala ghaTa), ghaTa, karaka, kalaza, kakkarI, pAdakAMcanikA (jenA vaDe paga dhovAmAM AvatA hoya), udaMka (jenA vaDe pANI chAMTavAmAM Ave), vaddhaNI (vArdhanI-gavaMtikA-nAnI kaLazI jemAMthI rahI-rahIne pANI TapakatuM hoya, jambudvIpaprajJapti TIkA, 100 a), supaviThThara (puSpo rAkhavAnuM pAtra), pArI (dUdha dohavA mATenuM vAsaNa; hiMdImAM pAlI), caSaka (dAru pIvA mATenuM pAtra), bhaMgAra (jhArI), karoDI (karoTikA), saraga (madirApAtra), dharaga (?), pAtrIsthala, ratnaga (nallaka, jambudvIpaprajJapti, 10) a, cavalita (cAlita, jambudvIpaprajJapti), apadavaya. AbhUSaNonAM nAmo - hAra (jemAM aDhAra sera hoya), ardhahAra (jemAM nava sera hoya), vaTTaNaga (vesTanaka, kAnanuM ghareNuM), mukuTa, kuMDala, vAyuraMga (vyAmuktaka, laTakatuM ghareNuM), temajAla (kANAvALuM sonAnuM AbhUSaNa), maNilAla, kanakajAla, sUtraka (vaikSapta suvarSAsUtra-jaMbUdvIpaprajJapti TIkA, pR. 105- jJopavitanI mAphaka paheravAmAM AvatuM AbhUSaNa), uciyakaDaga (vitarivAniyo vinayana, jambudvIpaprajJapti TIkA), khuphuga (eka jAtanI vIMTI), ekAvalI, kaMThasUtra, magariya (magaranA AkAranuM ghareNuM), urastha (vakSasthaLa para paheravAnuM ghareNuM), raiveyaka (grIvA - DokanuM ghareNuM), zroNisUtra (kaTisUtra), cUDAmaNi, kanakatilaka, phulla (phUla), siddhArthaka (sonAnI kaMThI), kaNavAli (kAnanI vALI), zazi, sUrya, vRSabha, cakra (cakrAkAra AbhUSaNa), talabhaMga (hAthanuM ghareNuM), tuDA (bAhunuM ghareNuM), hatyimAlaga (hastamAlaka), valakSa (gaLAnuM ghareNuM), dInAramAlikA, candra - sUryamAlikA, harSaka, keyUra, valaya, prAlamba (jhUmakhuM), aMgulIyaka (aMgUThI), kAMcI, 1. bANanA harSacaritamAM karkarI, kalazI, aliMjara, udakuMbha ane ghaTa A pAMca mATInA pAtrono ullekha che. karkarIne kaMTakita kahevAmAM Avela che. ahicchatrA ane hastinApuranA khodakAmamAMthI maLela guptakAlIna pAtronA AdhAre jANavA maLe che ke temanI bahAranI bAjue phaNasanA phaLa para upaselAM kAMTA jevuM ghareNuM banatuM. juo - vAsudevazaraNa agravAla, harSacarita - eka sAMskRtika adhyayana, pR. 180. 2. makarikAno ullekha bANabhaTTanA harSacaritamAM aneka sthaLe Ave che. be makaramukha ekaThA karI phUla-pAMdaDI sAthe banAvavAmAM AvatuM AbhUSaNa makarikA kahevAtuM - vAsudevazaraNa agravAla, harSacarita - eka sAMskRtika adhyayana, pR. 14. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 aMgabAhya Agamo mekhalA, payaraga (pratara), pAdajAla' (paganuM ghareNuM), ghaMTikA, kiMkiNI, ramaNorujAla (ratnorujAla), nUpura, caraNamAlikA, kanakanikaramAlikA. bhavana vagerenAM nAmo prAkAra, aTTAlaga (aTArI), cariya (gRha ane prAkArano vacceno mArga), dvAra, gopura, prAsAda, AkAzatala, maMDapa, ekazAlA (eka gharavALuM makAna), dvizAlA, trizAlA, catuHzAlA, garbhagRha, mohanagRha, valabhIgRha, citrazAlA, mAlaka (mALavALuM makAna), golaghara, trikoNaghara, catuSkoNaghara, naMdyAvarta, paMDuratalaharmsa (jemAM zikhara na hoya te), dhavalagRha (hiMdImAM dhaharA), ardhamAgadhavibhrama' (?), zailasaMsthita (parvatanA AkAranuM), zailArdhasaMsthita, phUTAgAra, suvidhikoSTaka, zaraNa (jhUMpaDI vagere), layana (guphA vagere), viDaMka (kapotapAlI, mahelanA agrabhAgamAM kabUtarone rahevAnuM sthAna, kabUtarakhAnuM), jAlavRnda (gavAkSasamUha), niyUha (khIlI athavA bAraNuM), apavaraka (aMdarano kamaro), dovAlI (?), candrazAlikA. vastronAM nAmo Ajinaka (cAmaDAnuM vastra), kSauma, kaMbala, dukUla, kauzeya, kRSNamRganA cAmaDAMmAMthI banAveluM vastra, paTTa, cInAMzuka, AbharaNacitra (AbhUSaNothI cItrita), sahiNagakallANaga (sUkSma ane suMdara vastra) tathA siMdhu, draviDa, baMga, kaliMga vagere dezomAM banelAM vasro.4 miSTAnnanAM nAmo goLa, khAMDa, sAkara, matsyaDI (morasa), bisakaMda, parpaTamodaka, puSpottara, padmottara, gokSIrapa 1. jaMbuDhIpaprajJapti TIkA (pR. 10p )mAM pArihArya--valayavizeSa. 2. jemAM eka AMgaNAnI cAre bAju cAra kamarA athavA osarI hoya, hiMdImAM causallA. guptakAlamAM Ane saMjavana kahevA lAgyA hatA - vAsudevazaraNa agravAla, harSacarita - eka sAMskRtika adhyayana, pR. 92. 3. 'vRvizeSA:, jaMbudrIpaprajJapti TIkA, pR. 106 a. 4. ahIM vasronAM bIjA paNa nAmo che jemanA viSayamAM TIkAkAre lakhyuM che -- zeSa santravAyAvasAtavya taddantoLa samyak pAzuddhepi tuMmazatAt, pR. 269, vaso mATe juo AcArAMga (2-5-1-364, 368), nizIthacUrNi (7.12nI cUrNi, pR. 399); jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 205-12. 5. sthAnAMga sUtra 135, pR. 111)mAM nimnalikhita 18 vyaMjano batAvavAmAM AvyA che : 1 sUpa, 2 odana, 3 yavAna, 4-6 traNa prakAranA mAMsa, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvAbhigama pa9 gAma vagerenAM nAmo - grAma, nagara, nigama (jayAM ghaNAM vaNiko rahetA hoya), kheTa (janI cAre bAju mATIno killo banelo hoya), kabUTa (cAre bAjuthI parvata vaDe gherAyela hoya), maba (jenI cAre bAju pAMca koza sudhI koI gAma na hoya), paTTa (jayAM vividha dezomAMthI mAla Avato hoya), droNamukha (jyAM moTA bhAge jalamArga dvArA avarajavara thatI hoya), Akara (jyAM loDhA vagerenI khANo hoya), Azrama, saMbAdha (jyAM yAtrA mATe ghaNAbadhA loko AvatA hoya), rAjadhAnI, saMniveza (jyAM sArtho AvIne UtaratA hoya). rAjA vagerenAM nAmo - rAjA, yuvarAja, Izvara (aNimA vagere ATha aizvaryo vaDe saMpanna), talavara (nagararakSaka, koTavALa), mADaMbiya (maDaMbano nAyaka), kauTuMbika (aneka kuTuMbono AzrayadAtA rAjasevaka), Ibhya (pracUra dhanano svAmI), zreSThI (jenA mastaka upara devatAnI mUrti sahita suvarNapaTTa bAMdhavAmAM Avyo hoya), senApati, sArthavAha (sArthano nAyaka"). dAsonA prakAra - dAsa (AmaraNa dAsa), bSya (jane koI kAma mATe mokalI zakAya), ziSya, bhUtaka (je pagAra laI kAma karato hoya), bhAIllaga (bhAgIdAra), 7-gorasa, 8-jUsa, 9-bhakSya (khaMDakhAdya), 10. guDapampaTikA, 11-mUlaphala, 12-harItaka, 13-zAka, 14-rasAlu, 15-surApAna, 16-pAnIya, 17-pAnaka, 18-chAsathI chUTakAreluM zAka. 1. bRhatkalpabhASyavRtti (1-1094) mAM uttAnamallakAkAra, avAkukha mallakAkAra, sampaTamallakAkAra, khaMDamallakAkAra vagere aneka prakAranA gAmo batAvavAmAM AvyA che. 2. juo - jagadIzacandra jaina, jaina AgamagraMtho kI mahattvapUrNa zabda-sUciyAM, nAgarIpracAriNI patrikA, varSa 19, 3-4, saMvata 2011, pR. 295 vagere. 3. satuSTanarapata saufpaTTAnaMdzarIvazudhirI, jaMbUdIpaprajJapti TIkA, pR. 122. 4. sArthavAhanAM lakSaNo : gaNimaM dharimaM bhejjaM pAricchaM ceva davvajAyaM tu / ghettUNa lAbhatthaM vaccaI jo annadesaM tu / nivabahumao pasiddho dINANAhANavacchalo paMthe / so satthavAdanA dho toA samudga che - TIkA, pR. 279 a. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 karmaka2.1 tahevAronAM nAmo AvAha (vivAha pahelAM tAMbUla vagere ApavuM), vivAha, yajJa (pratidina ISTadevatAnI pUjA), zrAddha, thAlIpAka (gRhasthanuM dhArmika kRtya), celopanayana (muMDana), sImaMtonnayana (garbhasthApana), mRtapiMDanivedana. Kh -- utsavonAM nAmo - Indramaha, skandamaha, rudramaha, zivamaha, vaizramaNamaha, mukundamaha, nAgamaha, yakSamaha, bhUtamaha, kUpamaha, taDAgamaha, nadImaha, hRdamaha, parvatamaha, vRkSAropaNamaha, caityamaha, stUpamaha naTa vagerenAM nAmo naTa (bAjIgara), nartaka, malla (pahelavAna), mauSTika (muSTiyuddha karanArA), viDambaka (vidUSaka), kahaga (kathAkAra), plavaga (uchaLakUda karanArA), AkhyAyaka, lAsaka (rAsa gAnArA), laMkha (vAMsa upara caDI khela karanArA), maMkha (citro batAvI bhikSA mAganAra), tUra vagADanArA, vINA vagADanArA, kAvaNa (kAvaDa laI janArA), mAgadha, jalla (doraDA para caDI khela karanArA). aMgabAhya Agamo -- Liddes vAhanonAM nAmo zakaTa, ratha, yAna (gADI), jugga (golla dezamAM prasiddha be hAthanA mApanI cAre bAju vedIthI yukta pAlakhI ke jene be mANaso upADI laI jatA hoya), gillI (hAthI uparanI aMbADI jemAM besavAthI mANasa najare paDe nahi), thillI (lATa dezamAM ghoDAnA jInane thIllI kahe che. kyAMka be khaccaronI gADIne thillI kahevAmAM Ave che), zibikA (zikharanA AkAranI DhAMkelI pAlakhI), sandamAnI (puruSapramANa lAMbI pAlakhI). anarthanA kAraNo - grahadaMDa, grahamuzala, grahagarjita (grahonA saMcArathI thato avAja), grahayuddha, grahasaMghATaka (grahanI joDI), grahaapasavyaka (grahanuM pratikULa thavuM), abhra (vAdaLa), abhravRkSa (vAdaLonuM vRkSAkAramAM pariNata thavuM), saMdhyA, gaMdharvanagara (vAdaLonuM devatAonA nagara rUpe pariNata thavuM), garjita, vidyut, ulkApAta, dizAdAha, nirthAta (vIjaLI paDavI), pAMzuvRSTi, yUpaka (zukla pakSanA dvitIyA vagere traNa divasomAM caMdranI kaLA ane saMdhyAnA prakAzanuM milana), yakSadIptaka, dhUmikA (dhUMdhaLApaNuM), mahikA (jhAkaLa), 1. nizIthacUrNi (11.3676)mAM garbhadAsa, krItadAsa, anuNa (RNa na cUkavavAne kAraNe banela) dAsa, durbhikSadAsa, sAparAdhadAsa ane ruhladAsa (kedI) ATalA dAsonA bheda batAvavAmAM AvyA che. 2. jaMbudrIpaprajJapti TIkA anusAra DoLI' Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 1 jIvAjIvAbhigama raja-uddAta (cAre dizAmAM dhULanuM phelAI javuM), caMdroparAga (caMdragrahaNa), sUryoparAga (sUryagrahaNa), caMdrapariveza, sUryapariveza, praticandra, pratisUrya, IndradhanuSa, udakamabhya (IndradhanuSano eka TukaDo), kapiusita (AkAzamAM akasmAta bhayaMkara avAja thavo), prAcInavAta, aprAcInavAta, zuddhavAta, grAmadAha, nagaradAha vagere. kalahanA prakAro - Diba (potAnA dezamAM kalaha), Damara (pararAjya dvArA upadrava), kalaha, bola, khAra (mAtsarya), vaira, viruddha rAjaya'. yuddhanAM nAmo - mahAyuddha, mahAsaMgrAma, mahAzastrapitana, mahApuruSabANa, mahArudhirabANa, nAgabANa, tAmasabANa. rogonAM nAma - durbhata (aziva), kularoga, grAmaroga, nagararoga, maMDalaroga, zirovedanA, akSivedanA, karNavedanA, nAsikAvedanA, detavedanA, nakhavedanA, kAsa (khAMsI), zvAsa, javara, dAha, kachU (khujalI), khasara, koDha, arza, ajIrNa, bhagaMdara, Indragraha, skandagraha, nAgagraha, bhUtagraha, udvega, ekAhikA (ekAMtarA tAva Avavo), yANikA (be be divasanA aMtare tAva Avavo), cAhikA, caturthikA (cothiyo), hRdayazUla, mastakazUla, pArzvazUla, kukSizUla, yonizUla, mArI (111). devonA prakAro - devo cAra prakAranA hoya che - bhavanavAsI, vyattara, jayotiSI, vaimAnika. bhavanavAsI dasa prakAranA hoya che - asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, vidyutakumAra, agnikumAra, dvIpakumAra, udadhikumAra, dikakumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra (114-120), vyaMtaronA aneka prakAro che - pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, jhiMpuruSa, bhujagapati, mahAkAya, gaMdharvagaNa vagere (121). jyotiSka devonuM varNana sUtra 122mAM che. padmavaravedikA - dvIpasamudromAM jaMbUdvIpanuM varNana karatAM tenA prAkAronA madhya bhAgamAM rahela padmavaravedikAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. vedikA nema (umaro), pratiSThAna (pAyo), thaMbho, phalaga (pATiyA), saMdhi (sAMdhA), sUcI (naLI), kalevara (manuSyapratimA), kalevarasaMghATaka, rUpaka (dakSyAvInAM rUpawifLa, jaMbUDhIpaprajJaptiTIkA, pR. 23), rUpakasaMghATaka, pakSa (pAMkha), pakSabAhu (pAMkhanI bAju), vaMza (dhAraNa), vaMzaveluya (nevAM), paTTikA (pATiyA), avaghATanI (chAjalI) ane uparipaMchanI (TaTTI) vaDe zobhe che. tenI cAre bAju hamajAla, kiMkiNIjAla, maNilAla, padmavarajAla laTakI rahela che. tenI cAre tarapha suvarNapatra vaDe maMDita 1. bRhatkalpasUtra ane tenA bhASyamAM A nAmanuM eka mahattvapUrNa prakaraNa che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 aMgabAhya Agamo tathA hAra ane ardhahAra vaDe zobhita sonerI jhUmakhAM dekhAI rahyAM che je pavanathI maMda maMda halavAne kAraNe avAja karI rahyAM che. padmavaravedikAnI vacce ghoDA, hAthI, nara, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga, gaMdharva ane vRSabhanA yugmo banelAM che. ahIM ghoDA vagerenI paMktio tathA padmalatA, nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, vanalatA, vAsaMtIlatA, atimuktakalatA, guMdalatA ane zyAmalatAnAM citro che. vacce vacce akSaya-svastika banelA che. vedikAnI nIce, upara ane cAre bAju ati suMdara puSpo zobhI rahyAM che (125). padmavaravedikAmAM bahAra eka suMdara vanakhaMDa che (126). temAM aneka vApIo ane puSkariNIo banelI che. temanA sopAna nema (umaro), pratiSThAna (pAyo) vagere yukta che ane temanI sAme maNimaya staMbho para vividha tArAothI cita tathA IhAmRga, vRSabha vagerethI citrita, vidyAdharonA yugalothI zobhita toraNo laTakI rahyAM che. toraNo upara ATha maMgala sthApita che, vividha raMganI dhajAo laTakI rahI che tathA chatra, patAkA, ghaMTaDIo, cAmara ane kamaLa lagAvelAM che. vanakhaMDamAM Alighara (Ali eka vanaspati, TIkAkAra), mAlighara (mAli eka vanaspati, TIkAkAra), kadalighara, latAghara, acchaNaghara (ArAma karavAnuM gha2), prekSaNadhara, snAnaghara, prasAdhanaghara, garbhaghara (aMdaranuM ghara), mohanaghara, zAlaghara (osarIvALuM dhara), jAlaghara (jALIovALuM gha2), kusumadhara, citradhara, gaMdharvaghara (jyAM gIta, nRtya vagereno abhyAsa karavAmAM Ave che) ane Adarzaghara (AyanAghara) vagere banela che. vanakhaMDamAM jAtimaMDapa, yUthikAmaMDapa, mallikAmaMDapa, navamAlikAmaMDapa, vAsaMtImaMDapa, dadhivAsukA (vanaspativizeSa, TIkAkAra), sUrilli (vanaspati, TIkAkAra), taMbolImaMDapa, mRddIkAmaMDapa, nAgalatAmaMDapa, atimuktakalatAmaMDapa, aploya (vanaspati, TIkAkAra)maMDapa, mAlukAmaMDapa ane zyAmalatAmaMDapa banelA che. temAM besavA mATe haMsAsana, krauMcAsana, guDAsana, unnataAsana, praNataAsana, dIrdhAsana, bhadrAsana, pakSAsana, makarAsana, vRSabhAsana, siMhAsana, padmAsana ane dizAsvastikaAsana bichAvelAM che (127). vijayadvAra - jaMbudvIpanA vijaya nAme dvAranuM varNana karatAM batAvavAmAM AvyuM che ke tenAM zikharo sonAnAM banelAM che je IhAmRga, vRSabha vagerenA citrothI zobhAyamAna che. e nema, pratiSThAna, staMbho, umaro, IndrakIla, dvArazAkhA, uttaraMga, kapATa, saMdhi, sUcI, samudgaka, argalA, argalApAzaka, AvartanapIThikA ane uttarapArzvaka yukta che. dvAra baMdha thaI jatAM gharamAM havA praveza karI zakatI Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvAbhigama 63 nathI, dvAranI baMne bAju bhittigulikA (cokI) ane gomANasiya (beThako) banAvela che. A dvAra vividha ratnothI khacita zAlabhaMjikAo vaDe zobhita che. dvAranI u52 nIce phUTa (kamAna), utsedha (zikhara), ulloka (chata), bhauma (bhoMya), pakSa (pAMkha), pakSabAha (pAMkhanI bAju), vaMza (dhAraNa), vaMzakavelluya (nevAM), paTTiyA (pATiyA), avaghATinI (chAjalI) ane uparIpuMchanI (TaTTI) najare paDe che. dvAra upara aneka tilaka ane ardhacaMdraka banyAM che ane maNionI mALAo TIMgADelI che. baMne bAju caMdanakaLaza rAkhavAmAM AvyA che. temAM sugaMdhita jaLa bharyuM che ane lAla dorA bAMdhelA che. baMne tarapha be be nAgadaMta (khIlA) lagAvelA che jemAM nAnI nAnI ghaMTaDIo ane mALAo laTakI rahI che. eka nAgadaMta upara aneka nAgadaMta che. tenA para sikkaka (zIkAM) laTakI rahyAM che ane A sikkakomAM dhUpaghaTikAo rAkhavAmAM AvI che jemAM agara vagere padArtho mahekI rahyA che. dvAranI baMne bAju be be zAlabhaMjikAo che, te raMgaberaMgI vastro ane mALAo paherelI che, temano madhya bhAga muSTigrAhya che. teo pIna payodharavALI che ane temanA keza kALA che. teo potAnA jamaNA hAtha vaDe azoka vRkSanI DALI pakaDI kaTAkSapAta karI rahI che, ekabIjAne evI rIte joI rahI che ke jANe khijAI rahI hoya. dvAranI baMne bAju jAlakaTaka(jALIo) che ane ghaMTo laTakI rahyA che. . baMne bAjunI beThakomAM vanapaMktio che jemAM vividha vRkSo ugelAM che (129)1. vijayadvAranI baMne bAju be prakaMThaka (Asana) che ane upara prAsAdAvataMsaka nAme prAsAda banelA che. A prAsAdomAM maNipIThikAo bichAvelI che je siMhAsanothI zobhAyamAna che. A siMhAsano cakkala, siMha, pAda, pAdapITha, gAtra ane saMdhiothI yukta tathA IhAmRga, vRSabha vagerenA citrothI zobhita che. siMhAsanonI AgaLa paga rAkhavA mATe pAdapITha che je masUraga (mulAyama gAdI) ane atyaMta komaLa siMhakezara (eka prakAranuM vastra)thI zobhe che. temanI upara rajasrANa bichAvela che ane pachI tenA para dUkula bichAvavAmAM Avela che. siMhAsano zveta varNanA vijayadUSyathI AcchAdita che. temanI vaccovaca aMkuza (khIlI) lAgela che jenA para motIonI eka moTI mALA laTakI rahI che ane A mALAnI cAre bAju cAra mALAo che. prAsAdAvataMsaka aSTamaMgala vagere vaDe zobhita che (130)2. 1. A ja varNana rAjapaseNaIyasUtra (98-104)mAM che. 2. rAyapaseNaIya (42-43)mAM paNa A ja varNana che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 aMgabAhya Agamo | vijayadvAranI baMne bAju be be toraNa laTakAvelAM che. temanI sAme be be zAlabhaMjikAo ane nAgadato che; nAgadatomAM mALAo laTake che. toraNonI sAme hayasaMghATaka, hayapaMkti, pAlatA vagere latAonA citro che tathA caMdanakaLaza ane jhArIo rAkhela che. pachI be Adarza (darpaNa), zuddha ane zveta akSatathI bharelA thALa, zuddha jaLa ane phaLothI bharela pAtrI, auSadhi vagerethI pUrNa supratiSThaka tathA manogulikA (Asana) ane karaMDaka (paTArA) rAkhelA che. pachI be be hayakaMTha (ratnavizeSa, TIkAkAra) vagere rAkhela che jenA para ghaNI badhI TokarIo che je puSpamALA, cUrNa, vastra ane AbharaNothI bharI che. pachI sihAsana, chatra, cAmara, tela, koi vagere sugaMdhI padArtho sajAvelAM che' (131). sudharmA sabhA - vijayadvAranI vijaya rAjadhAnImAM vijaya nAme deva rahe che (134-5). vijayanI sudharmA sabhA aneka staMbho para pratiSThita che ane vedikA vaDe zobhe che. temAM toraNo laTakAvelAM che ane zAlabhaMjikAo najare paDe che. tenI pharza maNi ane ratno vaDe khacita che. temAM IhAmRga vagerenAM citro dorelAM che ane staMbho upara banelI vedikAo vidyAdharonA yugalo vaDe zobhAyamAna che. ahIM caMdanakaLaza rAkhelAM che, mALAo ane patAkAo laTakAvelI che tathA devAMganAo nRtya karI rahI che (137). siddhAyatana - sudharmA sabhAnI uttara-pUrvamAM siddhAyatana che. tenI vacce eka maNipIThikA che jenA para aneka jinapratimAo virAjamAna che. temanI pAchaLa chatra, camara ane daMDadhArI pratimAo che. temanI AgaLa nAga, yakSa, bhUta ane kuMDadhAra (AjJAdhArI) pratimAo che. A pratimAonI AgaLa ghaMTa laTakI rahyAM che tathA caMdanakaLaza, bhaMgAra, Adarza, thALa, pAtrI, dhUpadAna vagere rAkhelAM che (139). siddhAyatananI uttarapUrvamAM eka upapAta-sabhA che. tyAM eka jaLAzayanI pAse abhiSeka-sabhA che. vijayadeve potAnI devazayyAmAMthI UThI, abhiSekasabhAmAM snAna karI, divya vastrAlaMkAra dhAraNa karyA. pachI vyavasAya-sabhAmAM pahoMcI potAnA pustakano svAdhyAya karyo (140). pachI naMdApuSkaraNImAM jaIne hAtha-paganuM prakSAlana karyuM tathA bhaMgAramAM jaLa bharI kamaLa-puSpo toDI siddhAyatanamAM praveza karyo. 1, rAyapaseNaIya (106) mAM paNa A ja varNana che. 2. bharaputanI bauddha kaLAmAM sudharmA devasabhAnuM aMkana karavAmAM AvyuM che - motIcaMda, ArkiTekTarala DeTA Ina jaina kenanIkala liTarecara, dhI jarnala opha dhI yu.pI.hisTorIkala sosAyaTI, 1949, pR. 79 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 jIvAjIvAbhigama tyAM teNe jinapratimAone sApha karI gaMdhodaka vaDe snAna karAvyuM, temane lUchI temanA para gozIrSa caMdanano lepa karyo ane pachI temane devadUSya paherAvyAM. tyAra pachI temanA para puSpo, mALA, sugaMdhI dravyo vagere caDAvyAM ane akSata dvArA aSTamaMgala vagere banAvyA. pachI puSponI varSA karI ane dhUpadAnamAM dhUpa peTAvI jina bhagavAnanI stuti karI (142). AgaLa nIcenA viSayonuM varNana Ave che - uttarakura (147), jaMbUvRkSa (152), jaMbUdvIpamAM candra, sUrya vagerenI saMkhyA (1pa3), lavaNasamudra (154-173), dhAtakI khaMDa (174), kAloda samudra (175), puSkaravaradvIpa (176), mAnuSottara parvata (178), puSkaroda samudra, varuNavara dvIpa ane varuNavara samudra (180), kSIravara dvIpa ane kSIroda samudra (181), vRtavara dviIpa, vRrtavara samudra, sodavara dvIpa ane sodavara samudra (182), naMdIzvara dvIpa (183), naMdIzvaroda samudra (184), aruNadIpa, aruNoda samudra, kuMDala dvIpa, kuMDala samudra, rucaka dvIpa, rucaka samudra ItyAdi (185), lavaNa Adi samudronA jaLano svAda (187), lavaNAdi samudromAM matsya, kacchapa vagerenI saMkhyA (188), candrasUrya Adino parivAra (193-194), candrAdi vimAnono AkAra ane vistAra (197), candrAdi vimAnonA vAhaka (198), vaimAnika devo (207-223). cothI pratipatti : AmAM batAvavAmAM AvyuM che ke saMsArI jIvo pAMca prakAranA hoya che - ekendriya, dvindriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya (224-225). pAMcamI pratipatti : AmAM batAvavAmAM AvyuM che ke saMsArI jIvo cha prakAranA hoya che - pRthvIkAyika, aSkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ane trasakAyika. nigoda be prakAranA hoya che - nigoda ane nigodajIva (228-239). chaThThI pratipatti : AmAM batAvavAmAM AvyuM che ke saMsArI jIvo sAta prakAranA hoya che - nairayika, tiryaMca, tiryaMcayonika, manuSya, mAnuSI, deva ane devI (240). 1. ghaNuMkharuM A ja varNana rAyapAseNaIya (129-139)mAM paNa maLe che. 2. A samudramAM pUrNabhadra ane maNibhadra nAmanA devo hovAno ullekha che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 aMgabAhya Agamo sAtamI pratipatti : AmAM batAvavAmAM AvyuM che ke saMsArI jIvo ATha prakAranA hoya che - prathama samaya-nairayika, aprathama samaya-nairayika, prathama samaya-tiryaMcayonika, aprathama samaya-tiryaMcayonika, prathama samaya-manuSya, aprathama samaya-manuSya, prathama samayadeva ane aprathama samaya-deva (241). AThamI pratipatti : AmAM batAvavAmAM AvyuM che ke saMsArI jIvo nava prakAranA hoya che - pRthvIkAyika, aSkAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika, hIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. navamI pratipatti : AmAM jIvonuM siddha-asiddha, sendriya-anindriya, jJAnI-ajJAnI, AhArakaanAhAraka, bhASaka-abhASaka, samyagdaSTi-mithyAdaSTi, parIna-aparItta, paryAptakaaparyAptaka, sUkSma bAdara, saMjJI-asaMjJI, bhavasiddhika-abhavasiddhika, yoga, veda, darzana, saMyata, asaMyata, kaSAya, jJAna, zarIra, kAya, vezyA, yoni, Indriya vagerenI apekSAe varNana karavAmAM AvyuM che. * * * Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prakaraNa prajJApanA pannavaNA athavA prajJApanA jaina AgamomAM cothuM upAMga che. temAM 349 sUtromAM nimnalikhita 36 padonuM pratipAdana che - prajJApanA, sthAna, bahuvaktavya, sthiti, vizeSa, vyutkAnti, ucchavAsa, saMjJA, yoni, carama, bhASA, zarIra, pariNAma, kaSAya, Indriya, prayoga, vezyA, kAyasthiti, samyakta, aMtakriyA,avagAhanAsaMsthAna, kriyA, karma, karmabaMdhaka, karmavedaka, vedabaMdhaka, vedavedaka, AhAra, upayoga, pazyattA-darzanatA, saMjJA, saMyama, avadhi, pravicAraNA, vedanA ane samuMdghAta. 1. (a) malayagirivihita vivaraNa, rAmacaMdra kRta saMskRta chAyA tathA paramAnaMdarSi kRta stabaka - sAthe, dhanapatasiha, banArasa, I.sa.1884. (A) malayagirikRta TIkA sAthe - Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa.1919. (4) hindI anuvAda sahita - amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, haidarAbAda, I.sa. 1920. (I) malayagiriviracita TIkAnA gujarAtI anuvAda sAthe - bhagavAnadAsa harSacandra, jaina sosAyaTI, amadAvAda, I.sa. 1935. . () haribhadra vihita pradezavyAkhyA sahita -RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA tathA jaina pustaka pracAraka saMsthA, I.sa. 1947-49. (G) hindI thokaDA, rozanalAla, agaracaMda bhairodAna seThiyA pAramArthika saMsthA, bIkAnera, I.sa.1961-62 (e) (mULa) saM. puNyavijayajI, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, I.sa.1971 (e) (mULa) saM. jinendravijayagaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa zAntipurI, saurASTra, I.sa.1976 (o) (mULa) ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980 (au) hindI anuvAda sahita - madhukara muni, jJAna muni, Agama prakAzana samiti, vyAvara, I.sa.1983 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 aMgabAhya Agamo A padonuM vistRta varNana gautama IndrabhUti ane mahAvIranA praznottara rUpe karavAmAM AvyuM che. jevI rIte aMgomAM bhagavatIsUtra tevI ja rIte upAMgomAM prajJApanA sauthI moTuM che. A upAMganA kartA vAcakavaMzIya pUrvadhArI Arya zyAmAcArya che je sudharmAsvAmInI trevIsamI peDhIe thaI gayA hatA ane mahAvIranirvANanA 376 varSa bAda hayAta hatA. AnA TIkAkAra malayagiri che jemaNe haribhadrasUrikRta viSama padonA vivaraNarUpa laghuTIkAnA AdhAre TIkA lakhI che. A Agamane samavAyAMga sUtranuM upAMga mAnavAmAM AvyuM che, jo ke baMnenA viSayavastumAM koI samAnatA nathI. naMdIsUtramAM prajJApanAnI gaNanA aMgabAhya Avazyaka vyatirikta utkAlika zrutamAM karavAmAM AvI che. prajJApanA pada : prajJApanA be prakAranI che - jIvaprajJApanA ane ajIvaprajJApana (sUtra 1). arUpI ajIvaprajJApanA dasa prakAranI che - dharmAstikAya, dharmAstikAyano deza, dharmAstikAyano pradeza, adharmAstikAya, adharmAstikAyano deza, adharmAstikAyano pradeza, AkAzAstikAya, AkAzAstikAyano deza, AkAzAstikAyano pradeza ane addhAsamaya (kALa) (3). rUpI ajIvaprajJApanA cAra prakAranI che - skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANupudgala (4). ekendriya saMsArI jIvaprajJApanA pAMca prakAranI che - pRthvIkAyika, aSkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika (10). bAdara pRthvIkAyika aneka prakAranA che - zuddha pRthivI, zarkarA (kAMkarA), vAlukA (retI), upala (nAnA pattharo), zilA, lavaNa, USa (khAra), loDhuM, tAMbu, jasata, sIsuM, cAMdI, sonuM, vajaratna, haratAla, hiMgula (hiMgaLo), maNasila (manasila), sAsaga (pAro), aMjana, pravAla, abhrapaTala (abarakha), abhravAlukA ane maNinA vividha prakAro - A badhA bAdara pRthivIkAyika che. gomedaka, rucaka, aMka, sphaTika, lohitAkSa, marakata, mAragala, bhujamocaka, IndranIla, caMdanaratna, airika, haMsagarbha, pulaka, saugaMdhaka, caMdraprabha, vaiDUrya, jalakAMta, sUryakAMta ItyAdi kharabAdara pRthvIkAyika che (15). bAdara aplAyika jIvo aneka prakAranA hoya che - avazyAya (jhAkaLa), hima, mahikA (dhUmADo), karaka (karA), haratanu (vanaspati upara bAjhela pANInAM TIpAM), zuddhodaka, zItodaka, uSNodaka, kSArodaka, khaTAza, udaka, azlodaka, lavaNodaka, vAruNodaka (madirAnA svAdavALuM pANI), kSIrodaka, dhRtodaka, lododaka 1. gata madrasUrichI divRvaSamabhAvArtha: | yavanavAdapi nAto zena trivRti: || - prajJApanATIkA, pR. 349. 2. juo - uttarAdhyayana (36.73-76) paNa. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 69 (zeraDInA rasa jevuM pANI) ane rasodaka (16). bAdara tejaskAyika aneka prakAranA che - aMgAra, javAlA, murkhara (rAkhamAM bhaLelAM AganA kaNo), arci (Amatema uDatI javALA), alAta (saLagatuM lAkaDuM), zuddhAgni, ulkA, vidyuta, azani (AkAzamAMthI paDatA agnikaNo), nirdhAta (vIjaLI paDavI), gharSaNathI utpanna thato ane sUryakAMta maNimAMthI nIkaLato agni (17). bAdara vAyukAyika jIvo aneka prakAranA che - pUrvamAMthI vaheto vAyu, pazcimamAMthI vaheto vAyu, dakSiNavAyu, uttaravAyu, UrdhvavAyu, adhovAyu, tiryavAyu, vidizAno vAyu, vAtobrAma (anavasthita vAyu), vAtotkalikA (samudranI mAphaka vAyunA taraMgo), vAtamaMDalI, utkalikAvAta (ghaNA badhA taraMgo sAthe mizra vAyu), maMDalikAvAta (maMDaLAkAra vAyu), guMjAvAta (guMjArava karato vAyu), jhaMjhAvAta vRSTi sahita vAyu), saMvartaka vAyu, tanuvAta, zuddhavata (18). pratyekazarIra bAbara vanaspatikAyika 12 prakAranA che - vRkSa, guccha, gulma, latA, vallI, parvaga (parvavALA), tRNa, valaya (keLA vagere jenI chAla goLAkAra hoya), harita, auSadhi, jalaruha (jaLamAM uganArI vanaspati), kuhaNA (bhUmisphoTa) (22). vRkSa be prakAranAM hoya che - ekabIjavALA ane anekabIjavALA. ekabIjavALAmAM lImaDo, AMbo, jAMbuDI, kozAgra (jaMgalI AMbo), zAla, aMkola (pistAnuM jhADa), pIluDI, selu zleSmAtaka-kuMvArapAThuM), sallakI, mocakI, mAluka, bakula (borasalI), palAza (kesUDo), karaMja, putrajIvaka, ariSTa (arITho), bibhataka (baheDo), haritaka (haraDe), bhilAvA (bhilAmo), uMbebharikA, kSIriNI, dhAtakI (dhAvaDI), priyAla, pUtibiMbakaraMja, surNA (zlaSNA), sIsama, asana (bIjaka), punnAga (nAgakesara), nAgavRkSa, parNI, azoka (31-32). anekabIjavALA vRkSomAM asthika, hiMduka (TiMbara), kapitthaka (koTha), aMbADaka, mAtuliMga (bIjorAnuM vRkSa), bilva (bIlI), AmrAtaka (AMbaLA), phaNasa, dADamI, azvattha (pIpaLo), udumbara (umaro), vaTa (vaDa), nyagrodha, nakTivRkSa, sAyarI (zatAvarI), plekSa, kAkodubarI, kusuMbarI (kothamIra), devadAlI, tilaka, lakuca (tRNavizeSa), chatraugha, zirISa, saptaparNa, daliparNa, lodha, dhava, caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, kadaMba (23). 1. dasa bhavanavAsIonA dasa caityavRkSo nIce pramANe che - Asatya, sattivatra, sAmali, uMbara, sirIsa, dahivatra, vaMjula, palAsa, vaNya, kaNiyAra (sthAnAMga, pR. 6 1 a. ATha e.A- 7. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 aMgabAhya Agamo guccha aneka prakAranA che - vAiMgaNi (vaMgaNa), satyakI, thaMDakI, kacchanI (kapikaccha, kevAMca-pAiasa6mahaNava), jAtumaNA (jayA), rUpI, ADhakI, nIlI, tulasI, mAtuliMgI, kuDumbarI (kothamIra), pippalikA (pIpaLa), alasI, vallI, kAkamAcI, lucca (?), paTolakaMdalI, viuvA, vatthala, badara (bora), pattari, sIyaura, javasaya (javAso), nirgunDI, atthaI, talauDA, sana (zaNa), pANa, kAsamada, abbADaga (apAmArga, adheDo), zyAmA, siMduvAra (nirguDI), karamad (karamadA), adarUsaga (araDUsI), karIra, airAvaNa, mahiltha, jAulaga, mAlaga, parilI, gajamAriNI, kuvvakAriyA, bhaMDI (majITha), jIvaMtI (DoDI), ketakI (kevaDo), gaMja, pATalA, dAsI, aMkola (23). gulma aneka prakAranA hoya che - sairiyaka, navamAlikA, koTaka, baMdhujIvaka (baporiyo), manojJa, piiya, pANa, kaNera, kunzaka (sapheda gulAba), siMduvAra, jAtI, mogaro, jUhI, mallikA, vAsaMtI, vatthala, kalpala, sevAla, granthI, mRgadaMtikA, caMpakajAti, navaNIyA, kuMda, mahAjAti (23). latAo aneka prakAranI hoya che - padmalatA, nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtIlatA, atimuktakalatA, kuMdalatA, zyAmalatA (23). vallIo aneka prakAranI hoya che - pUsaphalI, kAliMgI (jaMgalI tarabUcanI vela), tuMbI, trapuSI (kAkaDI), elavAluMkI (cirbhaTa, eka prakAranI kAkaDI), ghoSAtakI, paMDolA, paMcAMgulikA, nIlI, kaMgUyA, kaMDuiyA, kaThuIyA, kaMkoDI, kAriyalaI (kArelI), kuyadhAya, vAgulIyA, pAvavallI, devadAlI, AmhotA, atimuktaka, nAgalatA, kRSNA, sUravallI (sUrajamukhInI vela), saMghaTTA, sumaNasA, jAsuvaNa, kuviMdavallI, mRddhIkA (drAkSanI velI), aMbAvallI, kSIravidArikA, jayantI, gopAlI, pANI, mAsAvallI, guMjAvallI, vacchANI (vatsAdanI, gajapIpaLI), zazabiMdU, gotrasparzikA, girikarNikA, mAlukA, aMjanakI, dadhipuSpikA, kAkaNI, mogalI, abodi (23). parva (parva-gAMThavALA)-ikSu, IzuvATikA, vIraNa, ikkaDa, mAsa, suSTha, zara, vetra (netara), timira, zataporaka, nala (eka prakAranuM ghAsa), vAMsa, velU (vAMsano eka prakAra), kanaka (vAMsano prakAra), karkavaMza, cApavaMza, udaka, kaDaka, vimata (athavA visaya), kaMDAveNu, kalyANa (23). vyaMtaronA caityavRkSo nIce pramANe che - kalaba (pizAca), vaTa (yakSa), tulasI (bhUta), kaMDaka (rAkSasa), azoka (kinnara), caMpA (jhiMpuraSa), nAga (bhujaMga-mahoraga), teMdua (gaMdharva). Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 71 tRNa - seDiya, bhaMtiya, hoMtiya, darbha, kuza, pavaya, poDaila, arjuna, ASADhaka, rohitAMza, suya, vaya, kSIra, bhusa, eraMDa,kuruviDha, karakara, muDha,vibhaMgu, madhuratRNa,pura, sipriya, saMkalItRNa (23). valaya-tAla, tamAla, takali, toyalI, sAlI, sArakallANa, sarala(cIDa),jAvatI, ketakI, kela, dharmavRkSa, bhujavRkSa (bhojapatravRkSa),hiMguvRkSa, lavaMgavRkSa, pUgaphalI (sopArI), khajUrI, nAlikerI (nALiyerI) (23). - harita - ajjoruha, voDANa, haritaka, taMdulejjaga, vatthala, poraga, majjAraya, billI, pAlaka, dakapippalI (jaLapIpaLI), darvI, svastika, sAya, maMDUkI, mUlaga, sarasava, aMbIla, sAeya, jiyaMtaya (jIvaMtaka, mALavAmAM prasiddha jIvazAka), tulasI, kRSNA, urAla, phaNika, arjaka, bhUjanaka, coraka, damanaka, maravA, zatapuSpa, iMdIvara (23). auSadhIo-zAli, vrIhi, godhUma(ghauM), jo (java),javajava(ekaprakAranA java), kalAya (vaTANA), masUra, tila (tala), mUMga (maga), mAja (aDada), niSpAva, kulathI (kaLathI), AlisaMda,saDiNa(arahara),palimaMtha(caNA),alasI,kasuMbha(kasuMbo), kodrava (kodarI), kaMgU(kAMga), rAga, varada, sAma, kodUsa (koradUSaka), sana (zaNa), sarasava, mULAnA bIja (23). jalahaudaka, abaka,panaka, sevAla, kalaMbuya, haDha, kaceru(kaceru), kaccha, bhANI, utpala,pA, kumuda, nalina, subhaga, sugaMdhita,puMDarIka, mahApuMDarIka, zatapatra,sahamrapatra, kalhAra, kokanada, tAmarasa, bisa, bisamRNAla, puSkara, sthalajapuSkara (23). kuhaNa-Aya,kAya,kuhaNa, kuNaka, dabRhaliya, saplAya, sajajhAya,chatrauka, vaMsI, sahiya, karaya(23). sAdhAraNazarIrabAdaravanaspatikAyikajIvo-abaka, panaka, sevAla rohiNI,thIQ, thibhagA, azvakarNI,sihakarmI,siuMDhI, musuMDhi,22, kuMDarikA, bhIru,kSIravidArikA,TTiI, haridrA (haLadara), zRMgabera (Adu), Alu, mUlaga, kaMbUyA, kajhukaDa, mahupovalai (?), madhuzruMgI, nIruha, sarpasugaMdha, chinnaruha, bIjaruha, pADhA, mRgavaluMkI madhurarasA, rAjavallI, padmA, mADharI, detI, caMDI, mASaparTI, mRgaparNI, jIvaka, Rbhika, reNukA, kAkolI, kSIrakAkolI, bhaMgI, kRmirAzi,bhadramustA(motha),saMgalai, pelugA,kRSNa,paDala, haDha(jaLavanaspati), haratanuka, loyANI, kRSNakaMda,vajakaMda, sUraNakaMda, khalUTa (24). 1. A nAmo mATe jIvAjIvAbhigama (sUtra 21) tathA uttarAdhyayana (36.96-99) paNa jovA joIe. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7ra aMgabAhya Agamo dvIndriya jIvo - pulakimiya (gudAmAM utpanna thatAM kRmi), kukSikRmi (peTanA kRmi), gaMDUlaga ( ? ), goloma, selara, somaMgalaga, vaMsImuha, sUcimukha, gojalaukA, jalaukA, jAlAuya, zaMkha, zaMkhanaka (nAnA zaMkha), ghulla, khulla (sudra), gulaya, baMdha, varATa (koDI), zauktika, mauktika, kaluyAvAsa, ekataH Avarta, dvidhA Avarta, naMdiyAvara, aMbuka (zabuka), mAtRvAha, sIpI, caMdanaka, samudralikSa (27). trIndriya - aupayika, rohiNiya, kuMthu, pipIlikA (kIDI), urdUsaga (DAMsa), uddehiya (udhaI), ukkaliyA, uppAya (utpAda), uppADa (utpAdaka), taNAhAra (tRNAhAra), kakkAhAra (kASThAhAra), mAlukA, pannAhAra, taNabeMTiya, puphabeMTiya, phalabaeNTiya, bIjabeMTiya, tevuraNamijiya, taosimijiya, kambAsaDhimijiya, hilliya, jhiliya, jhigira, kiMgiriDa, bAya, lahuya, subhaga, sauvastika, suyabaeNTa, iMdakAyika, iMdagovaya (indragopa), turatuMbaga, kacchavAhaga (athavA kotthavAhaga), jUya (), hAlAhala, pisuya, sayavAiya (zatapAdikA), gomaDI (kAnakhajUro), hatthisauMDara (28). caturindriya - aMdhiya, pattiya, machiya, mazaka (maccha2), kITa, pataMga, DhekuNa (mAMkaDa), kukkaDa, kukta, naMdAvarta, siMgiraDa (uttarAdhyayanamAM bhigirIDI), kRSNapatra, nIlapatra, lohitapatra, hAridrapatra, zuklapatra, citrapakSa, vicitrapakSa, ohaMjaliya, jalacArikA, gaMbhIra, phINiya, taMtava, acchiroDa, akSivedha, sAraMga, neura, dola, bhramara, bharilI, jarula, toTTa, viSNu (vIMchI), patraviSNu, chANaviSNu, jalavichU, piyaMgAla (athavA seiMgAla), kaNaga gomaya-kIDA (chANanA kIDA) (29). paMcendriya jIva cAra prakAranA hoya che - nairayika, tiryaMca, manuSya ane deva (30). tiryaMca traNa prakAranA hoya che - jalacara, thalacara ane nabhacara (32). jalacara - matsya, kacchapa, grAha, magara ane susumAra. magara sahamaccha (zlaSNamasya), khavallamasya, juMgamasya, vijajhaDiyamasya, halimasya, magarimabhya (magaramaccha), rohitamasya, halIsAgara, gAgara, vaDa, vaDagara, garbhaya, sigAra, timi, 1. juo - uttarAdhyayana (36.128-9) paNa. 2. juo - ejana (36.1379) paNa. 3. juo - ejana, 36. 14-8 , Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJAApanA timiMgala, hakka (magara), taMdulamasya, kaNikAmasya, sAli, svastikamasya, laMbhanamasya, patAkA, patAkAtipatAkA. kaccha5- asthikacchapa, mAMsaka75. grAha - dilI, veDhaga (vaSTaka), mudraya (pUrvaja), pulaka, sImAkAra. magara - soMDamagara, maDhamagara (33). thalacara jIvo cAra prakAranA hoya che - ekakhura, dvikhura, gaMDIpada ane sanakhapada (nakhayukta pagavALA). ekapura - azva, azvatara (khaccara), ghoDo, gardabha, gorakSara, kaMdalaga, zrIkaMdalaga, Avartaga. be kharIvALA - UMTa, gAya, gavaya, rojha, paya, mahiSa, mRga, saMbara, varAha, bakarI, varu, 23, zarabha, camara, kuraMga, gokarNa, gaMDIpada - hastI, hastIpUyaNaga, maMkuNahastI, khagI (guMDAnI jAta). sanakhapada - siMha, vyAdhra, dvIpI, accha (rIMcha), tarasa, parasTara (sarama:, TIkAkAra), gIdaDa, biDAla (bilADI), kUtaro, kaulazunaka', kokatiya (trona , TIkAkAra), sasaga (sasaluM), cittaga (citto), cilallaga (34). uraparisarpa cAra prakAranA hoya che - ahi, ajagara, AsAlikA, mahoraga. ahi be prakAranA hoya che - darvAkara (phaNadhArI sApa) ane mukulI (pheNarahita). darpIkara - AzIviSa, dRSTiviSa, ugraviSa, bhogaviSa, tvacAviSa, lAlAviSa, ucchavAsaviSa, niHzvAsaviSa, kRSNasarpa, jetasarpa, kAkodara, dagdhapuSpa, kolAha, melimiMda, zeSendra. mukulI - divyAga, goNasa, kasAhIya, vaIula, cittalI, maMDalI, mAlI, ahi, ahisalAga, vAsapatAkA (35). bhUjaparisarpa aneka prakAranA che - nakula, seha, saraDa (zaraTa), zalya, saraMTha, sAra, khora, gharoila (garoLI), vistRbhara, mUSaka, maMgusa, palAila (pracalAyita), kSIravirAliya, joha, catuSpAdika (35). nabhacara cAra prakAranA hoya che - carmapakSI, lomapakSI, samudagaka pakSI ane vitatapakSI. zarmapakSI - vAgulI, jaloya, aDilya, bhAraMDa pakSI, jIvaMjIva, samudravAsa, kacchattiya, pakSIvirAlika. lomapakSI - DhaMka, kaMka, kurala, vAyasa, cakravAka, haMsa, kalahaMsa, rAjahaMsa, pAyahaMsa, ADa, seDI, baka (bagalo), balAkA (bagalAnI eka jAta), pAriplava, krauMca, sArasa, mesara, masUra, mayUra, sahasta, gahara, puMDarIka, kAka, kAmiMjuya, vaMjulaga, tetara, vaga (bataka), lAvaka, kapota, 1. mAzuka-jabUDhIpadmazami TIkA. 2. somaTo: je sArI che e vaM ni - jaMbUDhIpaprajJapti TIkA, pR. 123 a. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo 74 kapiMjala, pArAvata, caTaka (cakalI), cAsa, kukkaDa (phUkaDo), zuka, bIM (mayUra), madanazalAkA, koyala, seha, varillaga (35). manuSya traNa prakAranA hoya che - karmabhUmaka, akarmabhUmaka ane antaradvIpaka. antaradvIpaka - ekoruka, AbhAsika, vaiSANika, nAMgolika, hayakarNa, gajakarNa, gokarNa, zabdulIkarNa, Adarzamukha, meMDhamukha, ayomukha, gomukha, azvamukha, hastimukha, siMhamukha, vyAghramukha, azvakarNa, harikarNa, AkarNa, karNaprAvaraNa, ulkAmukha, meghamukha, vidyutsukha, vidyudghanta, ghanadaMta, laSTadaMta, gUDhadaMta, zuddhadaMta (36). akarmabhUmaka trIsa hoya che pAMca ramyakavarSa, pAMca devakuru, karmabhUmaka paMdara hoya che pAMca bharata, pAMca airAvata, pAMca mahAvideha. te be prakAranA hoya che Arya ane mleccha. mleccha zaka, yavana, cilAta (kirAta), zabara, barbara, muruDa, uDDa (oDra), bhaDaga, niCga, pakkaNiya, kulakkha, goMDa, siMhala, pArasa, godha, koMca, aMdha, damila (draviDa), cillala, puliMda, hArosa, DoMba, bokkaNa, gaMdhahAraga (?), bahalIka, ajajhala (jala?), romapAsa (?), bakuza, malaya, baMdhuya, sUyala, koMNaga, meya, paddhava, mAlava, magara, AbhAsiya, aNakhkhu, cINa, lAsika, khasa, khAsiya, nehura, moMDha, DoMbilaga, laosa, paosa, kekaya, akbAga, hUNa, romaka, ruru, maya vagere (37). -- pAMca haimavata, pAMca hiraNyavata, pAMca harivarSa, pAMca uttarakuru (36). - ---- Arya be prakAranA hoya che RddhiprApta ane avRddhiprApta. RddhiprApta arahaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva, cAraNa ane vidyAdhara. amRddhiprApta nava - 1. jIvonA ukta bheda-prabhedonuM varNana jIvAjIvAbhigama (sUtra 15, 17, 20, 21, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 35, 36, 38, 39)mAM paNa karavAmAM AvyuM che. A nAmomAM aneka pAThabhedo che ane TIkAkAre ghaNA zabdonI vyAkhyA na karatAM mAtra 'saMpradAyagamya' kahela che. zodha karavAmAM Ave to ghaNAM zabdono patto lAgI zake. 2. anArya jAtionI yAdI mATe juo praznavyAkaraNa, pR. 13; bhagavatI, pR. 53 (5. becaradAsa); uttarAdhyayana TIkA, pR. 161 a; pravacanasAroddhAra, pR. 445. A yAdImAM paNa azuddha pATho che. juo - jagadIzacandra jaina, lAIpha Ina ensiyanTa InDiyA, pR. 358-66. 3. arahaMta, cakravartI ane baladevanA viSayamAM kahevAmAM AvyuM che ke teo tuccha, daridra, kRSNa, bhikSuka ane brAhmaNa kuLomAM janma dhAraNa nathI karatA; ugra, bhoga, rAjanya, ikSvAku, kSatriya, harivaMza vagere vizuddha kuLomAM ja janme che kalpasUtra, 25. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 75 prakAranA hoya che - kSetrArya, jAtyAya, kulArya, karmArya, zilpArya, bhASArya, jJAnArya, darzanArya ane cAritrArya. kSetrArya sADI paccIsa (25 1) dezanA mAnavAmAM AvyA che - janapada rAjadhAnI 1 magadha rAjagRha 2 aMga caMpA 3 baMga tApralipti 4 kaliMga kAMcanapura 5 kAzI vArANasI 6 kozala sAkta gajapura 8 kuzAvarta zauripura 9 pAMcAla kAMpilyapura 10 jAMgala ahicchatrA 11 saurASTra dvAravatI 12 videha mithilA 13 vatsa kauzAMbI 14 zAMDilya naMdipura 15 malaya bhadrilapura 16 matsya vairATa 17 varaNA acchA 18 dazArNa mRttikAvatI 19 cedi zukti 20 siMdhu-sauvIra vItibhaya 21 zUrasena mathurA 22 bhaMgi pApA 23 vaTTA (?) mAsapurI () 24 kuNAla zrAvastI. 25 lADha koTivarSa 1. A sthaLonI oLakhANa mATe juo - jagadIzacandra jaina, lAIpha Ina ensiyanTa InDiyA, pR. 250 vagere tathA bhArata ke prAcIna jaina tIrtha. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo 25', kekathI artha vyaMtikA jAtyAya - aMbai, kaliMda, videha, vedana, harita, cuMcuNa (athavA taMtuNa) kulArka - ugra, bhoga, rAjanya, IkvAku, jJAna, kauravya". karmArya - dauSTika (kapaDA vecanAra), sautrika (sUtara vecanArA), kAryAsika (kapAsa vecanArA), sUtravaikAlika, bhAMDavaikAlika, kolAliya (kuMbhAra), naravAhanika (pAlakhI vagere upADanArA). zilpArka - tunnAga (rajU karanArA), tantavAya (vaNakara), paTTakAra (paTavA), deyaDA (datikAra, mazaka banAvanArA), varuTa (pIMchI banAvanArA), chaviya (caTAI vagere vaNanArA), kASThapAdukAkAra (cAkhaDI banAvanAra), muMjapAdukAkAra, chatrakAra, 1. mahAvIranA samayamAM sAketanI pUrvamAM aMga-magadha, dakSiNamAM kauzAmbI, pazcimamAM pUNA ane uttaramAM kuNAlA sudhI jaina zramaNone vihAra karavAnI chUTa hatI. tyArapachI rAja sammatie potAnA bhaTa vagere mokalIne 25 , dezone zramaNonA vihAra mATe yogya banAvyA. juo - bRhatkalpabhASya, gA. 3262. 2. brAhmaNa puruSa ane vaizya strIthI pedA thayela saMtAnane aMbai kahela che. juo - manusmRti tathA AcArAMga niryukti (20-27) 3. vaizya puruSa ane brAhmaNa strIthI pedA thayela saMtAnane vaideha kahela che. juo - manusmRti tathA AcArAMga niryukti (20-27) 4. umAsvAtinA tatvArthabhASya (3.15)mAM IkvAku, videha, hari, aMbai, jJAti, kura, babunAla (?), ugra, bhoga, rAjanya vagerenI gaNanA jAtiAryamAM karavAmAM AvI che. zvapaca, pANa, DoMba vagerene jaina granthomAM jAtijugita kahyA che. 5. kSatriya puruSa ane zUdra strIthI janmela saMtAnane ugra kahela che. juo - manusmRti tathA AcArAMga niryukti 6. tattvArthabhAvya (3.15)mAM kulakara, cakravartI, baladeva, vAsudeva vagerenI gaNanA kulaAryamAM karavAmAM AvI che. anuyogadvArasUtra (pR. 1368)mAM tRNahAraka, kASThahAraka ane patrakAranI gaNanA paNa karela che. tattvArthabhASya (3.15)mAM yajana, yAjana, adhyayana, adhyApana, prayoga, kRSi, lipi, vANijaya, yonipoSaNa vaDe AjIvikA calAvanArAone karmaAryamAM gaNyA che. uttarakAlIna jaina graMthomAM mayUra poSaka, naTa, mAchImAra, dhobI vagerene karmajugita kahyA che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 77 vAra (vAhana banAvanArA), potthakAra (pUMchaDAmAMthI sAvaraNI banAvanAra athavA mATInA pUtaLA banAvanAra), lepyakAra, citrakAra, zaMkhakAra, daMtakAra, bhAMDakAra, jijhagAra (?), sellagAra (bhAlA banAvanArA), koDigAra (koDIonI mALA vagere banAvanArA).1 bhASArya ardhamAgadhI bhASA bolanArA. brAhmI lipinA lakhavAnA prakAro brahmI, yavanAnI, dosApuriyA, kharoSTrI, -- 1. anuyogadvArasUtramAM kuMbhakAra, cittagAra, chaMtikka (kapaDA sIvanAra), kammagAra, kAsava (hajAma)nI pAMca mULa zilpakAromAM gaNanA karavAmAM AvI che. jaMbUddIpaprajJapti (pR.193)mAM nava nArumAM kuMbhAra, paTela, sonI, sUpakAra, gandharva, hajAma, mALI, kAchiyA, taMboLI tathA nava kArumAM camAra, kolu vagere calAvanAra, dhAMcI, chIpA, kaMsArA, darajI, guAra (govALa), bhIla ane dhIvaranI gaNanA karavAmAM AvI che. uttarakAlavartI jaina granthomAM camAra, dhobI ane hajAma vagerene zilpajuMgita kahyA che. 2. jaina paraMparA anusAra RSabhadeve potAnA jamaNA hAthathI A lipi potAnI putrI brAhmIne zikhavADI hatI, eTalA mATe tenuM nAma brAhmI paDyuM (Avazyaka cUrNi, pR. 156). bhagavatIsUtra (pR. 7)mAM 'Namo baMbhIe livIe' kahIne brAhmI lipine namaskAra karavAmAM Avela che. AthI jaNAya che ke jaina Agamo pahelAM A ja lipimAM lakhAyAM haze. A lipimAM R, RR, lU, la ane La choDIne 46 mULAkSara (mAuyakkhara) batAvavAmAM AvyA che (samavAyAMga, pR. 57 ). I.sa.pUrve 500-300 sudhI bhAratanI samasta lipio brAhmI nAmathI oLakhAtI hatI (muni puNyavijaya, bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA). 3. A lipi I.sa.pUrve pAMcamI zatAbdImAM aramaIka lipimAMthI nIkaLI che (muni puNyavijaya, ejana, pR.8). lalitavistara (pR. 125 vagere)mAM 64 lipiono ullekha che jemAM brAhmI ane kharoSTrI e be mukhya lipio gaNavAmAM AvI che. brAhmI DAbIthI jamaNI bAju ane kharoSTrI jamaNIthI DAbI bAju lakhAtI hatI. kharoSTrI lipi lagabhaga I.sa.pUrve 500mAM gaMdhAra dezamAM pracalita hatI. AgaLa jatAM A lipinuM sthAna brAhmI lipie laI lIdhuM. A ja lipimAMthI AjakAla nAgarI lipinA akSarono vikAsa thayo che. azokanA lekho A ja lipimAM lakhAyA che. juo - DaoN. gaurIzaMkara ojhA, bhAratIya prAcIna lipimAlA, pR. 17-36. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 aMgabAhya Agamo pukharasAriyA, bhogavatI, patarAiyA, aMtarkhariyA (aMtAkSarI), ammarapuDhiyA, vaiyikI, nihnavikI, aMkalipi, gaNitalipi, gAndharvalipi, Adarzalipi, mAhezvarI, domilipi (drAviDI), paulindI. 1 jJAnArya pAMca prakAranA che - Abhinibodhika, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna. | darzana-Arya - sarAga darzana, vItarAga darzana. sarAga darzana - nisargaraci, upadezaruci, AjJAruci, sUtraruci, bIjaruci, abhigamaruci, vistAraruci, kriyAruci, saMkSeparuci, dharmaruci. vItarAga darzana - upazAMtakaSAya, kSINakaSAya. cAritrArya - sarAga cAritra, vItarAga cAritra. sarAga cAritra - sUkSma saMparAya, bAdara saMparAya. vItarAga cAritra - upazAMtakaSAya, kSINakaSAya. athavA cAritrArya pAMca hoya che - sAmAyika, chedopasthApana, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAya, yathAkhyAta cAritra (37). deva cAra prakAranA hoya che - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotiSI, vaimAnika. bhavanavAsI - asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidyukumAra, agnikumAra, dviIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra, svanitakumAra. vyaMtara - kinnara, kipuruSa, mahoraga, gandharva, yakSa, rAkSasa, bhUta, pizAca, jayotiSI - candra, sUrya, graha, nakSatra, tArA. vaimAnika - kalpopaga, kalpopanna. kalpopaga - saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtava, mahAzukra, sahasrAra, Anata, 1. samavAyAMgasUtra (pR. 31a)mAM 18 lipiomAM uccattariA ane bhogavaIyA lipiono ullekha che. vizeSAvazyakabhASyanI TIkA (pR. 464)mAM nimnalikhita lipio gaNAvavAmAM AvI che - haMsa, bhUta, yakSI, rAkSasI, uThThI, yavanI, tarukkI, kIrI, drAviDI, siMghavIya, mAlavI, nadI, nAgarI, lATa, pArasI, animittI, cANakyI, mUladevI. vadhu mATe juo -lAvaNyasamayagaNi, vimalaprabaMdha; lakSmIvallabha upAdhyAya, kalpasUtra-TIkA. cANakyI, mUladevI, aMka, nAgarI tathA zUnya, rekhA, auSadhi, sahadevI vagere lipio mATe juo - muni puNyavijaya, bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA, pR. 6; agaracaMda nAhaTA, jaina AgamomAM ullikhita bhAratIya lipimAM evuM "icchA lipi', nAgarIpracAriNI patrikA, varSa pa7, aMka 4, saM. 2009. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA 79 prANata, AraNa, azruta. kalpAtIta - raiveyaka, anuttaraupapAtika. raiveyaka nava hoya che. anuttaraupapAtika pAMca che - vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita ane sarvArthasiddhi (38). sthAna pada : AmAM pRthvIkAya, aSkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, dIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya, nairayika, tiryaMca, bhavanavAsI, vyaMtara, jayotiSI, vaimAnika ane siddha jIvonA nivAsasthAnonuM varNana che (39-54). alpabadutva pada : AmAM dizA, gati, Indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, vezyA, samyakta, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra, bhASaka, pItta, paryApta, sUma, saMjJI, bhava, astikAya, carama, jIva, kSetra, baMdha, pudgala ane mahAdaMDaka - A 27 dvAronI apekSAe jIvonuM varNana che (55-93). sthiti pada : AmAM nairayika, bhavanavAsI, pRthvIkAya, aSkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, dvi-tri-catura-paMcendriya, manuSya, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika jIvonI sthitinuM varNana che (94-102). vizeSa athavA paryAya pada : AmAM jIvaparyAyanuM varNana karatAM ajIva paryAyamAM arUpI ajIva ane rUpI ajIvanuM varNana karavAmAM AvyuM che tathA arUpI ajIvamAM dharmAstikAya, dharmAstikAyadeza, dharmAstikAyapradeza, adharmAstikAya, adharmAstikAyadeza, adharmAstikAya pradeza, AkAzAstikAya, AkAzAstikAyadeza, AkAzAstikAyapradeza, addhAsamaya tathA rUpI ajIvamAM skaMdha, rakaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANupudgalanuM varNana karyuM che (103-121). vyutkrAnti pada : - bAra muhUrta ane covIsa muhUrtano upapAta ane udvartana (maraNa) saMbaMdhI virahakALa keTalo che, ahIM jIva sAMtara utpanna thAya che ke niraMtara, eka samayamAM keTalA jIvo utpanna thAya che ane keTalA mare che, kyAMthI AvI utpanna thAya che, marIne kyAM jAya che, parabhavanuM AyuSya kyAre baMdhAya che, AyubaMdha saMbaMdhI ATha AkarSa kayA che - A ATha dvAro vaDe jIvanuM varNana karavAmAM AvyuM che (122145). Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 aMgabAhya Agamo ucchavAsa pada : A padamAM nairayika vagerenA ucchavAsa grahaNa karavAnA ane choDavAnA kALanuM varNana che (146). saMjJI pada : AmAM AhAra, bhaya, maithuna, parigraha, krodha, mAyA, lobha ane ogha saMjJAonA viSaya laIne jIvonuM varNana che (147-149). yoni pada : A padamAM zIta, uSNa, zItoSNa, sacitta, acitta, mizra, saMvRtta, vivRtta, saMvRtta-vivRtta, kUrmonnata, zaMkhAvarta ane vaMzIpatra yonionA viSaya laIne jIvonuM varNana che (150-153). caramAgarama pada : A padamAM carama, acarama vagere padonA AzrayathI ratnaprabhA vagere pRthvIo, svarga, paramANupudgala, jIva vagerenuM varNana che (154-160). bhASA pada : A padamAM batAvavAmAM AvyuM che ke satya bhASA dasa prakAranI che - janapadasatya, saMtasatya, sthApanAsatya, nAmasatya, rUpasatya, pratItyasatya, apekSAsatya, vyavahArasatya, yogasatya ane upamA satya. mRSA bhASA dasa prakAranI hoya che - krodhanizrita, mAnanizrita, mAyAnizrita, lobhanizrita, premanizrita, Sanizrita, hAsyanizrita, bhayanizrita, AkhyAyikAnizrita ane upadhAtanizcita. satyamRSA bhASA dasa prakAranI che - utpannamizrita, vigata mizrita, utpannavigatamizrita, jIvamizrita, ajIvamizrita, jIvAjIvamizrita, anaMtamizrita, pratyekamizrita, addhAmizrita ane addhAddhamizrita. asatyAmRSA bhASA bAra prakAranI che - AmaMtraNI, AjJApanI, yAcanI, pRcchanI, prajJApanI, pratyAkhyAnI, IcchAlomA (IcchAnukULa), anabhigRhItA, abhigRhItA, saMzayakaraNI, vyAkRtA ane avyAkRtA. vacana soLa prakAranA hoya che - ekavacana, dvivacana, bahuvacana, strIvacana, puruSavacana, napuMsakavacana, adhyAtmavacana, upanItavacana, apanI tavacana, upanItApanItavacana, apanI topanItavacana, atItavacana, pratyutpannavacana, anAgatavacana, pratyakSavacana ane parokSavacana (161-17pa). 1. A padanuM vivecana upAdhyAya yazovijayajIe karyuM che jeno gujarAtI bhAvArtha pa.bhagavAnadAsa harSacandra prajJApanAsUtra, dvitIya khaMDa, pR. 818-3SmAM Apyo che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 prajJApanA zarIra pada : AmAM audArika, vaikriyaka, AhAraka, taijasa ane kArmaNa zarIranI apekSAe jIvonuM varNana che (176-180). pariNAma pada : jIvapariNAma dasa prakAranAM che - gatipariNAma, IndriyapariNAma, kaSAyapariNAma, vezyApariNAma, yogapariNAma, upayogapariNAma, jJAnapariNAma, darzanapariNAma, cAritrapariNAma ane vedapariNAma (1-3). ajIvapariNAma dasa prakAranAM hoya che - baMdhanapariNAma, gatipariNAma, saMsthAnapariNAma, bhedapariNAma, varNapariNAma, gaMdhapariNAma, rasapariNAma, sparzapariNAma, agurulaghupariNAma ane zabdapariNAma (181-185). kaSAya pada : kaSAya pada cAra prakAranAM hoya che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. krodhanI utpatti cAra prakAre thAya che - kSetra, vastu, zarIra ane upadhi. krodha cAra prakArano hoya che - anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ane saMjavalana (186190). Indriya pada : pahelA uddezakamAM zrotrendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya ane sparzanendriyane laIne jIvonuM varNana karavAmAM AvyuM che (1-22). bIjA udezakamAM Indriyopacaya, nirvatainA (IndriyonI utpatti), nirvatainAnA asaMkhyAta samaya, labdhi, upayogano kALa, alpabahutamAM vizeSAdhika upayogano kALa, avagraha, apAya, IhA, vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha, atIta, baddha ane puraskRta dravyendriya ane bhAvendriyanA AzrayathI jIvonuM varNana che (191-201). prayoga pada : prayoga paMdara prakAranA hoya che - satyamanaHprayoga, asatyamana:prayoga, satyamRSAmanaHprayoga, asatyamRSAmana:prayoga; e ja rIte vacanaprayoganA cAra bheda; audArikazarIrakAyaprayoga, audArikamizrazarIrakAyaprayoga, vaikriyakazarIrakAyaprayoga, vaikriyakamizrazarIrakAyaprayoga, AhArakazarIrakAyaprayoga, AhArakamizrazarIrakAyaprayoga tathA taijasakArmaNazarIrakAyaprayoga (1-5). gatiprapAtanA pAMca bheda che - prayogagati, tatagati, baMdhana chedanagati, upapAtagati ane vidAyagati (201207). Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 lezyA pada : AnA pahelA uddezakamAM samakarma, samavarNa, samalezyA, samavedanA, samakriyA ane samaAyu nAme adhikAronuM varNana che. bIjA uddezakamAM kRSNa, nIla, kApota, teja, padma ane zuklalezyAnA AzrayathI jIvonuM varNana karavAmAM AvyuM che. trIjA uddezakamAM lezyA saMbaMdhI praznono uttara ApavAmAM Avyo che. cothA uddezakamAM pariNAma, varNa, rasa, gaMdha, zuddha, aprazasta, saMkliSTa, uSNa, gati, pariNAma, pradeza, avagADha, vargaNA, sthAna ane alpabahutva nAmanA adhikAronuM varNana che. sAthe ja lezyAonA varNa ane svAdanuM paNa varNana che. pAMcamA uddezakamAM lezyAnuM pariNAma batAvavAmAM AvyuM che. chaThThA uddezakamAM kone keTalI lezyAo hoya che te viSayanuM varNana che1 (208-231). kAyasthiti pada : aMgabAhya Agamo AmAM jIva, gati, Indriya, yoga, bheda, kaSAya, lezyA, samyaktva, jJAna, darzana, saMyata, upayoga, AhAra, bhASaka, paritta, paryApta, sUkSma, saMzI, bhavasiddhika, astikAya ane caramanA AzrayathI kAyasthitinuM varNana che (232-353). samyaktva pada : AmAM samyakdaSTi, mithyAdaeNSTi ane sabhyamithyAdaeNSTinA bhedapUrvaka jIvonuM varNana che(254). aMtakriyA pada : AmAM jIvonI aMtakriyAkarmanAzadvArA mokSaprAptinuM varNana che. ahIMcakravartInA senApatiratna, gAhApatiratna, varSakiratna, purohitaratna ane srIratnanuM tathA kAMdarSika, caraka, parivrAjaka, kilviSaka, AjIvikaaneAbhiyogika tApasono ullekhache (255266). zarIra pada : A padamAM vidhi (zarIranA bhedo), saMsthAna (zarIrano AkAra), zarIranuM pramANa, zarIranA pudgalono caya, zarIrono paraspara saMbaMdha, zarIronuM dravya, pradeza ane dravya-pradezo dvArA alpabahutva tathA zarIranI avagAhanAnuM alpabahutva - A adhikAronuM varNana che (267-278). kriyApada : AmAM kAyikI, adhikaraNikI, prAddheSikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI - A pAMca kriyAonA AzrayathI jIvonuM varNana karavAmAM AvyuM che (279-287). 1. uttarAdhyayanamAM paNa 34mA adhyayanamAM lezyAonuM varNana che. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJApanA karmaprakRti pada : AnI pahelAMnA uddezakamAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAya - A ATha karmonA AzrayathI jIvonuM varNana che (112). bIjA uddezakamAM A karmonI uttaraprakRtionuM varNana che (288-298). karmabaMdha pada : 83 AmAM jJAnAvaraNIya vagere karmo bAMdhatAM jIva keTalI karmaprakRtio bAMdhe che teno vicAra karavAmAM Avyo che (299). karmaveda pada : AmAM jJAnAvaraNIya vagere karmo bAMdhatA jIva keTalI karmaprakRtionuM vedana kare che teno vicAra che (300). karmavedabaMdha pada : A padamAM jJAnAvaraNIya vagere karmonuM vedana karatAM jIva keTalI karmaprakRtio bAMdhe che teno vicAra che (301). karmavedaveda pada : prastuta padamAM jJAnAvaraNIya vagere karmonuM vedana karatAM jIva keTalI karmaprakRtionuM vedana kare che teno vicAra karavAmAM Avyo che (302). AhAra pada : AnI pahelAMnA uddezakamAM sacittAhArI AhArArthI keTalA kALa sudhI AhAra kare che, kaI vastuno AhAra kare che, kayA sarvAtmapradezo dvArA AhAra kare che, keTalo bhAga AhAra kare che, zuM sarva pudgalono AhAra kare che, kayA rUpe tenuM pariNamana thAya che, zuM ekendriya zarIra vagereno AhAra kare che, lomAhAra ane manobhakSI zuM che -- vagerenI vyAkhyA che (1-9). bIjA uddezakamAM AhAra, bhavya, saMjJI, lezyA, dRSTi, saMyata, kaSAya, jJAna, yoga, upayoga, veda, zarIra ane paryApta - A tera adhikAronuM varNana che (303-311). - upayoga pada : upayoga be prakAranA hoya che - sAkAra upayoga ane anAkAra upayoga. sAkAra upayoga ATha hoya che--matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, matiajJAna, zrutaajJAnaanevibhaMgajJAna. anAkAra upayogacArahoyache--cakSurdarzana, acakSurdarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana (312). Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 pazyattA pada : pazyattA (pAsaNayA) arthAt traikAlika athavA spaSTa darzanarUpa jJAna. pazyattA be prakAranI che - sAkArapAsaNayA, anAkArapAsaNayA. sAkArapAsaNayAnA cha bheda zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna. anAkArapAsaNayAnA traNa bheda che - cakSurdarzana, avadhidarzana ane kevaladarzana (313-4). che - saMzI pada : AmAM saMjJI, asaMzI ane nosaMjJI viSayamAM jIvonuM varNana che (315). saMyata pada : aMgabAhya Agamo AmAM saMyuta, asaMyata ane saMyatAsaMyatanA AdhAre jIvonuM varNana che (316). avidha pada : AmAM viSaya, saMsthAna, atyaMtarAvadhi, bAhyAvadhi, dezAdhi, kSaya-avadhi, vRddhi-avadhi, pratipAtI ane apratipAtI A dvAronI vyAkhyA che (317319). paricAraNA pada (pravIcAra pada) : A padamAM anaMtarAgata AhAraka (utpattinA samaye tarata ja AhAra karanAra), AhAra viSayaka Abhoga ane anAbhoga, AhAra rUpe grahaNa karelA pudgalone jANavA nahi, adhyavasAyonuM kathana, samyaktvanI prApti, kAya, sparza, rUpa, zabda ane mana saMbaMdhI paricAraNA viSayopabhoga, temanuM alpabahutva adhikAronuM varNana che (320-327). A - vedanA pada : AmAM zIta, uSNa, zItoSNa; dravya, kSetra, kAla, bhAva; zArIrika, mAnasika, zArIrika-mAnasika; sAtA, asAtA, sAtA-asAtA; du:khA, sukhA, aduHkha-sukhA; AlyupagamikI, aupakramikI; nidA (citta lagAvIne), anidA nAmaka vedanAonA viSayamAM jIvonuM varNana che (328-9). - samuddAta pada : A padamAM vedanA, kaSAya, maraNa, vaikriya, taijasa, AhAraka ane kevalIsamuddhAtanI apekSAe jIvonuM varNana che. ahIM kevalIsamuddhAtanuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che (329-349). Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama prakaraNa sUryaprajJapti ane caMdraprajJapti sUryaprajJapti jaina AgamomAM pAMcamuM upAMga che. tenA para AcArya bhadrabAhue niyukti lakhI hatI je anupalabdha che. malayagirie A upAMga upara vizada TIkA lakhI che jenAthI graMthane samajavAmAM ghaNI sahAya maLe che. sUryaprajJaptimAM sUrya, caMdra ane nakSatronI gati vagerenuM 108 sUtromAM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. temAM vIza prAbhUto che - sUryanA maMDaLonI gatisaMkhyA, sUryanuM tiryapha gamana, prakAzya kSetranuM parimANa, prakAzasaMsthAna, lezyApratighAta, prakAzanuM avasthAna, sUryAvAra, udayasaMsthiti, pauruSI chAyAnuM pramANa, yoganuM svarUpa, saMvatsaronA Adi-aMta, saMvatsaronA bheda, caMdramAnI vRddhi ane dhrAsa, jyosnAnuM pramANa, zIdhragati ane maMdagatino nirNaya, jyosnAnuM lakSaNa, vana ane upapAta, caMdra-sUrya vagerenuM uccatva-mAna, caMdrasUryanuM parimANa ane caMdra vagereno anubhAva. vacce-vacce graMthakAre A viSayanI anya mAnyatAono paNa ullekha karyo che. A prAbhUtonuM varNana gautama IndrabhUti ane mahAvIranA praznottara rUpe karavAmAM AvyuM che. 1. (a) malayagirivihita vRtti sahita - Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa.1919. (A)hiMdI anuvAda sahita - amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, haidarAbAda, I.sa.1920. () mULa (romana lipimAM) je. epha. kola, TuTagaTe, I.sa.1937. (I) saMskRta vRtti ane tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sahita ghAsIlAlajI, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1920. (u) (mULa) jinendravijayagaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa.1977. . () ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, I.sa.1980 e.A.-8 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 aMgabAhya Agamo prathama prAbhRta : prathama prAbhRtamAM ATha adhyAya (prAbhRta-prAbhRta) che : - 1. divasa ane rAtrinA muhUrtonuM varNana (8-11). 2. ardhamaMDaLanI vyavasthAnuM varNana - be sUryomAMthI dakSiNa dizAno sUrya dakSiNAI maMDaLanuM ane uttara dizAno sUrya uttarArdha maMDaLanuM paribhramaNa kare che (12-13). 3. A jaMbUdvIpamAM be sUryo che, eka bharata kSetramAM, bIjo airAvata kSetramAM - A sUryo 30 muhUrtamAM eka ardhamaMDaLanuM ane 60 muhUrtamAM samasta maMDaLanuM cakkara lagAve che (14). 4. paribhramaNa karatA baMne sUryomAM paraspara keTaluM aMtara rahe che ? (15). 5. keTalA dvIpa-samudronuM avagAhana karIne sUrya paribhramaNa kare che ?(16-17). 1. bhAskare potAnA siddhAMtaziromaNi ane bahmague potAnA phUTasiddhAMtamAM jainonI be sUrya ane be caMdranI mAnyatAnuM khaMDana karyuM che. paraMtu Do. thIboe jarnala opha dhI eziyATIka sosAyaTI oNpha beMgAla (vo. 49, pR. 107 vagere, 181 vagere)mAM "ona dhI sUryaprajJapti nAmanA potAnA vidvattApUrNa lekhamAM darzAvyuM che ke grIka lokonA bhAratavarSamAM Agamana pUrve ukta siddhAMta sarvamAnya hato. bhAratIya jyotiSanA ati prAcIna jyotiSa-vedAMga graMthanI mAnyatAo sAthe temaNe sUryaprajJaptinA siddhAMtonI samAnatA batAvI che. AnI niryuktinI keTalIka gAthAo vyavacchinna thaI javAne kAraNe TIkAkAre temanI vyAkhyA karI nathI (TIkA, pR. 15). 2. jayAre sUrya dakSiNa, pazcima, uttara ane pUrva dizAomAM ghUme che tyAre merunI dakSiNa, pazcima, uttara ane pUrvavartI pradezomAM divasa thAya che. 3. brAhmaNa purANonI mAphaka jainoe paNa A lokamAM asaMkhyAta dvIpa ane samudro hovAnuM svIkAryuM che. A asaMkhyAta dvIpa-samudronI vacce meru parvata rahelo che. pahelAM jebUdvIpa che, te pachI lavaNasamudra, pachI dhAtakI khaMDa, kAloda samudra, puSkaravara dvIpa - A rIte meru asaMkhyAta dvIpa-samudrothI gherAyelo che. jebUdvIpanA dakSiNa bhAgamAM bhAratavarSa ane uttara bhAgamAM airAvata varSa che tathA meru parvatanA pUrva ane pazcimamAM sthita videha, pUrvavideha ane pazcima videha evA be bhAgomAM vaheMcAI gayela che. sUrya, caMdra ane nakSatro meru parvatanI copAsa bhramaNa kare che. jaina mAnyatA anusAra jyAre sUrya jebUdvIpamAM 180 yojanathI vadhu praveza karI paribhramaNa kare che tyAre vadhumAM vadhu 18 muhUrtano divasa ane ochAmAM ochI 12 muhUrtanI rAta thAya che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJapti ane caMdraprajJapti 87 6. eka-eka rAta-divasamAM eka-eka sUrya keTalA kSetromAM paribhramaNa kare che ? (18). 7. maMDaLonI racanA (19). 8. maMDaLono vistAra (20). dvitIya prAbhRta : bIjA prAbhRtamAM traNa adhyAya che - 1. sUryanA udaya ane astanuM varNana (21). 2. sUryanA eka maMDaLamAMthI bIjA maMDaLamAM javAnuM varNana (22). 3. sUrya eka muhUrtamAM keTalA kSetramAM paribhramaNa kare che tenuM varNana (23). A adhyAyomAM anya matono ullekha karavA sAthe svamatanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM tRtIyAdi prAta : trIjA prAbhRtamAM caMdrasUrya dvArA prakAzita karavAmAM AvatA dIpa-samudronuM varNana che. A saMbaMdhamAM bAra matAMtarono ullekha karavAmAM Avyo che (24), cothA prAbhUtamAM caMdra-sUryanA saMsthAna - AkAranuM varNana che. A bAbatamAM soLa matAMtarono ullekha che (25). pAMcamA prAbhUtamAM sUryanI vezyAonuM varNana che (26). chaThThA prAbhUtamAM sUryanA ojanuM varNana che arthAt sUrya sadA eka rUpamAM avasthita rahe che athavA prati kSaNa badalAto jAya che - e batAvavAmAM AvyuM che. jaina mAnyatA anusAra jebUdvIpamAM prati varSa mAtra 30 muhUrta sudhI sUryano prakAza avasthita rahe che, bAkInA samayamAM anavasthita rahe che (27), sAtamuM prAbhRta varaNa-prAbhRta che - sUrya potAnA prakAza dvArA meru vagere parvatone ja prakAzita kare che ke anya pradezone paNa ? (28). AThamuM prAbhRta udaya-saMsthiti-prAbhUta che - je sUrya pUrva-dakSiNamAM udita thAya che te merunI dakSiNamAM rahelA bharata vagere 1. ahIM granthakAre tIrthikonA aneka matono ullekha karyo che. keTalAka lokonuM mAnavuM che ke sUrya pUrva dizAmAM udita thaI AkAzamAM cAlyo jAya che. te koI vimAna, ratha ke devatA nathI paraMtu goLAkAra kiraNono samUhamAtra che je saMdhyA samaye nAza pAme che. keTalAka loko sUryane devatA mAne che je svabhAvathI AkAzamAM utpanna thAya che ane saMdhyA samaye AkAzamAM adazya thaI jAya che. bIjA keTalAka loko sUryane sadA sthita rahenAra devatA mAne che je prAtaHkALe pUrvamAM udita thaI saMdhyAkALe pazcimamAM pahoMcI jAya che ane pachI tyAMthI adholokane prakAzita karato nIcenI bAju pAcho phare che. TIkAkAra anusAra pRthvIne goLa svIkAranArAonI ja A mAnyatA hoI zake che, jainonI nahi, kema ke teo pRthvIne goLAkAra na mAnatAM asaMkhyAta dvIpa-samudrothI gherAyelI mAne che. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. aMgabAhya Agamo kSetrone prakAzita kare che, tathA pazcima-uttaramAM udita thanAra sUrya merunI uttaramAM rahelA airAvata vagere kSetrone prakAzita kare che (29). navamA prAkRtamAM batAvavAmAM AvyuM che ke sUryanA udaya ane asta samaye pa9 puruSa-pramANa chAyA jovA maLe che (30-31). A prAbhUtomAM aneka matAMtarono ullekha che. dazama prAbhUta H dasamA prAkRtamAM 22 adhyAya che jemAM nIcenA viSayonuM varNana che - nakSatromAM AvalikAono krama; muhUrtanI saMkhyA; pUrva; pazcAt ane ubhaya bhAga; nakSatrono yoga; nakSatronAM kuLa; kayA nakSatrono caMdra sAthe yoga thavAthI pUrNimA ane amAvAsyA thAya che; caMdrayoganI apekSAe pUrNimA ane amAvAsyAnuM thavuM; nakSatrono AkAra; nakSatromAM tArAonI saMkhyA; kayA nakSatronA asta thavAthI divasa ane rAta thAya che; caMdrano paribhramaNa karavAno mArga; nakSatronA devatA-- abhijita nakSatranA brahma, zravaNa nakSatranA viSNu, dhaniSThAnA vasudeva, bharaNInA yama, kRtikAnA agni vagere; nakSatronA muhUrtonAM nAma; divasa ane rAtrinAM nAma; tithionA bheda (33-49). soLamA adhyAyamAM nakSatronAM gotrono ullekha che - mogallAyaNa (abhijita), saMkhAyaNa (zravaNa), aggabhAva (dhaniSThA), karNAlAyaNa (zatabhiSaja), joukaNiya (puvvApoDhavatA), dhaNaMjaya (uttarApoDhavatA), pussAyaNa (revatI), assAyaNa (azvinI), bhagavesa (bhariNI), agnivesa (kRtikA), gautama (rohiNI), bhAraddAya (saMsthAna), lohiccAyaNa (ArdrA), vAsiDha (punarvasu), umAyaNa (puSya), maMDavyAyaNa (AzleSA), piMgAyaNa (mahAnakSatra), govallAyaNa (pUrvAphAlgunI), kAzyapa (uttarAphAlgunI), kosiya (hasta), dabniya (citrA), cAmaracchAyana (svAti), suMgAyaNa (vizAkhA), golavyAyaNa (anurAdhA), tigicchAyaNa (jyeSThA), kaccAyaNa (mUla), viyAyaNa (pUrvASADha), vagyAvacca (uttarASADha1) (50). kAzyapa, gautama, vatsa, 1. sthAnAMga (pR. 369 )mAM sAta mULa gotrono ullekha che kutsa, kauzika, maMDava, vAziSTha. temanA avAMtarabhedo A pramANe che - kAsava, saMDhella, golla, vAla, muMjaiNa, pavapecchaiNa, risakaC. gasema, gagga, bhAradda, aMgirasa, sakkarAbha, bhaktarAbha, udagattAbha. vaccha, ageya, mittiya, sAmiliNo, selatatA, akriseNa, vIyakamha. kAzyapa gautama vatsa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryaprajJapti ane caMdraprajJapti 89 sattaramA adhyAyamAM nakSatra-bhojananuM varNana che arthAta kayA nakSatramAM karyuM bhojana lAbhakAraka thAya che te batAvavAmAM AvyuM che. udAharaNa rUpe kRtikA nakSatramAM dahIM, rohiNImAM camasa (vasabha-vRSabha ?)nuM mAMsa, saMsthAnamAM mRganuM mAMsa, AdramAM navanIta, punarvasumAM vRta, puSyamAM dUdha, AzleSAmAM dvIpakanuM mAMsa, mahAnakSatramAM kasoI (eka khAdya), pUrvAphAlganImAM deDakAnuM mAMsa, uttarAphAlganImAM nakhavALA pazuonuM mAMsa, hastamAM vatthANI (zigoDAM), citrAmAM magano sUpa, svAtimAM phaLa, vizAkhAmAM asittiyA (?), anurAdhAmAM missAkUra, jayeSThAmAM laThThio (?), pUrvASADhamAM AmalagazarIra, uttarASADhamAM bala (billa-bilA ?), abhijitamAM puSpa, zravaNamAM khIra, zatabhiSAmAM tuvara (tuMbara-tuMbaDuM), pUrvapaTTavayamAM kArelA, uttarApuTTavayamAM varAhanuM mAMsa, revatImAM jalacaranuM mAMsa, azvinImAM tetaranuM mAMsa tathA bharaNImAM tala ane tAMdula khAvAthI kAryanI siddhi thAya che'(51). aDhAramA adhyAyamAM sUrya ane caMdranA paribhramaNanuM varNana che. temAM batAvavAmAM AvyuM che ke sUrya ane caMdra kayA nakSatranA yogamAM keTaluM paribhramaNa kare che. ogaNIsamA adhyAyamAM bAra mahinAnA laukika ane lokottara nAmo gaNAvyA che. vIsamA adhyAyamAM nakSatronA saMvatsarono ullekha che. saMvatsara pAMca hoya che -- nakSatra saMvatsara, yuga saMvatsara, pramANa saMvatsara, lakSaNa saMvatsara ane zanaizcara saMvatsara. ekavIsamA adhyAyamAM nakSatranA dvAronuM varNana che. bAvIsamA adhyAyamA. nakSatronI sImA, vikhaMbha vagerenuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che (pa2-70). kutsa - koccha, mogyalAyaNa, piMgalAyaNa, koDINa, maMDaliNo, hArita, somaya. kauzika - kosiya, kAyaNa, sAlaMkAyaNa, holikAyaNa, pakhikAyaNa, agnicca, lohiya. maMDava - maMDava, arika, samuta, tela, elAvacca, kaMDilla, khArAyaNa. vAziSTha - vAsiDha, uMjAyaNa, jorakaha, vaDyAvacca, koDina, sahI, pArAsara. saMbhava che ke ahIM lokamAM pracalita mAMsabhakSaNanI daSTie A sUtranuM kathana karavAmAM AvyuM hoya. Ama to jaina sUtromAM mAMsa-sevananA ullekha maLe che - juo, jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 198-204. zrI amolaka RSie candraprajJaptinA anuvAdamAM mAMsavAcaka zabdono artha badalIne zAkavAcaka artha karyo che. candraprajJaptimAM camasanI jagyAe vasabha, kasoInI jagyAe kasAri, asiriyAnI jagyAe AtisiyA, balanI jagyAe bila, tuvaranI jagyAe tuMbara ane talanI jagyAe tila pATha ApavAmAM Avela che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo ekAdazAdi prAbhRta : agiyAramA prAbhRtamAM saMvatsaronA Adi-aMtanuM varNana che (71), bAramA prAbhRtamAM nakSatra, caMdra, Rtu, Aditya ane abhivardhita - A pAMca saMvatsaronuM varNana che (72-78). teramA prAbhUtamAM caMdranI vRddhi-hAninuM varNana che (79-81). caudamA prAbhRtamAM snAnuM varNana che (82). paMdaramA prAbhUtamAM caMdra-sUrya vagerenI gatinA tAratamyano ullekha che (83-86). soLamA prAbhUtamAM jayosnAnuM lakSaNa pratipAdita karavAmAM AvyuM che (87). sattaramAM prAbhRtamAM caMdra vagerenA cyavana ane upapAtanuM varNana che (88). aDhAramA prAbhUtamAM caMdra-sUrya vagerenI bhUmithI) UMcAInuM pratipAdana che (89-99). ogaNIsamA prAbhUtamAM sarva lokamAM caMdrasUryanI saMkhyAnuM pratipAdana che (100-103). vIsamA prAbhUtamAM caMdra vagerenA anubhAvanuM varNana che. ahIM 88 mahAgrahono ullekha che (104-108). upalabdha caMdraprajJapti : caMdraprajJapti jaina AgamonuM sAtamu upAMga che. tene uvAsagadasAonuM upAMga mAnavAmAM AvyuM che. malayagirie tenA para TIkA lakhI che. zrI amolaka RSie teno hiMdI anuvAda karyo che je haidarAbAdathI prakAzita thayo che. nAma parathI jaNAI Ave che ke caMdraprajJaptimAM caMdranA paribhramaNanuM varNana AvyuM haze tathA sUryaprajJaptimAM sUryanA paribhramaNanuM. vartamAnamAM upalabdha caMdraprajJapti ane sUryaprajJaptino viSaya bilakula sarakho che athavA maLato che. ThANAMgasUtra (4.1)mAM caMdapannatti, sUrapannatti, jaMbUdIvapannatti ane dIvasAgarapannattine aMgabAhya zrutamAM gaNAvavAmAM Avela che. 1. (a) vRttisahita - muni ghAsIlAla, akhila bhAratIya zvetAMbara sthAnakavAsI jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1966 (A) hiMdI anuvAda sahita - amolaka RSi, lAlA sukhadeva sahAya javAlA prasAda, 'haidarAbAda, I.sa.1920. (I) hiMdI anuvAda - ghevaracaMdajI, sthA. zvetAMbara jaina hitakAriNI sabhA, bikAnera (I) (mULa) saM. jinendagaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, - saurASTra, I.sa.1977 (u) (mULa) saM. ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, I.sa.1980 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prakaraNa jaMbUddIpaprajJapti jambudIvapakSatti (jambudvIpaprajJati) jaina AgamomAM chaThThuM upAMga che. malayagirie A upAMga para TIkA lakhI hatI paraMtu te kALanA doSathI nAza pAmI. tyArapachI bAdazAha akabaranA guru hIravijayasUrinA ziSya zAMticaMdra vAcake potAnA gurunI AjJAthI prameyaratnamaMjUSA nAmanI TIkA lakhI. A graMtha be bhAgamAM prakAzita thayo che ~~ pUrvArdha ane uttarArdha. pUrvArdhamAM cAra ane uttarArdhamAM traNa vakSaskAra che. trIjA vakSaskAramAM bhAratavarSa ane rAjA bharatanuM varNana che. A graMtha jJAtAdharmakathAnuM upAMga gaNAya che. gautama IndrabhUti ane mahAvIranA praznottara rUpe AnI vyAkhyA karavAmAM AvI che. aneka sthAno truTita hovAne kAraNe AnI pUrti jIvAjIvAbhigama vagerenA pATho vaDe karavAmAM AvI che. pahelo vakSaskAra : mithilA nagarImAM rAjA jitazatru rAjya karato hato. dhAriNI tenI rANI 1 . (a) zAMticaMdravihita vRtti sahita--devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa, muMbaI, I.sa.1920, dhanapatasiMha kalakattA, I.sa.1885. amolakaRSi, lAlA sukhadevasahAya jvAlAprasAda, (A) hindI anuvAda sahita haidarAbAda, I.sa.1920, (i) saMskRta vRtti ane tenA hindI-gujarAtI anuvAda sahita, ghAsIlAlajI, zrI a.bhA.sthAnakavAsI zvetAmbara jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1978. (I) hindI anuvAda sahita--madhukara muni, chaganalAla zAstrI, Agama prakAzana samiti, byAva2, I.sa.1983. (u) (mULa) - saM. jinendragaNi, harSapuSpAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1978. (U) (mULa)--saM. ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA. 2. atra vAtoSaLa truTita sambhAvyate, tenAtra sthAnAzUnyArtha nIvAmiAmAbhyio tivyaste, TIkA-- pR.117 a. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 aMgabAhya Agamo hatI. eka vAra nagaranA maNibhadra nAmaka caityamAM mahAvIranuM samavasaraNa thayuM. te samaye temanA jayeSTha ziSya gautama IndrabhUtie jambudvIpa viSayamAM prazno karyA, jenA yogya uttaro mahAvIre ApyA (1-3). jambudvIpamAM sthita padmavaravedikA eka vanakhaMDa vaDe gherAyelI che. vanakhaMDanI vacce aneka puSkariNIo, vApikAo, maMDapa, gRho ane pRthvIzilApaTTaka che jayAM aneka vyaMtara devo ane devIo krIDA kare che. jambudvIpanA vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita nAmanA cAra vAro che (4-8). - jambudvIpamAM himavAn (himAlaya) parvatanI dakSiNamAM bharata kSetra (bhAratavarSa) che. te aneka sthANuo, kaMTako, viSama sthAno, durgama sthAno, parvato, prapAto, jharaNA, garta (khADA), guphAo, nadIo, taLAvo, vRkSo, guccho, gulmo, latAo, velIo, aTavIo, zvApado, tRNa vagerethI saMpanna che. temAM aneka taskaro, pAkhaMDIo, kRpaNo ane vanapako (vAcako) rahetA hatA. emAM aneka Diba (svadezamAM thanArA viplavo) ane Damara (rAjyopadravo) thatA hatA, dubhikSa ane duSkALa paDatA hatA tathA Iti (uMdaro vagere dvArA dhAnyano bagADa karavo), mahAmArI, rogo vagere vividha klezo vaDe A kSetra vyApta hatuM. bharatakSetra pUrvapazcimamAM phelAyeluM, uttara-dakSiNamAM vistRta, uttaramAM paryaka samAna ane dakSiNamAM dhanuSyanA pRSThabhAga samAna che. traNa bAjuthI te lavaNasamudra vaDe gherAyeluM che tathA gaMgA-siMdhu ane vaitADhya parvatane kAraNe tenA cha vibhAgo thaI gayA che. teno vistAra para6 / 9 yojana che (10). vaitADhya parvatanI dakSiNamAM dakSiNArdha bhAratavarSa che jyAM ghaNA manuSyo rahe che (11). vaitADhya parvatanI baMne bAju be pAvaravedikAo che je vanakhaMDothI gherAyelI che. A parvatanI pUrva ane pazcimamAM be guphAo che - tamisyaguhA ane khaMDappavAyaguha. te baMnemAM be devo rahe che. vaitADhya parvatanI baMne bAju vidyAdhara zreNIo che jyAM vidyAdharo nivAsa kare che. Abhiyoga zreNIomAM aneka devI-devatAo rahe che (12). vaitADhya parvata para eka siddhAyatana che. temAM aneka jina-pratimAo birAjamAna che (13). AgaLa dakSiNAI bharatakUTanuM varNana (14), uttarArdha bhAratanuM varNana (15-16) ane RSabhakUTanuM varNana Ave che (17). bIjo vakSaskAra kALa be prakArano hoya che - avasarpiNI ane utsarpiNI. avasarpiNInA cha bheda che - suSama-suSamA, suSamA, suSamA-duSamA, duSyamA-suSamA, duSyamAM, duSyamA-duSyamAM. utsarpiNInA paNa cha bheda che - duSpamA-duSyamAM, duSpamA, duSyamA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 jaMbuddIpaprajJapti suSamA, suSamA-duSpamA, suSamA, suSama-suSamA. A prasaMgamAM AgaLa batAvavAmAM AvyuM che - prazna - muhUrtamAM keTalA ucchavAsa hoya che ? uttara - asaMkhyAta samaya = 1 Avali saMkhyAta Avali = 1 ucchavAsa saMkhyAta Avali = 1 ni:zvAsa 1 ucchavAsa niHzvAsa = 1 prANa 7 prANa = 1 stoka, 7 sToka = 1 lava, 77 lava = 1 muhUrta A rIte eka muhUrtamAM 77 x 49 = 3773 ucchavAsa thAya che. 30 muhUrta = 1 ahorAtra, 15 ahorAtra = 1 pakSa 2 pakSa = 1 mAsa 2 mAsa = 1 Rtu 3 Rtu = 2 ayana 2 ayana = 1 saMvatsara 5 saMvatsara = 1 yuga 20 yuga = 1 varSazata 10 varSazata = 1 varSasahasra 100 varSasahasra = 1 varSazatasahasra 84 varSazatasahasra = 1 pUrvAga 84 pUrvAga zatasahasra = 1 pUrva 84 pUrvazatasahasra = 1 truTitAMga 84 truTitAMgazatasahasra = 1 truTita 84 truTitazatasahasra = 1 aDaDAMga 84 aDaDAMgazatasahasra = 1 aDaDa 84 aDaDa zatasahastra = 1 avavAMga 84 avavAMga zatasahasra = 1 avava 84 avava zatasahasra = 1 hukAMga 84 hUhukAMga zatasahasra = 1 hUhuka 84 jUhuka zatasahasra = 1 utpalAMga 84 utpalAMga zatasahasra = 1 utpala 84 utpala zatasahasra = 1 padhAMga Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 84 padmAMga zatasahasra = 1 padma 84 padma zatasahasra = 1 nalinAMga 84 nalinAMga zatasahasra = 1 nalina 84 nalina zatasahasra = 1 astinIpUrAMga 84 astinIpUrAMga zatasahasra = 1 astinIpUra 84 astinIpUra zatasahasra 1 ayutAMga 84 ayutAMga zatasahasra = 1 ayuta 84 ayuta zatasahasra = 1 nayutAMga 84 nayutAMga zatasahasra = 1 nayuta 84 nayuta zatasahasra = 1 prayutAMga 84 prayutAMga zatasahasra = 1 prayuta 84 pradyuta zatasahasra = 1 cUlikAMga 84 cUlikAMga zatasahasra = 1 cUlikA (sUtra 18). 84 cUlikA zatasahasra = 1 zIrSaprahelikAMga 84 zIrSaprahelikAMga = 1 zIrSaprahelikA tyArapachI sAgaropama ane palyopamanuM varNana karavAmAM AvyuM che ane evuM batAvavAmAM AvyuM che ke cAra sAgaropama koDAkoDIno suSamA-sukhamA kALa hoya che. A kALamAM bhAratavarSamAM dasa prakAranA kalpavRkSo hovAnuM batAvavAmAM AvyuM che - mattAMga, mRtAMga, truTitAMga, dIpazikhA, jyotiSika, citrAMga, citrarasa, maNiaMga, gehAgAra ane aNigaNa. A kalpavRkSo pAsethI Icchita padArthonI prApti thAya che (19-20). AgaLa jatAM A kALanA puruSo ane strIonuM varNana (21), temanA AhAra ane nivAsasthAnanuM varNana (22-24) ane temanI bhavasthitinuM varNana che (25). aMgabAhya Agamo suSamA nAme bIjA kALanuM varNana (26) karyA bAda suSamA-duSamA nAme trIjA kALanuM varNana karavAmAM AvyuM che (27). A kALamAM sumati, pratibhuti, sImaMkara, sImaMdhara, kSemaMkara, kSemaMdhara, vimalavAhana, cakSuSmAn, yazasvI, abhicaMdra, candrAbha, prasenajit, marudeva, nAbhi ane vRSabha nAme paMdara kulakaro thayA. temAMnA 1 thI 5 kulakoe hakkAra (hAkAra) daMDanIti, 6 thI 10 kulakaroe makkAra (mA karo) 1. ahIM TIkAkAre zIrSaprahelikAnI saMkhyA batAvatAM vAcanAbhedanA kAraNe sUtrapAThamAM bheda hovAnuM jaNAvyuM che. jyotiSmaraMDamAM zIrSaprahelikAnuM pramANa juduM che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpaprajJapti daMDanIti ane 11 thI 15 sudhInA kulakaroe dhikkAra nAme daMDanItino pracAra karyo (28-29). nAbhi kulakaranI marudevI bhAryAnA garbhamAM RSabhano janma thayo. RSabha kozalanA nivAsI hatA. teo prathama rAjA, prathama jina, prathama kevalI, prathama tIrthaMkara ane prathama dharmavaracakravartI kahevAtA hatA. temaNe puruSonI 72 kaLAo, strIonI 64 kaLAo tathA aneka zilpono upadeza Apyo. tyArapachI temaNe potAnA putrono rAjayAbhiSeka karyo. pachI hiraNya-suvarNa, dhana-dhAnya vagereno tyAga karIne pAlakhImAM besI rAjadhAnI vinItAnI vacce thaIne siddhArthavana udyAnamAM pahoMcyA. tyAM temaNe samasta AbharaNo ane alaMkAro utArI kADhyA, kezano loca karyo ane eka devadUSya dhAraNa karI zramaNadharmamAM dIkSA grahaNa karI (30). RSabha eka varSa sudhI cIvaradhArI rahyA. te pachI temaNe vastrano sarvathA tyAga karyo. tapasvIjIvanamAM temane aneka upasargo sahana karavA paDyA paraMtu teo badhuM zAMtabhAve sahana karatA gayA. temaNe pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana karyuM, tathA teo zAMta, nirupalepa ane nirAlaMbanabhAve apratihata gati pAmyA. dravya, kSetra, kALa ane bhAvasaMbaMdhI samasta pratibaMdhono temaNe tyAga karyo. varSA Rtune choDI hemaMta ane grISmamAM teo gAmamAM eka rAta ane nagaramAM pAMca rAta vyatIta karatA karatA sukha-duHkha, jIvana-maraNa, mAna-apamAna tathA saMpatti-vipattimAM 1. yAjJavakyasmRti (1-13-367)mAM dhidaMDa ane vAkudaMDano ullekha che. sthAnAMga (3.77)mAM sAta prakAranI daMDanIti jaNAvavAmAM AvI che - hakkAra, makkAra, dhikkAra, paribhASA, maMDalabaMdha, cAraka, chaviccheda. nRtya, aucitya, citra, vAcitra, maMtra, taMtra, jJAna, vijJAna, daMbha, jalastaMbha, gItamAna, tAlamAna, meghavRSTi, phalAvRSTi, ArAmapaNa, AkAragopana, dharmavicAra, zakunasAra, kriyAkalpa, saMskRtajalpa, prAsAdanIti, dharmarAMti, varNikAvRddhi, svarNasiddhi, surabhitailakaraNa, lIlAsaMcaraNa, hayagaja-parIkSaNa, puruSa strIlakSaNa, hemaratnabheda, aSTAdazalipipariccheda, tatkAlabuddhi, vAstusiddhi, kAmavikriyA, vaidyakakriyA, kuMbhabhrama, sArizrama, aMjanayoga, cUrNayoga, hastalAghava, vacanapATava, bhojayavidhi, vANijayavidhi, mukhamaMDana, zAlikhaMDana, kathAkathana, puSpagraMthana, vakrokti, kAvyazakti, sphAravidhiveSa, sarvabhASAvizeSa, abhidhAjJAna, bhUSaNaparidhAna, nRtyopacAra, gRhAcAra, vyAkaraNa, paranirAkaraNa, raMdhana, kezabaMdhana, vINAnAda, vitaMDAvAda, aMkavicAra, lokavyavahAra, aMtyAkSarikA, praznaprahelikA. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 aMgabAhya Agamo samabhAva rAkhatA rAkhatA vihAra karavA lAgyA. vihAra karatA karatA teo purimatAla nagaranA zakaTamukha udyAnamAM AvyA ane tyAM nyagrodha vRkSanI nIce besI dhyAnamAM lIna thaI gayA. A samaye temane kevaLajJAna-darzananI prApti thaI ane teo kevalI, sarvajJa ane sarvadarzI kahevAvA lAgyA. zramaNa-nigraMtha ane nigraMthIone pAMca mahAvrata ane cha jIvanikAyano upadeza ApatA ApatA teo potAnA gaNadharo ane zramaNa-zramaNIo - Arya-AyikAo sAthe vihAra karavA lAgyA (31). kALAMtare aneka zramaNo sAthe aSTApada (kailAza) parvata para ghora tapazcaryA karI temaNe siddhi prApta karI. RSabhadevanA nirvANanA samAcAra maLatAM Indra vagere devoe gozIrSa-caMdananI citA racI. kSIroda samudranA jaLathI tIrthaMkaranA zarIrane snAna karAvyuM, caMdanano lepa karyo ane temane vastrAlaMkAra vaDe vibhUSita karyA. pachI temane pAlakhImAM besADI citA para sthApita karyA. agnikumAra devoe citAmAM agni mUkyo, vAyukumAra devoe agni prajvalita karyo ane zarIra bhasma thaI jatAM meghakumAra devoe tene jalavRSTi dvArA zAMta karyo.' te pachI devoe tIrthaMkaranAM asthi upara caitya-stUpo sthApita karyA. Indra vagere devoe ATha divasa sudhI parinirvANa mahotsava ujavyo. tyArabAda potapotAnI sudharmAsabhAonA caitya-staMbhomAM goLAkAra pAtromAM tIrthaMkaranAM asthi sthApita karIne teo temanI pUjA-arcanA dvArA samaya yApana karavA lAgyA (33). duSamA-suSamA nAmaka cothA kALamAM arhata, cakravartI ane dazAra vaMzomAM 23 tIrthaMkara, 11 cakravartI, 9 baladeva ane 9 vAsudeva utpanna thayA. duSamA nAmaka pAMcamA kALamAM ochAmAM ochA eka antarmuhUrta ane vadhumAM vadhu 100 varSathI thoDuM vadhu AyuSya thaze. A kALamAM pAchaLanA trIjA bhAgamAM gaNadharma ane caritradharmano nAza thaze (35). duSamA-duSamA nAmanA chaThThA kALamAM bhayaMkara vAyu vaheze, dizAo dhumADA ane dhULathI bharAI jaze, candramAM zItaLatA ane sUryamAM uSNatA raheze nahi, vAdaLomAMthI agni ane pattharonI varSA thaze, 1. rAmAyaNa (6. 101, 114 vagere)mAM kahevAmAM AvyuM che ke rAvaNanuM mRtyu thatAM suvarNanI zibikA banAvavAmAM AvI, mRtakane zauma vastro paherAvavAmAM AvyAM, raMgaberaMgI patAkAo pharakAvavAmAM AvI ane pachI vAjate-gAjate tenI zavayAtrA kADhavAmAM AvI. Agneya dizAmAM citA pAse eka vedI banAvavAmAM AvI ane tyAM eka bakarAno vadha karavAmAM Avyo. tyAra pachI citA para khIla ve2Ine temAM Aga mUkavAmAM AvI. pretavAhana mATe dUrvA ane jaLamizrita tala bhUmi para veravAmAM AvyA. tyArapachI mRtakane jala-tarpaNa karI nara-nArIo potAnA ghare pAchA pharyA. vadhu mATe juo mahAbhArata 1. 134, 136. - Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpaprazakti jenAthI manuSya, pazu, pakSI ane vanaspati vagere badhAno nAza thaze, mAtra eka vaitADhaya parvata bacI jaze. A kALanA manuSyo dIna, hIna tathA kUDa, kapaTa, kalaha, vadha ane veramAM saMlagna raheze, teo ceSTAvihIna ane nisteja banI jaze. vadhumAM vadhu 20 varSanuM AyuSya thaze, gharonA abhAvamAM teo guphAomAM rahyA karaze tathA mAMsa, matsya ane mRta zarIra vagere bhakSaNa karI samaya yApana karaze (36). AgaLa utsarpiNInA cha kALanuM varNana che (37-40)". trIjo vakSaskAra : | vinItA rAjadhAnImAM bharata cakravartI rAjaya karato hato. tenI AyudhazALAmAM cakraratna utpanna thayuM. AyudhazALAnA adhyakSa pAsethI cakraratnanI utpatti sAMbhaLIne bharata cakravartI atyaMta prasanna thayo. te tarata potAnA siMhAsana parathI Ubho thayo, ekazATika uttarAsaMga dhAraNa karIne, hAtha joDIne, cakraratnanI sAme sAta-ATha DagalAM cAlyo ane DAbo ghUMTaNa vALIne tathA jamaNo ghUMTaNa bhUmi para mUkIne cakraratnane teNe praNAma karyA. tyArabAda teNe potAnA kauTuMbika puruSone bolAvIne vinItA nagarIne sApha ane svaccha karavAno Adeza Apyo. bharate snAnagRhamAM praveza karI sugaMdhita jaLa vaDe snAna karyuM ane vastrAbhUSaNothI alaMkRta thaI bahAra nIkaLyo. pachI aneka gaNanAyako, daMDanAyako, dUto, saMdhipAlo vagerethI gherAIne vAjate-gAjate AyudhazALA tarapha cAlyo. tenI pAchaLa pAchaLa deza-videzanI aneka dAsIo caMdanakaLaza, bhaMgAra, darpaNa, vAtakAraka (jaLazUnya ghaDA), ratnakaraMDaka, vastro, AbharaNo, siMhAsana, chatra, camara, tADapatranA paMkhA, dhUpadAnI vagere laI cAlI rahI hatI. AyudhazALAmAM pahoMcIne bharata cakraratnane praNAma karyA, rUMvAdAra pIMchA vaDe tene sApha karyuM, jaLadhArA vaDe snAna karAvyuM, caMdanano lepa karyo. pachI sugaMdhI padArtho, mALAo vagere vaDe tenI pUjA karI. tyArabAda cakraratnanI sAme akSatanA ATha maMgaLa banAvyA, puSponI varSA karI ane dhUpa karyo. pachI cakraratnane praNAma karI bharata AyudhazALAmAMthI bahAra Avyo. teNe aDhAra zreNI-prazreNIne 1. juo - lokaprakAza, 18 mo sarga ane tethI AgaLa; trilokasAra, 779-867; jagadIzacandra jaina, syAdvAdamaMjarI, pariziSTa, pR. 357-359 kuMbhAra, paTTaIla (paTela), suvarNakAra, sUpakAra (rasoIyA), gAMdharva, kAzyapa (hajAma), mAlAkAra (mALI), kacchakara (kAchIyA ?), taMbolI, camAra, yaMtrapIDaka (saMcA vagere calAvanAra), gaMchiya (ghAMcI), chipAya (chIpA), kaMsakAra (kaMsArA), sIvaga (darajI), guAra (gopALa), bhIla, dhIvara. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 aMgabAhya Agamo bolAvIne nagarImAM ATha divasanA utsavanI ghoSaNA karI ane badhI jagyAe kahevaDAvI dIdhuM ke A divasomAM vyApArIo vagere pAsethI koIpaNa prakArano kara levAmAM Avaze nahi, rAjapuruSo koInA gharamAM jabaradastIthI praveza karI zakaze nahi, koIno anucita daMDa karavAmAM Avaze nahi ane lokonuM RNa mApha karI devAmAM Avaze (43). utsava samApta thaI jatAM cakraratna vinItAthI gaMgAnA dakSiNa taTa para pUrva dizAmAM Avela mAgadha tIrtha tarapha prayANa karyuM. A joI bharata cakravartI cAturaMgiNI senA vaDe sajaja thaI, hastiratna para savAra thaI, gaMgAnA dakSiNa taTanA pradezone jItato jItato, cakraratnanI pAchaLa pAchaLa cAlIne mAgadha tIrthamAM Avyo ane tyAM potAno paDAva nAkhyo. hastiratna parathI UtarIne bharate proSadhazALAmAM praveza karyo ane tyAM darbhanA saMthArA para besIne mAgadhatIrthakumAra nAme devanI ArAdhanA karavA lAgyo. pachI bharate bahAranI upasthAnazALAmAM AvIne kauTuMbika puruSone azvaratha taiyAra karavAno Adeza Apyo (44). cAra ghaMTavALA azvaratha upara savAra thaIne potAnA lAvalazkara sahita bharata cakravartIe cakraratnanuM anugamana karatAM lavaNasamudramAM praveza karyo. tyAM pahoMcIne teNe magadhatIrthAdhipati devanA bhavanamAM eka bANa mAryuM, jenAthI deva potAnA siMhAsana para khaLabhaLI uThyo. bANa para lakheluM bharata cakravartInuM nAma vAMcIne devane jANa thaI ke bhAratavarSamAM bharata nAme cakravartIno janma thayo che. teNe tarata ja bharatanI pAse pahoMcI vadhAI ApI ane nivedana karyuM - devAnupriyano huM AjJAkArI sevaka chuM, mAre yogya sevAno Adeza Apo. tyArabAda devano AdarasatkAra svIkArIne bharata cakravartIe potAnA rathane bhAratavarSa tarapha pAcho vALyo ane vijayaskaMdhAvAranivezamAM pahoMcIne magadhatIrthAdhipatinA sanmAnamAM ATha divasanA utsavanI ghoSaNA karI. utsava samApta thatAM cakrarane varadAma tIrtha tarapha prasthAna karyuM (45). varadAma tIrthamAM bharata cakravartIe varadAmatIrthakumAra devanI ane prabhAsa tIrthamAM prabhAsatIrthakumAra devanI siddhi prApta karI (46-49). e ja rIte siMdhu devI, vaitADhayagirikumAra ane kRtamAla devane siddha karyA (50-51). tyArabAda bharata cakravartIe potAnA suSeNa nAmanA senApatine siMdhu nadInI pazcimamAM rahela niSphaTa pradeza jItavA mokalyo. suSeNa mahA parAkramI ane aneka 1. jaina paraMparA anusAra rAjA kRNika paNa digvijaya mATe timisaguhAmAM gayo hato, paraMtu kRtamAla deva dvArA haNAIne te chaThThA narakamAM gayo hato. juo - AvazyakacUrNi 2, pR. 177,0 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpaprApti 99 pleccha bhASAono paMDita hato. te potAnA hAthI para besIne siMdhu nadInA kinAre pahoMcyo ane tyAMthI cAmaDAnI naukA dvArA nadImAM praveza karIne teNe siMhala, barbara, aMgakoka, ciDAyaloka (cilAya arthAt kirAta), yavanaplIpa, Arabaka, romaka, alaphaMDa (aleksendriyA) tathA pimbura, kAlamukha ane jonaka (yavana) nAme pleccho tathA uttara vaitADhyamAM rahenArI mleccha jAti ane dakSiNa-pazcimathI laIne siMdhusAgara sudhIno pradeza tathA sarvapravara kaccha dezane jItI lIdho. suSeNa vijayI thatAM aneka janapado ane nagaro vagerenA svAmIo senApatinI sevAmAM aneka AbharaNI, bhUSaNo, ratno, vastro tathA anya bahumUlya bheTo laIne hAjara thayA (52), tyArapachI suSeNa senApatie timisaguhAnA dakSiNa dvAranA kamADonuM udghATana karyuM (pa3). tyArabAda bharata cakravartI potAnA maNiratnane laIne timisaguhAnA dakSiNa dvAra pAse gayo ane bhIMta upara kAkaNiratna vaDe teNe 49 maMDala doryA (54). | uttarArdha bhAratamAM ApAta nAmanA kirAto rahetA hatA. teo aneka bhavana, zayana, yAna, vAhana tathA dAsa, dAsI, gau, mahiSa vagerethI saMpanna hatA. eka vAra potAnA dezamAM akAla garjana, akALe vidyutanA camakArA ane vRkSonuM phaLavuMphUlavuM tathA AkAzamAM devatAonuM nRtya joIne teone bahu ciMtA thaI. temaNe vicAryuM ke najIkamAM ja koI Apatti AvanAra che. eTalAmAM timisaguhAnA uttaradvArathI bahAra nIkaLIne bharata cakravartI potAnI senA sahita tyAM AvI pahoMcyo. baMne senAo vacce yuddha thayuM ane kirAtoe bharatanI senAne mArI bhagADI (56). potAnI senAno parAjaya joIne suSeNa senApati atharatna para ArUDha thaI asiratna hAthamAM laI kirAto sAme dhasI gayo ane teNe zatrusenAne yuddhamAM harAvI dIdhI (57). kirAto siMdhu nadInA kinAre vAlukApaTa para urdhvamukha karIne vastrarahita banI sUI gayA ane aSTamabhakta vaDe potAnA kuLadevatA meghamukha nAme nAgakumAronI ArAdhanA karavA lAgyA. tenAthI nAgakumAronAM Asano kaMpAyamAna thayAM ane teo tarata ja kirAto pAse AvI hAjara thayA. potAnA kuladevatAone joIne kirAtoe temane praNAma karyA ane jaya-vijayapUrvaka vadhAvyA. teoe kuladevatAone nivedana karyuM - he devAnupriyo ! A koNa duSTa amArA deza para 1. 4 madhuratRNaphala = 1 zvetasarSapa 16 zvetasarSapa = 1 dhAnyamASaphala 2 dhAnyamASaphala = 1 guMjA 5 guMjA = 1 karmamASaka 16 karmamASaka = 1 suvarNa 18 suvarNa = 1 kAkaNIratna (- TIkA) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) aMgabAhya Agamo caDI Avyo che ? Apa tene zIdhra bhagADI do. nAgakumAroe uttara Apyo - A bharata nAme cakravartI che, je koI paNa deva, dAnava, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga ke gAMdharva vaDe jItI zakAto nathI ane na koI zastra, agni, maMtra vagerethI paNa tenI koI hAni karI zakAya. chatAM paNa tamArA badhAnAM hita mATe tyAM pahoMcIne ame keTaloka upadrava karIzuM. ATaluM kahI nAgakumAro vijayarUMdhAvAranivezamAM AvIne mUzaLadhAra varSA karavA lAgyA (58). paraMtu bhArate varasAdanI koI paravA na karI ane potAnA carmaratna para savAra thaIne, chatraratna vaDe varasAdane rokIne maNiratnanA prakAzamAM sAta rAtrio pasAra karI (59-60). devone jyAre A upadravanI khabara paDI tyAre teo meghamukha nAgakumArone Thapako ApatA kahevA lAgyA - zuM tame nathI jANatA ke bharata cakravartI ajeya che ? chatAM paNa tame varSA dvArA upadrava karI rahyA cho ? A sAMbhaLI nAgakumAro bhayabhIta banI gayA ane temaNe kirAto pAse jaIne badhI vigata kahI. tyArapachI kirAta loko bhInA vastro dhAraNa karI, zreSTha ratno sAthe laI bharatanA zaraNe gayA ane aparAdho mATe kSamA mAgavA lAgyA. ratno grahaNa karI bharate kirAtone abhayadAnapUrvaka sukhethI rahevAnI anumati ApI (61). tyArapachI bharate kSudrahimavaMta parvata pAse pahoMcIne zudrahimavaMtagirikumAranI ArAdhanA karI tene siddha karyo (62), pachI RSabhakUTaparvata para pahoMcI tyAM kAkaNiratna vaDe parvatanI bhIMta para potAnuM nAma aMkita karyuM. tyArabAda te vaitADhya parvata tarapha pAcho pharyo (63). tyAM pahoMcIne bharate nami ane vinami nAme vidyAdhara rAjAone siddha karyA. vinamie bharata cakravartIne strIratna ane namie ratna, kaTaka ane bAjubaMdha bheTa ApyAM (64). tyArapachI bharate gaMgA devInI siddhi karI, khaMDaprapAtaguphAmAM pahoMcIne nRtamAlaka devatAne siddha karyo ane gaMgAnI pUrvamAM rahela niSkaTa pradeza jItI lIdho. suSeNa senApatie khaMDaprapAta guphAnA kapATonuM udghATana karyuM. ahIM paNa bharate kAkaNiratna dvArA maMDalo banAvyAM (65). A pachI bharate gaMgAnA pazcima taTa para vijayarUMdhAvAra niveza sthApita karIne nidhiratnanI siddhi karI. te samaye cakraratna potAnI yAtrA samApta karI vinItA rAjadhAnI tarapha pAchu vaLyuM. bharata cakravartI paNa digvijaya karyA pachI hastiratna para savAra thaI tenI pAchaLa pAchaLa cAlyo. hAthInI AgaLa ATha 1. naisarpa, pAMDuka, piMgalaka, sarvaratna, mahApadma, kAla, mahAkAla, mavaka ane zaMkha - A nava nidhi kahevAya che, Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbuddIpaprajJapti 101 maMgaLa, pUrNakalaza, bhaMgAra, chatra, patAkA ane daMDa vagere sthApita karavAmAM AvyAM. pachI cakraratna, chatraratna, carmaratna, daMDaratna, asiratna, maNiratna, kAkaNiratna ane tyArabAda nava nidhio rAkhavAmAM AvyAM. tyArabAda aneka rAjAo, senApatiratna, gRhapatiratna, vadhekiratna, purohitaratna ane strIratna cAlI rahyAM hatAM. pachI batrIsa prakAranA nATakonA pAtro tathA sUpakAra, aDhAra zreNI-prazreNI ane temanI pAchaLa ghoDA, hAthI tathA aneka padAti cAlI rahyAM hatAM. tyArapachI aneka rAjAo, Izvaro vagere hatA ane temanI pAchaLa asi, yaSTi, kuMta vagere vahana karanAra tathA deDI, muMDI, zikhaMDI vagere hasatA, nAcatA ane gAtA cAlI rahyA hatA. bharata cakravartInI AgaLa AgaLa moTA azvo, azvadhArIo, baMne bAju hAthIo, hAthIsavAro ane pAchaLa pAchaLa rathasamUha cAlI rahyA hatA. aneka kAmArthIo, bhogArthIo, lAbhArthIo vagere bharatanI stuti karatA karatA cAlI rahyA hatA. potAnA bhavanamAM pahoMcIne bharata cakravartIe senApatiratna, gRhapatiratna, vadhekiratna ane purohitaratnano satkAra karyo, sUpakAro, aDhAra zreNI-prazreNI tathA rAjAo vagerenuM sanmAna karyuM tathA aneka RtukalyANikAo, janapadakalyANikAo ane vividha nATako vaDe veSTita strIratna sAthe AnaMdapUrvaka jIvanayApana karavA lAgyo (67). eka divasa bharate potAnA senApati vagerene bolAvIne mahArAjayAbhiSekanI taiyArI karavA Adeza kya. abhiSekamaMDapamAM abhiSeka-Asana sajAvavAmAM AvyuM. tenI upara bharata cakravartI pUrva tarapha moDhuM rAkhIne beTho. mAMDalika rAjAoe bharatanI pradakSiNA karI jaya-vijaya vaDe tene vadhAvyo, senApati, purohita, sUpakAra, zreNIprazreNI vageree teno abhiSeka karyo ane tene hAra tathA mukuTa vagere bahumUlya AbhUSaNo paherAvyAM. nagarImAM AnaMdamaMgaLa manAvavAmAM AvyuM (68). eka vakhatanI vAta che. bharata cakravartI potAnA AdarzagRha (AyanAghara)mAM siMhAsana para beTho hato te samaye tene kevaLajJAna thayuM. bharate te ja vakhate AbharaNo ane alaMkArono tyAga karI paMcamuSTi lonca karyo ane rAjya choDI aSTApada parvata para prasthAna karyuM. tyAM teNe nirvANapada prApta karyuM (70). cotho vakSaskAra : AmAM nIcenA viSayo che - zudrahivata parvatanuM varNana (72), A parvatanI vacce padma nAmanuM eka sarovara (73). gaMgA, siMdhu, rohitAyA nadIonuM varNana (74), kSudrahimavat parvata para agiyAra kUTonuM varNana (75), haimavatakSetranuM varNana (76), A kSetramAM zabdApAtI nAmaka vaitADhyanuM varNana (77), mahAhimavat parvata ane te parvatanA mahAparvadha nAme sarovaranuM varNana (78-79), harivarSanuM parNana (82), niSadha parvata ane te parvatanA tibiMcha nAme sarovaranuM varNana (83-84), e.A.- 9 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 aMgabAhya Agamo mahAvidehakSetra ane gaMdhamAdana nAmaka parvatanuM varNana (85-86), uttarakuramAM yamaka parvata (87-88), jaMbUvRkSanuM varNana (90), mahAvidehamAM mAlavaMta parvata (91), mahAvidehamAM kaccha nAmaka vijayanuM varNana (93), citrakUTanuM varNana (94), bAkInA vijayonuM varNana (95), devagurunuM varNana (9), meruparvatanuM varNana (103), naMdanavana, somanasavana vagerenuM varNana (104-106), nIlaparvatanuM varNana (110), ramyaka, hairaNyavata ane airAvata kSetranuM varNana (111). pAMcamo vakSaskAra : AmAM ATha dikumArIo dvArA tIrthakarano janmotsava ujavavAno ullekha che. A devIo cAra AMgaLa choDIne tIrthaMkaranI nAbhinALa kApe che ane pachI khADo khodI temAM dATI de che. te khADAnI upara durvA vAve che ane kadalInAM vRkSo rope che. A kadalIgRhamAM banAvela catuH zALAmAM eka siMhAsana sthApita karavAmAM Ave che. tIrthakara ane temanI mAtAne A siMhAsana para besADIne temane snAna karAvavAmAM Ave che ane pachI temane vastrAlaMkAra vaDe vibhUSita karavAmAM Ave che. gozISacaMdananAM kASTa saLagAvIne bhUtikarma karavAmAM Ave che, najarathI bacAvavA mATe rakSApoTalI bAMdhavAmAM Ave che ane pachI bALakanA dIrdhAyunI kAmanA mATe be goLa pattharanA TukaDA tIrthakaranA kAnamAM vagADavAmAM Ave che (112-114). IMdra tIrthakaranA janmanA samAcAra maLatAM potAnA senApati naigamelIne bolAvIne sudharmAsabhAmAM ghoSaNA karavAnuM kahe che ane pAlaka vimAna sajja karavAnI AjJA Ape che (115-116). IndranuM parivArasahita Agamana thAya che ane te pAMDukavanamAM abhiSekazilA para tIrthakarane abhiSeka mATe laI jAya che (117). IzAnendra vagere devonuM Agamana thAya che ane jaladhArA vaDe bALakano abhiSeka karavAmAM Ave che (118-122). pachI bALakane mA pAse pAcho pahoMcADavAmAM Ave che (123). chaThTho vakSaskAra : jaMbudvIpamAM sAta kSetro (varSa) che - bharata, airAvata, haimavata, hiraNyavata, hari, ramyaka ane mahAvideha. jaMbUdvIpamAM traNa tIrtho che - mAgadha, varadAma ane prabhAsa (125). 1. mathurAmAM naigameSanI mUrtio maLI che. kalpasUtra (2.26)mAM paNa harizaigameSIno ullekha che. ahIM teNe devAnaMdA brAhmaNIne avasthApinI vidyA vaDe suvaDAvIne mahAvIranuM haraNa karyuM hatuM. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpaprajJapti 103 sAtamo vakSaskAra : jabUdvIpamAM be caMdro, be sUryo, chappana nakSatro ane 176 mahAgraho prakAza kare che (126). AgaLa sUryamaMDaLonI saMkhyA vagere (130-132), eka muhUrtamAM gamana (133), divasa ane rAtrinuM mApa (134), sUryanA AtapanuM kSetra (135), sUryanuM aMtara vagere (136-138), sUryano Urdhva ane tiryak tApa (139-140), caMdramaMDaLonI saMkhyA vagere (143-147), eka muhUrtamAM candranI gati (148), nakSatramaMDaLo Adi (149) upara prakAza pADavAmAM Avyo che tathA sUryanA udayAsta saMbaMdhI keTalIka mithyAdhAraNAo batAvavAmAM AvI che (110). saMvatsaro pAMca hoya che - nakSatra, yuga, pramANa, lakSaNa ane zanaizcara. A badhAnA avAMtara bhedono ullekha karavAmAM Avyo che (151). saMvatsaranA mAsa, pakSa vagereno ullekha karatAM batAvavAmAM AvyuM che ke karaNa 11 hoya che (15ra153). AgaLa upara saMvatsarAdhikAra (154), nakSatrAdhikAra (155-156), nakSatronA devatA (157-158), nakSatronAM gotra ane AkAra (159), nakSatra, caMdra ane sUryano yogakALa (160), nakSatronAM kuLa vagere (161), varSAkALa vageremAM nakSatrono yoga (162), caMdra, sUrya ane tArAmaMDaLano parivAra (162164), nakSatrono AtyaMtara saMsthAna-vistAra (195), caMdra vagere vimAnone vahana karanArA devI-devatAo (166), caMdra, sUrya, graho ane nakSatronI gatinI tulanA (197-169), jyotiSkandronI ajhamahiSIo ane devonI sthiti (170), nakSatronA adhiSThAtA (171), caMdra vagerenuM alpabadutva ane jina vagerenI saMkhyA (172-173) ane jaMbUdvIpano vistAra vagereno ullekha che (174-176). Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama prakaraNa nirayAvalikA nirayAvaliyA athavA nirayAvalikA zrutaskaMdhamAM pAMca upAMgo samAviSTa che - 1. nirayAvaliyA athavA kappiyA (kalpikA), 2. kappavaDaMsiyA (kalpAvataMsikA, 3. pulphiyA (puSpikA), 4. pucUliyA (puSpacUlikA) ane 5. vaSTidasA (vRSNidazA). pro. vinTaranitjhanuM kahevuM che ke mULamAM A pAMce upAMgo nirayAvalisUtranA ja nAme oLakhAtA hatA, paraMtu AgaLa jatAM upAMgonI saMkhyAno aMgonI saMkhyA sAthe meLa besADavA mATe temane alaga alaga gaNavAmAM AvyA. nirayAvaliyAsUtra para caMdrasUrie TIkA lakhI che. nirayAvaliyA : rAjagRha nagaramAM guNazila nAme eka caitya hatuM. tyAM mahAvIranA ziSya Arya sudharmA nAme gaNadhara vihAra karatA karatA AvyA. potAnA ziSya Arya jaMbUnA 1. (a) TippaNI sahita saM. vArena, emsTarDama, I.sa.1879. (A) caMdrasUriSkRta vRtti tathA gujarAtI vivecana sAthe, AgamasaMgraha, banArasa, I.sa.1985. (i) hindI anuvAda sahita amolakaRSi, lAlA sukhadeva sahAya jvAlA prasAda, haidarAbAda, I.sa.1920. (I) caMdrasUrikRta vRtti sahita - dAnavijayagaNi, Agamodaya samiti, I.sa.1922 (u) prastAvanA vagere sAthe - pI.ela.vaidya, pUnA. - e. esa. gopANI ane vI. je. coksI, amadAvAda, I.sa.1934. (U) caMdrasUrikRta TIkAnA gujarAtI artha sAthe, jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, I.sa.1934. (e) saMskRta vyAkhyA tathA tenA hindI-gujarAtI anuvAda sAthe, muni ghAsIlAlajI, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa.1960. (ai) (mULa) saM. jinendravijayagaNi, harSapuSpAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa.1978 . (o) (mULa) saM. ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA. (au) hindI anuvAda sahita - madhukaramuni, Agama prakAzana samiti, byAvara, I.sa.1985. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikA 105 praznonA uttaramAM temaNe nirayAvaliyA vagere upAMgonuM pratipAdana karyuM. nirayAvaliyAsUtramAM dasa adhyayano che jemAM kAla, sukAla, mahAkAla, kaSTa, sukarNA, mahAkaha, vIrakaNva, rAmaSTha, piuseNakarNA ane mahAseNakarNAnuM varNana che. caMpA nagarImAM zreNika rAjA rAjya karato hato. tenI rANI cellaNAnA peTe kUNikano janma thayo. zreNikanI bIjI rANI kAlI hatI. tenA peTe kAla nAmaka rAjakumArano janma thayo. eka vakhatanI vAta che, kAle kUNika para caDhAI karI ane baMne bhAIomAM rathamuzala saMgrAma' thavA lAgyo. te samaye mahAvIra potAnA zramaNo sAthe caMpA nagarImAM vihAra karI rahyA hatA. kAlIe mahAvIra samIpa jaIne prazna karyo ke bhagavan ! kAlano jaya thaze ke parAjaya ? mahAvIre javAba dIdho kAla kUNikanI sAthe rathamuzala saMgrAma karato karato vaizAlInA rAjA ceTaka dvArA mRtyu pAmaze ane have tuM tene joI zakIza nahi. - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA rAjya karato hato. tenI naMdA rANInA peTe abhayakumAra no janma thayo hato. eka vakhatanI vAta che, zreNikanI rANI cellaNAne potAnA patinA udaranuM mAMsa taLIne surA vagere sAthe bhakSaNa karavAno dohada pedA thayo ane dohada pUrNa na thavAne kAraNe te rugNa ane udAsa rahevA lAgI. rANInI aMgaparicArikAe A samAcAra rAjAne ApyA. rAjAe cellaNA pAse pahoMcI tenI ciMtAnuM kAraNa pUchyuM. pahelAM to rANIe kaMI javAba Apyo nahi, 1. aMtagaDadasAo (7, pR. 43)mAM kAlI, sukAlI, mahAkAlI, kRSNA, sukRSNA, mahAkRSNA, vIrakRSNA, rAmakRSNA, piuseNakRSNA, mahAseNakRSNA A zreNikanI patnIonA nAma gaNAvavAmAM AvyA che. G 2. jaina sUtromAM mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala nAme be mahAsaMgrAmono ullekha maLe che. A yuddhomAM lAkho mANaso mAryA gayA hatA. juo bhagavatI, 7. 9. 576-78; AvazyakacUrNi, 2, pR. 174. ---- 3. abhayakumAra rAjA zreNikano eka kuzaLa maMtrI hato. tenI buddhimattAnI aneka kathAo AvazyakacUrNi vagere jaina graMthomAM maLe che. Aja paNa kAThiyAvADamAM abhayakumA2nA nAme aneka kathAo prasiddha che. 4. bALaka garbhamAM AvyA pachI be-traNa mahine garbhavatI strIone aneka prakAranI IcchAo thAya che jene dohada (dvi-hRdaya) kahevAmAM Ave che. juo - suzrutasaMhitA, zArIrasthAna, adhyAya 3; mahAvargI, 10. 2. 5. pR. 343; penjara, kathAsaritsAgara, epenDiksa 3, pR. 221-8; jagadIzacaMdra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 239-240 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 aMgabAhya Agamo paraMtu vAraMvAra pUchAtAM teNe batAvyuM ke svAmI mane abhAgaNIne ApanA udaranuM mAMsa bhakSaNa karavAno dohada thayo che. rAjAe cellaNAne priya ane manojJa vacano dvArA AzvAsana ApyuM ane kahyuM ke te dohada pUrNa karavAno prayatna karaze. eka divasa rAjA zreNika ciMtAmAM magna banI potAnI upasthAnazALAmAM beTho hato tyAre tyAM abhayakumAra AvI pahoMcyo. abhayakumAre pUchavAthI rAjAe tene badhI vAta karI. abhayakumAre eka vizvAsapAtra nokarane bolAvIne vadhasthAnamAMthI keTaluMka tAjuM mAMsa - lohI ane udarapradezanuM mAMsa lAvavA mATe kahyuM. tyArapachI teNe rAjAne ekAMtamAM sIdho suvaDAvI tenA peTa para te mAMsa ane rUdhira mUkI tene DhAMkI dIdhuM. prAsAdanI upara beThelI cellaNA joI zake tema abhayakumAre rAjAnA peTa uparathI mAMsanA nAnA-nAnA TukaDA kApavAno dekhAva karyo ane rAjA thoDI vAra sudhI bebhAna hovAno dekhAva karI paDyo rahyo. A rIte abhayakumAranI buddhimattAthI rANIno dohada pUro thayo. - chatAM paNa rANI saMtuSTa na hatI. te vicAryA karatI ke A bALaka garbhamAM AvatAM tene potAnA patinuM mAMsa bhakSaNa karavAno dohada utpanna thayo che tethI A amaMgaLakArI garbhane pADI nAkhavo te zreyaskara thaze. garbhapAta karavA mATe rANIe ghaNA upAyo paNa karyA, paraMtu kaMI vaLyuM nahi. dhIre dhIre nava mahinA vItI gayA ane cellaNAe putrane janma Apyo. rANIe vicAryuM ke A bALaka garbhamAM AvatAM mane potAnA patinuM mAMsabhakSaNa karavAnI IcchA thaI hatI eTalA mATe jarUra kuLano vidhvaMsaka hovo joIe. Ama vicArI teNe potAnI dAsInA hAthe navajAta bALakane eka ukaraDAmAM pheMkAvI dIdho. rAjA zreNike jyAre A vAta jANI tyAre teNe ukaraDA parathI bALakane pAcho maMgAvyo ane cellaNAne khUba Thapako Apyo. ukaraDA para paDelA bALakanI AMgaLI para kUkaDAnI cAMcathI ghA paDyo hato, tethI tenI AMgaLI kaMIka nAnI rahI gaI hatI. eTale tenuM nAma kUNika rAkhavAmAM AvyuM. 1. kUNika azokacaMdra, viivadehaputta athavA videhaputta nAmothI paNa prasiddha hato. kahe che ke jayAre kRNikane asogavaNiyA nAme udyAnamAM pheMkavAmAM Avyo tyAre te ughAna camakI uThyo hato eTale kUNikanuM nAma azokacaMdra rAkhavAmAM AvyuM hatuM. kRNikanI mAtA cellaNA videhanI hatI tethI kRNika videhaputra paNa kahevAto hato. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikA 107 kUNikanI AMgaLI pAkavAthI temAMthI vAraMvAra lohI ane paru nIkaLatuM hatuM. tethI te khUba roto hato. potAnA putranI vedanA zAMta karavA mATe zreNika tenI AMgaLI moMmA rAkhI tenuM lohI ane paru cUsI leto, jethI bALaka zAMta thaI jato. moTo thatAM kUNike vicAryuM ke rAjA zreNika jIvatA haze tyAM sudhI huM rAjA banI zakIza nahi eTale kema tene giraphatAra karI mAro rAjyAbhiSeka na karI lauM? eka divasa kUNike kAla Adi dasa rAjakumArone bolAvIne temanI samakSa A prastAva rAkhyo ane temanI anumati prApta karI temaNe rAjAne sAMkaLamAM bAMdhI khUba ThAThamAThathI potAno rAjyAbhiSeka karyo. A rIte kaNika rAjagAdI para besI gayo. eka divasa te potAnI mAnA pAyavaMdana mATe gayo. mAne ciMtAtura joI teNe kahyuM - juo mA, huM have rAjA banI gayo chuM chatAM paNa tame prasanna kema nathI ? mAe javAba Apyo - he putra ! teM atyaMta sneha rAkhanAra potAnA pitAne bAMdhIne kArAgRhamAM nAkhyA che, pachI huM kevI rIte sukhI rahI zakuM? tyArapachI rANIe garbhathI mAMDI tenA janma sudhInI badhI vAto tene kahI. A sAMbhaLI kUNikane khUba pazcAttApa thayo ane te tarata ja parazu hAthamAM laI tenA vaDe rAjAnuM baMdhana kApavA mATe kArAgRha tarapha cAlyo. zreNike dUrathI joyuM ke kUNika parazu hAthamAM laI AvI rahyo che eTale teNe vicAryuM ke have A duSTa mane jIvato choDaze nahi. Ama vicArI teNe tAlapuTa viSa khAIne potAnA prANono aMta ANyo. ' keTalAka divaso pachI kUNike rAjagRha choDI dIdhuM ane caMpAmAM AvI rahevA lAgyo. tyAM kUNikano nAno bhAI vehallakumAra raheto hato. tene rAjA zreNike pote jItelA secanaka nAme gaMdhahastI ane aDhAra serano hAra soMpyo hato. vehala potAnI rANIo sAthe hAthI para savAra thaI gaMgAmAM snAna karavA roja jato. te hAthI, koI rANIne sUMDha vaDe potAnI pITha para besADIne, koIne khAMdha para 1. tatkALa prANanAzaka viSa. netana tAtrA saMpuTanaMti tetarena mAyatIti tAtapuDuM (dazavaikAlikacUrNi, 8, 292). sthAnAMgasUtra (pR. 355 a)mAM cha prakAranuM viSapariNAma batAvyuM che - daSTa, bhukta, nipatita, mAMsAnusArI, zoNitAnusArI, sahasrAnupAtI. 2. A saMbaMdhI bIjI paraMparA mATe juo - AvazyakacUrNi, 2, pR. 171. 3. secanaka gaMdhahastI ane hAranI utpatti mATe juo - ejana, pR. 170; uttarAdhyayanacUrNi, 1, 34. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 aMgabAhya Agamo besADIne, koIne sUMDhathI upara uchALIne, koIne potAnA dAMtamAM pakaDIne ane koInI upara jaLanI varSA karI krIDA karyA karato. rAjA kRNikanI rANI padmAvatIne A joI khUba IrSA thaI. teNe kUNikane kahyuM ke jo ApaNI pAse secanaka hastI na hoya to ApaNuM AkhuM rAjya ja nakAmuM che. rANIe vAraMvAra Agraha karatAM eka divasa kUNike vehalakumAra pAse secanaka gaMdhahastI ane hAra mAgyo. vehale uttara Apyo - jo tuM mane potAnuM aDadhuM rAjya ApavA taiyAra hoya to huM hAthI ane hAra ApI zakuM. paraMtu kUNika aDadhuM rAjaya ApavA mATe taiyAra thayo nahi. vehallakumAre vicAryuM ke koNa jANe kUNika zuMya karaze, eTalA mATe te hAthI ane hAra sAthe laIne vaizAlInA rAjA potAnA nAnA ceTaka pAse cAlyo gayo. kUNikane jyAre A vAta jANavA maLI tyAre tene ghaNuM kharAba lAgyuM. teNe ceTaka pAse dUta mokalyo ke vehalane hAthI ane hAra sAthe pAcho mokalI Apo. ceTake dUta sAthe kahevaDAvyuM jevo mAro bhANeja kUNika che tevo ja vehala paNa che eTalA mATe huM pakSapAta karI zake nahi. rAjA zreNike potAnI jIvitAvasthAmAM ja hAthI ane hArano bhAga vaheMcI Apyo hato, AvI sthitimAM jo kUNika aDadhuM rAjya ApavA taiyAra hoya to tene hAthI ane hAra maLI zake. rAjadUte pAchA pharI kUNikane badhI vAta karI. kUNike pharI vAra dUta mokalyo. ceTake pharI te ja javAba ApI tene pAcho mokalyo. A vakhate kUNikane khUba gusso Avyo. teNe dUtane kahyuM ke tuM ceTakanI pAdapIThanuM DAbA paga vaDe ullaMghana karI bhAlA upara A patra rAkhI tene Apaje ane kaheje ke kAM to traNe vastu pAchI mokalI do nahi to yuddha mATe taiyAra thaI jAo. kUNikano A vyavahAra ceTakane khUba kharAba lAgyo ane teNe dUtane apamAnita karI pAchalA bAraNethI bahAra kADhI mUkyo. kUNike kAla vagere kumArone bolAvI temane yuddha mATe taiyAra thaI javA AjJA karI. kAla vagere kumArone sAthe laI kUNika caturagiNI senAthI sajja thaI aMga janapadane vIMdhI videha janapada thaIne vaizAlI nagarImAM pahoMcyo. A bAju ceTake kAzInA nava malakI ane kozalanA nava licchavI - ema aDhAra gaNarAjAone bolAvI maMtraNA karI. badhAe maLI nizcaya karyo ke kRNikane hAthI ane hAra pAchA mokalavAnuM yogya nathI ane zaraNAgata vehallakumArane paNa pAcho mokalavo yogya nathI. baMne senAo vacce ghanaghora yuddha thayuM. kRSike garuDa vyuha racyo ane te rathamuzala saMgrAma karavA lAgyo. ceTake zakaTa yUha racyo ane te paNa rathamuzala Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikA saMgrAmamAM joDAyo. A yuddhamAM kAkumAra mAryo gayo. bIjA adhyayanamAM sukAla, trIjAmAM mahAkAla, cothAmAM karNA, pAMcamAmAM sukarNA, chaThThAmAM mahAkaNTha, sAtamAmAM vI2karNA, AThamAmAM rAmakarNa, navamAmAM piuseNakarNI ane dasamA adhyayanamAM mahAseNakaNDanI kathA che. kalpavaDisiyA : AmAM nIce mujabanA dasa adhyayano che :- pauma, mahApauma, bhadda, subhadda, paumabhadda, paumaseNa, paumacumma, naliNigumma, ANaMda ane naMdaNa. caMpA nagarImAM kRNika rAjA rAjya karato hato. tenI rANInuM nAma padmAvatI hatuM. rAjA zreNikanI bIjI rANInuM nAma kAlI hatuM. tene kAla nAme putra hato. kAlanI patnInuM nAma padmAvatI hatuM. tene padmakumAra nAme putra janmyo. padmakumAre mahAvIra pAse zramaNadIkSA grahaNa karI. marIne te svargamAM gayo. 109 bAkInA adhyayanomAM mahApadma, bhadra, subhadra vagere kumAronuM varNana che. pulphiyA : pulphiyAmAM dasa adhyayano che :- caMda, sUra, sukka, bahuputtiya, punnabhadda, mANibhadda, datta, siva, bala ane aNADhiya. pahelA adhyayanamAM - rAjagRhamAM zreNika rAjA rAjya karato hato. eka vAra mahAvIra rAjagRhamAM padhAryA. jyotiSendra candre potAnA avadhijJAna vaDe teone joyA. te potAnA yAna vimAnamAM besI temanA darzana mATe Avyo. ahIM candranA pUrvabhavanuM varNana che. bIjA adhyayanamAM candranI jagyAe sUryanuM varNana che. trIjA adhyayanamAM zukra mahAgrahanuM varNana che. temAM somila brAhmaNanI kathA A pramANe che : vArANasI nagarImAM somila nAme eka brAhmaNa raheto hato. te Rgveda vagere zAstrono paMDita hato. ekavAra nagarInA aMbasAlavanamAM pArzvanAtha padhAryA. somila temanA darzana mATe gayo ane temano upadeza sAMbhaLI zrAvaka banI gayo. 1. 2. A viSayamAM AvazyakacUrNi (2.167-173) paNa jovI joIe. A adhyayanomAM ghaNI garabaDa jaNAya che. sthAnAMganA TIkAkAra abhayadeva anusAra bahuputrikAnA sthAne prabhAvatInuM adhyayana hovuM joIe. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 aMgabAhya Agamo kALAMtare somilanA vicAromAM parivartana thayuM ane te mithyAtvI banI gayo. tenA manamAM vicAra utpanna thayo ke huM ucca kuLamAM utpanna thayo chuM, meM vratonuM pAlana karyuM che, vedonuM adhyayana karyuM che, patnI grahaNa karI che, putrotpatti karI che, RddhionuM sanmAna karyuM che, pazuono vadha karyo che, yajJa karyo che, dakSiNA ApI che, atithionI pUjA karI che, agnihoma karyo che, upavAsa karyA che. AvI hAlatamAM mAre AMbA, mAtuliMga (bijorA), bilA, kapittha (koTha), ciMcA (AMbalI) vagerenA bAga ucheravA joIe. vRkSo ropyA pachI tenA manamAM vicAra utpanna thayo - kema na huM potAnA jayeSTha putrane kuTuMbano bhAra soMpI tathA potAnA mitro ane baMdhujanonI anumati prApta karIne, tApasone mATe yogya evI loDhAnI kaDhAI ane kaDachI tathA tAMbAnAM pAtro laI gaMgAtaTavAsI vAnaprastha tapasvIonI mAphaka vihAra karuM? tyArapachI te dizAmokSita tApasomAM dIkSA laIne chamachaThTha tapa karato karato, baMne hAtha UMcA karI sUryAbhimukha rahI AtApanAbhUmimAM tapazcaryA karavA lAgyo. pahelA chaThThamatapanA pAraNAnA divase te AtApanAbhUmithI cAlI valkalanA vastro dhAraNa karI potAnI kuTiramAM Avyo ane potAno karaMDiyo laIne pUrva dizA tarapha cAlyo. tyAM teNe soma mahArAjanI pUjA karI ane kaMdamULa, phaLa vagere potAnI TokarImAM bharI potAnI kuTiramAM Avyo. tyAM teNe vedI vALIlIMpI svaccha karI ane tyArapachI darbha ane kaLaza laI gaMgAsnAna mATe gayo. tyArabAda Acamana karI, devatA ane pitRone jalAMjali ApI tathA darbha ane pANIno kaLaza hAthamAM rAkhI potAnI kuTiramAM Avyo. darbha, kuza ane mATI vaDe teNe vedI banAvI, maMthana kASTha dvArA araNi ghasIne agni pedA karyo ane temAM samidha kASTho nAMkhIne tene prajavalita karyo. agninI jamaNI bAju teNe sAta vastuo sthApita karI - sakakSa (eka upakaraNa), valkala, agnipAtra, zavyA ( sikkA), kamaMDaLa, daMDa ane sAtamI vastu tarIke potAnI jAta. pachI madha, ghI ane akSata vaDe agnimAM homa karyo tathA caru (bali) pakAvIne agnidevatAnI pUjA karI. tyArabAda atithione bhojana karAvIne teNe pote bhojana karyuM. e rIte teNe dakSiNamAM yama, pazcimamAM varuNa ane uttaramAM vaizramaNanI pUjA karI. pachI eka divasa tenA manamAM vicAra pedA thayo - huM valkalanAM vastro paherI pAtra (kaDhiNa) ane TopalI (sekAIya) laIne kASThamudrA vaDe moDhe bAMdhI uttara dizA tarapha mahAprasthAna karI abhigraha dhAraNa karIza ke jaLa, sthaLa, durga, nimna parvata, 1. ahIM horiya, poniya, koniya, jannaI vagere vAnaprastha sAdhuono ullekha che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikA 1 1 1 viSama parvata, garta athavA guphAmAM paDIne ke alita thaIne pachI uThIza nahi. Ama vicArIne te eka azoka vRkSa nIce gayo, pAtro ane karaMDiyo eka bAju mUkyA ane te sthAnane vALIcoLI sApha karI tyAM vedI banAvI. pachI darbha ane kaLaza hAthamAM laI gaMgAsnAna karavA gayo. tyAMthI pAchA pharI azoka vRkSa nIce vAlukA para darbha ane saMzleSa dravyo dvArA vedikA taiyAra karI, pachI agni pedA karI tenI pUjA karI ane kASThamudrAthI moTuM bAMdhI zAMtabhAve besI gayo. e ja rIte somile samaparNa, vaTa ane uduMbara vRkSa nIce besIne potAnuM vrata pUruM karyuM. cothA adhyayanamAM batAvavAmAM AvyuM che ke vArANasI (banArasa) nagarImAM bhadra nAme eka sArthavAha raheto hato. tenI bhAryAnuM nAma subhadrA hatuM. subhadrA vAMjhaNI hovAne kAraNe bahu duHkhI rahyA karatI hatI. te vicAryA karatI ke te mAtAo keTalI dhanya che ke jemaNe potAnI kUkhe saMtAnane janma Apyo che, je dhAvaNanA lobhI ane madhura AlApa karatA potAnA saMtAnane potAnuM dUdha pIvaDAve che ane tene potAnA hAthe UcakI potAnA khoLAmAM besADI tenI kAlIghelI vANInuM zravaNa kare che. eka vakhatanI vAta che, suvratA nAmanI AryA samiti ane gutipUrvaka vihAra karatI karatI banArasamAM AvI ane teNe bhikSA mATe subhadrAnA gharamAM praveza karyo, subhadrAe suvratAno vipula azanapAna vagere vaDe satkAra karyo. tyArapachI teNe AryAne saMtAnotpatti mATe koI vidyA, maMtra, vamana, virecana, bastikarma, auSadhI vagere ApavA mATe mAMgaNI karI. AryAe uttara Apyo ke Avo upadeza Apavo ke tenI vidhi batAvavI to dUra rahI, zramaNa sAdhvIo AvI vAto suddhAM sAMbhaLI zake nahi. teo to mAtra kevaLI bhagavAne kahelo upadeza ja Ape che. AryAnA upadezathI prabhAvita thaIne subhadrA zramaNopAsikA banI gaI. keTalAka divaso bAda potAnA patinI anumati meLavI, saghaLAM AbharaNo vagereno tyAga karI ane paMcamuSTi dvArA potAnA kezano loca karI subhadrAe suvratA pAse zramaNadIkSA grahaNa karI. zramaNI banavA chatAM paNa subhadrAnA mota bALakomAM adhika hato. kyAreka te bALakone upaTana karI ApatI, temane zaNagAratI, temane bhojana karAvatI, temane khoLAmAM besADatI ane temanI sAthe vividha ramato karatI. suvratAe subhadrAne samajAvyuM ke jo, sAdhvI mATe A ucita nathI. paraMtu teNe dhyAna ApyuM nahi. A joI bIjI zramaNIo paNa subhadrAnI avagaNanA karavA lAgI. 1. rAjImatIe paNa keza loca karI AryAnA vrato grahaNa karyA hatAM. juo - uttarAdhyayananuM rathanemIya adhyayana. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 aMgabAhya Agamo subhadrAne A sAruM na lAgyuM ane tethI te koI bIjA upAzrayamAM jaI rahevA lAgI. ghaNA varSo sudhI te zramaNadharmanuM pAlana karatI rahI. te pachI sallekhanApUrvaka zarIrano tyAga karI te svargamAM utpanna thaI. svargamAMthI zruta thaI te bibhela sanniveSamAM eka brAhmaNanA ghare janmI. tenuM nAma somA rAkhavAmAM AvyuM. yuvAvasthA prApta thatAM potAnA bhANeja sAthe tenA vivAha karI dIdhA. tene ghaNA putro ane putrIo jamyA. te badhA nAcatAM kUdatAM, doDatAM bhAgatAM, hasatAM rotAM, ekabIjAne mAratAM pITatAM, rotAM kakaLatAM ane khAvAnuM mAgatAM; temanAM zarIra gaMdA ane melA tathA maLamUtrathI kharaDAyelA rahetAM. A joIne somA khUba taMga AvI gaI. teNe vicAryuM ke vAMjhaNI mAtAo keTalI dhanya che ke jeo ciMtArahita jIvana gujAre che. Ama vicArI teNe pharIthI zramaNadharmamAM dIkSA grahaNa karI. pAMcamA adhyayanamAM pUrNabhadra, chaThThAmAM maNibhadra, sAtamAmAM datta, AThamAmAM ziva gRhapati, navamAmAM bala ane dasamAmAM aNADhiya gRhapatinuM varNana che. puSphacUlA : A upAMgamAM paNa dasa adhyayano che - siri, hiri, diti, kitti, buddhi, lacchI, IlAdevI, surAdevI, rasadevI ane gaMdhadevI. vahidasA : A upAMgamAM bAra adhyayano che - niSaDha, mAani, vaha, vaha, pagatA, jurI, dasaraha, daDhara, mahApaNuM, sattadhaNu, dasadhar ane sayadhaNU. - paheluM adhyayana - dvAravatI (dvArakA) nagarInI uttara-pUrvamAM raivataka nAme parvata hato. e parvata UMco hato, aneka vRkSo ane latAo vagerethI zobhita hato, haMsa, mRga, mayUra, krauMca, sArasa vagere pakSIo emAM nivAsa karatA hatA, devagaNo kriIDA karatA hatA tathA dazArNa rAjAono te atyaMta priya parvata hato. A parvatanI pAse ja naMdanavana hatuM jayAM badhI RtuonAM phUlo khIlatAM hatAM. A vanamAM surapriya nAme eka yakSa raheto hato. loko tenI pUjA-upAsanA karatA hatA. dvAravatI nagarImAM kRSNa vAsudeva rAjya karatA hatA. teo samudravijayapramukha dasa dazArNa rAjAo, baladevapramukha pAMca mahAvIro, ugrasenapramukha rAjAo, pradyumnapramukha kumAro, zAMbapramukha yoddhAo, vIrasenApramukha vIro, rukmiNIpramukha rANIo tathA anaMgasenA vagere gaNikAothI gherAyelA rahetA hatA. dvAravatImAM baladevanAmaka rAjA rahetA hatA, temanI rANInuM nAma revatI hatuM. teNe nisaDhakumArane janma Apyo. 1, surapriya yakSanI kathA mATe juo - AvazyakacUrNi, pR. 87 vagere. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirayAvalikA 1 13 te samaye ariSTanemi dvAravatImAM padhAryA. temanA Agamana vize sAMbhaLI kRSNa potAnA kauTuMbika puruSone bolAvI sAmudAnika bherI vaDe ariSTaneminA AgamananI sUcanA nagaravAsIone ApavAno Adeza karyo. bherInI ghoSaNA sAMbhaLI aneka rAjAo, Izvaro, sArthavAho vagere kRSNanI sevAmAM upasthita thaI jaya-vijaya dvArA temane vadhAmaNI ApavA lAgyA. tyArapachI kRSNa vAsudeva hAthI upara savAra thaI potAnA daLakaTaka sAthe bhagavAnanI vaMdanA karavA cAlyA. nisaDhakumAre zrAvakanA vrato grahaNa karyA. tyArapachI nisaDhanA pUrvabhavanuM varNana che. rohIDaya (rohataka, paMjAba) nagaramAM mahAbala nAmano rAjA rAjya karato hato. tene vIrAMgada nAme putra hato. ekavAra AcArya siddhArtha te nagaramAM padhAryA ane maNidatta nAmanA yakSAyatanamAM utaryA. vIrAMgade siddhArtha pAse zramaNadIkSA grahaNa karI ane kALAMtare sallekhanA dvArA zarIratyAga karI svarga prApta karyuM. tyAMthI zruta thaI teNe dvAravatImAM baladeva rAjA ane revatI rANInA ghare janma lIdho. kALAMtare teNe nirvANa prApta karyuM. A ja rIte bAkInA agiyAra adhyayano samajavA joIe. bRhatkalpabhASya (pIThikA, gA. 356)mAM kRSNanI cAra bherIono ullekha che - komuIyA, saMgAmiyA, dubhUiyA ane asivovasamaNI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlasUtro prathama prakaraNa uttarAdhyayana 1 bAra upAMgonI mAphaka mUlasUtrono ullekha paNa prAcIna Agama graMthomAM maLato nathI. A graMthone mUlasUtra zA mATe kahevAmAM AvatAM hatAM, tenuM paNa spaSTIkaraNa maLatuM nathI. jarmana vidvAna jArla zArpenTiyaranA kathana anusAra A mahAvIre kahelAM sUtro hatAM, tethI temane mUlasUtra kahevAmAM Avela che. paraMtu A kathana barAbara jaNAtuM nathI. mUlasUtromAM gaNavAmAM AvatuM dazavaikAlika sUtra zayyabhavasUri praNIta mAnavAmAM Ave che. DaoN. zukliMganuM kathana che ke A graMthomAM sAdhu-jIvananA mUlabhUta niyamono upadeza hovAnA kAraNe temane mUlasUtra kahevAmAM Avela che. phrAnsanA vidvAna pro. gerInonA mata mujaba A sUtro para aneka TIkA-TippaNo lakhAyAM che, AthI A sUtrone mUlasUtra kahevAmAM Avela che. mUlasUtronI saMkhyA : AgamonI saMkhyAmAM matabheda hovAno ullekha bAra upAMgonA prakaraNamAM AvI cUkyo che. mUlasUtronI saMkhyAmAM paNa matabheda maLI Ave che. keTalAka loko uttarAdhyayana, Avazyaka ane dazavaikAlika - A traNa sUtrone ja mUlasUtra mAne che, piMDaniryukti ane oniryuktine mUlasUtromAM gaNatA nathI. temanA mata anusAra piMDaniryukti, dazavaikAlikaniyuktinA AdhAre ane oghaniryukti Avazyaka 1. sahu prathama bhAvaprabhasUrie jainadharmavarastotra (zloka 30)nI TIkA (pR. 44)mAM nimnalikhita mUlasUtrono ullekha karyo che : atha uttarAdhyayana o, Avazya2, piGanivuMtti tathA oghaniyukti 3, dazavaikAlika 4, iti catvAri mUlasUtrANi / pro. eca. Ara. kApaDiyA, hisTarI opha dhI kenanIkala liTarecara opha dhI jainsa, pR. 43 (phuTanoTa). = 2. jaina tattvaprakAza (pR. 218)mAM kahevAmAM AvyuM che ke A graMtho samyaktvanA mULane dRDha kare che ane samyaktvamAM vRddhi kare che, eTalA mATe temane mUlasUtra kahevAmAM Ave che - ejana, pR. 43. 3. bhAvassuvagArittA etthaM davvesaNAi ahigAro / tIi puNa atthajuttA vattavvA piMDanijjuttI // 239 // - haribhadrasUri-vRtti, pR. 327-8. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 uttarAdhyayana niryuktinA AdhAre racAI che. prophesara viTanistra Adi vidvAnoe ukta traNa mUlasUtromAM piMDaniryuktino samAveza karI mUlasUtronI saMkhyA cAra mAnI che. keTalAka loka piMDaniryuktinI sAthe ghaniryuktine paNa mUlasUtra tarIke svIkAre che. kyAMka pakhiyasuttanI gaNatarI mUlasUtromAM karavAmAM AvI che. mUlasUtrono krama : mUlasUtronI saMkhyAnI mAphaka temanA kramamAM paNa garabaDa thayela jaNAya che. mUlasUtronA nimnalikhita krama ullekhanIya che : (1) uttarAdhyayana, Avazyaka, dazavaikAlika. (2) uttarAdhyayana, Avazyaka, dazavaikAlika, piMDaniyukti. (3) uttarAdhyayana, dazavaikAlika, Avazyaka, piMDaniryukti tathA ozaniyukti. (4) uttarAdhyayana, Avazyaka, piMDaniryukti tathA oghaniryukti, dazavaikAlika. jaina AgamomAM mUlasUtronuM sthAna ghaNuM mahattvapUrNa che. khAsa karIne uttarAdhyayana ane dazavaikAlika bhASA tathA viSayanI dRSTie atyaMta prAcIna che. A sUtronI tulanA suttanipAta, dhammapada vagere prAcIna bauddha sUtro sAthe karavAmAM Ave che. piMDaniryukti ane oghaniryuktimAM sAdhuonA AcAra-vicAranuM vistRta varNana hovAnA kAraNe temanA dvArA sAdhu-saMsthAnA ItihAsa para prakAza paDe che. mUlasUtronA nimnalikhita paricayathI temanA mahattvanuM anumAna karI zakAya che. prathama mUlasUtra : uttarajajhayaNa-uttarAdhyayana jaina AgamomAM prathama mUlasUtra che. 1. Avazyakaniryukti, 665; malayagiri-TIkA, pR. 341. 2. (a) aMgrejI prastAvanA va. sAthe - Jarl Charpentier, Upsala, 1923. (A) aMgrejI anuvAda - H. Jacobi, S. B. E. Series, ol. 45, Oxford, 1895; Motilal Banarasidass, Delhi, 1964. (I) lakSmIvallabhavihita vRtti sahita, AgamasaMgraha, kalakattA, vi.saM.1936 (I) jayakIrtikRta-hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I.sa.1909 (6) zAntisUrivihita ziSyahitA TIkA sahita - devacanda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa.1916-17. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 aMgabAhya Agamo (9) bhAvavijayaviracita vRtti sahita - jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, vi. saM. 1974; vinayabhaktisuMdaracaraNa graMthamAlA, beNapa, vIra saMvata 2467-2485. (8) kamalasaMyamakRta TIkA sAthe - yazovijaya jaina graMthamAlA, bhAvanagara, I.sa.1927. (e) nemicandravihita sukhabodhA vRttisahita - Atmavallabha graMthAvalI, vaLAda, amadAvAda, I.sa.1937. (e) gujarAtI artha ane kathAo sAthe (adhyayana 1-15) - jaina prApya vidyAbhavana, amadAvAda, I.sa.1954. (o) hiMdI anuvAda sahita - amolakaRSi, haidarAbAda, vIra saMvata 2446; ratanalAla DozI, sailAnA, vIra saMvata 2489; ghebaracaMdra bAMThiyA, bIkAnera, vi. saM. 2010. (au) mULa - R. D. Vadekar and N. V. Vaidya, Poona, 1954, zAMtilAla va. zeTha, khyAvara, vi. saM. 2010; hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I.sa. 1938; jIvarAja ghelAbhAI dozI, amadAvAda, I.sa. 1911. (e) saMskRta vyAkhyA tathA tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe - muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1959-1961. (a) gujarAtI anuvAda ane TippaNo sAthe (adhyayana 1-18)- gujarAta vidyAsabhA, amadAvAda, I.sa. 1952. (ka) hindI TIkA sahita - upAdhyAya AtmArAmajI, jaina zAstramAlA kAryAlaya, lAhora, I.sa. 1939-42. (kha) hindI anuvAda - muni saubhAgyacandra (sattabAla), je. sthAna, jaina konpharansa, muMbaI, vi.saM. 1992. (ga) gujarAtI chAyAnuvAda - gopAladAsa jIvAbhAI paTela, jainasAhitya prakAzana samiti, amadAvAda, I.sa. 1938. (dha) cUrNi sAthe, ratalAma, I.sa. 1933. (Da) gujarAtI anuvAda, saMtabAla, amadAvAda. (ca) TIkA, jayantavijaya, AgarA, I.sa. 1923. bhadrabAhue A graMtha para niryukti lakhI che ane jinadAsagaNi mahattare cUrNi lakhI che. vAdivetAla zAMtisUri (svargavAsa I.sa.1040)e ziSyahitA TIkA ane nemicandra zAntisUrinI TIkAnA AdhAre sukhabodhA (I.sa. 1073mAM samApta) TIkA Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 117 lakhI che. A ja rIte lakSmIvallabha, jayakIrti, kamalasaMyama, bhAvavijaya, muni jayantavijaya vagere vidvAnoe samaye samaye TIkAo lakhI che. kArla zArpenTiyare aMgrejI prastAvanA sahita mULa pAThanuM saMzodhana karyuM che. DokTara jekobIe "sekreDa buksa oNpha dha IsTamAM aMgrejI anuvAda prakAzita karyo che. gujarAtImAM gopAladAsa jIvAbhAI paTele "mahAvIrasvAmIno aMtima upadeza' nAme uttarAdhyayanano chAyAnuvAda karyo che. (cha) vRtti ane hindI anuvAdasahita - AcArya tulasI ane yuvAcArya mahAprajJa - terApaMthI mahAsabhA, kalakattA, I.sa. 1967. (ja) (mULa) AcArya tulasI/yuvAcArya mahAprajJaterApaMthI mahAsabhA, kalakattA, I. sa. 1967. (9) hindI samIkSA-AcArya tulasI/yuvAcArya mahAprajJa-terApanthI mahAsabhA, kalakattA, I.sa. 1968. (a) hindI anuvAda-AcArya tulasI/yuvAcArya mahAprajJa-jaina vizvabhAratI, lADanuM, I.sa. 1975. (Ta) hindI padyAnuvAda sahita-muni mAMgIlAlajI mukula, jaina vizvabhAratI, lADanuM, I.sa. 1976. (Tha) (mULa) saM. muni puNyavijayajI, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, I.sa.1977. (Da) hindI anuvAda sahita - AcArya hastImalajI, samyajJAna pracAraka maMDala, jayapura, I.sa. 1983. (Dha) hindI anuvAda sahita - madhukarajI/rAjendra muni zAstrI, Agama prakAzana samiti, bAvara, I.sa. 1985. (Na) (mULa) saM. jinendra vijayagaNi - harSapuSyAmRta jaina granthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1975. (ta) (mULa) saM. muni kayAlAlajI - Agama anuyoga prakAzana, bakhatAvarapurA, sAMDerAva, rAjasthAna, I.sa. 1976. (tha) (mULa) saM. ratanalAla DozI - akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, . sailAnA. (da) (mULa) saM. kalyANa RSi - amola jJAnAlaya, dhUliyA. aM.A.-10 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 18 aMgabAhya Agamo lAyamananA mate A sUtra uttara - pachInuM hovAnA kAraNe arthAt aMga graMthonI apekSAe uttara kALamAM racAyuM hovAnA kAraNe uttarAdhyayana kahevAya che. paraMtu A graMthanA TIkAgraMtho parathI jANI zakAya che ke mahAvIre potAnA aMtima cAturmAsamAM je vaNapUkyA 36 praznonA uttaro ApyA, temano A graMthamAM saMgraha hovAthI AnuM nAma uttarAdhyayana paDyuM.' bhadrabAhunI uttarAdhyayana-niryukti (4) anusAra A graMthanA 36 adhyayanomAMthI keTalAMka aMga-graMthomAMthI levAmAM AvyAM che, keTalAMka jinabhASita che, keTalAMka pratyekabuddho dvArA prarUpita che ane keTalAMka saMvAda rUpe kahevAyelAM che. vAdivetAla zAntisUri anusAra uttarAdhyayanasUtranuM parISaha nAmaka bIjuM adhyayana, daSTivAdamAMthI levAmAM AvyuM che, drumapuSpikA nAmaka dasamuM adhyayana mahAvIre prarUpita karyuM che, kapilIya nAmaka AThamuM adhyayana pratyekabuddha kapile pratipAdita karyuM che tathA kezIgautamIya nAmaka trevIsamuM adhyayana saMvAdarUpe pratipAdita karavAmAM AvyuM che. uttarAdhyayanasUtra bhASA ane viSayanI dRSTie prAcIna hovAnI vistRta carcA zApenTiyara, jekobI tathA vinTanistra vagere vidvAnoe karI che. A graMthanAM aneka sthAnonI tulanA bauddhonA suttanipAta, jAtaka ane dhammapada vagere prAcIna graMtho sAthe thaI zake che. udAharaNarUpe, rAjA namine bauddha graMthomAM pratyekabuddha mAnIne tenI kaThora tapasyAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. harikeza muninI kathA prakArAntare mAtaMga jAtakamAM kahevAI che. e ja rIte cittasaMbhUta kathAnI tulanA cittasaMbhUta jAtakanI kathA sAthe, ane ISakAra kathAnI tulanA hatyipAla jAtakamAM vaNita kathA sAthe karI zakAya che. uttarAdhyayana sUtramAM varNavAyela cAra pratyekabuddhonI kathA kuMbhakAra jAtakamAM kahevAI che. mRgAputranI kathA paNa bauddha sAhityamAM Ave 1. ii pAukare buddhe nAyae parinivvue / chattI karansI pavasiddhI sammA | uttarAdhyayana, 36. 268. 2. aMgappabhavA jiNabhAsiyA patteyabuddhasaMvAyA / baMdhe mukkhe ya kayA chattIsaM uttarajjhayaNA / / 3. uttarAdhyayana-TIkA, pR. 5; uttarAdhyayananA 36 adhyayanonAM nAmo samavAyAMga sUtramAM ullikhita uttarAdhyayananA 36 adhyayanonA nAmothI thoDAM judAM che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 uttarAdhyayana che. A graMthanA aneka subhASito ane saMvAdo vAMcatAM prAcIna bauddha sUtronI yAda AvI jAya che.' vinaya : je gurunI AjJAnuM pAlana karanAra hoya, gurunI samIpamAM raheto hoya, gurunA iMgita ane manobhAvane jANato hoya tene vinIta kahe che (2), sAdhue vinayI hovuM joIe kema ke vinayathI zIlanI prApti thAya che. vinayI sAdhune potAnA gaccha ane gaNa dvArA apamAnita thavuM paDatuM nathI (7). jevI rIte aDiyala ghoDAne vAraMvAra cAbuka mAravAnI jarUra paDe che, tevI rIte mumukSune vAraMvAra gurunA upadezanI apekSA rahevI nA joIe. jevI rIte UMcI jAtano ghoDo cAbuka jotAM ja yogya mArga para cAlavA lAge che, tevI ja rIte guranA Azayane samajI mumukSue pApakarmano tyAga karavo joIe (12). potAnAM AtmAnuM damana karavuM joIe, kema ke AtmAne ja khUba muzkelIthI vaza karI zakAya che. jeNe potAnA AtmAne vaza karI lIdho te A loka ane paraloka baMnemAM sukhI thAya che (15), vANI athavA karmathI pragaTa rUpe ke gupta rUpe gurujano viruddha koIpaNa prakAranI ceSTA na karavI joIe (17). luhArazALAomAM, gharomAM, be gharanI vaccenI jagyAmAM ane moTA mArgo para kyAreya koI strInI sAthe UbhA na rahevuM ke na to tenI sAthe vArtAlApa karavo (26). bhikSA samaye sAdhue dAtAthI bahu dUra nahi ke bahu pAse nahi UbhA rahevuM joIe, teNe evA sthAne UbhA rahevuM joIe jyAM bIjA zramaNo tene joI na zake ane jayAM bIjAone vaTAvIne javuM na paDe (33). jo kyAreka AcArya gusse thaI jAya to temane premapUrvaka prasanna karavA. hAtha joDI temanA krodhAgnine zAMta karavo ane temane vizvAsa Apavo ke pharI pote koI tevuM kAma nahi kare (41). parISaha : parISaNo jANIne, jItIne ane temano parAbhava karIne, mikSATana jatI veLAe jo bhikSue parISahono sAmano paNa karavo paDe to te potAnA saMyamano ' ' 1. juo - vinTarani, hisTrI opha InDiyana lITarecara, bhAga 2, 6, kAna, 2. sarakhAvo - sattA di mAno sAtho di nAtho para siyA | * mattanA rI surena nAtha tapata kulakhe che dhammapada 12. 4. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 120 aMgabAhya Agamo nAza thavA deto nathI. zramaNa bhagavAna kAzyapagotrIya mahAvIre 22 parISaho batAvyA che - sudhA, pipAsA, zIta, uSNa, daMzamazaka, acala (vastrarahita hovuM), arati (aprIti), strI, caryA (gamana), niSaghA (besavuM), zavyA, Akroza (kaThora vacana), vadha, yAcanA, alAbha, roga, tRNasparza, jalla (maLa), satkAra-puraskAra, prajJA, ajJAna ane darzana. tapanA kAraNe bAhu, jAMgha vagere kAkajaMghAnI mAphaka kRza bhalene thaI jAya ane bhalene zarIranI nasenasa dekhAvA lAge chatAM paNa bhojana-pAnanI mAtrA jANanAra bhikSu saMyamamAM dInavRtti karato nathI (3). tRSAthI pIDita hovA chatAM paNa anAcArathI bhayabhIta, saMyamanI lAja rAkhanAro bhikSu zItajananI jagyAe uSNajaLanuM ja sevana kare (4). zItaLavAyuthI rakSaNa karanAruM koI ghara na hoya ane na to zarIranuM rakSaNa karanAra koI vastra hoya, chatAM paNa bhikSu kyAreya agni vaDe tApa levAno vicAra manamAM lAvato nathI (7). garamIthI vyAkuLa saMyamI sAdhu snAnanI IcchA na kare, na potAnA zarIra upara jaLano chaMTakAva kare ke na to paMkhAthI havA nAkhe (9). jo DAMsa-macchara mAMsa ane raktanuM bhakSaNa karatA hoya to temane na mAre, na uDADe, na temane koIpaNa prakAre kaSTa pahoMcADe ke na temanA pratye manamAM koIpaNa prakArano dveSa rAkhe, paraMtu temanI upekSA ja kare (11). mArAM vastro jIrNa thaI gayAM che eTale huM thoDAka ja divasomAM acela (vastrarahita) thaI jaIza athavA mArAM A vastro joI koI mane navAM vastro Apaze e vAtanI ciMtA sAdhu kyAreya na kare(12). jeNe e jANI lIdhuM che ke strIo manuSyonI AsaktinuM kAraNa che, temanuM 1. sarakhAvo - paga ane jAMgha jemanAM sukAI gayAM che, peTa kamaramAM coMTI gayuM che, hADakAM-pAMsaLAM nIkaLI gayAM che, kamaranAM hADakAM rudrAkSanI mALAnI mAphaka eka eka karIne gaNI zakAya che, chAtI gaMgAnA taraMgo jevI dekhAya che, bhujAo sukAI gayelA sApa jevI laTakI gaI che, mastaka kApI rahyuM che, zarIra karamAI gayuM che, AMkho aMdara jatI rahI che, khUba muzkelIthI cAlI zakAya che, besIne UbhA thaI zakAtuM nathI ane bolavA mATe jIbha UpaDatI nathI - anuttarovavAyadasAo, pR. 66; theragAthA 580, 982-83, 985, 1054-6 paNa jovAM joIe. 2. A parathI jaNAya che ke jaina saMghamAM jinakalpI ane vikalpI ema baMne prakAranA sAdhuo hatA. juo - AcArAMga, 6.3.182; jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 22, 212-13. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 uttarAdhyayana sAdhutva saphaLa thayuM samajavuM joIe (16), kaThora, dAruNa athavA duHkhotpAdaka vacano sAMbhaLIne bhikSu mauna dhAraNa kare ane evAM vacanone manamAM rahevA na de (25). jo saMyamazIla ane IndriyajayI bhikSune koI kyAreya mAre to teNe vicAra karavo joIe ke jIvano kyAreya nAza thato nathI (27). bhikSu cikitsA karAvavAnI IcchA na kare, paraMtu samabhAvathI rahe, tenAthI ja tenuM sAdhutva sthira rahI zake che (33). karmakSayano Icchuka sAdhu AryadharmanuM pAlana karato karato mRtyuparyata mala dhAraNa kare (37). caturaMgIya : cAra vastuo A saMsAramAM durlabha che - manuSyatva, zruti (dharmazravaNa), zraddhA ane saMyama dhAraNa karavAnI zakti (1). manuSya-zarIra pAmIne paNa dharmazravaNa durlabha che. dharmazravaNa karIne jIva tapa, kSamA ane ahiMsA pAme che (8). kadAca dharmazravaNano avasara paNa maLI jAya to tenA para zraddhA thavI khUba muzkela che, kAraNa ke nyAyamArganuM zravaNa karIne paNa ghaNA jIvo bhraSTa thaI jAya che. (9). manuSyatva, dharmazravaNa ane zraddhA prApta thavA chatAM paNa saMyamapAlananI zakti prApta thavI durlabha che. ghaNA badhA jIvo saMyamanI ruci rAkhavA chatAM paNa tenuM AcaraNa karI zakatA nathI (10). asaMskRta : tUTelo jIvanataMtu pharIthI sAMdhI zakAto nathI, eTalA mATe he gautama! tuM eka samaya(kSaNa)no paNa pramAda na kara. jarA vaDe grasta puruSanuM koI zaraNa nathI, pachI pramAdI, hiMsaka ane ayatnazIla jIva konA zaraNamAM jaze ? (1) pramAdI jIva A lokamAM ke paralokamAM zaraNa meLavI zakato nathI. jevI rIte dIpaka bujhAI jatAM kaMI paNa dekhAtuM nathI, tevI ja rIte anaMta mohanA kAraNe manuSya nyAyamArgane joIne paNa joto nathI (5). sUtelAmAM jAgrata, buddhimAna ane AzuprajJAvALo sAdhaka jIvanano vizvAsa na kare. kALa raudra che, zarIra nirbaLa che, eTalA mATe sAdhake sadA bhAcuMDa pakSInI mAphaka apramatta banI vicAravuM joIe (6). maMda maMda sparza khUba AkarSaka hoya che, eTalA mATe temanI tarapha potAnA manane javA na de. krodhane roke, mAnane dUra kare, mAyAnuM sevana na kare ane lobhano tyAga kare (12). 1. saMbhava che ke mAladhArI hemacandra nAma paDavAnuM A ja kAraNa hoya. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 22 aMgabAhya Agamo akAmamaraNIya : . maraNa samaye jIvonI be sthiti hoya che - akAma-maraNa ane sakAmamaraNa (2). sad-asaduno viveka na karI zakanAra mUrkhanuM maraNa akAma-maraNa hoya che, te vAraMvAra thAya che. paMDitanuM maraNa sakAma-maraNa hoya che, te mAtra eka ja vAra thAya che. (3). kAma-bhogomAM Asakta thaI je asatya karma kare che te vicAre che ke paraloka to meM joyo nathI, paraMtu kAma-bhogonuM sukha to pratyakSa che (5). ghaNA kALathI dhAraNa karelAM cIvara, carma, nagnatva, jaTA, saMghATI, muMDana vagere cihno zIhIna sAdhunI rakSA karatAM nathI. kSullaka-nigraMthIya : mAtA, pitA, putravadhu, bhrAtA, bhAryA, putra vagere koIpaNa potAnA saMcita karmo vaDe pIDAyelA mArI rakSA karI zakatA nathI (3). baMdha-mokSanI vAto karanArA ane mokSaprApti mATenuM AcaraNa na karanArA mAtra vAtonI zaktithI potAnA AtmAne AzvAsana Ape che (10). aurazrIya : koI potAnA atithi mATe koI gheTAne cokhA ane java khavaDAvIne puSTa banAve che. khAI khAIne te gheTuM hRSTa-puSTa ane vipula dehadhArI banI jAya che. ema lAge che ke te atithinA AvavAnI vATa jotuM hoya. jayAM sudhI atithi Avato nathI tyAM sudhI te prANa dhAraNa kare che, paraMtu atithi AvatAM ja loko tene mArIne khAI jAya che. jema gheTuM atithinA AgamananI pratikSA karatuM rahe che, tevI ja rIte adharmI jIva narakagatinI pratikSA karato rahe che (1-7). jevI rIte eka kAkiNI (rUpiyAno eMzImo bhAga) mATe koI manuSya hajAro rUpiyA khoyA, athavA koI rAjAe apathya kerI khAIne potAnuM AkhuM rAjya gumAvI dIdhuM (e ja rIte potAnA kSaNika sukha mATe jIva potAno samagra bhava bagADI nAkhe che) (11). kAma-bhogo kuzanA agrabhAga upara rahelAM jaLabiMdu jevAM che. AvI hAlatamAM AyuSya alpa hoIne kema kalyANamArga prApta karavA mATe prayatna karavo nahi ? (24) kapilIya : anitya, kSaNabhaMgura ane duHkhothI bharelA A saMsAramAM evuM kayuM karma karuM ke jenAthI huM durgatine prApta na thAuM ? (1) pUrvasaMyogono tyAga karI koIpaNa vastumAM rAga na karo. putra-kalatra vageremAM rAga na karo. evo bhikSu badhA doSomAMthI chUTI jAya che (2). je lakSaNavidyA, svapravidyA ane aMgavidyAno Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 123 upayoga kare che, teo zramaNa kahevAya nahi - evuM AcAryoe kahyuM che (13), jema jema lAbha thato jAya che, tema tema lobha vadhato jAya che. be mAsA sonuM mAMgavAnI IcchA eka karoDathI paNa pUrI thatI nathI (17). namipravrajyA : - pUrva bhavanuM smaraNa karatAM nami rAjAne bodha prApta thayo ane teo potAnA putrane rAjaya soMpIne abhiniSkramaNa karavAnI taiyArI karavA lAgyA. mithilA nagarI, potAnI senA, aMtaHpura ane potAnA sagA-saMbaMdhIone choDIne teo ekAMtamAM cAlyA gayA. te samaye nagarImAM ghaNo kolAhala macI rahyo. Indra brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karI tyAM upasthita thayo ane rAjarSi sAthe praznottara karavA lAgyo - Indra - he Arya ! evuM zuM kAraNa che ke mithilA nagarImAM kolAhala thaI rahyo che ane tenA mahelomAM ane gharomAM dAruNa zabdo saMbhaLAI rahyA nami - mithilAmAM zItaLa chAyAvALuM, manoramya, patrapuSpothI AcchAdita 1. 14 pUrvagraMthomAM gaNAya che tevA vidyAnuvAda nAmaka pUrvamAM vidyAono ullekha karavAmAM Avyo che. bhagavatIsUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke gozAlaka ATha mahAnimittomAM kuzaLa hato. paMcakalpacUrNinA ullekha parathI jaNAI Ave che ke Arya kAlakanA ziSyo zramaNadharmamAM sthira rahI zakatA na hatA, eTale potAnA ziSyone saMyamamAM sthira rAkhavA mATe kAlaka nimittavidyA zIkhavA mATe AjIvikonI pAse gayA hatA. bhadrabAhune paNa naimittika mAnavAmAM Ave che, teo maMtravidyAmAM niSNAta hatA. teoe koI vyaMtarathI saMghanI rakSA karavA mATe upasargaharastotranI racanA karI hatI. Arya khapUTa paNa maMtravidyAnA jJAtA hatA. aupapAtikasUtramAM mahAvIranA ziSyone AkAzagAminI vagere aneka vidyAo vaDe saMpanna batAvavAmAM AvyA che. juo - jagadIzacandra jaina, jaina Agama sAhitya meM bhAratIya samAja, pR. 339-40. sthAnAMga (8.608)mAM bhauma (bhUkaMpa), utpAta (lohIno varasAda), svama, aMtarikSa, aMga (AMkha vagerenuM pharakavuM), svara, lakSaNa ane vyaMjana (tala, masA vagere) - A ATha mahAnimitto batAvavAmAM AvyA che. keza, datta, nakha, lalATa, kaMTha vagere joIne zubha-azubha jANavAnI vidyA lakSaNavidyA che. svapravidyA dvArA svamanA zubha-azubhanuM jJAna thAya che. svapra mATe juo - bhagavatIsUtra, 16-6; suzruta, zArIrasthAna 33, mastaka, AMkha, hoTha, bAhu vagerenA phuraNa vaDe zubha-azubha jANavAnI vidyA aMgavidyA che. "aMgavidyA'nuM saMpAdana munizrI puNyavijayajIe karyuM che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 aMgabAhya Agamo tathA loko mATe lAbhadAyaka eka caityavRkSa che. te vRkSa vAyuthI kaMpI rahyuM che. eTalA mATe azaraNa thaIne Arta ane duHkhI pakSIo vilApa karI rahyAM che. Indra - vAyuthI pradIpta agni A gharane bhasma karI rahyo che. he bhagavan! ApanuM aMtaHpura saLagI rahyuM che, Apa kema tyAM daSTipAta nathI karatA? nami - ame sukhethI rahIe che, sukhethI jIvIe chIe, amAruM ahIM kaMI paNa nathI. mithilA nagarI saLage temAM mAruM kaMI nathI saLagatuM. jeNe putra-patnIne choDI dIdhAM che ane je sAMsArika vyApArothI dUra che, te bhikSu mATe koI vastu priya athavA apriya nathI hotI. - Indra - he kSatriya ! prAkAra (killo), gopura, aTTAlikAo, khAI (usUlaga) ane zataknI banAvIne pachI pravrajyA grahaNa karajo. nami - zraddhArUpI nagara, tapa ane saMvararUpI argalA (AgaLo), kSamArUpI prAkAra, traNa guptirUpI aTTAlikAo khAI-zataknI, parAkramarUpI dhanuSa, IryA (vivekapUrvaka gamana) rUpI pratyaMcA ane gheryarUpI dhanuSanI mUTha banAvIne satya dvArA tene bAMdhavuM joIe, kema ke tArUpI bANa dvArA karmarUpI kavaca bhedIne muni saMgrAmamAM vijayI thaIne A saMsArathI chUTI jAya che. Indra - he kSatriya ! cora, DAku, (lomahara - prANonuM haraNa karanAra), khissAkAtaruo ane khAtara pADanArAothI potAnI nagarInI rakSA karI pachI pravrayA grahaNa karajo. nami - keTalIyavAra manuSya nirarthaka ja daMDa Ape che, jenAthI niraparAdhI mAryo jAya che ane aparAdhI chUTI jAya che. | Indra- he kSatriya ! je rAjAoe tane namaskAra nathI karyo, temane potAnA vaza karyA bAda ja pravrajita thajo. nami - durjaya yuddhamAM dasa lAkha subhaTone jItavAne badale eka potAnA AtmAne jItavo sauthI moTo vijaya che. AtmAe potAnI sAthe ja yuddha karavuM joIe, bAhya 1. sarakhAvo - mahAjanaka jAtaka (539) tathA mahAbhArata, zAntiparva (12. 178) sAthe. prophesara vinTanitye A jAtanA AkhyAnone zramaNakAvya-sAhityamAM sarvazreSTha batAvyAM cheH juo - sama problemsa oNpha InDiyana liTarecara, pR. 21 vagere. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 125 yuddhothI kaMI nathI thatuM. potAnA AtmAne jItIne ja vAstavika sukha prApta karI zakAya che. Indra - he kSatriya ! vipula yajJo racAvIne, zramaNa-brAhmaNone bhojana karAvIne, dAna daIne tathA bhogono upabhoga karIne pachI pravrajyA grahaNa karajo. noma - je pratimAsa dasa-dasa lAkha gAyonuM dAna kare che tenI apekSAe kaMI paNa na ApanAro saMyamI zreyaskara che. Indra - he kSatriya ! cAMdI, sonuM, maNi, muktA, kAMsu, dRSya, vAhano ane kozamAM vRddhi karyA pachI pravrajyA lejo. nami - kailAza parvata samAna sonA-cAMdInA asaMkhya parvato paNa lobhI mATe pUratA nathI, kema ke IcchAo AkAza jevI anaMta hoya che. A sAMbhaLI Indra potAnuM vAstavika rUpa dhAraNa karI nami rAjarSinI stuti karavA lAgyo ane pachI temane namaskAra karI aMtardhAna thaI gayo (1-62). drumapatraka H jevI rIte pILuM paDeluM vRkSanuM pAMdaDuM samaya jatAM kharIne nIce paDe che, te ja rIte manuSyajIvana paNa kSaNabhaMgura che, tethI he gautama ! kSaNamAtrano paNa pramAda na karIza (1). jevI rIte kuzanA agrabhAga upara rahela jhAkaLanuM biMdu kSaNasthAyI che, tevI ja rIte manuSyajIvana paNa kSaNabhaMgura che. eTalA mATe he gautama ! kSaNabhara paNa pramAda na karIza (2). manuSyabhava durlabha che, je jIvone ghaNA samaya pachI prApta thAya che. karmono vipAka ghora hoya che, eTalA mATe he gautama ! kSaNabhara paNa pramAda na karIza (3). jIva paMcendriyonI pUrNatA prApta karI zake che paraMtu tene uttama dharmanuM zravaNa durlabha che, kema ke kutIrthasevI loko ghaNA che, eTalA mATe he gautama ! kSaNabhara paNa pramAda na karIza (18). tAruM zarIra jarjarita thaI rahyuM che, vALa pAkI gayA che, IndriyonI zakti kSINa thaI gaI che, eTalA mATe he gautama ! tuM kSaNabhara paNa pramAda na karIza (26). arita, gaMDa (gaDagumaDa), vizUcikA vagere aneka rogono bhaya sadA banelo rahe che ane AzaMkA banI rahe che ke kyAMka koI vyAdhi utpanna na thaI jAya ke mRtyu na AvI jAya, eTalA mATe he gautama ! tuM kSaNabhara paNa pramAda na karIza (27). teM dhana ane patnIne choDI aNagAravrata dhAraNa karyuM che, have tuM vamana karelA viSayone pharI grahaNa na karIza. eTalA mATe he gautama ! tuM kSaNabhara paNa pramAda na karIza (29). nirbaLa bhAravAhaka viSama mArganuM anusaraNa karatAM pazcAttApano pAtra bane che, eTalA mATe he gautama ! tuM kSaNabhara paNa pramAda na karIza (33). Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 aMgabAhya Agamo bahuzrutapUjA: mAna, krodha, pramAda, roga ane ALasa - A pAMca sthAnone kAraNe jJAnanI prApti thatI nathI (3). nIce lakhelAM 14 sthAnone kAraNe saMyamI avinIta kahevAya che - sadA krodha karanAro, prakupita thaIne mRdu vacano vaDe zAMta na thanAra, mitrabhAvano bhaMga karanAra, zAstrAbhimAnI, bhUla chupAvavAno prayatna karanAra, mitro para krodha karanAra, pITha pAchaLa niMdA karanAra, ekAMta rUpe asatya bolanAra, drohI, abhimAnI, lobhI, asaMyamI, AhAra vagereno ucita bhAga na karanAra ane aprIti utpanna karanAra (6-9). je sadA gurukuLamAM rahI yoga ane tapa kare che, priyakArI che ane priya bole che, te ziSya upadezano adhikArI che (14). jevI rIte kaMboja dezanA ghoDAomAM AkarNane sarvazreSTha mAnavAmAM Ave che, tevI ja rIte bahuzruta jJAnIne sahumAM uttama mAnavAmAM Ave che (16). jevI rIte aneka hAthaNIothI gherAyela sATha varSano hAthI baLavAna ane ajeya hoya che, te ja rIte bahuzruta jJAnI paNa ajeya hoya che (18). jevI rIte maMdara parvata parvatomAM mahAna che, tevI ja rIte bahuzruta jJAnI puruSomAM sarvazreSTha che (ra9). harikezIya : cAMDAla kuLamAM utpanna thayela harikezabala nAme bhikSu ekavAra bhikSA mATe bhramaNa karatAM karatAM brAhmaNonI yajJazALAmAM pahoMcyA. tapathI sukAyela tathA malIna vastra ane pAtro vagere upakaraNothI yukta temane AvatA joIne aziSTa loko hasavA lAgyA ane jAtimadathI unmatta banI, hiMsaka, asaMyamI ane abrahmacArI brAhmaNo bhikSune lakSya banAvI kahevA lAgyA - bibhatsa rUpavALo, vikarALa, malina vastradhArI, melAMghelAM vastro potAnA gaLAmAM lapeTelo A koNa pizAca dhasI AvI rahyo che? brAhmaNoe pUchyuM - ATalo badasUrata tuM koNa che ? kaI AzAe ahIM Avyo che ? he malina vastradhArI pizAca ! tuM ahIMthI cAlyo jA. ahIM kema Ubho rahyo che? A sAMbhaLI hiMduka vRkSa para rahenAro yajJa anukaMpApUrvaka mahAmuninA zarIramAM pravezIne bolyo - huM zramaNa chuM, brahmacArI chuM, dhana-saMpatti ane parigraha vagerethI virakta chuM, eTalA mATe anudiSTa bhojana levA mATe ahIM Avyo chuM." brAhmaNo - A bhojana brAhmaNo mATe banAvavAmAM AvyuM che, bIjA koI mATe nahIM, A bhojanamAMthI tane kaMI maLI zake nahIM, pachI tuM ahIM zA mATe Ubho che? Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 127 harikeza - kheDUta loko UMcI ke nIcI jamInamAM AzA rAkhIne bIja vAve che. e ja zraddhAthI tame paNa mane bhojana Apo ane puNya samajIne A kSetranI ArAdhanA karo. brAhmaNo - ame loko jANIe chIe ke kayuM kSetra puNyakSetra che ane kyAM dAna devAthI puNyanI prApti thAya che. jAti ane vidyAthI saMpanna brAhmaNa ja uttama kSetra harikeza - krodha, mAna, vadha, mRSA, adattAdAna ane parigraha saMpanna tathA jAti ane vidyAvihIna brAhmaNone pApanuM ja kSetra samajavuM joIe. are tame loko vedo bhaNIne paNa temano artha samajI zakyA nahi, eTale tame vedavANIno mAtra bhAra ja Ucakyo che. je muni ucca ane nIca kuLomAM bhikSA grahaNa kare che teo ja sukSetra che. brAhmaNo - amArA adhyApakonI viruddha bolanAra tuM amArI sAme zuM bakabaka karI rahyo che? bhalene A bhojana nAza pAme paraMtu te nigraMtha ! AmAMthI tane ame ratIbhAra paNa ApIzuM nahi. harikeza - pAMca samitio ane traNa guktiothI saMpanna mane jo tame A AhAra nahi Apo to pachI A yajJono zo lAbha ? A sAMbhaLI te brAhmaNo ghAMTA pADI kahevA lAgyA - are ! ahIM koI kSatriya, yajamAna ke adhyApaka che ke nahi ke je A zramaNane daMDAthI sIdho karI tenI garadana pakaDI bahAra kADhe ? potAnA adhyApakonA A vacano sAMbhaLI ghaNA badhA chAtro doDI AvyA ane daMDA, chaDIo tathA cAbuka vagerethI zramaNane mAravA-pITavA lAgyA. kozala dezanI rAjakumArI bhadrAe upasthita thaI harikezanI rakSA karI. tenA pati rudradeva brAhmaNe RSi pAse pahoMcI temanI kSamA mAMgI. tyArapachI brAhmaNoe harikezane AhAra Apyo. harikeze temane upadeza dvArA lAbhAnvita karyA - he brAhmaNo ! yajJa-yAga karatA tame jaLa dvArA zuddhinI kema kAmanA karo cho ? bAhya zuddhi vAstavika zuddhi nathI, evuM paMDitoe kahyuM che. kuza, yUpa (jemAM yajJIya pazune bAMdhavAmAM Ave che te kASThataMbha), taNa, kAi, agni tathA savAra-sAMja jaLano sparza karIne tame prANIono nAza ja karo cho. tapa ja vAstavika agni che, jIva agnisthAna che, yoga kaDachI che, zarIra agnine pradIpta karanAra sAdhana che, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 aMgabAhya Agamo karma IMdhaNa che, saMyama zAMtimaMtra che - A sAdhano vaDe yajJa karavAne RSioe prazasta mAnela che.1 (1-47). citta-saMbhUtIya : citta ane saMbhUti pUrvajanmamAM cAMDAlaputro hatA. saMbhUtie kAMpilyapuramAM brahmadatta cakravartI rUpe janma lIdho ane citte munivrata dhAraNa karyuM. brahmadatte potAnA pUrvajanmanA bhAI cittane munirUpe joIne tene viSaya-bhoga bhogavavA mATe nimaMtraNa ApyuM, paraMtu citte ulaTo tene ja upadeza Apyo - - he rAjana ! badhAM gIto vilApa samAna che, nRtyo mAtra viDaMbanA che, AbhUSaNo bhArarUpa che ane kAmasukho du:kha ApanAra che (16), puNyanA phaLathI ja tuM mahA samRddhizALI banyo che, eTalA mATe che narendra ! tuM kSaNika bhogono tyAga karI pravrajyA grahaNa kara (20). jevI rIte siMha mRgane pakaDIne laI jAya che tevI ja rIte aMtasamaye mRtyu manuSyane pakaDI le che. te samaye tenA mAtA-pitA ane bhAIo vagere koIpaNa tenI rakSA karI zakatA nathI (22). mRtyu thayA pachI nirjIva zarIrane citA para goThavI ane tene agni vaDe saLagAvI bhAryA, putro ane sagA-saMbaMdhI badhA loko ghare pAchA phare che (25). rAjA brahmadatte viSaya-bhogono tyAga karavAnuM asAmarthya batAvatAM javAba Apyo - dharmane jANavA chatAM paNa huM kAma-bhogono tyAga karI zakato nathI (39). kAdavamAM phasAyelo hAthI jema kinArAne jovA chatAM tyAM jaI zakato nathI, te ja rIte kAma-bhogomAM Asakta tevo huM sAyumArga grahaNa karI zakato nathI (30). citta - AyuSya vyatIta thaI rahyuM che, rAtrIo jaladI-jaladI vItI rahI che, viSaya-bhogo kSaNasthAyI . jevI rIte phaLarahita vRkSane choDIne pakSIo cAlyA jAya che, tevI ja rIte viSaya-bhogo puruSane choDI deze (39). he rAjana ! jo tuM viSaya-bhogone choDavA mATe asamartha che to ochAmAM ochuM tuM sArA karmo to karyA kara. potAnA dharmamAM sthira thaIne jo tuM prajA para anukaMpA rAkhIza to pachInA janmamAM devajAtimAM janma laIza (32). 1. sarakhAvo - khAsa karIne uttarAdhyayananI 6-7, 11, 12, 13, 14, 18 gAthAo sAthe mAtaMga jAtakanI 1, 3, 4, 5, 8 gAthAo. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 129 paraMtu jyAre citta muninA upadezanI brahmadattanA mana para koI asara na thaI tyAre te tyAMthI cAlyA gayA (33). ISakArIya : iSakAra nagaramAM koI purohita brAhmaNanA be kumAro hatA. temane potAnA pUrvabhavanuM smaraNa thayuM ke temaNe pUrvajanmamAM tapa ane saMyamanuM pAlana karyuM che. bhogomAM Asakta na thatAM, mokSanA abhilASI ane zraddhAzIla tevA baMne potAnA pitA pAse jaI kahevA lAgyA - A jIvana kSaNabhaMgura che, vyAdhithI yukta che, alpa AyuSyavALuM che, eTalA mATe ame munivrata dhAraNa karavA IcchIe chIe. pitAe potAnA putrone upadeza ApatAM kahyuM - vedavettAonuM kathana che ke putrarahita puruSane uttama gati prApta thatI nathI. eTalA mATe he putro ! vedonuM adhyayana karIne, brAhmaNone saMtuSTa karIne, potAnA putrone gharano bhAra soMpIne ane strIo sAthe bhogonuM sevana karIne pachI munivrata dhAraNa karajo. putro - pitAjI! vedonA adhyayanathI jIvone zaraNa maLatuM nathI ane brAhmaNone bhojana karAvavAthI narakanI ja prApti thAya che, putro paNa rakSA karI zakatA nathI; pachI ApanI vAtano koNa svIkAra kare? kAma-bhogo kSaNamAtra mATe sukha Ape che, temanAthI moTA bhAge duHkhanI ja prApti thAya che, mukti maLatI nathI. pitA - jevI rIte araNimAMthI agni, dUdhamAMthI ghI ane talamAMthI tela pedA thAya che tevI ja rIte zarIramAM jIvanI utpatti thAya che ane zarIrano nAza thatAM teno nAza thaI jAya che. putro - AtmA amUrta hovAne kAraNe te IndriyagrAhya nathI. amUrta hovAne kAraNe te nitya che. amUrta hovA chatAM paNa mithyAtva vagerene kAraNe AtmA baMdhanamAM baddha che, A ja saMsAranuM kAraNa che. - pitA - A loka konAthI pIDita che? konAthI vyApta che? kayA tINa zastrono prahAra tenA para thaI rahyo che? A jANavA mATe huM ciMtita chuM. putro - pitAjI ! A loka mRtyuthI pIDita che, jarAthI vyApta che ane rAtrio potAnA amogha prahAra vaDe tene kSINa karI rahI che. je rAtri vItI jAya che te pharI pAchI AvatI nathI. AvI hAlatamAM adharmanuM AcaraNa karanAra vyaktinI rAtrio niSphaLa jAya che. 1. cittasaMbhUta jAtaka sAthe sarakhAvo; khAsa karIne uttarAdhyayananI 10, 30 vagere gAthAo ukta jAtakanI 1, 2, 3, 22 vagere gAthAo sAthe. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13) aMgabAhya Agamo pitA - putro ! samyakta prApta karIne ApaNe badhA keTalAka divaso sudhI sAthe rahyA pachI ghera ghera bhikSA grahaNa karatA karatA munivrata dhAraNa karIzuM, putro - jemanI mRtyu sAthe mitratA che athavA je mRtyuno nAza kare che ane jene evo vizvAsa che ke te maranAra nathI, te ja AvatI kAlano vizvAsa karI zake che. potAnA putronAM vacano sAMbhaLI purohitanuM hRdayaparivartana thaI gayuM ane potAnI patnIne bolAvI te kahevA lAgyo - he vAziSTha ! putro vinA huM A gRhastha jIvanamAM rahevA Icchato nathI, have mAro bhikSudharma grahaNa karavAno samaya AvI pahoMcyo che. jevI rIte zAkhAone kAraNe vRkSa suMdara lAge che, zAkhAo vinA mAtra ThuMThuM bAkI rahe che, e ja rIte putro vinA mAruM gRhastha jIvana zobhanIya jaNAtuM nathI. patnI-saubhAgyathI ApaNane sarasa ane suMdara kAma-bhogo prApta thayA che, eTalA mATe temanuM yatheccha sevana karyA pachI ja ApaNe baMne saMyamamArga grahaNa karIzuM. jevI rIte koI gharaDo haMsa pravAhanI viruddha javAne kAraNe kaSTa pAme che, tevI ja rIte tame pravrayA grahaNa karyA pachI potAnA snehIjanone yAda karI karIne duHkha pAmazo. AthI gRhasthAzramamAM rahIne mArI sAthe bhogonuM sevana karo. bhikSAcaryAno mArga atyaMta durlabha che. pati- he bhadra! jevI rIte sApa kAMcaLIno parityAga karI cAlyo jAya che, tevI ja rIte A mArA baMne putro bhogo choDIne jaI rahyA che, huM kema temanuM anusaraNa na karuM? potAnA patinA mArmika vacano sAMbhaLI brAhmaNInuM hRdaya paNa parivartita thaI gayuM. A rIte purohitane potAnI patnI ane baMne putro sahita saMsArano tyAga karato joIne, jayAre rAjA ISakAre purohitanuM badhuM dhanadhAnya laI lIdhuM tyAre rANI rAjAne kahevA lAgI - he rAjana ! je koInA vamana karelA bhojanane grahaNa kare che tene koI sAro kahetuM nathI. tuM brAhmaNa dvArA tyAga karAyelA dhanane grahaNa karavA Icche che, te ucita nathI. he rAjana! jo tane AkhA jagatanuM dhana paNa ApI devAmAM Ave to paNa te tArA mATe paryApta nahi thAya, tenAthI tArI rakSA nahi thaI zake. he rAjana! kAma-bhogono tyAga karI jayAre tuM mRtyune prApta thaIza te samaye dharma ja tArI sAthe cAlaze. aMtamAM rAjA iSakAra ane tenI rANIe paNa saMsAranA viSayabhogono tyAga karI du:khono nAza karyo (1-para). 1. 12, 26, 44, 48 gAthAo sAthe hatyipAla jAtakanI 4, 15, 17, 20 gAthAonI tulanA karo. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana bhikSu : uttama bhikSunAM lakSaNo A pramANe che :- chinna (uMdara vagere dvArA vastranA chedananuM jJAna), svara (pakSIonA svaranuM jJAna), bhauma (bhUkaMpa vagerenuM jJAna), aMtarikSa (gaMdharvanagara vagerenuM jJAna), svapra (svaprazAstra), lakSaNa (lakSaNazAstra), daMDa (daMDalakSaNa), vAstuvidyA, aMgavikAra (AMkha vagerenuM pharakavuM) vagere vaDe potAnI jIvikA meLave nahi (7). maMtra, jaDIbuTTI vagere upacArono upayoga karavo tathA vamana, virecana ane dhUpa devo, aMjana banAvavuM, snAna karAvavuM vagere kriyAo karavI joIe nahi (8). kSatriya, gaNa, ugra, rAjaputra, brAhmaNa, bhogika ane zilpIonI pUjA-prazaMsA na karavI joIe (9). brahmacarya-samAdhi : brahmacarya-samAdhinA dasa sthAno A pramANe che - strI, pazu ane napuMsaka sAthe zayana-AsananuM sevana na karavuM, srIkathA na karavI, strIo sAthe eka Asana 52 na besavuM, strIone joIne temanuM ciMtana na karavuM, paradA athavA divAlanI pAchaLathI temanAM rudana, gAyana tathA AnaMda, vilApa vagere sUcaka zabdo na sAMbhaLavA, gRhasthAzramamAM bhogavelA bhogonuM smaraNa na karavuM, puSTikAraka AhAranuM sevana na karavuM, mAtrAthI adhika bhojana-pAna grahaNa na karavAM, zRMgAra na karavo, sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabda vagere IndriyonA viSayamAM Asakta na banavuM (1-10). pApazramaNIya : 131 je nidrAzIla bhikSu khUba bhojana karI ghaNIvAra sudhI sUto rahe che te pApazramaNa kahevAya che (3). je AcArya, upAdhyAya vagere pAsethI zruta ane vinaya prApta karyA pachI temanI niMdA kare che te pApazramaNa che (4). saMyatIya : kAMpilya nagaramAM bala ane vAhana vaDe saMpanna saMjaya nAmano eka rAjA raheto hato. te eka vAra kezara nAmanA udyAnamAM zikAra karavA gayo. te samaye tyAM svAdhyAya ane dhyAnamAM saMlagna evA eka tapasvI beThA hatA. rAjAnI dRSTi tapasvI para paDI. rAjAne lAgyuM ke tenuM bANa munirAjane vAgI gayuM che. te jaladI ghoDA parathI utarI temanI pAse pahoMcI kSamA mAgavA lAgyo. paraMtu dhyAnamAM saMlagna hovAne kAraNe temaNe koI uttara Apyo nahi. muni mahArAjano uttara na maLatAM potAno paricaya ApatAM rAjAe kahyuM - 1. dIrghanikAya (1, pR. 9)mAM aMga, nimitta, uppAda, supina, lakSmaNa ane mUsikachinnano ullekha che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra. aMgabAhya Agamo he bhagavan! huM saMyata nAme rAjA chuM, ApanuM saMbhASaNa sAMbhaLavA IcchuM chuM. Apano krodha karoDo manuSyone bhasma karavA mATe samartha che. muni - he rAjan ! tuM nirbhaya bana ane AjathI tuM bIjAone paNa abhayadAna Apa. A kSaNabhaMgura saMsAramAM tuM zA mATe hiMsAmAM Asakta bane che? strI, putra, mitra, bAMdhava jIvatejIva ja sAtha Ape che, marI gayA pachI koI sAthe AvatuM nathI. jevI rIte pitRviyogathI du:khI putra pitA marI jAya tyAre tene smazAnamAM laI jAya che, tevI ja rIte pitA paNa putra marI jAya tyAre tene smazAnamAM laI jAya che. eTalA mATe he rAjana ! tuM tapanuM AcaraNa kara. | munino upadeza sAMbhaLI rAjA atyaMta prabhAvita thayo ane teNe potAnA rAjyano tyAga karI zramaNa-dIkSA grahaNa karI. saMyata munino eka kSatriya rAjarSi sAthe saMvAda thAya che. A saMvAdamAM bharata, sagara, maghavA, sanakumAra, zAMtinAtha, kuMthunAtha, aranAtha, mahApadma, haripeNa ane jaya nAmanA cakravartIo tathA dazArNabhadra, nami, karakaMDu, dvimukha, nagnajit, uddAyana, kAzIrAja, vijaya ane mahAbala nAme rAjAonA dIkSita thavAno ullekha che (1-14).1 mRgAputrIya sugrIva nagaramAM balabhadra nAmano rAjA rAjaya karato hato. tenI paTarANInuM nAma mRgA hatuM. tene mRgAputra nAme putra hato. ekavAra rAjakumAra mRgAputra potAnA mahelanA jharUkhAmAM beTho beTho nagaranI zobhAnuM nirIkSaNa karI rahyo hato tyAre tene eka tapasvI najare paDyo. ekadhArI najare tene jotAM jotAM mRgAputrane potAnA pUrvabhavanuM smaraNa thaI AvyuM. viSayabhogo pratye vairAgya ane saMyamamAM rAga dhAraNa karato potAnA mAtA-pitA pAse pahoMcI mRgAputra Ama kahevA lAgyo - mRgAputra - meM pUrvabhavamAM pAMca mahAvratonuM pAlana karyuM che, naraka ane tiryaMcayoni duHkhothI bharela che, eTalA mATe huM saMsArasamudrathI virakta thavA mAguM chuM. Apa mane vrajyA grahaNa karavAnI anumati Apo. he mAtA-pitA ! viSaphaLa samAna kaDavA phaLa ApanAra ane niraMtara duHkhadAyI viSayonuM meM yatheccha sevana karyuM che. asAra, vyAdhi ane rogonuM ghara tathA jarA ane maraNathI vyApta A zarIramAM kSaNabhara mATe paNa sukha maLatuM nathI. jevI rIte gharamAM Aga lAgavAthI gharano mAlika bahumUlya 1. juo - jagadIzacandra jaina, lAIpha Ina ensiyanTa InDiyA, pR. 371-76 . Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 133 vastuo bahAra kADhI le che ane asAra vastuone choDI de che, te ja rIte jarA ane maraNa vaDe vyApta A loka prajvalita hovAthI ApanI AjJApUrvaka huM potAnA AtmAno uddhAra karavA IcchuM chuM. mAtA-pitA - he putra ! zramaNadharmanuM pAlana atyaMta duSkara che. bhikSue hajAro vAtanuM dhyAna rAkhavuM paDe che. badhA prANIo para samabhAva rAkhavo paDe che, zatru-mitra para samAna dRSTi rAkhavI paDe che ane jIvanaparyaMta prANAtipAta-viramaNa vagere vratonuM pAlana karavAnuM hoya che. he putra ! tuM atyaMta komaLa che, bhogavilAsamAM DUbelo che, eTalA mATe tuM zramaNadharmanuM pAlana karavA mATe zaktimAna nathI. loDhAno bhAra vahana karavAnI mAphaka saMyamano bhAra vahana karavAnuM duSkara che. jevI rIte gaMgAno pravAha dustara che athavA sAgarane be hAtha vaDe tarI pA2 karI zakAto nathI, tevI ja rIte saMyama dhAraNa karavo muzkela che. jevI rIte retInuM bhakSaNa karavuM, talavAranI dhAra para cAlavuM, sApanuM ekAMtadRSTie sIdhA cAlavuM ane loDhAnA caNA cAvavA mahA kaThina che, tevI ja rIte saMyamanuM pAlana karavuM paNa mahA duSkara che. mRgAputra - he mAtA-pitA ! Ape je kahyuM te ThIka che, paraMtu nispRhIne mATe A lokamAM kaMIpaNa duSkara nathI. mAtA-pitA -- jo tuM mAnato nathI to khuzIthI dIkSA grahaNa kara, paraMtu yAda rAkhaje ke cAritrapAlanamAM saMkaTa AvI paDatAM nirupAya banI jaIza. mRgAputra Apa je kaho cho te ThIka che paraMtu batAvo ke pazu-pakSIone jaMgalamAM kayo sahAro che ? jaMgalanA mRgane kaSTa paDatAM koNa auSadhi Ape che ? koNa temanuM kuzaLakSema pUche che ? ane koNa temane bhojana-pANI Ape che ? e ja rIte bhikSu paNa mRganI jema aneka sthAnomAM vicaraNa kare che ane bhikSA maLe ke na maLe paNa te dAtAnI prazaMsA ke niMdA karato nathI. eTalA mATe huM paNa jaMgalanA mRganI mAphaka vicaraNa karIza. mAtA-pitAnI anujJA prApta thatAM mRgAputre saMyama grahaNa karyo ane aMtamAM siddhi gati prApta karI (1-98). mahAnigraMthIya : ekavAra magadhano rAjA zreNika pharato pharato maMDikukSi nAme caityamAM pahoMcyo. tyAM teNe vRkSa nIce beThelA eka munine joyA. temanuM rUpa joIne rAjA atyaMta vismIta thayo ane temanAM rUpa, varNa, saumyabhAva, kSamA vagerenI pharI pharI prazaMsA karavA lAgyo. temane namaskAra karI ane temanI pradakSiNA karI rAjA prazna karavA lAgyo - aM.A. - 11 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 aMgabAhya Agamo rAjA - he Arya ! kRpA karI kaho ke bhoga-vilAsa sevana karavA yogya A taruNa avasthAmAM Ape zA mATe zramaNatvanI dIkSA grahaNa karI ? muni - mahArAja ! huM anAtha chuM, mAro koI nAtha nathI, Aja sudhI mane koI kRpALu mitra maLyo nathI. rAjA (hasIne) - zuM Apa jevA RSisamAna puruSano huM nAtha nathI ? jo Apano koI nAtha na hoya to AjathI huM Apano nAtha banuM chuM. mitra tathA svajanothI gherAIne Apa yatheccha bhogono upabhoga karo. muni - he magadhAdhipati ! tuM pote ja anAtha che, pachI bIjAno nAtha kevI rIte thaI zake ? - rAjA - hAthI, ghoDA, nokara-cAkara, nagara ane aMtaHpurano huM svAmI chuM, mAruM aizvarya anupama che. pachI huM anAtha kevI rIte hoI zake? bhaMte ! Apa mithyA to kahI rahyA nathI ne ? | muni - he pArthiva ! tuM anAtha ke sanAthanA rahasyane samajI zakyo nathI, eTalA mATe A rIte vAta karI rahyo che. A pachI munie potAnA jIvanano AghopAMta vRttAMta rAjAne kahyo ane tene nigraMthadharmano upadeza Apyo. munino upadeza sAMbhaLI rAjA zreNika potAnA parivArasahita nigraMthadharmano upAsaka banI gayo (1-60).1 samudrapAlIya : caMpA nagarImAM pAlita nAmano eka vyApArI raheto hato. te mahAvIrano ziSya hato. ekavAra pAlita vepAra karato karato vahANa mArge pihuMDa nAme nagaramAM Avyo. tyAM koI vaNike potAnI putrI sAthe teno vivAha karyo. vahANa dvArA ghare pAchA pharatAM pAlitane eka putra utpanna thayo, jenuM nAma samudrazAlita rAkhavAmAM AvyuM. moTo thatAM samudra pAlite 72 kaLAonuM zikSaNa meLavyuM. teno vivAha thaI gayo ane te AnaMdapUrvaka kAlanirgamana karavA lAgyo. eka divasa samudrapAlita potAnA mahelanA jharUkhAmAM beTho beTho nagaranI zobhA joI rahyo hato, te samaye teNe vadhyasthAna para laI javAtA eka corane joyo. corane joI samudra pAlitanA hRdayamAM vairAgya pedA thayo ane mAtA-pitAnI AjJApUrvaka teNe aNagAravrata dhAraNa karyuM (1-24). 1. sarakhAvo - suttanipAtanA pavajjAsutta sAthe. 2. khAravelanA zilAlekhomAM piyuDaga athavA pithuDano ullekha che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 135 rathanemIya ? soriyapura mAM vasudeva nAmano rAjA rAjya karato hato. tene rohiNI ane devakI nAmanI be strIo hatI. rohiNIe rAma (balabhadra) ane devakIe kezava (kRSNa)ne janma Apyo. te ja nagaramAM samudravijaya nAmano eka rAjA raheto hato. tenI bhAryA zivAe gautama gotrIya ariSTanemine janma Apyo hato. kRSNa ariSTaneminI sAthe vivAha karavA mATe rAjImatInI mAgaNI karI. rAjamatInA pitAe kRSNane kahevaDAvyuM ke jo ariSTanemi vivAha mATe temanA ghare AvavA taiyAra hoya to te tene potAnI kanyA Apaze. ariSTanemine badhA prakAranI auSadhio dvArA snAna karAvavAmAM AvyuM, kautukamaMgala karAvavAmAM AvyAM, divya vastro paherAvavAmAM AvyAM, AbharaNothI vibhUSita karavAmAM AvyA ane tyArapachI madonmatta gaMdhahastI para ArUDha thaI, dazArNa rAjAo sAthe caturaMgiNI senAthI sajja thaI teo vivAha mATe cAlyA. potAnA bhAvI zvasuranA ghare jatAM rastAmAM temaNe vADA ane pAMjarAmAM bAMdhelAM mRtyubhayathI pIDita ghaNAMbadhAM pazupakSIone vaLavaLatAM joya saurathIne pUchatAM jANavAmAM AvyuM ke te badhAne mArI jAnaiyAone mATe bhojana taiyAra karavAmAM AvanAra che. A sAMbhaLI ariSTanemine vairAgya thaI Avyo. temaNe potAnA kuMDaLa, kaTisUtra vagere AbharaNo utArI sArathIne soMpI dIdhAM ane teo pAchA pharI gayA. neminAtha pAlakhImAM savAra thaI dvArakA nagarIthI prasthAna karI devatakara parvata para pahoMcyA ane tyAM paMcamuSTi kezaloca karIne dIkSA grahaNa karI. A bAju rAjakanyA rAmetIe neminAthanI dIkSAno vRttAMta sAMbhaLyo to te zokathI mUrNita thaI paDI gaI ane vicAra karavA lAgI - mArA jIvanane dhikkAra che ke teo mane choDI cAlyA gayA. have mArA mATe pravrayA dhAraNa karavI e ja yogya che. Ama vicArI teNe bhramara jevA kALA ane oLelA potAnA komaLa kezano loca karI raivataka parvata para pahoMcI ArthikA rUpe dIkSA grahaNa karI. ekavAra varSAne kAraNe rAjImatInAM badhAM vastro bhIMjAI gayAM. aMdhAruM thaI javAne kAraNe te eka guphAmAM UbhI rahI gaI. jyAre te potAnAM vastro utArIne 1. sUryapura vaTezvara (jillo AgarA)nI pAse. sUryapuranI rAjadhAnInuM nAma kuzArta hatuM. 2. tene urjayanta athavA girinAra (girinagara) nAme paNa oLakhAvavAmAM Avela che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 aMgabAhya Agamo - nIcovI rahI hatI tyAre akasmAte ja ariSTaneminA bhAI rathami je tyAM dhyAnAvasthAmAM beThA hatA - temanI najara rAjImatI para paDI. rAjImatIne vasrarahita avasthAmAM joIne rathaneminuM citta vyAkuLa banI gayuM. e ja samaye rAjImatIe paNa rathanemine joyA ane tene jotAM ja te paNa bhayabhIta banI gaI. teno deha dhrujavA lAgyo ane teNe potAnA baMne hAtha vaDe potAnA gupta aMgo DhAMkI dIdhAM. rAjImatIne joIne rathanemi kahevA lAgyA - he bhadre ! he surUpe ! he maMjubhASiNI ! huM 2thanemi chuM, tuM mArAthI Dara nahIM. mArA dvArA tane lezamAtra paNa kaSTa thaze nahIM. manuSyabhava durlabha che, Ava ApaNe baMne bhogo bhogavIe. bhuktabhogI thayA pachI ApaNe jinamArganuM sevana karIzuM. saMyamamAM kAyara banelA rathaneminI A dazA joIne potAnA kula-zIlanI rakSA karatI rAjImatIe susthita bhAve uttara Apyo - he rathanemi ! jo rUpamAM tuM vaizravaNa, vilAsayukta ceSTAmAM nalakUbara athavA sAkSAt Indra paNa banI jAya to paNa huM tArI kAmanA karIza nahIM. he kAma-bhoganA abhilASI ! tArA yazane dhikkAra che. tuM vamelI cIMjano pharI upabhoga karavA Icche che, tenAthI to marI javuM sAruM.2 huM bhogarAja (ugrasena)nA kuLamAM utpanna thaI chuM ane tuM aMdhakavRSNinA kuLamAM pedA thayo che. pachI ApaNe potAnA kuLamAM gaMdhanasarpa zA mATe banIe ? eTalA mATe tuM nizcaLa bhAve saMyamanuM pAlana kara. je koI paNa nArIne joIne jo 1. nalakubbarasamANA vaizramaNaputratulyAH / idaM ca lokarUDhyA vyAkhyAtam yato devAnAM putrAH na santi antagaDa-TIkA, pR. 89. 2. sarakhAvo - dazavaikAlika (2. 7 vagere) sAthe. tathA -- dhiratthu taM visaM vantaM yamahaM jIvitakAraNA / vantaM paccAvamissAmi matamme jIvitA varaM / / visavaMta jAtaka 3. aMdhakavRSNi soriyapuramAM rAjya karato hato. tene samudravijaya, vasudeva vagere putro ane kuMtI tathA mAdrI putrIo hatI. samudravijayanA be putro hatA - ariSTanemi ane rathanemi. vasudevanA vAsudeva, baladeva, jarAkumAra vagere aneka putro hatA. yadukuLanA vaMzavRkSa mATe juo - jagadIzacandra jaina, lAIpha Ina enziyanTa InDiyA, pR. 377. 4. gaMdhana sarpa maMtra vagerethI AkRSTa thaI pote kADhelA viSanuM pAna karI le che, jayAre agaMdhanasarpa koIpaNa hAlatamAM Ama karatA nathI. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 137 tuM tenA pratye AsaktibhAva pradarzita karIza to vAyunA taraMgathI Ama-tema DolatA tRNanI mAphaka asthira cittano banI jaIza. rAjImatInA vacano sAMbhaLI jevI rIte hAthI aMkuza vaDe vaza thaI jAya che tevI ja rIte rathanemi paNa dharmamAM sthira banI gayA. pachI baMnee kevaLajJAna prApta karI samasta karmono kSaya karI siddhigati prApta karI (1-48). kezi-gautamaya : eka vAra pArzvanAthanA ziSya, vidyA ane cAritramAM pAragAmI kezIkumAra zramaNa potAnA ziSya-parivAra sAthe prAmAnugrAma vihAra karatA karatA zrAvastI nagarInA tiMduka nAme udyAnamAM padhAryA. te samaye bhagavAna vardhamAnanA ziSya, dvAdazAMgavettA gautama paNa potAnA ziSya-parivAra sahita vihAra karatA karatA zrAvastI nagarImAM AvyA ane koika nAmanA caityamAM utaryA. baMnenA ziSya samudAyanA manamAM vicAra Avyo - pArzvanAthe cAturyAmano upadeza Apyo che ane mahAvIre pAMca mahAvratono, A taphAvatanuM kAraNa zuM hoI zake ? mahAvIre acela dharmanuM prarUpaNa karyuM che ane pArzvanAthe celanuM, tenuM zuM kAraNa hoI zake? potAnA ziSyonI zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe gautama potAnA ziSyonI sAthe kezIne maLavA siMduka udyAnamAM AvyA. kezIe temanuM svAgata karatAM temane prAsuka parALa, kuza ane tRNanA Asana upara besADyA. te samaye tyAM aneka dharmAnuyAyIo tathA gRhastho vagere paNa upasthita hatA. baMne vacce praznottara zarU thayo - kezI - pArzvanAthe cAturyAmano upadeza Apyo che ane mahAvIre pAMca vratono. eka ja uddezyanI siddhine mATe prayatnazIla be tIrthakaronA AvA matabhedanuM zuM kAraNa che ? zuM ApanA manamAM A saMbaMdhe saMzaya utpanna thato nathI ? gautama - prathama tIrthaMkaranA samayamAM manuSyo saraLa hovA chatAM paNa jaDa hatA, aMtima tIrthakaranA samayamAM vakra ane jaDa hatA tathA madhyavartI tIrthakaronA samayamAM saraLa ane buddhimAna hatA. eTalA mATe dharmanuM paNa be prakAre pratipAdana karavAmAM AvyuM che. prathama tIrthakaranA anuyAyIo mATe dharmanI samajaNa muzkela che, aMtima tIrthakaranA anuyAyIo mATe dharmanuM pAlana kaThaNa che ane madhyavartI tIrthakaronA anuyAyIo mATe dharmanuM samajavuM ane pAlana karavuM baMne saraLa che. eTale vicitra prajJAvALA ziSyone mATe dharmanI vividhatAnuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 aMgabAhya Agamo kezI - mahAvIre acela dharmano upadeza Apyo che ane pArzvanAthe sacelano, A matabhedanuM zuM kAraNa che ? gautamapotAnA jJAna vaDe jANIne ja tIrthakaroe dharmanA sAdhano - upakaraNono upadeza Apyo che. bAhya cihno mAtra vyavahAra nathI mokSanAM sAdhano che, nizcaya nathI to jJAna, darzana ane cAritra ja vAstavika sAdhano che. - kezI - A lokamAM ghaNA jIvo karmarUpI jALamAM baddha jovA maLe che, chatAM Apa baMdhanone chedI haLavA banI kevI rIte vihAra karI rahyA cho ? gautama - huM yogya upAyo dvArA baMdhanono nAza karI haLavo banI vihAra karuM kezI - zArIrika ane mAnasika duHkhothI pIDita prANIo mATe sukhakara ane bAdhArahita sthAna kayuM che? gautama - A sthAna dhruva che, lokanA agrabhAgamAM sthita che, tyAM pahoMcavuM atyaMta muzkela che; jarA, mRtyu, vyAdhi ane vedanAno tyAM bhaya nathI. mAtra maharSio tyAM pahoMcI zake che (1-89). pravacana-mAtA: pAMca samitio ane traNa guptione ATha pravacanamAtA kahevAmAM Avela che. IryA, bhASA, eSaNA, AdAnabhAMDanikSepaNa ane uccArAdipratiSThApana - A pAMca samitio che. manogupti, vacanagupti ane kAyamurti - A traNa guptio che (13). yajJIya : ekavAra brAhmaNakulotpanna jayaghoSa nAmaka muni vihAra karatA karatA banArasanA eka udyAnamAM AvI utaryA. te samaye tyAM vijayaghoSa nAmaka brAhmaNa yajJa karI rahyo hato. jayaghoSa vijayaghoSanI yajJazALAmAM bhikSA mATe AvI UbhA. vijayaghoSe bhikSune joIne kahyuM - he bhikSu ! huM tane bhikSA ApIza nahIM, tuM bIje jaI bhikSA mAga. A bhojana vedonA pAraMgata, yajJArthI, jayotiSazAstra sahita cha aMgonA jJAtA tathA potAne ane bIjAone pAra utAravAmAM samartha evA mAtra brAhmaNone mATe ja surakSita che. vedo ane yajJonA vAstavika svarUpanuM pratipAdana karatAM jayaghoSe kahyuM - vedonuM mukha agnihotra che, yajJonuM mukha yajJArthI che, nakSatronuM mukha caMdramA che, dharmanuM mukha kAzyapa (RSabhadeva) che. A lokamAM je agninI mAphaka pUjya che, tene kuzaLa Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 139 purUSo brAhmaNa kahe che. 1 mastaka muMDAvI levAthI zramaNa nathI thato, OMkArano japa karavAthI brAhmaNa nathI banato, araNyavAsathI muni nathI thato ane kuzacIvara dhAraNa karavAthI tapasvI kahevAto nathI. samatAthI zramaNa, brahmacaryathI brAhmaNa, jJAnathI muni ane tapathI tapasvI bane che. karmathI brAhmaNa thAya che, karmathI kSatriya thAya che, karmathI vaizya thAya che ane potAnA karmathI ja manuSya zUdra bane che. jayaghoSa munino upadeza sAMbhaLI vijayadhoSa brAhmaNe temanI pAse dIkSA grahaNa karI (1-45). sAmAcArI : AvazyakI, naiSadhinI, ApRcchanA, pratipRcchanA, chaMdanA, IcchAkAra, mithyAkAra, tathatikAra, abhyatthAna ane upasaMpadA- A dasa sAdhu-sAmAcArI kahevAmAM Avela che (1-4). khAMkIya : jevI rIte gADImAM yogya baLada jotaravAthI kAMtAra (bhayAnaka jaMgala)ne saraLatAthI pAra karI zakAya che, tevI ja rIte saMyamamAM saMlagna ziSya saMsArarUpI aTavIne pAra karI jAya che (2), je aDiyala baLado (khaluMka)ne gADImAM joDe che te tene mAratA mAratA thAkI jAya che ane teno cAbuka paNa tUTI jAya che (3). duSTa ziSyo aDiyala baLadonI jevA che, je dharmarUpI yAnamAM joDAtAM tene toDI-phoDI nAkhe che (8). gargAcArya aDiyala TaTTanI jema vartanAra potAnA ziSyone choDIne ekAMtamAM tapa karavA cAlyA gayA (16). mokSamArgIya : jJAna, darzana, cAritra ane tapane jina bhagavAne mokSano mArga kahyo che (2). jJAnanA pAMca bhedo che - matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevalajJAna (4). dharma, adharma, AkAza, kAla, pudgala ane jIva A cha dravyonA samUhane loka kahevAmAM Ave che (7). jIva, ajIva, baMdha, puSya, pApa, Agnava, saMvara, nirjarA ane mokSa - A nava tattvo che (14). A tattvomAM zraddhA karavI te samyakta che (15). AgaLa jatAM samyaktanA dasa bheda (16), samyaktanA ATha 1. sarakhAvo - na jaTAhi na gottena na jaccA hoti brAhmaNo / yamhi saccaM va dhammo ca so sucI so ca brAhmaNo / dhammapada, brAhmaNavarga 11. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 aMgabAhya Agamo aMgo (31), cAritranA pAMca bhedo (32-33) anetapanAbe prakAra batAvavAmAM AvyA che(34). samyakta-parAkramaH 'A adhyayanamAM saMvega, nirveda, dharmazraddhA, gurusAdharmikasuzruSaNA, AlocanA, niMdA, gaha, sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga, pratyAkhyAna, stavastutimaMgala, kAlapratilekhanA, prAyazcittakaraNa, kSamApanA, svAdhyAya, vAcanA, pratipRcchanA, parivartana, anuprekSA, dharmakathA, zAstrArAdhanA vagere 73 sthAnonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che (1-74). tapomArga gatiH prANavadha, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha ane rAtribhojanathI virakta thavAne kAraNe jIva Agnavarahita thAya che (2), pAMca samiti ane traNa gupri sahita, cAra kaSAyothI rahita, jitendriya, nirabhimAnI ane zalyarahita thavAthI jIva Agnavarahita thAya che. (3). AgaLa jatAM tapanA bhedo batAvyA che (7-8). caraNavidhi: - be pApa, traNa daMDa, cAra vikathAo, pAMca mahAvrato, cha lezyAo, sAta piMDagrahaNa-pratimAo ane bhayasthAno, ATha mada, nava brahmacarya, dasa bhikSudharma, agiyAra pratimAo, bAra bhikSupratimAo, tera kriyAsthAno, cauda prANIsamUho, paMdara paramAdhArmika devo, soLa sUtrakRtAMganA prathama skaMdhanA adhyayano, sattara asaMyama, aDhAra abrahmacarya, ogaNIsa jJAtAdharmanA adhyayano, vIsa samAdhisthAno, ekavIsa sabaladoSo, bAvIsa parISaho, trevIsa sUtrakRtAMganA kula adhyayano, covIsa devo, pacIsa bhAvanAo, dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa tathA vyavahArasUtranA badhA maLI chavvIsa vibhAgo, satyAvIsa anagAra-guNo, aThyAvIsa AcAra-prakalpa, ogaNatrIsa pApasUtro, trIsa mahAmohanIya sthAno, ekatrIsa siddhaguNo, batrIsa yogasaMgraha ane tetrIsa AsAtanAo-AmAM je sadaiva upayoga rAkhe che te bhikSu saMsAramAM paribhramaNa karato nathI (1-21). pramAdasthAna : saMpUrNa jJAnanA prakAzathI, ajJAna ane mohanA tyAgathI tathA rAga ane dveSanA kSayathI ekAMta sukhakArI mokSanI prApti thAya che (2). jevI rIte bilADIonA nivAsasthAna pAse uMdaronuM rahevuM ucita nathI, tevI ja rIte strIonA nivAsasthAna pAse brahmacArInuM rahevuM ThIka nathIM(13). karmaprakRtiH karma ATha hoya che - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, , Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayana 141 nAma, gotra ane aMtarAya (2-3). AgaLa temanA avAMtara bhedo ApyA che (415). lezyAH lezyAo cha hoya che - kRSNa, nIla, kApota, teja, padma ane zukla (13). AgaLa jatAM vezyAonAM varNa, rasa, gaMdha, sparza ane pariNAmanuM varNana che (420). lezyAonAM lakSaNo vagere paNa batAvavAmAM AvyAM che (21-61). anagAra : saMyamIe hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya, IcchA tathA lobha - eTalAno tyAga karavo joIe (3). mazAna, zUnyAgAra, vRkSanI nIce athavA bIjA mATe banAvAyelA ekAMta sthAnamAM rahevuM joIe (6). kraya-vijyamAM sAdhue koIpaNa prakArano bhAga levo na joIe (14). jIvAjIvavibhaktiH . ajIvanA be bheda che - rUpI ane arUpI. rUpInA cAra ane arUpInA dasa bheda che. arUpInA dasa bheda A pramANe che - dharmAstikAyanA skaMdha, deza ane pradeza, adharmAstikAyanA skaMdha, deza ane pradeza, AkAzAstikAyanA skaMdha, deza ane pradeza tathA addhAsamaya (kALa) (4-6). rUpInA cAra bheda A pramANe che - skaMdha, skaMdhanA deza, tenA pradeza ane paramANu (10). e ja rIte pudgalanA bIjA paNa bheda-prabhedo che (15-47). jIvo be prakAranA hoya che - saMsArI ane siddha (48). siddhonA aneka bheda che (49-67). saMsArI jIvanA be bheda che - trasa ane sthAvara (68). sthAvara jIvonA traNa bheda che - pRthvIkAya, jalakAya ane vanaspatikAya (69). temanA aneka avAMtara bhedo che (70-105). trasa jIvonA traNa bheda che - agnikAya, vAyukAya, hIndriyAdi jIvo (107). temanA aneka upabhedo che (108-154). paMcendriya jIva cAra prakAranA hoya che - nArakI, tiryaMca, manuSya ane deva (155). temanA aneka uttarabhedo che (156-247). Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prakaraNa Avazyaka Avazyaka AgamomAM bIjuM mUlasUtra che. A graMthamAM nityakarmanA pratipAdaka Avazyaka kriyAnuSThAnarUpa kartavyono ullekha che, eTalA mATe tene Avasaya B 1. (a) bhadrabAhukRta niryuktinI malayagirikRta TIkA sAthe - Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa. 1928 (prathama bhAga), 1932 (dvitIya bhAga), devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, surata, I.sa. 1936 (tRtIya bhAga). (A) bhadrabAhukRta niryuktinI haribhadravihita vRttisahita - Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa. 1916-17. (i) bhadrabAhukRta niyuktinI mANikyazekharaviracita dIpikA sahita vijayadAna sUrIzvara jaina graMthamAlA, surata, I.sa. 1939-41. (I) maladhArI hemacaMdravihita pradezavyAkhyA - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa. 1920. (u) gujarAtI anuvAdasahita bhImasI mANeka, muMbaI, I.sa. 1906. (U) hiMdI anuvAdasahita amolakaRSi, haidarAbAda, vI2 saM. 2446. (R) hiMdI vivecanasahita (zramaNasUtra) - upAdhyAya amara muni, sanmati jJAnapITha, AgarA, vi.saM. 2007. -- (e) saMskRta vyAkhyA ane tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe ~ muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1958 (ai) jinadAsakRta cUrNi, ratalAma, I.sa. 1928. (o) bhadrabAhukRta niryukti, jinabhadrakRta bhASya ane hemacaMdrakRta vRttisahita - divyadarzana kAryAlaya, amadAvAda, (dvi. saM.) 1963, jJAnasAgara/bhAvavijaya, devacaMda lAlabhAI (au) niryukti ane avasUrisahita pustakoddhAra phaMDa, surata, 1963. (aM) niryukti, bhASya ane svopajJa vRttisahita - saM. nathamala TATiyA, prAkRta jaina zodha saMsthAna, vaizAlI, I.sa. 1972. (aH) niryukti ane avasUrisahita - dhIrasuMdara, devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa, surata, I.sa. 1974, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka 143 Avazyaka kahevAmAM Avela che. temAM cha adhyAya che - sAmAyika, caturvizatistava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAna. sAmAyika : rAga-dveSarahita samabhAvane sAmAyika kahe che. "huM sAmAyika karuM chuM, mAvajIvana badhA prakAranA sAvadya yogonuM pratyAkhyAna karuM chuM - mana, vacana, kAyAthI tathA kRta, kArita, anumodanAthI tyAga karuM chuM, temanAthI nivRtta thAuM chuM, temanI niMdA karuM chuM, potAnI jAtano tyAga karuM chuM. meM divasabhara jo vratomAM aticAra karyo hoya, sUtra athavA mArganI viruddha AcaraNa karyuM hoya, durbAna karyuM hoya, zramaNadharmanI virAdhanA karI hoya to te badhuM mithyA thAo. jyAM sudhI huM ahaMta bhagavAnanA namaskAramaMtranuM uccAraNa karI kAyotsarga na karuM, tyAM sudhI huM potAnI kAyAne eka sthAna para rAkhIza, mauna rahIza, dhyAnamAM sthita rahIza." caturvizatistava : caturvizatistavamAM covIsa tIrthakaronuM stavana karavAmAM Avela che. "lokane udyotita karanArA dharmanA tIrthakaro evA covIsa kevalIonuM huM stavana karIza. tIrthakaro mArA para prasanna thAo, huM temanI kIrti, vaMdanA ane mahimA karuM chuM." vaMdana : vaMdana arthAt stavana. "he kSamAzramaNa ! huM Apane vaMdana karavAnI IcchA karuM chuM. Apa mane vaMdana mATe ucita avagraha (gurunI pAse besavAno maryAdApradeza)nI anumati Apo." ziSya gurunA caraNone potAnA hAtha vaDe sparza karI kahe che - "jo Apane kaSTa thayuM hoya to kSamA karazo. atizaya sukhapUrvaka Apano divasa vyatIta thAo. tapa, niyama Adi rUpa ApanI yAtrA kevI cAle che? IndriyonI svAdhInatA rUpI yApanIyatA kevI che ? he kSamAzramaNa ! meM mana, (ka) (mULa) saM. puNyavijaya, mahAvora jaina vidyAlaya, muMbaI, I.sa. 1977 (kha) (mULa) vRtti ane gujarAtI anuvAda sahita - cidAnaMda kIrti prakAzana, 10/1270, gopIpurA enaroDa, surata. (ga) (mULa) saM. jinendragaNi - harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I. sa. 1975. (gha) (mULa) saM. ratanalAla DozI - akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA. avazya jIrNavyuM Avazya, zramarivarSe 3mayAne yite | - malayagiri. Avazyaka-TIkA, pR. 86 a. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 aMgabAhya Agamo vacana ane kAyAnI duSTatA athavA krodha, mAna, mAyA ane lobhathI je kaMI karyuM che tenI kSamA karo." pratikramaNa : pramAdavaza zubhayogathI Tyuta thaIne azubha yoga prApta karyA pachI pharI zubha yoga prApta karavAnI kriyAne pratikramaNa kahe che. "arihaMto, siddho ane sAdhuo lokamAM uttama che, kevalIe kahelo dharma lokamAM uttama che. huM arihaMto, siddho ane sAdhuonA zaraNamAM jAuM chuM. huM kevalIkathita dharmanA zaraNamAM jAuM chuM. meM zAstra, mArga athavA AcAra viruddha je kaMI mana, vacana ane kAyA vaDe divasa saMbaMdhI aticAra karyo hoya, athavA jJAna, darzana, cAritra, zruta, sAmayika, traNa gupti, cAra akaSAya, pAMca mahAvrata, chajIvanikAyonI rakSA, sAtapiDeSaNA, AThapravacanamAtA, nava brahmacaryagupti ane dasa zramaNadharma - A badhAnI virAdhanA karI hoya to te badhI mithyA thAo. gamanAgamanathI prANa, bIja, harita, apakAya ane pRthvIkAya vagere ekendriya tathA dIndriya Adi jIvone koIpaNa prakAranuM kaSTa pahoMcADyuM hoya te mithyA thAo. sutAM, zarIrane saMkucita karatAM athavA phelAvatAM jIvone je kaSTa pahoMcADyuM hoya te mithyA thAo. gocarI mATe jatI veLAe jIvonI je virAdhanA thaI hoya te mithyA thAo. svAdhyAya vagere na karavAthI je doSa thayo hoya te mithyA thAo." pachI pAMca kriyA, pAMca kAma-guNa vagerethI nivRtta thavAnI IcchA, caturdaza jIvasamUha, sattara asaMyama, aDhAra abrahmacarya, vIsa asamAdhisthAna tathA ekavIsa zabala vagerethI nivRtta thavAnI bhAvanAnuM varNana che. "arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA vagerenI AzAtanApUrvaka jo hina akSaronuM uccAraNa karIne, ati akSaronuM uccAraNa karIne athavA padahIna akSaronuM uccAraNa karIne svAdhyAyamAM pramAda karyo. hoya to te mithyA thAo. te dharmamAM huM zraddhA karuM chuM, te dharmanI ArAdhanA mATe udhata chuM, asaMyamano tyAga karuM chuM, saMyama pAmuM chuM, mithyAtvano tyAga karuM chuM, samyaktane pAmuM chuM, samasta devasika aticArothI nivRtta thAuM chuM, mAyA ane mRSA choDIne huM aDhI dvIpasamudronI paMdara karmabhUmiomAM jeTalA mahAvratadhArI sAdhuo che te badhAne mastaka namAvIne vaMdana karuM chuM." kAyotsarga : kAyotsarga arthAt dhyAna mATe zarIranI nizcalatA. "huM kAyotsargamAM sthita rahevA IcchuM chuM. sUtra, mArga ane AcAranuM ullaMghana karI mana, vacana ane kAyA vaDe meM je kaMI jJAna, darzana, cAritra, zruta, sAmAyika vagerenI virAdhanA karI hoya te mithyA thAo. samasta lokamAM arihaMta caityonA vaMdana, pUjana, satkAra, sammAna, bodhilAbha Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avazyaka 145 ane nirupasarga (mokSa)ne mATe kAyotsarga karuM chuM. puSkaravara hIpArdha, dhAtakIkhaMDa, jaMbUdvIpa, bharata, airAvata ane videhamAM dharmanA Adi tIrthakarone namaskAra karuM chuM. timirapaTalano vidhvaMsa karanArA sImaMdharanI vaMdanA karuM chuM. zruta bhagavAnanA vaMdana, pUjana vagere nimitte kAyotsarga karuM chuM. siddha, buddha, pAraMgata, paraMparAgata, lokAgra bhAgamAM avasthita sarva siddhone namaskAra karuM chuM. devonA deva mahAvIranI vaMdanA karuM chuM. ujjayaMta (giranAra) para dIkSA grahaNa karI jJAna prApta karanArA ariSTanemine namaskAra karuM chuM. covIsa jinavarone namaskAra karuM chuM. he kSamAzramaNa ! AtyaMtara aticArane khamAvavA mATe huM udyata chuM. bhakta, pAna, vinaya, vaiyAvRjya, AlApa, saMlApa, ucca Asana, aMtara bhASA ane uparI bhASAmAM meM je kaMI avinaya darzAvyo hoya, te Apa jANo cho, huM jANato nathI, te mithyA thAo." pratyAkhyAna : sarva sAvadya karmothI nivRtta thavAne pratyAkhyAna kahe che. sUryodayathI be ghaDI divasa sudhI cAra prakAranA azana, pAna, khAdya ane svAdyanuM pratyAkhyAna karuM chuM. sUryodayathI ekaprahara divasa sudhI uparokta cAreyaprakAranA AhAranuM pratyAkhyAna karuM chuM. sUryodayathI madhyAhna sudhI cAreya prakAranA AhAranuM pratyAkhyAna karuM chuM. Adikara, tIrthakara, svayaMbuddha, puruSasiMha, puruSavara-puMDarIka, puruSavara-gaMdhahastI, lokottama, lokanAtha, lokahitaiSI, lokapradIpa, lokapradyotaka, abhayadAtA, cakSudAtA, mArgadAtA, zaraNadAtA, jIvanadAtA, bodhidAtA, dharmopadezaka ane dharmanAyaka arihaMtone namaskAra karuM chuM." Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prakaraNa dazavaikAlika dasayAliya - dazavaikAlika jaina AgamonuM trIjuM mUlasUtra che. zayaMbhava tenA kartA che. zayyabhava brAhmaNa hatA ane teo jaina dharmamAM dIkSita thayA hatA. 1. (a) mULa - jIvarAja ghelAbhAI dozI, amadAvAda, I.sa. 1912, 1924; hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I.sa. 1938; umedacaMda rAyacanda, amadAvAda, I.sa. 1930; zAMtilAla va. zeTha, khyAvara, vi.saM. 2010; jaina mahilA maMDaLa, pAyadhuni muMbaI, 1931, muni trilokacaMda, jItamala jaina, I.sa. 1951. (ka) AcArya tulasI, terApaMthI sabhA, kalakattA, 1967. (kha) (guTakA saMskaraNa), jaina vizvabhAratI, lADanuM. I.sa. 1975. (ga) mu. puNyavijayajI, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, I.sa. 1977, (gha) jinendragaNi - harSa puSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1978 (Da) ratanalAla DozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980. (A) haribhadra ane samayasuMdaranI TIkAo sAthe - bhImasI mANeka, muMbaI, I.sa. 1900. (I) samayasuMdaravihita vRttisahita - hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I.sa. 1915; jinayazasUri graMthamAlA, khaMbhAta, I.sa. 1919. (I) bhadrabAhukRta niryuktinI haribhadrIya vRtti sAthe - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa. 1918; manasukhalAla hIrAlAla, muMbaI, vi.saM. 1999. (1) bhadrabAhukRta niryuktisahita - E. Leumann, ZDMG. Vol. 46, pp. 580-663. (9) aMgrejI anuvAda sahita - W, Schubring, Ahmedabad, 1923, N. V. Vaidya, Poona, 1937. ke. sI. lAlavANI, motIlAla banArasIdAsa, dillI, 1973. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 147 zaabhave dIkSA letI veLAe temanI patnI garbhavatI hatI. dIkSA grahaNa karyA bAda temane eka putra thayo, jenuM nAma maNaga rAkhavAmAM AvyuM. ATha varSano (8) hiMdI TIkA sahita - muni AtmArAmajI, javAlAprasAda mANakacaMda joharI, mahendragaDha (patiyAlA), vi.saM. 1989; jaina zAstramAlA, kAryAlaya, lAhora, vi.saM. 2003; muni hastimalajI, motIlAla bAlamukuMda mUthA, satArA, I.sa. 1940. (e) hiMdI anuvAdasahita - amolakaRSi, sukhadevasahAya javAlAprasAda joharI, haidarAbAda, vi.saM. 2446; muni trilokacandra, jItamala jaina, dillI, vi.saM. 2007; ghebaracandra bAMThiyA, seThiyA jaina pAramArthika saMsthA, bIkAnera, vi.saM. 2002; sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, vi.saM. 2020; muni amaracaMda paMjAbI, vilAyatIrAma agravAla, mAcchIvADA, vi.saM. 2000. (e) saMskRta vyAkhyA tathA tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe - muni ghAsIlAla, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1957-1960. (o)sumatisAdhuviracita vRtti sahita - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, surata, I.sa. 1954. ! (o) hiMdI anuvAda - muni saubhAgyacaMdra (saMtabAla), je. sthA. jaina konphareMsa, muMbaI, I.sa. 1936; yuvAcArya mahAprajJa, terApaMthI mahAsabhA kalakattA 1967; marudhara kezarI mizrImala, marudhara kezarI prakAzana samiti, bAvara 1975; madhukarajI, Agama prakAzana samiti, bAvara, 1985. (a) hiMdI artha tathA TippaNo sAthe - AcArya tulasI, jaina che. terApaMthI mahAsabhA, kalakattA, vi.saM. 2020. (a)gujarAtI chAyAnuvAda - gopAladAsa jIvAbhAI paTela, jaina sAhitya prakAzana samiti, amadAvAda, I.sa. 1939. (ka) jinadAsakRta cUrNi - ratalAma, I.sa. 1933, (kha) cayanikA - kamalacandra sogANI, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 1987. 2. mahAvIranA prathama gaNadhara (gacchadhara-paTTadhara) sudharmA hatA, temanI pachI jaMbU thayA. jaMbU aMtima kevalI hatA, temanI pachI kevalajJAnanuM dvAra baMdha thaI gayuM. jebU svAmInI pachI prabhava nAmanA trIjA gaNadhara thayA, temanI pachI zaabhava thayA, pachI yazobhadra, saMbhUtivijaya, bhadrabAhu ane temanI pachI sthUlabhadra thayA. zayaMbhavanI dIkSA mATe juo - haribhadrakRta dazavaikAlikavRtti, pR. 20-21. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 aMgabAhya Agamo thatAM maNage potAnI mAtAne pitAjI vize pUchyuM. maNagane jyAre jANavA maLyuM ke teo to sAdhu thaI gayA che tyAre te temanI zodhamAM nIkaLI paDyo. maNaga caMpAmAM pahoMcI temane maLyo. zayyabhavane potAnA divya jJAnathI khabara paDI ke temano putra mAtra cha mahinA ja jIvato rahevAno che. A jANI temaNe dasa adhyAyomAM A sUtranI racanA karI tathA vikAla eTale ke saMdhyA samaye svAdhyAya karavAne kAraNe tenuM nAma dasakAliya paDyuM. tenA aMte be cUlikAo che je zaabhavanI racanA na hoya tema mAnavAmAM Ave che. bhadrabAhu anusAra (niryukti 16-17) dazavaikAlikanuM cothuM adhyayana AtmapravAda pUrvamAMthI, pAMcamuM adhyayana karmapravAda pUrvamAMthI, sAtamuM adhyayana satyapravAda pUrvamAMthI ane bAkInAM adhyayano navamA pratyAkhyAna pUrvanI trIjI vastumAMthI levAmAM AvyAM che. dazavaikAlikanA keTalAMka adhyayano ane gAthAonI uttarAdhyayana ane AcArAMgasUtranA adhyayano ane gAthAo sAthe tulanA thaI zake che. drumapuSpita : dharma utkRSTa maMgaLa che, te ahiMsA, saMyama ane parUpa che. jenuM mana dharmamAM saMlagna che tene devo paNa namaskAra kare che (1). jevI rIte bhamaro phUlone pIDA ApyA vinA temAMthI rasanuM pAna karI potAnI jAtane tRpta kare che, tevI ja rIte bhikSu AhAra vagerenI gaveSaNAmAM rata rahe che (2-3). zrAmaNyapUrvika: je kAma-bhogonuM nivAraNa nathI karato, te saMkalpa-vikalpane adhIna thaI pagale pagale alita thato thato zramaNyane kevI rIte prApta karI zake? (1) ? 1. maNagaM paDucca sejaMbhaveNa nijjuhiyA dasa'jjhayaNA / vaiiyatiyAr3a vithA takhtI sAtiya pAma ! - niryukti, 15. 'veyAliyAi Thaviya' tti vigataH kAlo vikAlaH, vikalanaM vA vikAla iti, vikAlo'sakalaH khaNDazcetyanarthAntaram, tasmin vikAle - aparAhne / - haribhadra, dazavaikAlikavRtti, pR. 24 2. sarakhAvo - yathApi bhamaro puSpaM vaNNagaMdhaM aheThyaM / pati rAmalIya parva ane munI re I - dhammapada, puSkavaSNu, 6. 3. sarakhAvo - katihaM careyya sAmakhaM cittaM ce na nivAreyya / ghare ghare vikIcya saMkhyA vasanuo - saMyuktanikAya, 1. 2. 7. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 149 vastra, gaMdha, alaMkAra, strI ane zayana A badhAMno je svecchAe bhoga karato nathI te tyAgI che (2). samabhAvanApUrvaka saMyamanuM pAlana karavA chatAM paNa kyAreka mana Ama-tema bhaTakavA mAMDe, te samaye evo ja vicAra kare ke na te mArI che ane na huM teno chuM (4). agaMdhana sarpa agnimAM saLagIne potAno prANa tyajI deze paraMtu vamana karelA viSanuM kyAreya pAna karaze nahi (6). kSullikAcAra-kathA : nigraMtha maharSio mATe nimnalikhita vastuo anAcaraNIya batAvavAmAM AvI che - audezika bhojana, kharIdIne lIdheluM bhojana, AmaMtraNa svIkArIne meLaveluM bhojana, kyAMkathI lAvavAmAM AveluM bhojana, rAtribhojana, snAna, sugaMdhI padArtho, mALA, vyajana (paMkhA) vaDe havA nAkhavI, saMgraha karavo, gRhasthanA pAtrano upayoga ka2vo, rAjapiMDanuM grahaNa karavuM, saMbAdhana (zarIra vagere dabAvarAvavuM), daMtadhAvana, gRhasthane kuzaLaprazna pUchavo, darpaNamAM moM jovuM, aSTApada (copATa), nAlI (eka prakArano jugA2), chatradhAraNa, cikitsA karAvavI, upAnaha (joDAM) paheravAM, Aga peTAvavI, nivAsasthAna ApanArano AhAra levo, Asana para besavuM, palaMga 52 sUvuM, be gharonI vacce rahevuM, zarIra mAlIza karAvavuM, gRhasthanI vaiyAvRtya karavI, gRhasthane potAnA jAti, kuLa vagerenI samAnatA batAvI bhikSA grahaNa karavI. aprAsuka jaLanuM sevana karavuM, kSudhA vagerethI Atura thaI pahelAM bhogavelA bhogonuM smaraNa karavuM, sacitta mULA, zrRMgabera (AduM) ane zeraDInuM sevana karavuM, sacitta kaMda, mULa, phaLa ane bIjanuM sevana karavuM, sacitta sauvarcala (eka prakAranuM mIThuM), saindhava, lavaNa, rUmA lavaNa, samudranuM mIThu, pAMzukSAra (eka prakAranuM mIThuM) ane kALA mIThAnuM sevana karavuM, vastra vagerene sugaMdhI dhUpa Apavo, vamana, bastikarma, virecana, aMjana lagADavuM, dAtaNa karavuM, zarIramAM tela vagerenI mAlIza karavI ane zarIrane vibhUSita karavuM (2-9), je grISma RtumAM AtApanA le che, zIta RtumAM prAvaraNarahita banIne tapa kare che ane varSA RtumAM eka sthAna para rahe che teo yatnazIla bhikSu kahevAya che (22). SaDjavanikAya : A pRthvIkAya, aplAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya cha jIvanikAya che. trasa jIvomAM aMDaja, potaja, jarAyuja, rasaja (rasamAMthI pedA thanArA), saMsvedaja (prasvedathI utpanna thanArA), saMmUrcchana, udbhija ane upapAtaja 1. 7-10 gAthAonI uttarAdhyayananA 22mA adhyayananI 42-46 gAthAo sAthe sarakhAmaNI karo. aM.A. -12 - Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa0 aMgabAhya Agamo (deva ane nArakI) jIvonI gaNanA thAya che (1). cha javanikAyone kRta, kArita, anumodana ane mana, vacana, kAyA vaDe hAni pahoMcADavAno niSedha karavAmAM Avyo che (2). sarva prANAtipAta-viramaNa, mRSAvAda-viramaNa, adattAdAna-viramaNa, maithuna-viramaNa ane parigraha-viramaNa - A pAMca mahAvrato che (3-7). chaThuM rAtribhojana-viramaNa vrata kahevAmAM AvyuM che (8), bhikSu-bhikSuNI divasa ke rAte, ekalA ke samUhamAM, susupta athavA jAgRta dazAmAM, pRthvI, bhIMta, zilA, dhULa bharelA zarIra athavA vastrane hAtha, paga, kAi, AMgaLI ke loDhAnI saLI vagerethI jhATake nahi, lUche nahi, Ama tema halAve nahi, na tenuM chedana kare ke na bhedana kare. pANI, jhAkaLa, hima, mahikA (bhUja), karaka (karA), bhInA zarIra athavA to bhInA vastrano sparza na kare, sUkave nahi, nIcove nahi, jhATake nahi ke agninI sAme rAkhe nahi (11), agni, aMgAra, cinagArI, javALA, saLagatuM kASTha ane ulkAne saLagAve nahi, bujhAve nahi, lAkaDI vagerethI halAve calAve nahi, pANIthI sIMce nahi ke chinna bhinna kare nahi (12). paMkhA, pAMdaDAM, zAkhA, mayUrapaMkha, vastra, hAtha ke moDhAthI havA na nAkhe (13). bIja, aMkura, lIla, sacitta vagere upara paga rAkhIne jAya nahi, na temanA para bese ke na sUve (14). jo hAtha, paga, mAthuM, vastra, pAtra, rajoharaNa, daMDa, pITha (cokI), phalaka (pATiyuM), zayyA ane saMthArA vageremAM kITa, pataMgiyAM, kuMthavA ke kIDI najare paDe to khUba prayatnapUrvaka temane vAraMvAra saMbhALIne ekAMtamAM mUkI de (15). ayatnapUrvaka besavAthI, uThavAthI, sUvAthI, khAvAthI, pIvAthI ane bolavAthI bhikSu pApakarmono baMdha kare che, jenuM phaLa kaDavuM hoya che. tethI bhikSue yatanApUrvaka AcaraNa karavuM joIe (108). sauthI pahelAM jJAna che, pachI dayA - A rIte saMyamI jJAnapUrvaka AcaraNa kare che, ajJAnI zuM karI zake che ? te puNyapApane kevI rIte samajI zake (10)? je jIva, ajIva, jIvAjIvane jANe che te saMyamane jANe che (13). jIvAjIvane samajIne saMyamI jIvonI gatine samaje che, puNya, pApa, baMdha ane mokSane samaje che tathA puNya pApa vagere samajavAne kAraNe viSayabhogomAMthI nivRtta thAya che. pachI bAhya-Adhyetara saMyogane choDIne muMDa banI pravrajyA grahaNa kare che, utkRSTa cAritra prApta kare che, kamarajanuM prakSAlana kare che, jJAna-darzana prApta kare che, lokAlokane jANIne kevalIpada prApta kare che, zailezI avasthA prApta kare che ane aMte karmono kSaya karI lokanA agrabhAgamAM pahoMcI siddha banI jAya che (14-25). piccheSaNA - pahelo uddeza: gAma athavA nagaramAM bhikSATana mATe gayela bhikSue dhIre dhIre ane zAMta Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 151 citte bhramaNa karavuM joIe (2). teNe cAra hAtha pramANa bhUmi joIne cAlavuM joIe tathA bIja, hariyALI, be IndriyAdi jIvo, aplAya ane pRthvIkAya jIvone bacAvavA joIe (3). aMgAra, kSArarAzi, tuSarAzi ane gomayarAzi parathI dhULa bharelA paga sAthe pasAra thavuM na joIe (7). jyAre varasAda Avato hoya, jhAkaLa paDatI hoya athavA vAvAjhoDuM cAlatuM hoya tyAre kITa-pataMga vagerethI vyApta bhUmi para bhikSue cAlavuM na joIe (8). vezyAonA mahollAmAM javuM na joIe (9). kUtarAM, tAjI viyAyelI gAya, madamatta sAMDha, hAthI, ghoDA, bALakonuM krIDAsthAna, kalaha ane yuddhano dUrathI ja tyAga karavo joIe (12). jaladI jaladI vAtacIta karatAM karatAM athavA hasatAM hasatAM bhikSA mATe jAya nahi; haMmezA UMcanIca kuLomAM gocarI mATe jAya (14). niSiddha ane aprItikA2ka kuLomAM bhikSA mATe na jAya (17), gheTAM, bALako, kUtarAM ane vAchaDAMne vaTAvI gharamAM praveza na karavo (22). kuLabhUminuM ullaMghana karIne na javuM (24). jo koI strI be Indriya vagere jIvo athavA bIja ane riyALInuM pagathI mardana karatI karatI bhikSA Ape to te grahaNa na kare (29). jo bhojana karatA be vyaktiomAMthI eka vyakti bhojana mATe AmaMtraNa Ape to teNe Apela AhAra grahaNa na kare, paraMtu tenA abhiprAyane samajavAnI ceSTA kare (37). garbhiNI athavA stanapAna karatAM bALakane eka bAju khaseDIne AhAra ApanArI strI dvArA ApeluM bhojana grahaNa na kare (40-42). jalakuMbha, cokI ane zIlA vagerethI DhAMkelA vAsaNane kholIne athavA mATI vagerenA lepane dUra karIne Apela AhAra grahaNa na kare (45-46). jo ema lAge ke azana, pAna vagere zramaNone devA mATe pahelAMthI ja rAkhela che to te grahaNa na kare (47-54). puSpa, bIja, harita, udaka ane agnithI mizrita bhojana grahaNa na karavAnuM vidhAna che (57-61). mAMcaDA vagere upara caDIne lAvela bhojana grahaNa na karavAnuM vidhAna che (67). ghaNAM hADakAM (asthi)vALuM mAMsa (pudgala) ane ghaNAM kAMTAvALI mAchalI' (maNimisa) grahaNa na kare (72-73). jo bhojana karatAM karatAM hADakAM (asthi), kAMTa, tRNa, kAja, 1. ayaM kila kAlAdyapekSayA grahaNe pratiSedhaH; anye tvabhidadhati vanaspatyadhikArAttathA vidhatAmidhAne - haribhadrIya TIkA, pR. 356; maMtraM vA ger par sAdhULa, vi jAnuM resaM paDuttva maM suttamAnatuM - dazavaikAlika-cUrNi, pR. 184. vadhu kriyeLa maMseLa vA vadutaLa maccheNa vA uvanimaMtijjA - eyappagAraM nigghosaM succA no khalu me kappai abhikaMkhasi me vADa khAvaDyuM tAvaDyuM puSpAr vAda mA ya gar3hiyArUM arthAt pudgala (mAMsa) ja Apo, -- Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra aMgabAhya Agamo kAMkarAM vagere moDhAmAM AvI jAya to tene moDhAmAMthI ghUMkI na nAkhatAM hAthamAM laI eka bAju mUkI de (84-85). jina bhagavAne mokSa sAdhananA kAraNabhUta zarIra dhAraNa mATe nirdoSa bhikSAvRtti batAvI che (92). mudhAdAtA (nisvArtha buddhithI dAna ApanAra) ane mudhAjIvI (nispRha bhAvathI bhikSA grahaNa karanAra) e banne durlabha che, bannene ya sugati prApta thAya che (100). piccheSaNA-bIjo uddeza : bhikSue dhyAna rAkhavuM ke te samayasara bhikSA mATe jAya, samayasara pAcho phare ane yathAsaMbhava akALano tyAga kare. jo samayanuM dhyAna na rAkhatAM bhikSu asamayamAM jAya che to te potAnI jAtane kaSTa pahoMcADe che ane potAnA sanniveza mATe niMdAnuM kAraNa bane che (4-5). gocarI mATe gayelA bhikSue mArgamAM kyAMya besavuM na joIe ane UbhA UbhA kathAo na kahevI joIe (8). teNe AgaLo, bhogaLa, daravAjA ke bAraNAM vagereno Teko laI UbhA na rahevuM joIe (9). jo koI zramaNa, brAhmaNa, kRpaNa athavA vanapaka bhikSA levA mATe tyAM hAjara hoya to tene vaTAvIne praveza na kare; te evA sthAne Ubho na rahe ke jyAMthI loko tene joI zake; te eka bAju jaIne Ubho rahI jAya (10-11). koInA gharamAM bhojana, pAna tathA zayana, Asana, vastra vagere khUba parimANamAM rAkhelA hoya chatAM dAtA tenuM dAna kare nahi to paNa bhikSue kopAyamAna na thavuM joIe (27-28). strI, puruSa, taruNa athavA koI vRddha jo vaMdana kare to tenI pAse yAcanA na kare athavA asthi nahi, chatAM paNa jo koI pAtramAM asthi nAkhI de to mAMsa-masyanuM bhakSaNa karI asthi ekAMtamAM rAkhI de. TIkA - avaM mAMsUtramA neya ! maNa gopAlAne vachUtAchupImanAI sarovezato vahAparimona velavinA jJAnagvAravARttava - AcArAMga (2), 1. 10. 281, pR. 323. vivAdupiye (mApavA-gautsa) - "vahuluM poggalaM aNimisaM vA bahukaMTayaM" evaM avavAdato giNhaMto bhaNAi - "maMsaM dala, mA mayi" AvazyakacUrNi; 2, pR. 202. ' vanapaka pAMca hoya che - zramaNa, brAhmaNa, kRpaNa, atithi ane zvAna (sthAnAMga, pR. 323 a). zramaNonA pAMca bheda che -- nigraMtha, zAkya, tApasa, airika (geruA raMganA vastro paheranAra) ane AjIvaka (gozAlanA ziSyo). AvazyakacUrNi (2, pR. 20)mAM kahyuM che ke AjIvaka, tApasa, parivrAjaka, saccakriya (bauddha bhikSu) ane boTiya (digaMbara saMpradAyanA bhikSu)nI vaMdanA na karavI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 153 tene kaThora vacano na kahe (29). kyAreka vividha prakAranuM bhojana meLavIne bhikSu susvAdu bhojana pote khAIne baceluM virasa bhojana upAzrayamAM lAve che jethI bIjA bhikSuo tene rukSabhojI samajI tenI prazaMsA kare che, paraMtu Ama karavuM ucita nathI (33-34). yazano lobhI bhikSu kyAreya surA, me2ka athavA anya mAdaka rasanuM sAkSIpUrvaka pAna na kare (36). je bhikSu coranI mAphaka ekalo besI madirAnuM pAna kare che te doSI che (37)1. mahAcAra kathA : prAraMbhamAM cha vratonuM pAlana, chakAya jIvonI rakSA, gRhasthanA pAtrano upayoga na karavo, palaMga upara na besavuM, gRhasthanA Asana para na besavuM, snAna na karavuM ane zarIranI zobhAno tyAga karavo vagere vidhAno che (8). badhA jIvo jIvavAnI IcchA kare che, koI maravA IcchatuM nathI, eTalA mATe nigraMtha munio prANavadhano tyAga kare che (10). bIjAone pIDA pahoMcADe tevuM mithyAbhASaNa na kare (11). sacitta athavA acitta, alpa athavA bahu, eTale sudhI ke dAMta khotaravAnuM taNakhaluM paNa vagara mAgye le nahi (13). maithuna adharmanuM mULa che ane mahA doSonuM sthAna che, eTalA mATe nigraMtha sAdhu maithunanA saMsargano tyAga kare che (16). vastra-pAtra vagere rAkhavAne parigraha kahetA nathI, jJAtaputra mahAvIre mUrchA - Asaktine parigraha kahela che (20). bhikSu rAtribhojanano tyAga kare tathA cha jIvanikAyonI rakSA kare (24-45). gRhasthanA ghare besavAthI sAdhunA brahmacaryanI rakSA thaI zakatI nathI ane strIonA saMsargane kAraNe brahmacaryamAM zaMkA pedA thAya che, eTalA mATe kuzIla vadhAranAra evA sthAnano dUrathI ja tyAga kare (59), yAvajjIvana zItaLa athavA uSNa jaLathI snAna na kare (62). nAyAdhammakahA (5)mAM zailaka RSino roga madyapAna dvArA zAMta thavAno ullekha che. bRhatkalpabhASya (954-56)mAM glAna avasthAmAM vaidyanA upadezapUrvaka vikaTa (madya) grahaNa karavAno ullekha che. tyAM kahevAmAM AvyuM che ke jo zaikSake koInA ghare vikaTa pAna karI lIdhuM hoya to gItArtha loko vikaTa pAtramAM IkSu rasa vagere nAkhI de. jo te pAtra phUTI jAya to gAyanA padacihno banAvI de, jethI ema jaNAya ke te pAtra gAye phoDyuM che. 2. strIo kevI rIte sAdhuone vaza karatI hatI, te jANavA mATe juo - sUtrakRtAMganuM srIparijJA adhyayana. 1. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 aMgabAhya Agamo vAkyazuddhi : je bhASA satya che paraMtu sadoSa hovAne kAraNe avaktavya che, ane je bhASA satya-mRSA che athavA mRSA che, tathA je buddho dvArA anAvaraNIya che, tevI bhASA prajJAvAna sAdhu na bole (2). teNe haMmezA nirdoSa, akarkaza, asaMdigdha, asatyamRSA vANI bolavI joIe (3). atIta, vartamAna athavA bhaviSyakALa saMbaMdhI je vAtane na jANe tene nizcayAtmaka rUpe na bole (8). kaThora ane aneka prANIono saMhAra karanArI satya vANI paNa na bole, kema ke tenAthI pApano baMdha thAya che (11). kANAne kANo, napuMsakane napuMsaka, rogIne rogI ane corane cora kahIne na bolAve (12). manuSya, pazu, pakSI athavA sarpa vagerene joIne A sthaLa che, carabIvALo che, vadha karavA yogya che athavA pakAvavA yogya che - AvA prakAranI bhASA na bole (22). A gAya dohavA jevI che, vAchaDAM nAthavA jevA che athavA rathamAM jotaravA yogya che - AvI jAtanI bhASA na bole (24). e ja rIte udyAna, parvata ane vana vageremAM jaI tyAM vizALa vRkSo joIne ema na kahe ke A vRkSo mahelanA thAMbhalA, toraNa, bhogaLa, AgaLA ane hoDI vagere banAvavA mATe yogya che (25-26). phaLa pAkIne taiyAra thaI gayA che, pakAvIne khAvA yogya che, bahu pAkI gayA che, hajI sudhI AmAM goTalI bAjI nathI, athavA A be phADa karavA yogya che vagere bhASA na bole (32). A saMkhaDi' karavA yogya che, A cora mAravA lAyaka che athavA A nadI pAra karavA yogya che - AvA prakAranI bhASA na bole (36). A kAma keTaluM sAruM karyuM, A tela keTaluM sarasa pakAvyuM, sAruM thayuM A vana kApI nAkhyuM, sAruM thayuM tenuM dhana corI lIdhuM, sAruM thayuM te marI gayo vagere prakAranI bhASA na bole (41). bhikSue jovuM joIe ke te gRhasthane "Avo, beso", "ahIM Avo", "Ama karo", 1. saMkhaMDyante troTyante jIvAnAM vanaspatiprabhRtInAmAyUMSi prAcuryena yatra prakaraNavizeSe sA khalu saMvaDirityucyate (bRhatkalpabhASya 3, 881). saMkhaDinA aneka prakAra batAvavAmAM AvyA che - yAvattikA, pragaNitA, kSetrAbhyantara vartinI, atrasthitA, bahirvatinI, AkarSA, avizuddhapaMthagamanA, sapratyapAyA ane anAcII. giranAra, abuMda (Abu) ane prabhAsa vagere tIrtho para saMkhaDino utsava ujavavAmAM Avato jemAM zAkya, parivrAjaka vagere aneka sAdhuo ekaThA thatA. AmAM loko dUra dUrathI AvI ekaThA thatA tathA khUba khAI-pI vikAlamAM paDyA rahetA (ejana 5, 5838, pR. 1540). mAMsapracura saMkhaDimAM mAMsanA Dhagalo kApI kApI sukavavAmAM AvatA (AcArAMga 2, pR. 297 a - 304). Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 155 ahIM sUI jAo", "ahIM UbhA raho", "ahIMthI cAlyA jAo" vagere na kahe (47). jJAna-darzanayukta tathA saMyama tathA tapamAM rata sAdhune ja sAdhu kahevo joIe (49). je bhASA pApakarmanuM anumodana karanArI hoya, bIjAone mATe pIDAkAraka hoya, evI bhASA krodha, lobha ane hAsyane vazIbhUta thaI sAdhue bolavI joIe nahi (54). AcArapraNidhi : mana, vacana ane kAyAthI chakAya jIvo pratye ahiMsApUrvaka AcaraNa karavuM joIe (2-3). saMyatAtmAe pAtra, kaMbala, zayyA, maLa vagere tyAgavAnA sthAna (uccArabhUmi), saMthAro ane AsananI ekAgra citte pratilekhanA karavI joIe (17). viSThA, mUtra, kapha ane nAkanA melane nirjIva prAsuka sthAnamAM yatanApUrvaka rAkhe (18). bhikSu kAna vaDe ghaNuM badhuM sAMbhaLe che, AMkho vaDe ghaNuM badhuM jue che, paraMtu joyeluM ane sAMbhaLeluM badhuM koInI sAme kahevuM ucita nathI (20). kAnane priya lAganArA zabdomAM rAgabhAva na kare, dAruNa ane kaThora sparza zarIra dvArA sahana kare (26). sudhA, pipAsA, viSama bhUmimAM nivAsa, zIta, uSNa, arati ane bhayane adInabhAve sahana kare, kema ke dehaduHkhane mahAphaLa ApanAra kahela che (27). sUrya asta thayA pachI sUryodaya sudhI AhAra vagerenI manathI paNa IcchA na kare (28). jANe ajANe jo koI adhArmika kAma potAnAthI thaI jAya to sAdhue tatkALa potAnA manane tyAM javAthI rokavuM ane pharI vAra tevuM kAma na karavuM (31). jyAM sudhI ghaDapaNa pIDA Ape nahi, vyAdhio kaSTa pahoMcADe nahi ane Indriyo kSINa thaI jAya nahi tyAM sudhI dharmanuM AcaraNa karavuM (36). krodha prItino nAza kare che, mAna vinayano nAza kare che, mAyA mitrono nAza kare che ane lobha sarva vinAzakArI che (38). krodhane upazamathI, mAnane mRdutAthI, mAyAne ArjavathI ane lobhane saMtoSathI jIte (39). jitendriya muni hAtha, paga ane zarIrane saMkucita karI mana, vacana ane kAyAthI sAvadhAna banI guru samIpa bese (45). te vagara pUchyuM kaMI bole nahi, guru vAta karatA hoya tyAre vacamAM bole nahi, pITha pAchaLa cugalI na kare tathA mAyA ane mRSAno tyAga kare (47). nakSatra, svama, yoga, nimitta, maMtra ane auSadha - A prANIonA adhikaraNanA sthAno che, eTalA mATe gRhasthanI sanmukha temanI prarUpaNA na kare (51). jevI rIte maraghInA baccAMne bilADIno sadA bhaya rahe che, tevI ja rIte brahmacArIe strIonA zarIrathI bhayabhIta rahevuM joIe (54) . strInAM citro Alekhela bhIMtane athavA alaMkRta nArIne joIne tenuM ciMtana na Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 aMgabAhya Agamo kare, jo te tarapha dRSTi cAlI paNa jAya to je rIte sUryane joIne loko dRSTi saMkocI le che tevI ja rIte bhikSue paNa potAnI dRSTi pAchI kheMcI levI joIe (55). jenAM hAtha-paga ane nAka-kAna kApI nAkhelAM hoya athavA je so varSanI vRddhA hoya tevI srIthI paNa bhikSue dUra ja rahevuM joIe (56). vinaya-samAdhi pahelo uddeza : jeo gurune maMdabuddhi, bALaka athavA alpajJAnI samajIne temanI avahelanA kare che teo mithyAtva pAmIne gurujanonI AzAtanA kare che (2). jo AzIviSa sarpa krodhAyamAna thAya to prANonA nAzathI vadhu bIjuM kaMI karI zakato nathI paraMtu jo AcAryapAda aprasanna thAya to abodhine kAraNe jIvane mokSanI prApti thaI zakatI nathI (5). guruonI AzAtanA karanAra evA puruSa jevo che je agnine potAnA pagethI kacaDI bujhAvavA Icche che, AzIviSa sarpane gusse kare che athavA je jIvavAnI IcchA mATe haLAhaLa viSanuM pAna kare che (6). je gurunI samIpe dharmapada vagerenuM zikSaNa meLavyuM hoya temano sadA vinaya karavo ane mastaka para aMjali dhAraNa karI mana, vacana ane kAyAthI temano satkAra karavo (12). jevI rIte nakSatra ane tArAgaNa vaDe kArtikI pUrNimAno caMdra megharahita AkAzamAM zobhA prApta kare che, te ja rIte bhikSuonI vacce AcArya (gaNi) zobhAyamAna thAya che (15). vinayasamAdhi bIjo uddeza : dharmanuM mULa vinaya che ane tenuM sarvotkRSTa phaLa mokSa che (2). jevI rIte jaLanA pravAhamAM paDela lAkaDuM Ama-tema gaDatholAM khAya che tevI ja rIte krodhI, abhimAnI, durvacana bolanAra, kapaTI, dhUrta ane avinIta ziSya saMsAranA pravAhamAM taNAto jAya che (3). je AcArya ane upAdhyAyonI sevA-suzrUSA kare che temanuM jJAna jaLathI sIMcAtAM vRkSonI mAphaka vadhatuM jAya che (12). ziSye potAnI zayyA, sthAna ane Asana guruthI nIcA rAkhavAM joIe, vinayapUrvaka temanI caraNavaMdanA karavI joIe ane temane aMjali ApavI joIe (17). avinIta ziSyane vipatti ane vinItane saMpatti prApta thAya che, jeNe A be vAto samajI lIdhI che te ja jJAna prApta karI zake che (21). vinayasamAdhi trIjo uddeza : dhana vagerenI prAptinI AzAthI manuSya loDhAnA tIkSNa kAMTA sahana karavA mATe samartha thAya che, paraMtu kAnamAM bANanI jema bhoMkAnA2 kaThora vacanone je sahana kare che te pUjya che (6). guNone kAraNe sAdhu kahevAya che ane guNonA abhAvamAM -- Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlika 1pa7 asAdhu, eTalA mATe sAdhunA guNo grahaNa karo ane asAdhunA guNono tyAga karo. A rIte potAnA AtmA dvArA potAnA AtmAne samajI je rAga-dveSamAM samabhAva dhAraNa kare che te pUjya che (11). vinayasamAdhi - cotho uddeza : vinayasamAdhinAM cAra sthAna che - vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhi (3). vinayasamAdhinA cAra bheda che (pa). e ja rIte zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhinA paNa cAra cAra bheda che (7-11). sabhikSu : jene jJAtaputra mahAvIranAM vacanomAM zraddhA che, je chakAya jIvone potAnI samAna gaNe che, pAMca mahAvratonI ArAdhanA kare che ane pAMca Agnavono virodha kare che te bhikSu che (pa). je samyakTraSTi che, jJAna, tapa ane saMyamamAM daDha vizvAsa rAkhe che, tapa dvArA pUrvopArjita karmone naSTa kare che ane mana, vacana ane kAyAne susaMvRta rAkhe che te bhikSu che (7). je Indriyone kAMTAnI mAphaka kaSTa pahoMcADanAra Akroza, prahAra ane tarjanA tathA bhayane utpanna karanAra bhairava vagere zabdomAM samabhAva rAkhe che te bhikSu che (11). je hAthathI saMyata hoya, pagathI saMyata hoya, vacanathI saMyata hoya, IndriyothI saMyata hoya, adhyAtmamAM rata hoya, jemano AtmA susamAhita hoya ane je sUtrArthane jANato hoya te bhikSa che (15). je jAtimada karato nathI, rUpamada karato nathI, lAbhamada karato nathI ane potAnA jJAnano paNa mada-paNa karato nathI, badhA madone tyAgIne je dharmadhyAnamAM lIna rahe che te bhikSu. che (19). pahelI cUlikA - rativAkya : jevI rIte lagAmathI caMcaLa ghoDo vaza thAya che, aMkuzathI madonmatta hAthI vaza thaI jAya che, samudramAM gaDatholAM khAtI nAva yogya mArga para AvI jAya che, tevI ja rIte aDhAra sthAnono vicAra karavAthI caMcaLa mana sthira thaI jAya che (1-18). je rIte gaLAmAM kAMTo phasAI javAnA kAraNe mAchalIne pazcAttApa thAya che te ja rIte yauvana vItI jatAM jayAre sAdhu vRddhAvasthAne prApta thAya che tyAre pazcAttApa kare che (6). mAruM A du:kha cirakALa sudhI raheze nahi, jIvanI viSayavAsanA azAzvata che. jo te A zarIramAM zakti che tyAM sudhImAM naSTa nahi thAya to mRtyu AvatAM avazya naSTa thaI jaze (16). 1, uttarAdhyayananA paMdaramAM adhyayananuM nAma ane viSaya vagere paNa A ja che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 aMgabAhya Agamo bIjI cUlikA - viviktacaryA : - sAdhue madya-mAMsa vagerenuM sevana na karavuM joIe, koInI IrSyA na karavI joIe, sadA vikRtio (vikArajanaka ghI vagere vastuo)no tyAga karavo joIe, pharI pharI kAyotsarga karavo joIe ane svAdhyAya-yogamAM sadA rata rahevuM joIe (7). rAtrinA pahelA ane chellA praharamAM potAnA AtmAnuM AtmA dvArA samyapha rIte parIkSaNa karavuM joIe. te samaye vicAra karavo joIe ke meM zuM karyuM che, mAre zuM karavAnuM bAkI che ane evuM karyuM kArya che ke je mArI zaktinI bahAra che (9). Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prakaraNa piMDaniryukti ww piMDanijjutti - piNDaniryukti cothuM mUlasUtra manAya che. kyAreka oniryuktine paNa tenA sthAne mUlasUtra mAnavAmAM Ave che. piMDano artha che bhojana. A graMthamAM piMDanirUpaNa, udgamadoSa, utpAdanadoSa, eSaNAdoSa ane grAsaeSaNAdoSonuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che. AmAM 671 gAthAo che. niryukti ane bhASyanI gAthAo ekabIjAmAM bhaLI gaI che. piMDaniryuktinA racayitA bhadrabAhu che. dazavaikAlikasUtranA pAMcamA adhyayananuM nAma piMDaiSaNA che. A adhyayana para racAyelI niryukti vistRta hovAne kAraNe tene piMDaniryukti nAme eka alaga graMtharUpe svIkArI levAmAM Avela che. ATha adhikAro piMDaniryuktinA A ATha adhikAro che udgama, utpAdana, eSaNA, saMyojanA, pramANa, aMgAra, dhUma ane kAraNa (1). piMDanA nava bhedo A pramANe che - pRthvIkAya, aplAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriya. AmAMnA pratyekanA sacitta, acitta ane mizra evA bheda che (9-47). dvIndriya jIvomAM akSa (koDI), chIpa, zaMkha vagere, trIndriya jIvomAM udhaIno rAphaDo (sarpadaMza zAMta karavA mATe) vagere, caturindriya jIvomAM mAkhInI viSThA(vamana mATe) vagere ane paMcendriya jIvomAM carma (kSura - asro vagere rAkhavA mATe), haDDI (hADakuM tUTI jatAM hAtha vageremAM bAMdhavA mATe), dAMta, nakha, roma, sIMga (mArga paribhraSTa sAdhune bolAvavA mATe zIMgaDAnuM vAjuM vagADavAmAM AvatuM), bakarAnI lIMDI, gomUtra (koDha vagere dUra karavA mATe), kSIra, 1. 2. - (a) malayagirivihita vRtti sahita - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa. 1918. jinendragaNi, zrIharSapuSpAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1978. (A) kSamAratnakRta avasUri (tathA vIragaNikRta ziSyahitA ane mANikyazekharakRta dIpikAnA AdyaMta bhAgo) sAthe, - devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra, surata, I.sa. 1958. malayagirinI vRtti tathA haMsasAgara kRta gujarAtI anuvAdasahita, haMsasAgara zAsana kaMTakoddhAraka jJAnamaMdira, mu. ThaLiyA (bhAvanagara), 1962. mukhyatve sAdhuonA piMDa (bhojana) saMbaMdhI varNana hovAne kAraNe AnI gaNanA chedasUtromAM paNa karavAmAM Ave che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 aMgabAhya Agamo dadhi vagereno upayoga sAdhuo karatA hatA (48-50). mizra piMDamAM sauvIra (kAMjI), gorasa, Asava (madya), vesana (jIruM, mIThuM vagere), auSadhi, tela vagere, zAka, phaLa, pugala (mAMsa - TIkA), lavaNa, goLa ane bhAtano upayoga thAya che (54). udgamadoSa : eSaNA arthAt nirdoSa AhAranI zodha (72-84). udgamadoSo soLa prakAranA che - AdhAkarma, audezika, pUtikarma, mizrajAta, sthApanA, prAkRtikA, prAduSkaraNa, krIta, prAmitya, parivartita, abhyAhata, ubhinna, mAlApahata, Acchedya, anisRSTa ane adhyavapUraka (93). AdhAkarma-dAnAdi nimitte taiyAra karavAmAM AveluM bhojana (94-217). audezika-sAdhuo mATe banAvAyeluM bhojana (218-242). pUtikarma - pavitra vastumAM apavitra vastu bheLavela bhojana (243-270). mizrajAta - sAdhu ane kuTuMbIjano mATe eka ja bhojana rAMdhavuM (271-276), sthApanA - sAdhune bhikSAmAM ApavA mATe rAkhavAmAM AvelI vastu (277-283). prAkRtikA - bahumAnapUrvaka sAdhune ApavAmAM AvanArI vastu (284-291). prAduSkaraNa - maNi vagereno prakAza karIne athavA bhIMta vagerene dUra karI prakAza karI ApavAmAM AvanArI vastu (292-305). krIta - kharIdelI vastu bhikSAmAM ApavI (306-315). prAmitya - udhAra lIdhelI vastu ApavI (316-322). parivartita - badalAmAM lIdhelI vastu bhikSAmAM ApavI (323-328). abhyAhata - potAnA athavA bIjAnA gAmamAMthI lAvelI vastu (329-346). ubhinna - lepa vagere kADhI nAkhIne meLavelI vastu (347-3pa6). mAlApahRta - upara caDhIne lavAyelI vastu (357-365), Acchedya - bIjA pAsethI chInavIne ApelI vastu (366-376). anisRSTa - je vastunA ghaNAbadhA mAliko hoya ane temanI anumati vinA levAmAM Ave te (377-387). adhyavapUraka - sAdhu mATe vizeSa rUpe bhojana vagereno prabaMdha karavo (388-391). utpAdanadoSa : | utpAdanadoSanA soLa prakAra che - dhAtrI, dUtI, nimitta, AjIva, vanIpaka, cikitsA, krodha, mAna, mAyA, lobha, pUrvasaMstava-pazcAtusaMstava, vidyA, maMtra, cUrNa, yoga ane mUlakarma (408-409). dhAtrIo pAMca hoya che- kSIrapAtrI, majjanadhAtrI, maMDadhAtrI, krIDanadhAtrI ane aMkadhAtrI. bhikSA samaye dhAtrInuM kArya karIne bhikSA prApta karavI te dhAtrI-piMDadoSa che. saMgamasUri nAnA bALakanI sAthe ramata karIne bhikSA lAvatA hatA, khabara paDatAM temane prAyazcitta karavuM paDyuM (410-428). samAcAra laI jaIne prApta karelI bhikSAne dUtI-piMDadoSa kahe che. dhanadatta muni A rIte bhikSA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piMDaniryukti 161 grahaNa karatA hatA (428-434). bhaviSya vagerenuM kathana karIne meLavelI bhikSAne nimitta-piMDadoSa kahe che (435-436). jAti, kuLa, gaNa, karma ane zilpanI samAnatA batAvIne bhikSA grahaNa karavI te AjIva-piMDadoSa che (433-442). vanapaka pAMca gaNAya che - zramaNa, brAhmaNa, kRpaNa, atithi ane zvAna. zramaNa vagerenA bhakta banIne bhikSA levI te vanIpakadoSa che (443-444), zramaNa pAMca gaNAya che - nigraMtha, zAkya, tApasa, parivrAjaka ane AjIvaka (445). gAya vagere pazuone to badhA loko ghAsa khavaDAve che paraMtu kUtarAne koI pUchatuM nathI ema mAnI kUtarAnA bhakto kUtarAnI prazaMsA kare che. A kUtarAo guhyaka banIne kailAza parvata parathI A bhUmi para avataryA che; teo yakSa rUpa dhAraNa karI bhramaNa kare che. eTalA mATe temanI pUjA karavI hitakArI che. je temanI pUjA nathI karatA temanuM amaMgaLa thAya che (421-452). cikitsA dvArA bhikSA prApta karavAne cikitsApiMDadoSa kahe che (456-460). krodha dvArA bhikSA prApta karavI te krodha-piMDadoSa, mAna dvArA bhikSA prApta karavI mAna-piMDadoSa, mAyA dvArA bhikSA prApta karavI mAyApiMDadoSa ane lobha dvArA bhikSA prApta karavI te lobha-piMDadoSa che. krodha vagere dvArA bhikSA grahaNa karanArA sAdhuonAM udAharaNo ApavAmAM AvyAM che (461-483). bhikSA pahelAM dAtAnA vakhANa dvArA bhikSA prApta karavI te pUrvasaMstavabhikSA ane bhikSA lIdhA pachI dAtAnI prazaMsA karavI te pazcAsaMstava-piMDadoSa kahevAya che (484493). vidyA dvArA bhikSA prApta karavI te vidyApiMDadoSa ane maMtra dvArA bhikSA prApta karavI te maMtra-piMDadoSa che. ahIM pratiSThAnapuranA rAjA muruMDanI mastakavedanA dUra karanArA pAdaliptasUrinuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che (494-499). cUrNapiMDadoSamAM be kSullakonuM ane yoga-piMDadoSamAM samitasUrinuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che (500-505). vazIkaraNa dvArA bhikSA prApta karavI te mUlakarma-piMDadoSa kahevAya che, tene mATe jaMghAparijita nAmaka sAdhunuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che (pa06-512). eSaNAdoSa H eSaNAdoSanA dasa prakAra che - zaMkita, prakSita, nikSipta, pihita, saMhRta, dAyaka, unmizrita, apariNata, li ane chardita (530). zaMkAyukta citte bhikSA grahaNa karavI te zakita doSa che (551-530). sacitta pRthvI vagere athavA ghI vagerethI lita bhikSA grahaNa karavI te prakSitadoSa che (pa31-539). sacittanI upara rAkhelI vastu grahaNa karavI te nizcitadoSa che (540-557). sacittathI DhAMkelI vastu grahaNa karavI pihitadoSa che (558-562). anyatra rAkhelI vastu grahaNa karavI saMdatadoSa Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 2 aMgabAhya Agamo che (pa63-571), bAla, vRddha, matta, unmatta, kaMpAyamAna zarIravALo, javarathI pIDita, AMdhaLo, koDhiyo, cAkhaDI paherelo, hAthamAM beDIvALo, pagamAM beDIvALo, hAtha-pagarahita ane napurAka tathA garbhiNI, khoLAmAM bALakavALI, bhojana karatI, dahIM valovatI, caNA bhUMjatI, loTa daLatI, cokhA kUTatI, tala pIsatI, rU pIMjatI, kapAsa oTatI, kAMtatI, pUNI banAvatI, chakAyanA jIvone bhUmi para rAkhatI, temanA para cAlatI, temane sparza karatI, jenA hAtha dahIM vagerethI kharaDAyelA hoya tevI - vagere prakAranA dAtAo pAsethI bhikSA grahaNa karavAne dAyakadoSa kahe che (pa72604). puSpa vagerethI mizrita bhikSA grahaNa karavAne unmizritadoSa kahe che (605608). amAsuka bhikSA grahaNa karavAne apariNatadoSa kahe che (609-612). dahIM vagerethI lipta bhikSA grahaNa karavI te liptadoSa che (613-626). choDelo AhAra grahaNa karavo te charditadoSa che (627-628). pachI grAmaiSaNA (629-635), saMyojanA eTale ke svAda mATe prApta vastuone bheLavavI (636-641), AhArapramANa eTale ke AhAranA pramANane dhyAnamAM rAkhI bhikSA levI vagerenuM prarUpaNa che (642654). agnimAM sArI rIte pakAvela AhAramAM Asakti pradarzita karavI te aMgAradoSa che ane sArI rIte na pakAvelA AhAranI niMdA karavI te dhUmadoSa che (6papa-660). bhUkhanI zAMti mATe, AcAryonI vaiyAvRtya mATe, IryApathanA saMzodhanane mATe, saMyamane mATe, prANadhAraNa mATe ane dharmaciMtana mATe bhojana karavuM - A kAraNothI AhAra grahaNa karavAmAM dharmAcaraNa che ane roga vagerenA kAraNe AhAra na levAya to paNa te dharmAcaraNa che. A "kAraNa" viSayaka dvAra che (661667). Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama prakaraNa oghaniryukti piDaniyuktinI sAthe sAthe ghaniyukti (ohanistutti)' ne paNa cothuM mUlasUtra mAnavAmAM Ave che. temAM sAdhusaMbaMdhI niyamo ane AcAra-vicAranuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che; vacce vacce aneka kathAo ApavAmAM AvI che. eTalA mATe piMDaniryuktinI mAphaka Ave paNa chedasUtromAM gaNavAmAM AvyuM che. oghaniryuktinA kartA bhadrabAhu che. AnA para droNAcArye vRtti lakhI che. temAM 811 gAthAo che. niryukti ane bhASyanI gAthAomAM bheLaseLa thaI gaI che. A graMthamAM pratilekhana dvAra, piMDa dvAra, upadhinirUpaNa, anAyatanavarjana, pratisevanA dvAra, AlocanA dvAra ane vizuddhi dvAranuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. jaina zramaNa saMghanA ItihAsanuM saMkalana karavAnI daSTie A graMtha mahattvapUrNa che. pratilekhanA : pratilekhanA eTale sthAna vagerenuM sArI rIte nirIkSaNa karavuM te. tenA dasa dvAra che - aziva, durmikSa, rAjabhaya, kSobha, anazana, mArgabhraSTa, maMda, atizayayukta, devatA ane AcArya (3-7). devAdijanita upavavane aziva kahe che. azivanA samayamAM sAdhujano dezAMtaramAM gamana karI jAya che. teo kinArIdAra vastro vagereno tyAga kare che ane azivopadravathI pIDita kuLomAMthI AhAra letA nathI (bhASya 15-22). dubhikSano upadrava thAya tyAre gaNabheda karIne rogI sAdhune potAnI sAthe rAkhavAnuM vidhAna che (bhASya ra3). rAjA amuka kAraNosara kupitara thaIne jo sAdhunuM bhojana-pAna athavA upakaraNo chInavI levA taiyAra thaI jAya to tevI hAlatamAM sAdhu gacchanI sAthe ja rahe, paraMtu jo te tenuM jIvana ane cAritra naSTa karavA Icche to pachI ekAkI vihAra kare (bhASya 23-25). koI nagara vageremAM kSobha athavA Akasmika kaSTa upasthita thAya tyAre ekAkI vihAra 1. droNAcAryavihita vRttisahita - Agamodaya samiti, mahesANA, I.sa. 1919; vijayadAna - sUrIzvara jaina graMthamALA, sUrata, I.sa. 1957. . 2. jema ke jo koI paMDitamanya durAtmA rAjA nigraMthadarzanano niMdaka hoya ane sAdhu rAjapaMDitane vAdamAM parAjita karI potAnI vidyAnA baLathI rAjAnA mastaka upara pATu mArI adazya thaI ... " jAya to te rAjAnA kopanuM kAraNa banI zake che. juo - bRhatkalpabhAga, 3. 880. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 aMgabAhya Agamo kare (bhASya 26-27). anazana mATe saMghADA (saMghATaka)nA abhAvamAM ekAkI gamana kare (bhASya 28). kyAreka pathabhraSTa thaI jAya tyAre sAdhue ekalA ja gamana karavuM paDe che (bhASya 29). glAna arthAt rogapIDita thAya tyAre saMghADAnA abhAvamAM auSidha vagere lAvavA mATe ekalA gamana kare (bhASya 29). koI bIjA sAdhu na hoya tyAre navadIkSita sAdhune potAnA svajanonI sAthe ekalo ja mokalI devo joIe (bhASya 30). devatAno upadrava hoya tyAre ekAkI vihAranuM vidhAna che (bhASya 30). AcAryanI AjJAthI ekAMtavihAra karI zakAya che (bhASya 31-32). AgaLa jatAM vihAranI vidhi (niryukti 8-15), mArga pUchavo (18-21), mArgamAM pRthvIkAya (22-25), zIta-uSNakALamAM gamana karatI vakhate rajoharaNathI ane varSAkALamAM kASThanI pAdalekhanikA vaDe bhUminuM pramArjana (26-37), mArgamAM aplAya nadI pAra karavAnI vidhi (28-38) vagerenuM pratipAdana che. vanamAM Aga lAge tyAre carma, kaMbala athavA joDAM vagere dhAraNa karI gamana kare (39). mahAvAyu phUMkAya tyAre kAmaLA vagerethI zarIrane DhAMkIne gamana kare (40). AgaLa vanaspati dvAra (41) tathA trasa dvAranuM varNana che (42). saMyamanuM pAlana karavA mATe AtmarakSA Avazyaka che. sarvatra saMyamanI rakSA karavI joIe, paraMtu saMyamapAlananI apekSAe potAnI rakSA adhika Avazyaka che, kAraNa ke jIvita rahevAya to, bhraSTa thavA chatAM paNa, tapa vagere dvArA vizuddhi karI zakAya che. aMte to pariNAmonI zuddhatA ja mokSanuM kAraNa che. saMyama mATe deha dhAraNa karavAmAM Ave che, dehanA abhAvamAM saMyama kyAMthI thaI zake ? eTalA mATe saMyamanI vRddhi mATe dehanuM pAlana ucita che (46-47). IryApatha vagere 1 1. savvattha saMjamaM saMjamAu appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo puNo visohI na yAviraI // 46 // 2. saMyamaheruM teho dhAriSna so o 3 tamAve ? saMyamaphAinimittaM dehaparipAlaNA iTThA // 47 // A viSayane laIne jaina AcAryomAM ghaNo vivAda rahyo che. nizIthacUrNi jevA mahattvapUrNa chedasUtramAM A ja abhiprAya vyakta karavAmAM Avyo che ke jyAM sudhI banI zake tyAM sudhI virAdhanA na ja karavI joIe, paraMtu jo kAma na cAle to evI hAlatamAM virAdhanA paNa karI zakAya che (pha sApha to vihiMduM, vihitahaiiM vi La yoso, pIThikA, pR. 100). ahIM eka sAdhu dvArA koMkaNanI bhayAnaka aTavImAM saMghanI rakSA mATe traNa vAdhane mAravAno ullekha che. e ja rIte uDDAhanI rakSA mATe, saMyamanA nirvAha mATe, bodhika nAmanA corothI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oghaniyukti 165 vyApAra ayatnazIla sAdhu mATe karmabaMdhananuM ane yatnazIla sAdhu mATe nirvANanuM kAraNa bane che (54). gAmamAM praveza, rogI sAdhunI vaiyAvRtya, vaidya pAse javuM-AvavuM vagere viSayamAM batAvavAmAM AvyuM che ke traNa, pAMca ke sAta sAdhuo maLIne jAya, svaccha vastro dhAraNa karIne jAya, zukana joIne jAya. vaidya jo koInA gumaDAmAM nastara saMghanI rakSA mATe, pratyenIka kSetromAM, navadIkSita sAdhune kAraNe tathA lokimitte mRSA bhASaNa karavAnuM vidhAna che (ejana, pR. 112). aziva, durbhikSa, rAjadveSa, cora vagereno bhaya ane sAdhunI glAna vagere avasthAomAM adattAdAnanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che (ejana, pR. 119). A badhA apavAda avasthAnAM ja vidhAno che. have prazna thAya che ke brahmacarya vratamAM apavAda thaI zake ke nahi ? A praznano vAda-vivAda pachI nirNaya thayo - jai savvaso abhAvo rAgAdINaM havejja Niddoso | jataNAjUtesu tesu appatare hoi pacchitaM // arthAt jo rAga vagereno sarvathA abhAva hoya to temAM doSa nathI. jo yatanApUrvaka vratabhaMga thAya to alpatara prAyazcittathI zuddhi thaI zake che (ejana, pR. 127). asAdhAraNa saMkaTano samaya AvI paDe to saMbhavataH keTalAkanI mAnyatA evI hatI ke jema vANiyo alpa lAbhavALI vastu choDI adhika lAbhavALI vastu kharIde che, te ja rIte alpa saMyamano tyAga karI adhikatara saMyama grahaNa karI zakAya che (akhaM saMgamaM ghaNuM bahuta saMjamo gaheyavvo, jahA vaNiyo appaM daviNaM caiuM bahutaraM lAbhaM geNhati, evaM tumaM pi hi - pR. 153), kema ke jo jIvana haze to prAyazcitta vaDe zuddhi karI adhika saMyamanuM pAlana karI zakAze (tuma nIvaMto yaM pacchinne visottehiti gaLe 7 saMgamaM iisa 1). paraMtu e na bhUlavuM joIe ke A badhA vidhAno apavAdamArganAM ja che. mahAbhArata (12. 141. 67)mAM paNa kahyuM che jIvan dharmaM cariSyAmi / - sAthe sAthe ema paNa jaNAya che ke keTalAka potAnA AcAra-vicAramAM atyaMta draDha hatA. temanuM kahevuM hatuM . varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM na cApi bhagnaM cirasaMcitaM vratam / varaM hi mRtyuH suvizuddhakarmaNo na cApi zIlaskhalitasya jIvitam // aM.A. - 13 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 aMgabAhya Agamo mUkI rahyo hoya to te samaye tenI sAthe kaMI vAta kare nahi, zuddha sthAnamAM beTho hoya to rogInI hAlatathI vAkepha kare, upacAravidhi dhyAnapUrvaka sAMbhaLe. vaidya kahe tyAre rogIne vaidya pAse laI jAya. vaigha rogI pAse Ave tyAre gaMdhodaka vagerethI chaMTakAva kare (70). rogInI paricaryA kare (71-83).1 bhikSA mATe jatAM vyAdhAta (84-89), bhikSAnA doSo (91), sAdhunI parIkSA (98-102), sthAnavidhi (103-110), gaNanI anumati laI nivAsa mATenuM sthAna jovA javuM (131-138) vagerenuM vivecana karatAM kahevAmAM AvyuM che ke bAla-vRddha sAdhune A kArya mATe mokalavA na joIe. nivAsa pasaMda karatI vakhate uccAra-prasavaNa bhUmi, udakasthAna, vizrAmasthAna, bhikSAsthAna, aMtarvasati, cora, jaMgalI janAvaro ane AsapAsanA mArgonuM sArI rIte nirIkSaNa karavuM joIe (bhASya 69-72). kaI dizAmAM nivAsa thavAthI kalaha thAya che, kaI dizAmAM thavAthI udararoga thAya che ane kaI dizAmAM thavAthI pUjA-satkAra thAya che - tenuM varNana ka2vAmAM AvyuM che (bhASya 76-77). saMthArA mATe tRNano ane apAna pradeza lUchavA mATe mATI vagerenA DhephAM (Dagalaka)no upayoga (bhASya 78), nivAsanA mAlika (zayyAta) sAthe nivAsamAM rahevAnA samaya vize vicAraNA (niryukti 153-154), zayyAtarane pUchIne kSetrAMtaramAM gamana (166-168) vagerenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. eka sthAnamAMthI bIjA sthAnamAM vihAra karatI vakhate sAdhu zayyAtarane kahe che - zeraDI vADathI UMcI thaI gaI che, tuMbaDImAM phaLa AvI gayAM che, baLadomAM baLa AvI gayuM che, gAmomAM kIcaDa sukAI gayuM che, rastAmAM pANI ochuM thaI gayuM che, mATI pAkI gaI che, mArgo pathikothI bharAI gayA che-- sAdhuoe vihAra arthAt agnimAM baLI maravuM sAruM, paraMtu cirasaMcita vratano bhaMga karavo sAro nahi. suvizuddha karmonuM AcaraNa karatAM karatAM mRtyunuM AliMgana karavuM ucita che paraMtu potAnA zIlavratamAMthI skhalita thavAnuM ucita nathI (bRhatkalpabhASya 4. 4949). A viSayamAM bhagavatIArAdhanA (gAthA 612-3, 625 vagere) paNa jovI joIe. 1. AnuM vistRta varNana bRhatkalpabhASya (3. 814)mAM karavAmAM AvyuM che. kyAreka kyAreka haMsa vagerenA ramakaDAM banAvI sAdhuoe vaidyarAjanI phIno prabaMdha karavo paDato hato. vaidyanA ghare kevI avasthAmAM javuM te mATe juo - suzrutasaMhitA, adhyAya 29, pR. 173. 2. vizeSa mATe juo - bRhatkalpabhASya, gA. 4263, pR. 1156, gA. 441-457, pR. 128-133. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oghaniyukti karavAno samaya AvI pahoMcyo che.1 zayyAtara Apa ATalA jaladI javA mATe kema utsuka cho ? AcArya -- zramaNa, pakSI, bhramara, gAya ane zaratkAlIna vAdaLonuM nivAsasthAna nizcita hotuM nathI. x - 167 saMdhyAsamaye AcArya potAnA gamananI sUcanA Ape che ke ApaNe badhA kAle vihAra karavAnA chIe. gamana karatAM pahelAM teo zayyAtaranA parivArane dharmopadeza Ape che (170-7). sAdhuo zukana joIne gamana kare che. jo gamana karatI veLAe mArgamAM koI meluM gheluM, zarIra para tela copaDela, kUtaro, kUbaDo ke ThIMgaNo mANasa maLI jAya to azubha samajavuM joIe. evI ja rIte taratamAM ja praznava karavAnI hoya tevI strI, vRddha kumArI (je vRddhAvasthAmAM paNa avivAhita hoya), lAkaDAno bhAro dhAraNa karanAra, kaSAya vastra paherela ane kUrcadhara (kUcaDo ke pIMchI dhAraNa karanAra) maLI jAya to kAryanI siddhi thatI nathI. jo mArgamAM cakracara maLI jAya to bhramaNa, pAMDuraMga (gozAlanA ziSyo) maLI jAya to kSudhAmaraNa, taccazika (bauddha bhikSu) maLI jAya to rudhirapAta ane boTika (digaMbara saMpradAyano sAdhu) maLI jAya to maraNa nizcita che. jo gamana karatI veLAe jaMbUka (ziyALa), cAsa, mayUra, bhAradvAja ane noLiyAnA darzana thAya to te zubha gaNAya che. e ja rIte naMdItUra, pUrNakaLaza, zaMkha, paTahano zabda, zRMgAra, chatra, cAmara, dhvajA ane patAkAnuM darzana zubha samajavuM joIe (bhASya 82-85). koNa kayuM upakaraNa laIne gamana kare tenuM varNana karavAmAM avyuM che (bhASya 88-89). AcArye badhI vAtano saMketa karI devo joIe ke Aho badhA amuka samaye gamana karIzuM, amuka sthaLe rokAIzuM, amuka jagyAe bhikSA grahaNa karIzuM vagere (bhASya 91). e ja rIte rAtrigamana (bhASya 92) ane ekAkIgamanano niSedha karavAmAM Avyo che (bhASya 93). gacchanA gamananI vidhi (ryuikta 177), 1. 30 votiti vaDuM, tuMtrIo nAyaputtamaMDA ya / vasabhA jAyatthAmA gAmA pavvAyacikkhalA // appodagA ya maggA vasuhA vi pakkamahiA jAyA / aNNakkaMtA paMthA sAhUNaM vihariDaM kAlo // 170-1 // 2. samaNANaM sauNANaM bhamarakulANaM ca goulANaM ca / aniyayAo vasahIo sAraiyANaM ca mehANaM // 172 // 3. A gAthA prakSipta che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 aMgabAhya Agamo mArga jANanArA sAdhune sAthe rAkhavA (178) ane nivAsasthAne pahoMcI tenuM pramArjana karavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. jo bhikSAno samaya thaI gayo hoya to eka sAdhu pramArjana kare, bAkInA bhikSA mATe jAya (182). anyatra bhojana karIne nivAsamAM praveza (186-189), vikAsamAM nivAsamAM praveza karavAthI lAganArA doSo (192), vikAsamAM nivAsamAM praveza karatI vakhate jaMgalI jAnavaro, cora, rakhevALa, baLada, kUtarAM, vezyA vagereno Dara (193-194), uccAra, pragnavaNa ane vamanane rokavAthI thanArI hAni (197) vagereno ullekha karavAmAM Avyo che.' anya koI upAya na hoya to vikAlamAM paNa praveza karI zakAya che (198-200). evA samaye jo rakhevALa DarAve to kahevuM ke ame cora nathI (2001). nivAsamAM praveza karyA pachI saMthAro pAtharavAnI vidhi batAvavAmAM AvI che (202-206). corano bhaya hoya to be sAdhuomAMthI eka sAdhu bAraNe Ubho rahe ane bIjo maLa-mUtra (kAyikI)no tyAga kare; vyApadano bhaya hoya to traNa sAdhuo sAthe gamana kare (207). gAmamAM bhikSAnI vidhi batAvatAM (210) sAdharmika kRtyo para prakAza pADavAmAM Avyo che (212-216). jo nivAsasthAna ghaNuM moTuM hoya to temAM aneka doSonI saMbhAvanA rahe che, jema ke tyAM rAtamAM koTavALa, nAnA-moTA vyApArIo, kApeTiko, sarajaska sAdhuo, vaMTha (guMDAo), bhaya batAvIne AjIvikA meLavanArA (batigavikho ya) vagere sUI jAya che, tenAthI sAdhuone kaSTa pahoMce che (218). AgaLa nAnI vasatinA doSo (223), pramANayukta vasatimAM rahevAnuM vidhAna (226), vasatimAM zayanavidhi (229-230), AcAryane pUchI bhikSA mATe javuM (240), jo koI sAdhu vagara pUchyuM cAlyo gayo hoya ane veLAsara pAcho pharyo na hoya to tenI cAre dizAomAM zodha karavAnuM vidhAna (246), jo bhikSA mATe gayela sAdhune cora vagere upADI gayA hoya to zuM karavuM joIe (247-248), pratilekhanAvidhi (256-279), paurUSI prarUpaNA (281-286), pAtranuM sArI peThe nirIkSaNa karavuM (287-295), aMDilanuM nirIkSaNa (296-321), maLatyAga karyA pachI apAnazuddhi mATe mATInA DhephAM vagereno upayoga (312), malamUtra tyAganI vidhi (313-314), malamUtrano tyAga karatI vakhate uttara ane pUrva dizA tarapha pITha na karavI, pavana, gAma ane sUryanI tarapha paNa pITha na karavI (316), avakhaMbha dvAra (322-324), mArga sArI rIte joIne cAlavAnuM vidhAna (325326) vagere para prakAza pADavAmAM Avyo che. 1. muttanirohe cakkhU vaccaniroheNa jIviyaM cayai / uDDanirohe koDhe gelanaM vA bhave tisu vi // 197 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 oghaniryukti piNDa : eSaNAnA traNa prakAra che : - gaveSaNaeSaNA, grahaNa-eSaNA ane grAsaeSaNA. sAdhuo A traNeya eSaNAothI vizuddha piMDa grahaNa kare che (33). dravyapiMDa traNa prakAranA che - sacitta, mizra ane acitta. acittanA dasa bheda tathA sacitta ane mizranA nava bheda che (335). AgaLa jatAM cIra-prakSAlananA doSa (348), cIra-prakSAlana na karavAnA doSa (349), rogIonAM vastro vAraMvAra dhovAnuM vidhAna, nahi to lokomAM jugupsAnI AzaMkA (351), vastro kayA jaLathI dhovAM ane pahelAM konA vastro dhovAM (355-3pa6), agnikApiMDa (358), vAyukAyapiMDa (360), vanaspatikAyapiMDa (363), dvIndriyAdikapiMDanI carcA (365), carma, asthi, daMta, nakha, roma, zIMga, bakarInI lIMDI, gaumUtra, dUdha, dahIM, khoparI vagereno upayoga (368-9), pAtralepapiMDa (371-2), pAtra para lepa karavAmAM doSa (bhASya 196), pAtra para lepa na karavAmAM doSa (373-374), pAtralepananI vidhi (376-401), lepanA prakAra (402), pramANa, kALa ane Avazyaka vagerenA bhedathI gaveSaNa-eSaNAnuM prarUpaNa (411; bhASya 216219), mahAvratomAM doSa (bhAga 221) vagere batAvavAmAM AvyA che. koI vidhavA, proSitabhartRkA athavA rakhAta strI jo sAdhune ekalo joIne gharanuM bAraNuM baMdha karI de ane evI hAlatamAM sAdhu jo strInI IcchA kare to te saMyamathI bhraSTa thaI jAya che ane jo nathI karato to strI dvArA khoTI badanAmI thavAthI lokomAM hAsyAspada banavAnI AzaMkA rahe che (bhASya 222). jo koI strI jabaradastIthI pakaDI le to tene dharmopadeza Apavo, jo te chatAM paNa na choDe to kahevuM ke huM guru pAse jaIne hamaNAM ja AvuM chuM ane pachI tyAMthI cAlyA javuM. chatAM paNa saphaLatA na maLe to kahevuM ke sAruM cAlo A kamarAmAM vratabhaMga karIzuM. Ama kahIne te AtmahatyA karavA mATe laTakatuM doraDuM pakaDI le. AnAthI paNa saphaLatA na maLe to pachI laTakIne sAcesAca prANono tyAga kare (422). AgaLa jatAM paragrAmamAM bhikSATananI vidhi batAvI che (430-440). grahaNa-eSaNAmAM Atma-virAdhanA, saMyama-virAdhanA ane pravacana-virAdhanA nAmanA doSono ullekha che (423-66). ATha varSathI nAnI uMmarano bALaka, vRddha, napuMsaka, dAruthI unmatta thayela, vikSipta cittavALo, zatru-parAjaya vagerenA 8). 1. vizeSa mATe juo - vyavahArabhASya, bhAga 4, gAthA 267-68, pR. 57 vagere; bhAga 5, gAthA 73-74, pR. 17; bhAga 6, gAthA 31, pR. 4; AvazyakacUrNi, pR. 536 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 aMgabAhya Agamo kAraNe garviSTha, yakSAbhibhUta, ThuMTho, laMgaDo, AMdhaLo, beDImAM jakaDelo, koDhiyo tathA garbhiNI, bAlavansavALI, cheDatI, pIsatI, kUTatI ane kAMtatI strI pAsethI bhikSA grahaNa na karavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che (467-68; bhASya 241247; niryukti 469-474). nIcA bAraNAMvALA gharamAM bhikSA na grahaNa karavAnuM vidhAna che (476; bhASya 251-2pa6). pAtramAM naMkhAyela bhikSApiMDa barAbara joI levo joIe. saMbhava che ke koIe jhera, hADakAM athavA kAMTA vagere bhikSAmAM ApI dIdhA hoya (480). bhAre vastuthI DhAMkelo AhAra grahaNa na karavAnuM vidhAna che (482). AgaLa jatAM bhikSA grahaNa karI nivAsamAM praveza karavAnI vidhi (500-509), AlocanA-vidhi (513-520), gurune bhikSA batAvavI (para425), vaiyAvRjya (pa3ra-pa36) vagere para prakAza pADavAmAM Avyo che. grAsa-eSaNAnuM pratipAdana karatAM (pa39) saMyamano bhAra vahana karavA mATe ja sAdhuoe AhAra levAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che (546). prakAzayukta sthAnamAM, moTA moDhAvALA vAsaNamAM, kUkaDInA IMDAnA mApe koLiyA banAvI, gurunI pAse besI AhAra grahaNa karavo (papa0). prakAzamAM bhojana karavAthI gaLAmAM hADakAM- ke kAMTA vagere phasAI javAno Dara raheto nathI (bhASya 277). AgaLa jyAre sAdhu bhikSATana mATe gayA hoya to vasatinA rakhevALa sAdhue zuM karavuM joIe (papa4), AhAra karatI vakhate thaMkavA vagere mATe tathA asthi, kAMTA vagere nAkhavA mATe vAsaNa rAkhavAnuM vidhAna (pa65), bhojanano krama (bhASya 283-88), bhojana-zuddhi (pa76-pa78), vedanAnA zamana mATe, vaiyAvRtya mATe tathA saMyama vagerenA nimitte AhAra grahaNa karavo (pa79-80), AtaMka, upasarga tathA tapa vagere mATe AhAranuM agrahaNa (581-582), pariSThApanikA - bacelI bhikSAnA parityAganI vidhi (pa92-597), caMDila (zuddha bhUmi)mAM maLano tyAga (617-623), Avazyaka-vidhi (635-37) tema ja Avazyaka mATe kALavidhinuM prarUpaNa karavAmAM AvyuM che (638-665). upadhi : jinakalpIo mATe bAra upakaraNa A pramANe che - pAtra, pAtrabaMdha, pAtrasthApana, pAtrakesarikA (pAtramukhavastrikA), paTala, rajastrANa, gocchaka, traNa pracchAdaka (vastra), rajoharaNa ane mukhavastrikA.' AmAM mAtraka ane colapaTTa 1. bauddha bhikSuonA ATha pariSkAra nIce mujaba che : traNa cIvara, eka pAtra, charI (vAsi), sUcI, kAya-baMdhana, pANI gaLavAnuM kapaDuM (kuMbhakAra jAtaka) Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ oghaniryukti 171 umeravAthI sthavirakalpIonAM cauda upakaraNo thaI jAya che (667-670). ArthikAonAM pacIsa upakaraNo A pramANe che - uparanA bAra upakaraNomAM mAtraka, kamaDhaga tathA uggaharaMtaga (guhya aMganI rakSA mATe; A nAvanA AkAranuM hoya che), paTTaka (ugaharaMtagane baMne bAjuthI DhAMkanAra; A vastra jAMgiyA jevuM hoya che), addhoruga (A ugaharaMtaga ane paTTakanI upara paheravAmAM Ave che), calanikA (A ghUMTaNa sudhI Ave che, A sIvyA vinAnuM hoya che. vAMsa upara khela karanArA loko A vastra paheratA), abhitara niyaMsiNI (A aDadhI jAMga sudhI laTakatuM rahe che; AnAthI vastra badalatI vakhate loko sAdhvIone joIne temanI mazkarI karatA nathI), bahiniyaMsiNI (A ghUMTaNo sudhI laTakatuM rahe che ane tene dorIthI kamaramAM bAMdhavAmAM Ave che). nIcenAM vastro zarIranA uparanA bhAgamAM paheravAmAM AvatAM - kaMcuka (vakSasthaLa DhAMkanAruM vastra), ujjayi (A kaMcuka jevuM ja hoya che), vekacchiya (AnAthI kaMcuka ane ukkacchiya baMne DhaMkAI jAya che), saMghADI (A cAra rahetI - eka pratizrayamAM, bIjI tathA trIjI bhikSA vagere mATe bahAra jatI veLAe ane cothI samavasaraNamAM paheravAmAM AvatI), baMdhakaraNI (cAra hAtha lAMbuM vastra je vAyu vagerethI rakSA karavA mATe paheravAmAM AvatuM; rUpavatI sAdhvIone kubbA jevI dekhADavAne mATe paNa Ano upayoga karavAmAM Avato - niryukti 674-77; bhASya 313-320). pAtranA lakSaNa batAvatAM (685-290) pAtra vagere grahaNa karavAnI AvazyakatA (691-725) tathA daMDa, yaSTi, carma, carmakoza, carmaccheda, yogapaTTaka, cilimilI ane upAnaha vagerenuM prayojana batAvavAmAM AvyuM che (728740). upadhi dhAraNa karavAmAM aparigraha- (741-747), pramatta bhAvathI hiMsA ane apramatta bhAvathI ahiMsAno ullekha karavAmAM Avyo che (750753). 1. bRhatkalpa-bhASya (3. 817-819)mAM nimnalikhita upakaraNono ullekha che - talikA (joDAM), puTaka (bimAra paDatI vakhate upayogamAM Ave che), varba (joDAM sIvavA mATe cAmaDAno TukaDo), kozaka (nakhabhaMganI rakSA mATe aMguThI), kRtti (cAmaDuM), sikkaka (chIkA jevuM sAdhana jemAM kaMI laTakAvIne rAkhI zakAya), kApotikA (jamAM bAlamuni vagerene besADIne laI jaI zakAya), pippalaka (charI), sUcI (soya), ArA, nakhaharaNikA (neraNI), auSadha, naMdIbhAjana, gharmakaraka (pANI gALavA mATenuM gaLaNuM), guTikA vagere. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 aMgabAhya Agamo anAyatana vagere ? AgaLa upara anAyatana- varjana dvArA (762-784), pratisevanA dvArA (785-788), AlocanA dvAra (789-791) tathA vizuddhi dvAra (792804)nuM prarUpaNa che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chedasUtro prathama prakaraNa dazAzrutaskaMdha dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa, vyavahAra, nizItha, mahAnizItha ane paMcakalpa (anupalabdha) athavA jIvakalpa chedasUtro tarIke oLakhAya che. saMbhava che ke cheda nAme prAyazcittane dRSTimAM rAkhI A sUtrone chedasUtro tarIke oLakhAvAtAM hoya. vartamAnakALe upalabdha uparanA cha chedasUtromAM cheda uparAMta anya aneka prakAranA prAyazcitto tathA viSayonuM varNana najare paDe che je dhyAnamAM rAkhatAM ema kahevuM muzkela che ke chedasUtra zabdano saMbaMdha cheda nAmanA prAyazcitta sAthe ja che ke bIjI koI vastu sAthe. A sUtrono racanAkrama paNa te ja pratIta thAya che je krame upara temano nAma-nirdeza karavAmAM Avyo che. dazAzrutaskaMdha, mahAnizItha ane jItakalpane choDI bAkInAM traNa sUtronAM viSayavarNanamAM koI sunizcita yojanA najare paDatI nathI. hA, koI koI uddeza - adhyayana A vaktavyamAM apavAda jarUra che. sAmAnyapaNe zramaNa-jIvana saMbaMdhI koIpaNa viSayano koIpaNa udezamAM samAveza karavAmAM Avyo che. nizIthasUtramAM vibhinna prAyazcittonI daSTie udezonuM vibhAjana jarUra karavAmAM AvyuM che, paraMtu tatsaMbaMdhI doSonA vibhAjanamAM koI cokkasa yojanA jaNAtI nathI. chedasUtronuM mahattva : chedasUtromAM jaina sAdhuonA AcAra saMbaMdhI pratyeka viSayanuM paryApta vivecana karavAmAM AvyuM che. A vivecanane ApaNe cAra vargomAM vibhAjita karI zakIe - utsarga, apavAda, doSa ane prAyazcitta. utsargano artha che koI viSayanuM sAmAnya vidhAna. apavAdano artha che paristhitivizeSanI dRSTie vizeSa vidhAna athavA chUTa. doSano artha che utsarga athavA apavAdano bhaMga. prAyazcittano artha che vratabhaMga mATe yogya daMDa. koIpaNa vidhAna athavA vyavasthA mATe A cAra bAbato Avazyaka hoya che. sau prathama koI sAmAnya niyamanuM nirmANa karavAmAM Ave che. tyArapachI upayogitA, deza, kALa, zakti vagerene dhyAnamAM rAkhI thoDI ghaNI chUTa ApavAmAM Ave che. A prakAranI chUTa na devAthI niyama-pAlana ghaNuM kharuM azakya banI jAya che. paristhiti vizeSa mATe apavAda-vyavasthA anivArya che. mAtra niyama-nirmANa athavA apavAda-vyavasthAthI ja koI vidhAna pUrNa thaI jatuM nathI. tenA samucita pAlana mATe taviSayaka doSonI saMbhAvanAno vicAra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 aMgabAhya Agamo paNa jarUrI che. jyAre doSono vicAra karavAmAM Ave tyAre temane mATe daMDavyavasthA paNa anivArya banI ja jAya, kAraNa ke jyAM sudhI prAyazcitta dvArA doSonI zuddhi na karavAmAM Ave tyAM sudhI mAtra doSavicArathI koI lakSyanI siddhi thatI nathI. prAyazcittathI arthAt daMDathI doSazuddhi thavAnI sAthe sAthe ja navA doSo paNa ochA thatAM jAya che. pAli graMtha vinayapiTakamAM bauddha bhikSuonA AcAra-vicAranuM A ja rIte vivecana karavAmAM AvyuM che. chedasUtronA niyamonI vinayapiTakanA niyamo sAthe ghaNI rocaka tulanA karI zakAya. chedasUtronuM jaina AgamomAM ati mahattvapUrNa sthAna che. jaina saMskRtino sAra zramaNa-dharma che. zramaNa-dharmanI siddhi mATe AcAra-dharmanI sAdhanA anivArya che. AcAra-dharmanA gUDha rahasyo tathA sUkSmatama kriyAkalApane vizuddha rUpe samajavA mATe chedasUtronuM jJAna anivArya che. chedasUtronA jJAna vinA jaina abhimata nirdoSa AcAranuM paripAlana asaMbhavita che. jaina nigraMtha-zramaNa-sAdhu-bhikSa-yati-muninA AcaraNa saMbaMdhI pratyeka prakAranI kriyAnuM sUkSma dRSTithI spaSTa vivecana karavuM te chedasUtronI vizeSatA che. saMkSepamAM chedasUtro jaina AcAranI cAvI che, jaina saMskRtino advitIya bhaMDAra che, jaina sAhityanI garimA che. ApaNe A adbhuta sAMskRtika saMpatti mATe sUtrakAronA atyaMta RNI chIe. AgaLa AvanAra chedasUtronA vistRta paricaya parathI te vAta spaSTa thaI jaze ke jaina Agama graMthomAM chedasUtronuM keTaluM mahattvapUrNa sthAna che. dazAzrutaskaMdha athavA AcAradazA : dazAzrutaskaMdha sUtranuM bIjuM nAma AcAradazA paNa che. sthAnAMgasUtranA dasamA adhyayanamAM AcAradazAno nAmapUrvaka ullekha karatAM emAM pratipAdita dasa adhyayano - udezono nAmollekha karavAmAM Avyo che - 1, (a) jinendragaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1976; ratanalAla dozI. a. bhA. sA. jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, 1980. (A) muni kahaiyAlAlajI, Agama anuyoga prakAzana, soverAva, pAlI, 1977 (I) mULa-niyukti-pUrNi - maNivijayajI gaNi graMthamAlA, bhAvanagara, vi.saM. 2011. (I) muni ghAsIlAla kRta saMskRta vyAkhyA tathA tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe - jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1960. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 175 "AcAradasANaM dasa ajjhayaNA paNNattA / taM jahA-vIsaM asamAhiThANA, egavIsaM sabalA, tetIsaM AsAyaNAto, aTThavihA gaNisaMpayA, dasa cittasamAhiThANA, egArasa uvAsagapaDimAto, bArasa bhikkhupaDimAto, pajjosavaNakappo, tIsaM mohaNijjaThANA, AjAidvANaM / " prasiddha kalpasUtra (paryuSaNAkalpa) dazAzrutaskaMdhanA pasavaNA nAmanA AThamA adhyayananuM ja pallavita rUpa che. dazAzrutaskaMdhamAM jainAcAra saMbaMdhI dasa adhyayano mAtra AThamo uddeza (kalpasUtra) (a) bhUmikA sahita H. Jacobi, Leipzihg, 1879. (A)aMgrejI anuvAda - H. Jacobi, S. B. E. Series, Vol. 22, Clarendon Press, Oxford, 1884. (i) citra devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa. 1933. (I) sacitra - jaina prAcIna sAhityodvAra, amadAvAda, I.sa. 1941. (u) muni pyAracandraskRta hindI anuvAdasahita - jainodaya pustaka prakAzana samiti, ratalAma, vi.saM. 1973. -- maphatalAla jhaveracandra, vi.saM. (U) mULa (e) mANekamuni kRta hindI anuvAda sahita 1973 -- (ai) hindI anuvAda (o)hindI bhAvArtha 1922 AtmAnanda jaina mahAsabhA, jAlaMdhara zahara, I.sa. 1948 jaina zvetAMbara saMgha, koTA, I.sa. 1933. (au)gujarAtI bhASAMtara, citravivaraNa, niryukti, cUrNi, pRthvIcaMdrasUrikRta TippaNa vagere sAthe * sArAbhAI maNilAla navAba, chIpA mAvajInI poLa, amadAvAda, I.sa. 1952. (a) dharmasAgaragaNiviracita vRttisahita jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara, I. sa. 2005. sobhAgamala harakAvata, ajamera, vi. saM. -- (aH)saMghavijayagaNisaMkalita vRttisahita - vADIlAla cakubhAI, devIzAhano pADo, amadAvAda, I.sa. 1935 (ka) samayasundaragaNi viracita vyAkhyAsahita - jinadattasUri jJAnabhaMDAra, muMbaI, I. sa. 1939 (kha) vinayavijayaviracita vRttisahita hIrAlAla haMsarAja, jAmanagara, I.sa. 1939; gujarAtI anuvAda meghajI hIrajI jaina bukaselara, muMbaI, vi.saM. 1981. - Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 aMgabAhya Agamo che. dasa adhyayanonA kAraNe ja A sUtranuM nAma dazAzrutaskaMdha (dasAsuyakhaMdha) athavA AcAradazA rAkhavAmAM AvyuM che. te mukhyatve gadyamAM che. prastuta chedasUtranA prathama uddezamAM vasa asamAdhisthAnonuM varNana karavAmAM AvyuM che. A varNana samavAyAMgasUtranA vIsamA sthAnamAM maLe che. bheda mAtra eTalo ja che ke samavAyAMgamAM "vIsuM manamahilA pauttA" eTaluM ja kahIne asamAdhi-sthAnonuM varNana zarU karI devAmAM AvyuM che, jayAre prastuta sUtramAM "surtha che mIrAM ! tevi paviyA vamaravAyuM..." vagere pATha vadhAre joDavAmAM Avyo che ane kyAMka kyAMka sthAnaparivartana paNa karavAmAM AvyuM che. e ja rIte bIjA uddezanA ekavIsa zabala doSo ane trIjA udezanI AzAtanAo paNa samavAyAMgasUtramAM te ja rUpe maLe che. pheraphAra mAtra prAraMbhika vAkyomAM ja che. cothA udezamAM ATha prakAranI gaNi-saMpadAnuM vistRta varNana che. A saMpadAono mAtra nAma-nirdeza sthAnAMgasUtranA AThamA sthAnamAM che. pAMcamA udezamAM dasa cittasamAdhionuM varNana che. temAMthI mAtra upodghAta aMza saMkSipta rUpe aupapAtikasUtramAM upalabdha che. dasa citta-samAdhiono gadyarUpa pATha samavAyAMgasUtranA dasamA sthAnamAM maLe che. chaThThA uddezamAM zramaNopAsaka - zrAvakanI agiyAra pratimAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. Ano sUtrarUpa mULapATha samavAyAMganA agiyAramAM sthAnamAM maLe che. sAtamAM uddezamAM bAra bhikSu-pratimAonuM vivecana karavAmAM AvyuM che. AnuM mULa samavAyAMganA bAramA sthAnamAM tathA vivecana sthAnAMganA trIjA sthAna ane vyAkhyAprajJapti-bhagavatI, aMtakUdazA vagere sUtromAM upalabdha che. AThamA udezamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA pAMca kalyANo - paMcakalyANakanuM varNana che. AnuM mULa sthAnAMgamAM paMcama sthAnamAM che. navamA udezamAM trIsa mahAmohanIyasthAnonuM varNana che. Ano upoddAta aMza aupapAtikasUtramAM ane bAkInuM samavAyAMganA trIsamA sthAnamAM che. dasamA udezamAM nidAna-karmanuM varNana che. Ano upoddAta saMkSepamAM aupapAtikasUtramAM upalabdha che. asamAdhi-sthAno : prathama udezamAM je vIsa asamAdhi-sthAno arthAtu asamAdhinA kAraNono ullekha karavAmAM Avyo che te A pramANe che - 1. druta gamana, 2. apramArjita gamana, 3. dupramArjita gamana, 4. atirikta zavyAsana, 5. rAtvika paribhASaNa "samAdhAna samafdhaH vaita: sva mokSamADavasthApatyartha." arthAta cittanI svastha bhAvanA eTale ke mokSamArgAbhimukha pravRtti ja samAdhi che. tenAthI viparIta lakSaNavALI asamAdhi che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 177 (AcArya vagerenI sanmukha tiraskArasUcaka zabdaprayoga), 6. sthaviropaghAta, 7. bhUtopaghAta, 8. saMjvalana (pratikSaNa roSa karavo), 9. krodha, 10. pizuna (pITha pAchaLa niMdA karavI), 11. sazaMka padArtho viSayamAM niHzaMka bhASaNa, 12. anutpanna nUtana kalahonuM utpAdana, 13. kSamApita kalahonuM punarudIraNa, 14. akAlasvAdhyAya, 15. sarajaska pANi-pAda, 16. zabdakaraNa (pramANathI vadhu zabdo bolavA), 17. jhaMjhAkaraNa (phUTa pedA thAya tevA vacanono prayoga karavo), 18. kalahakaraNa, 19. sUryapramANa bhojanakaraNa (sUryodayathI sUryAsta sudhI bhojananuM ja dhyAna rAkhavuM), 20. eSaNA-asamiti (bhojana vagerenI gaveSaNAmAM sAvadhAnI na rAkhavI). zabala-doSo : dvitIya uddezamAM ekavIsa prakAranA zabala-doSonuM varNana karavAmAM AvyuM che. vrata vagere saMbaMdhI vividha doSone zabala-doSa kahe che. zabalano zabdArtha che citravarNa zavataM rM vitram / prastuta uddezamAM varNita zabala doSo AvA che H 1. hastakarma, 2. maithunapratisevana, 3. rAtribhojana, 4. AdhAkarmagrahaNa (sAdhu nimitte banAvela AhAra vagerenuM grahaNa), pa. rAjapiMDagrahaNa (rAjAne tyAMthI AhAra vagere grahaNa karavo), 6. krIta Adi AhAra grahaNa, 7. pratyAkhyAna arthAt tyajelA padArthono bhoga, 8. cha mAsanI aMdara gaNAMtarasaMkramaNa, 9. eka mAsanI aMdara tri-udakalepana (eka mAsanI aMda2 traNa vAra jaLAzaya, nadI vagere pAra karavAM), 10. eka mAsanI aMdara tri-mAyAsthAnasevana (eka mAsanI aMdara traNa vAra mAyAnuM sevana karavuM), 11. sAgArika arthAt sthAnadAtAne tyAMthI AhAra vagerenuM grahaNa, 12. jANI-bUjhI jIvahiMsA karavI, 13. jANIbUjhI asatya bolavuM, 14. jANI-bUjhI corI karavI arthAt anadhikRta vastu grahaNa karavI, 15. jANI-bUjhI pRthvIkAyanI hiMsA karavI, 16. jANIbUjhI snigdha ane sarajaska bhUmi upara besavuM-uThavuM, 17. jANI-bUjhI citta (sajIva) zilA vagere para sUvuM-besavuM, 18. jANI-bUjhI mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, pravAla, patra, puSpa, phaLa, bIja ane tRNanuM bhojana karavuM, 19. eka saMvatsarAntargata dazodaklepana (eka varSanI aMdara dasa vAra jaLAzaya vage2e pAra karavAM), 20. eka saMvatsarAntargata dasa mAyAsthAnasevana (eka varSamAM dasa vAra mAyAnuM sevana karavuM)1, 21. jANI-bUjhI sacitta jaLathI kharaDAyelA hAtha vagerethI AhAranuM grahaNa ane bhojana. 1. 19-20mAM navamA ane dasamA doSanI kAlamAtrA vadhAravAmAM AvI che. -- Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 aMgabAhya Agamo AzAtanAo : - trIjA udezamAM tetrIsa prakAranI AzAtanAo upara prakAza pADavAmAM Avyo che : je kriyA karavAthI jJAna, darzana ane cAritrano hrAsa thAya che tene AzAtanA avajJAna kahe che. tetrIsa prakAranI AzAtanAo A pramANe che : 1. ziSyanuM ratnAkara (guru vagere)thI AgaLa, 2. samazreNImAM ane 3. atyaMta samIpa rahI cAlavuM, e ja rIte 4-6, UbhA rahevuM ane 7-9, besavuM, 10. maLotsarga vagere nimitte sAthe jatAM gurunI pahelAM zuddhi vagere karavuM, 11. gurunI pahelAM AlocanA karavI, 12. gurunI pahelAM koInI sAthe vAtacIta karavI, 13. jAgatAM chatAM paNa gurunA vacanonI avagaNanA karavI, 14. bhikSA vagerethI pAchA pharatAM pahelAM gurunI pAse AvI AlocanA na karavI, 15. AhAra vagere padArtho gurune pahelAM na dekhADavA, 16, AhAra vagere mATe pahelAM gurune niyaMtrita na karavA, 17. gurunI AjJA vinA ja game tene AhAra vagere ApI devo, 18. AhAra karatI vakhate sarasa ane managamatA padArtho moTA moTA koLiyA bharI jaladI samApta karavA, 19. guru bolAve tyAre dhyAnapUrvaka na sAMbhaLavuM, 20. guru bolAve to paNa potAnI jagyAe beThA beThA ja sAMbhaLatAM rahevuM, 21. gurunA vAkyonuM "zuM che, zuM kaho cho" vagere zabdothI javAba Apavo, 22. gurune "tame" zabdathI saMbodhita karavA, 23. gurune atyaMta kaThora tathA vadhu paDatA zabdothI AmaMtrita karavA, 24. gurunA ja vacanane bevaDAvatAM gurunI avajJA karavI, 25. guru bolatA hoya tyAre vacamAM TokavA, 26. gurunI bhUla kADhI pote ja te viSayanuM nirUpaNa karavA maMDavuM, 27. guruno upadeza prasanna citte na sAMbhaLavo, 28, kathA sAMbhaLatI sabhAne bhaMga karavAno prayatna karavo, ra9. guru kathA kahetA hoya tyAre vacamAM kathA-viccheda karavo, 30. gurunI kathA sAMbhaLavA ekaThI thayela medanIne uThatAM, judAM paDatAM, vikherAtAM athavA vikherAtAM pahelAM te ja kathA be-traNa vAra kahevI (ziSya potAno prabhAva jamAvavA mATe AvuM kare che), 31. gurunA zayyA-saMsmArakane pagathI aDI aparAdha svIkAryA vinA cAlyA javuM, 32. gurunA zavyA-saMsmAraka para besavuM, sUvuM athavA UbhA rahevuM, 33. guruthI UMcA Asana upara athavA gurunI barobarInA Asana upara UbhA rahevuM, besavuM ke zayana karavuM. gaNi-sammadA : caturtha udezamAM ATha prakAranI gaNi-saMpadAonuM varNana che. sAdhuo athavA 1. tatra AyaH samyagdarzanAdyavAptilakSaNastasya zAtanA khaNDanA niruktA AzAtanA / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 179 jJAnAdi guNonA samudAyane "gaNa" kahe che. "gaNa"no je adhipati hoya che te ja "gaNI" kahevAya che. prastuta uddezamAM A ja prakAranA gaNInI saMpadA - saMpattinuM varNana karavAmAM AvyuM che. gaNi-saMpadA ATha prakAranI che : 1. AcArasaMpadA, 2. zruta-saMpadA, 3. zarIra-saMpadA, 4. vacana-saMpadA, 5. vAcana-saMpadA, 6. mati-saMpadA, 7. prayogamati-saMpadA, 8. saMgrahaparijJA-saMpadA. AcAra-saMpadA cAra prakAranI che : 1. saMyamamAM dhruvayogayukta hovuM, 2. ahaMkArarahita hovuM, 3. aniyatavRtti hovuM, 4. vRddha svabhAvI (acaMcaLa svabhAvavALA) hovuM. zruta-saMpadA paNa cAra prakAranI che : 1. bahuzrutatA, 2. paricitazrutatA, 3. vicitrazrutatA, 4. ghoSavizuddhikArakatA. zarIra-saMpadAnA cAra bheda che : 1. zarIranI laMbAI-pahoLAInuM samyapha mApa, 2. alajjAspada zarIra, 3. sthirasaMgaThana, 4. pratipUndriyatA. vacana-saMpadA cAra prakAranI hoya che : 1. Adeya vacana (grahaNa karavA yogya vANI), 2. madhura vacana, 3. anizcita (pratibaMdharahita) vacana, 4. asaMdigdha vacana. vAcanA-saMpadA paNa cAra prakAranI kahevAmAM AvI che : 1. vicArapUrvaka vAcya viSayano udeza-nirdeza karavo, 2. vicArapUrvaka vAcana karavuM, 3. upayukta viSayanuM ja vivecana karavuM, 4. arthanuM sunizcita nirUpaNa karavuM. mati-saMpadAnA cAra bheda che : 1. avagraha-atisaMpadA, 2. IhAmatisaMpadA, 3. avAya-atisaMpadA, 4, dhAraNA-matisaMpadA.. avagraha-atisaMpadAnA pharI cha bheda che: kSipragrahaNa, bahugrahaNa, bahuvidhagrahaNa, dhruvagrahaNa, anizritagrahaNa ane asaMdigdhagrahaNa. e ja rIte IhA ane avAyanA paNa cha prakAra che. dhAraNAmatisaMpadAnA A mujaba cha bheda che : bahudhAraNa, bahuvidhadhAraNa, purAtanadhAraNa, durdharadhAraNa, anizritadhAraNa ane asaMdigdhadhAraNa. prayogamati-saMpadA cAra prakAranI che : 1. potAnI zakti anusAra vAdavivAda karavo, 2. pariSadane joIne vAda-vivAda karavo, 3. kSetrane joIne vAdavivAda karavo, 4. vastune joIne vAda-vivAda karavo. saMgrahaparijJA-saMpadAnA cAra bheda che : 1. varSA RtumAM badhA munionA nivAsa mATe yogya sthAnanI parIkSA karavI, 2. badhA munio mATe prAtihArika (pAchA ApavAnA) pITha-phalaka-zayA-saMsmArakanI vyavasthA karavI, 3. niyata samaye pratyeka kArya karavuM, 4. potAnAthI moTAonI pUjA-pratiSThA karavI. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 aMgabAhya Agamo gaNi-saMpadAonuM varNana karyA pachI sUtrakAre te saMbaMdhI caturvidha vinaya-pratipattinuM svarUpa darzAvyuM che : AcAra-vinaya, zruta-vinaya, vikSepaNA-vinaya ane doSanirdhAtavinaya. A gurusaMbaMdhI vinaya-pratipatti che. e ja rIte ziSyasaMbaMdhI vinaya-pratipatti paNa cAra prakAranI hoya che : upakaraNotpAdanatA, sahAyatA, varNasaMjavalanatA (guNAnuvAdakatA) ane bhAra-pratyAvarohaNatA. A ATha prakAranI vinaya-pratipattionA pharI cAra-cAra bheda karavAmAM AvyA che. e rIte prastuta udezamAM kula batrIsa prakAranI vinaya-pratipattionuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. cittasamAdhi-sthAno : pAMcamA udezamAM AcArye dasa prakAranA cittasamAdhisthAnonuM varNana karyuM che : 1. dharmabhAvanA, 2. svapradarzana, 3. jAtismaraNa-jJAna, 4. devadarzana, pa. avadhijJAna, 6. avadhidarzana, 7. mana:paryayajJAna, 8. kevalajJAna, 9. kevaladarzana, 10. kevalamaraNa (kevalajJAnayukta mRtyu). A dasa sthAnono sattara gAthAomAM upasaMhAra karavAmAM Avyo che jemAM mohanIya karmanI viziSTatA para paNa paryApta prakAza pADavAmAM Avyo upAsaka-pratimAo : chaThThA uddezamAM agiyAra prakAranI upAsaka-pratimAo (zrAvaka pratimAo - sAdhanAnI bhUmikAo)nuM varNana karavAmAM AvyuM che. prAraMbhamAM mithyASTinA vividha avaguNo gaNAvavAmAM AvyA che. mithyASTi (nAstika) nyAya ane anyAyano vicAra na karatAM jene jevo phAve tevo daMDa karI bese che. A prasaMge sUtrakAre nimnalikhita daMDono ullekha karyo che : saMpatti-haraNa, muMDana, tarjana, tADana, aMdukabaMdhana (sAMkaLamAM bAMdhavuM), nigaDabaMdhana (baDImAM bAMdhavuM), haThabaMdhana (haDamAM bAMdhavo), cArakabaMdhana (kArAgRhamAM nAkhavo), nigaDayugala-saMkuTana (aMgo vALIne bAMdhI devA), hasta-chedana, pAda-chedana, karNa-chedana, nAsikA-chedana, ocha-chedana, zIrSa-chedana, mukha-chedana, veda-chedana (jananendriya-chedana), hRdaya-utpATana, nayanAdiutpAdana, ullaMbana (UMce laTakAvavo), gharSaNa, gholana, zUlAyana (zULI para laTakAvavo), zUlAbhedana (zULIthI TukaDA karavA), kSAravartana (ghA para mIThuM vagere chAMTavuM), darbhavartana (DAbha vagerethI pIDavuM), siMhapucchana siMhanA pUMchaDe bAMdhavuM), vRSabhapucchana (baLadanA pUchaDe bAMdhavuM), dAvAgnidagdhana (dAvAgnimAM saLagAvavuM), kAkiNI-mAMsakhAdana (aparAdhInA mAMsanA nAnA nAnA TukaDA karI tene ja khavaDAvavA), bhaktapAnanirodha (khAna-pAna baMdha karI devuM), yAvajIvanabaMdhana, anyatara azubha kumAraNa (bIjA kharAba mote mAravuM), zItodakakAyabuDana (ThaMDA pANImAM DubADavuM), Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 181 uSNodaka-kAyasiMcana (garama pANI zarIra upara reDavuM), agnidAha (saLagAvavuM), yoksa-tra-netra-kaza-ladhukaza-latAjanya pArvodAlana (cAbuka vagerethI pIThanI cAmaDI utAravI), daMDa-asthi-muSTi-leNuka-kapAlajanya kAyAkuTTana (daDA vagerethI zarIrane pIDA pahoMcADavI). samyagdaSTi arthAt Astika (AhiyadiThI)nA guNonuM varNana karatAM sUtrakAre upAsakanI agiyAra pratimAonuM A pramANe varNana karyuM che - prathama pratimAmAM sarvadharmaviSayaka rucI hoya che. temAM aneka zIlavrata, guNavrata, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa vagere samyapaNe AtmAmAM sthApita hotA nathI. | dvitIya pratimAmAM aneka zIlavrata, guNavrata, viramaNavrata, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa vagere dhAraNa karavAmAM Ave che paraMtu sAmAyika vrata ane dezAvakAzikavrata (navamuM ane dasamuM zrAvakavrata)nuM samyakapaNe pAlana thatuM nathI. trIjI pratimAmAM sAmAyika ane dezAvakAzika vratonI samyapha anupAlanA thavA chatAM paNa caturdazI, aSTamI, amAvAsyA tathA pUrNimAnA divase pauSadhopavAsavrata (agiyAramuM vrata)nI samyapha ArAdhanA thatI nathI. caturtha pratimAmAM rahela zramaNopAsaka caturdazI vagerenA divase pratipUrNa pauSadhavratanuM pUrNapaNe pAlana kare che paraMtu "ekarAtrikI" upAsakapratimAnuM samyapha ArAdhana karato nathI. paMcama pratimAmAM rahela zramaNopAsaka "ekarAtrikI" upAsakapratimAnuM samyaku pAlana kare che, snAna karato nathI, rAtribhojanano tyAga kare che, dhotiyAnI pATalI vALato nathI (mukulita-maulikaDa), divase brahmacArI rahe che ane rAtrimAM maithunanuM maryAdApUrvaka sevana kare che. A prakAranA upAsake ochAmAM ochuM eka-be-traNa divasa ane vadhumAM vadhu pAMca mahinA sudhI prastuta pratimAmAM sthita rahevuM joIe. chaThThI pratimAmAM rahela upAsaka divasanI mAphaka rAtrimAM paNa brahmacaryanuM pAlana kare che paraMtu buddhipUrvaka sacitta AhArano parityAga karato nathI. A pratimAnI adhikatama samayamaryAdA cha mahinA che. sAtamI pratimA grahaNa karanAra zrAvaka sacitta AhArano parityAga karI de che paraMtu AraMbha (kRSi vagere vyApAra)no tyAga karato nathI. A pratimAnI adhikatama samaya-avadhi sAta mAsa che. AThamI pratimA dhAraNa karanAra pote to AraMbhano parityAga kare che paraMtu 1. rAtrimAM kAyotsarga avasthAmAM dhyAna karavuM. e. A. - 1 4 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 aMgabAhya Agamo bIjA pAse AraMbha karAvavAno parityAga karI zakato nathI. A pratimAnI utkRSTa avidha ATha mahinA che. navamI pratimA dhAraNa karanAra zramaNopAsaka AraMbha karavAno ane karAvavAno parityAga kare che paraMtu uddiSTa bhakta arthAt potAnA nimitte banAvelA bhojanano tyAga karato nathI. A pratimAnI utkRSTa avadhi nava mahinA che. dasamI upAsakapratimA grahaNa karanAra uddiSTa bhaktano paNa tyAga kare che ane astarA (kSura)thI maMDita banI zikhA dhAraNa kare che. jyAre tene koI eka ke aneka vAra bolAve che tyAre te be ja uttara Ape che. jANato hoya to kahe che ke huM A vAta jANuM chuM. na jANato hoya to teno uttara hoya che ke huM A vAta jANato nathI. A pratimAnI utkRSTa sthiti dasa mAsanI kahevAmAM AvI che. agiyAramI upAsaka pratimAmAM rahela zrAvaka astarAthI mAthuM muMDAve che athavA hAtha vaDe luMcana kare che. sAdhuno AcAra ane bhAMDopakaraNa (pAtro vagere) grahaNa karI munivezamAM nigraMtha dharmanuM pAlana karato karato vicare che. jJAti - jAtinA loko sAthe tenA prema-baMdhanano viccheda thato nathI AthI te temane tyAM ja bhikSAvRtti mATe jAya che. bIjA zabdomAM kahIe to agiyAramI pratimAmAM rahela zramaNopAsaka potAnI jAtinA loko pAsethI ja bhikSA grahaNa kare che. bhikSA grahaNa karatI veLAe teNe te dhyAna rAkhavuM joIe ke dAtAne tyAM jatAM pahelAM cokhA gaMdhAI cUkyA hoya ane dALa (sUpa) caDI na hoya to teNe cokhA laI levA joIe, dALa nahi. e ja rIte jo dALa caDI gaI hoya ane cokhA na caDyA hoya to dALa laI levI joIe, cokhA nahi. pahoMcatAM pahelAM baMne vastuo gaMdhAI gaI hoya to baMne levAmAM koI doSa nathI. jo baMne vastuo pachI banI hoya to bemAMthI eka paNa grahaNa karavA yogya nathI. tAtparya e che ke pahoMcatAM pahelAM raMdhAI gayelI vastu teNe grahaNa karavI joIe, pachI bananArI vastu nahi. A pratimAnI utkRSTa sthiti agiyAra mahinA che. bhikSupratimAo : sAtamA uddezamAM bhikSu arthAt zramaNanI pratimAonuM varNana che. bhikSupratimAonI saMkhyA bAra che H 1. mAsikI bhikSupratimA, 2. dvimAsikI bhikSupratimA, 3-7. yAvat saptamAsikI bhikSupratimA, 8-10. prathama, dvitIya ane tRtIya saptarAntridivA bhikSupratimA, 11. ahorAtri bhikSupratimA, 12. ekarAtrikI bhikSupratimA. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 183 mAsikI pratimAdhArI anagAra (gRhavihIna), vyutkRSTakAya (zArIrika saMskArono tyAga karanAra), tyaktazarIra (zarIranuM mamatva choDI denAra) sAdhune jo koI upasarga (Apatti) AvI paDe to tene kSamApUrvaka sahana kare ane koIpaNa prakAranI dInatA batAve nahi. A pratimAmAM sAdhue eka datti' annanI ane eka datti jaLanI levI kalpe che. te paNa ajJAta kuLamAMthI zuddha ane alpa mAtrAmAM tathA manuSya, pazu, zramaNa, brAhmaNa, atithi, bhikhArI (vanIpaka) vagere jatAM rahe tyAra pachI ja levAnuM vihita che. jyAM eka vyakti mATe bhojana banyuM hoya tyAMthI bhojana grahaNa karavuM joIe. garbhavatI mATe, nAnA bALakovALI strI mATe, bALakane dUdha pIvaDAvatI strIne mATe banela bhojana akalpya niSiddha che. jenA baMne paga uMbarAnI aMdara hoya athavA baMne paga uMbarAnI bahAra hoya tenI pAsethI AhAra na levo joIe. je eka paga uMbarAnI aMdara ane eka paga uMbarAnI bahAra rAkhIne bhikSA Ape tenI pAsethI ja bhikSA levI joIe (A abhigraha eTale ke pratijJAvizeSa che). mAsikI bhikSupratimA pratipanna nigraMthano bhikSAkALa traNa bhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che : Adi, madhya ane aMtya. Adi bhAgamAM bhikSA mATe jAya tyAre madhya ane aMtya bhAgamAM na javuM joIe. e ja rIte bAkInA be bhAgonA viSayamAM paNa samajI levuM joIe. mAsikI pratimAmAM sthita zramaNane jyAM koI jANatuM hoya tyAM te eka rAta rahI zake che, jyAM tene koI paNa jANatuM na hoya tyAM te be rAta rahI zake che. AnAthI adhika rahe to teTalA ja divasanuM cheda athavA tapa prAyazcitta lAge che. mAsikI pratibhA pratipatra aNagAra mATe cAra prakAranI bhASA kalpya che AhAra vagere mATe yAcanA karavAnI, mArga vagere bAbatamAM pUchavAnI, sthAna vagere mATe anumati levAnI ane praznonA uttara ApavAnI. A pratimAmAM rahela sAdhu mATe sUtrakAre bIjI paNa aneka vArtonuM vidhAna karyuM che je vAMcIne jaina AcAranI kaThoratAnuM sahajapaNe ja anumAna karI zakAya che. udAharaNa mATe jo koI vyakti tenA upAzraya (nivAsasthAna) mAM Aga lagADe to paNa teNe upAzrayanI bahAra nIkaLavuM na joIe ane jo bahAra hoya to aMdara na javuM joIe. jo koI teno hAtha pakaDI kheMcavAno prayatna kare to teNe haTha na karatAM sAvadhAnIpUrvaka bahAra nIkaLI javuM joIe. e ja rIte jo tenA pagamAM lAkaDAnuM hUM, kAMTA, kAMkarA vagere ghUsI jAya to teNe kAMTA vagere na kADhatAM 1. sAdhunA pAtramAM anna ke jaLa ApatI veLAe apAtA padArthanI akhaMDa dhArA cAlu rahe tenuM nAma "datti" che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 aMgabAhya Agamo sAvadhAnIpUrvaka cAlatAM rahevuM joIe. sAme jo madonmatta hAthI, ghoDo, baLada, pADo, kUtaro, vAgha vagere AvI jAya to paNa tenAthI DarIne eka DagaluM paNa pAchaLa haTavuM na joIe. jo koI bhalI-bhoLo jIva sAme AvI jAya ane te sAdhuthI DaravA lAge to sAdhue cAra hAtha sudhI pAchaLa haTI javuM joIe. zItaLa sthAnamAMthI zItaLatAnI bIkathI UThIne uSNa sthAna para athavA uSNa sthAnamAMthI uSNatAnA bhayathI UThIne zItaLa sthAna para javuM na joIe. teNe je samaye jayAM beTho hoya te samaye tyAM ja beThA rahI zItaLatA athavA uSNatAnA parISahane vairyapUrvaka sahana karavo joIe. e ja rIte sUtrakAre anya pratimAonAM svarUpanuM paNa spaSTa vivecana karyuM che. paryuSaNAkalpa (kalpasUtra) : AThamA uddezanuM nAma paryuSaNAkalpa che. varSARtumAM munioe eka sthAna para sthira vAsa karavAnuM nAma paryuSaNA che. tenI vyutpattio A pramANe che - parita: sAccena, 3SaNa vIsa, rUti paryuSa prastuta uddezamAM paryuSaNA-kALamAM paThana-pAThana mATe vizeSa upayogI zramaNa bhagavAna mahAvIranA janma vagere saMbaMdhI pAMca hastottaro (uttarA phAlyunI nakSatro)no nirdeza karavAmAM Avyo che: 1. hastottaramAM devalokamAMthI cyavana ane mAtAnA garbhamAM Agamana, 2. hastottaramAM garbhaparivartana, 3. hastottaramAM janma, 4. hastottaramAM anagAra-dharmagrahaNa arthAta pravrajayA ane 5. hastottaramAM ja kevalajJAna-kevaladarzananI prApti. bhagavAna mahAvIranuM parinirvANa svAti nakSatramAM thayuM hatuM. te bAbatano mULa pATha A pramANe che: "temAM kAjo temAM samayeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttarA hotthA, taM jahA - hatthuttarAhiM cue caittA gabbhaM vakaMte / hatthuttarAhiM gabbhAo gabbhaM sAharie / hatthuttarAhiM jAe / hatthuttarAhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaIe / hatthuttarAhiM aNaMte aNutare nivvAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuNNe kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe / sAiNA parinivvue bhagavaM jAva bhujjo uvadaMseti tti veni " Aja kalpasUtra nAme je graMthano jaina samAjamAM pracAra ane pratiSThA che, te A ja saMkSipta pATha athavA uddezanuM pallavita rUpa che. ahIM kalpasUtrano saMkSipta paricaya prastuta karavo aprAsaMgika nahi jaNAya, kAraNa ke te vAstavamAM dazAzrutaskaMdhanuM ja eka aMga che. kalpasUtramAM sahu prathama bhagavAna mahAvIranuM jIvanacaritra pastuta karavAmAM AvyuM che, je uparyukta pAMca hastottara saMbaMdhI che. te pachI mukhya rUpe pArtha, ariSTanemi ane RSabha - A traNa tIrthakaronuM jIvanacaritra ApavAmAM Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 185 AvyuM che. aMte virAvalI paNa joDavAmAM AvI che. aMtamAM sAmAcArI (munijIvananA niyamo) upara paNa thoDoka prakAza pADavAmAM Avyo che.' bhagavAna mahAvIranA jIvanacaritramAM nIcenI bAbatono samAveza karavAmAM Avyo che : aSADha zukla SaSThInI lagabhaga madhyarAtrinA samaye hastottarA nakSatramAM bhagavAna mahAvIranuM brAhmaNakuMDagrAmanA nivAsI koDAlagotrIya RSabhadatta brAhmaNanI patnI jAlaMdharagotrIya devAnaMdA brAhmaNInI kUkhe garbharUpe utpanna thavuM, devAnaMdAnuM cauda mahAsvapro joI jAgI javuM (14 svapro : 1. gaja, 2. vRSabha, 3. siMha, 4. abhiSeka, 5. mAlA, 6. caMdra, 7. sUrya, 8. dhvaja, 9. kuMbha, 10. pAsarovara, 11. sAgara, 12. devavimAna, 13. ratnarAzi, 14. agnira), RSabhadatta dvArA svapraphaLanI samajUtI, IndranuM svargamAM beThAM beThAM devAnaMdAnI kukSimAM avatarelA bhagavAnane vaMdana karavuM, IndranA manamAM evA prakArano vicAra utpanna thavo ke ahaMtu, cakravartI, baladeva ane vAsudeva brAhmaNa vagere kuLomAM janma na letAM kSatriya vaMzamAM janma le che paraMtu bhagavAna mahAvIra brAhmaNInA garbhamAM AvyA e eka Azcarya che to mAre Ano kaMIka upAya karavo joIe. Indrano haribhegamesi nAmanA devane garbhaparivartanano Adeza, hariNagamesi dvArA Aso suda terasanA ardharAtrinA samaye hastottarA nakSatramAM IndranA AdezAnusAra devAnaMdA brAhmaNInI kukSimAMthI bhagavAnane upADI kSatriyakuMDagrAmanA jJAtRvaMzanA kAzyapagotrIya kSatriya siddhArthanI bhAryA vAsiSThagotrIya trizalA kSatriyANInI kukSimAM pIDA pahoMcADyA vinA sthApana karavuM ane trizalAnA garbhane devAnaMdAnI kukSimAM pahoMcADavo (A ghaTanA prathama garbhanA 82 divasa pachInI che), devAnaMdA dvArA svaprAvasthAmAM potAnA pUrvokta cauda svapronuM trizalA dvArA haraNa karAtuM jovuM, trizalAnuM cauda mahAsvapro joI jAgI javuM, siddhArtha dvArA svaprapAThako samakSa cauda svamonuM vivaraNa prastuta karavuM tathA temanuM phaLa sAMbhaLavuM, siddhArthanA bhaMDAramAM 1. vidvAnonI mAnyatA che ke kalpasUtramAM AvatA cauda svapra vagere saMbaMdhI AlaMkArika varNanono keTaloka bhAga, virAvalI ane sAmAcArIno keTaloka aMza pAchaLathI joDavAmAM Avela che. juo - muni puNyavijayajI dvArA saMpAdita kalpasUtra, prAstAvika, pR. 9-11 (prakA. sArAbhAI maNilAla navAba). 2. Tya-vada-sauraM-maleya-rAma-savinaya ya huMba | paramasara-sAra-vimAna-mavA-yayvaya-sidaM ra || - sU. 5 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 aMgabAhya Agamo dhananI asAdhAraNa vRddhi thavI, A vRddhi dRSTimAM rAkhatAM potAnA AvanAra putranuM nAma vardhamAna rAkhavAno saMkalpa karavo, mahAvIranuM garbhAvasthAmAM keTalAka samaya mATe halanacalana baMdha karavuM ane enAthI gharamAM zoka chavAI javo, mAtA-pitAnA snehane vaza thaI mahAvIrano mAtA-pitA jIvita rahe tyAM sudhI gRhatyAga na karavAno nizcaya - abhigraha, caitra suda terasanI lagabhaga madhyarAtrinA samaye hastottarA nakSatramAM trizalAnI kukSimAM putrano janma thavo (prathama garbhanI tithithI nava mahinA sADA sAta divasa vyatIta thatAM mahAvIrano janma thayo), devo ane manuSyo dvArA vividha utsavo karavA, putranuM vardhamAna nAma rAkhavuM, vardhamAnano vivAha, apatya vagere avasthAomAMthI pasAra thavuM, hastottarA nakSatrano yoga AvatAM eka devadUSya (vastra) laIne ekalA ja pravrajita thavuM, tera mahinA sudhI vardhamAnanuM sacelaka - savastra rahevuM tathA tyAra pachI acelaka - digaMbara - karapAtrI - nagna banavuM (saMvachara sahiye mAM nAva cIvaradhArI hosthA, tenA para atre pApaDizA), bAra varSa tapasyA vageremAM vyatIta thatAM vaizAkha suda dazamanA divase jUklika gAmanI bahAra RjuvAlikA nadInA kinArA para eka khaMDera jevA prAcIna caityanI pAse AvelA zyAmaka gRhapatinA khetaramAM rahela zAla vRkSanI nIce hastottarA nakSatrano yoga thatAM mahAvIrane kevalajJAna-kevaladarzana utpanna thavuM, bhagavAnano asthikagrAmamAM prathama varSAvAsa - cAturmAsa, tyArapachI caMpA, pRSThacaMpA, vaizAlI, vANiyagrAma, rAjagRha, nAlaMdA, mithilA, bhadrikA, AlabikA, zrAvastI, praNItabhUmi (vajabhUmi), madhyama-pAvAmAM varSAvAsa karavo, aMtima varSAvAsa samaye madhyama-pAvA nagarImAM kArataka vadi amAvAsyAnI rAtrie svAti nakSatrano yoga thatAM bhagavAnanuM botera varSanI avasthAmAM mukta thavuM. zramaNa bhagavAna mahAvIra kAzyapa gotranA hatA. temanAM traNa nAma hatAM : vardhamAna, zramaNa ane mahAvIra. mahAvIranA pitAnAM paNa traNa nAma hatAM : siddhArtha, zreyAMsa ane yazasvI. mahAvIranA mAtA vAziSTha gotranAM hatAM. temanAM paNa traNa nAma hatA : trizalA, videhadikSA ane priyakAriNI. mahAvIranA kAkA (pitRvya)nuM nAma supArzva (supAsa), moTAbhAInuM nAma naMdivardhana, bahenanuM nAma sudarzanA ane patnInuM nAma yazodA hatuM. yazodA kauDinya gotranI hatI. mahAvIranI putrInAM be nAma hatAM : anavadyA (aNojjA) ane priyadarzanA. priyadarzanAnI putrInAM paNa be nAma hatAM : zeSavatI ane yazasvatI. bhagavAna mahAvIranA saMghamAM sAdhu-sAdhvIo, zrAvaka-zrAvikAonI saMkhyA A pramANe hatI : 14,000 zramaNo, 36,000 zramaNIo, 1,59,000 zrAvako Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 187 ane 3,18,000 zrAvikAo, 300 caturdaza pUrvadharo, 1, 300 avadhijJAnIo, 700 kevalajJAnIo, 700 vaikriyalabdhidhArIo, 500 vipulamati-jJAnIomana:paryayajJAnIo, 400 vAdIo. - bhagavAna pArzvanAthanA jIvanamAM pAMca prasaMge vizAkhA nakSatrano yoga thayo hato : 1. vizAkhA nakSatramAM Tyuta thaI garbhamAM AvavuM, 2. vizAkhA nakSatramAM janma thavo, 3. vizAkhA nakSatramAM pravrajyA grahaNa karavI. 4. vizAkhA nakSatramAM kevalajJAna-kevaladarzana utpanna thavuM, 5. vizAkhA nakSatramAM nirvANa thavuM. bhagavAna ariSTaneminA uparyukta pAMca prakAranA jIvanaprasaMgono saMbaMdha citrA nakSatra sAthe che. prastuta sUtramAM bhagavAna mahAvIranA jIvanacaritranI mAphaka pArzva ane ariSTaneminA jIvanacaritra para paNa prakAza pADavAmAM Avyo che, paraMtu eTalA vistArathI nahi. e ja rIte cAra uttarASADha ane eka abhijita - e pAMca nakSatro sAthe joDAyela bhagavAna RSabhadevanuM paNa saMkSipta jIvanacaritra prastuta karavAmAM AvyuM che. virAvalImAM bhagavAna mahAvIrathI mAMDI devardhigaNi sudhInI guru-paraMparAno ullekha che. A sthavirAvalI naMdisUtranI sthavirAvalIthI kaMIka judI che. mohanIya-sthAna : navamA udezamAM trIsa mohanIya-sthAnonuM varNana che. mohanIya te karma che je AtmAne mohita kare che athavA jenA dvArA AtmA mohita thAya che. A karmanA paramANuonA saMsargathI AtmA vivekazUnya banI jAya che. A karma badhA karmomAM mukhya che. sUtrakAre prastuta uddezanI gAthAomAM traNa mahAmohanIya-sthAnonuM svarUpa batAvyuM che : (1) je vyakti pANImAM DUbakIo mArI trasa prANIone mAre che te mahAmohanIya-karmanuM upArjana kare che. (2) je vyakti koI prANInA mukha vagere aMgone hAtha vaDe DhAMkIne athavA avarodhIne jIvahatyA kare che te mahAmohanIya karmanuM upArjana kare che. (3) je agni saLagAvIne aneka lokone gherIne dhumADAthI mAre che te mahAmohanIya-karmano baMdha kare che. (4) je koInA mastaka upara prahAra kare che tema ja mastaka phoDIne tenI hatyA karI nAkhe che te mahAmohanIya-karmanA pAzamAM baMdhAya che. (pa) je koI prANInA mastaka vagere aMgone bhInA cAmaDAthI bAMdhI de che te mahAmohanIya-karmanuM upArjana kare che. (6) je vAraMvAra kapaTathI koI mUrkha vyaktine mArIne hase che te mahAmohanIyanA baMdhanamAM baMdhAya che. (7) je potAnA doSone chupAve che, mAyAne mAyAthI DhAMke che, asatya bole 1. mohayatyAtmAnaM muhyatyAtmA vA anena iti / Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 aMgabAhya Agamo che, sUtrArthane chupAve che te mahomohanIyanuM baMdhana kare che. (8) je koIne khoTA AkSepathI athavA pote karelA pApathI kalaMkti kare che te mahAmohanIyanA pAzamAM baMdhAya che. (9) je puruSa jANI-bUjhIne sabhAmAM satya ane asatyanuM mizraNa karIne kathana kare che ane kalahano tyAga karato nathI te mahAmohanIyanA baMdhanamAM baMdhAya che. (10) je maMtrI rAjAnI strIo athavA lakSmIne dhvasta karI anya rAjAonuM mana tenA pratye pratikULa karI de che tathA tene rAjya bahAra kADhI pote rAjA banI bese che te mahAmohanIya karmanuM baMdhana kare che. (11) je sAcesAca bAlabrahmacArI na hovA chatAM paNa potAne bAlabrahmacArI kahevaDAve che ane strIviSayaka bhogomAM lipta rahe che te mahAmohanIyakarma bAMdhe che. (12) je brahmacArI na hovA chatAM paNa lokone kahe che ke huM brahmacArI chuM te mahomohanIya-karmathI baMdhAya che. (13) jenA AzrayamAM, jenA yazathI ke jenI sevAthI AjIvikA cAlatI hoya tenA jadhana paralobhadaSTi rAkhanAra mahAmohanIyanA baMdhanamAM phasAya che. (14) koI svAmIe athavA gAmanA lokoe koI anIzvara eTale ke daridrane svAmI banAvI dIdho hoya ane temanI sahAyathI tenI pAse khUba saMpatti AvI gaI hoya, IrSyA ane pApathI kaluSita cittavALo te jo potAnA upakArIonA kAryamAM aMtarAya - vipna upasthita kare to tene mahAmohanIya-karmanA bhAgI thavuM paDe che. (15) jevI rIte sarpiNI potAnA IMDAone mArI nAkhe che tevI ja rIte je puruSa potAnA pAlaka, senApati athavA prazAstA (kalAcArya ke dharmAcArya)nI hiMsA kare che te mahAmohanIya-karmanuM upArjana kare che. (16) je rASTranAyaka, nigamanetA (vyApArIono netA) athavA yazasvI zeThanI hatyA kare che te mahAmohanIyakarmanuM baMdhana kare che. (17) je bahujana-netA, bahujana-rakSaka athavA tevA ja prakAranA anya puruSanI hatyA kare che te mahAmohanIya-karmano bhAgI bane che. (18) je dIkSA levA mATe upasthita che, jeNe saMsArathI virakta thaI dIkSA grahaNa karI che, je saMyata che, je tapasyAmAM saMlagna che tene balAtkAre dharmabhraSTa karavAthI mahAmohanIyano baMdha thAya che. (19) je ajJAnI puruSa anaMta jJAna ane anaMta darzanavALA jinonI niMdA - avarNavAda kare che te mahAmohanIyanA baMdhanamAM phasAya che. (20) je nyAyayukta mArganI niMdA kare che ane potAnA tathA bIjAonA AtmAne tenAthI judA pADe che te mahAmohanIya karmanuM upArjana kare che. (21) je AcArya-upAdhyAyanI kRpAthI zrata ane vinayanuM zikSaNa maLyuM hoya temanI ja niMdA karavAthI mahAmohanIya-karmano baMdha thAya che. (22) je AcArya-upAdhyAyanI sArI rIte sevA nathI karato te apratipUjaka ane ahaMkArI hovAthI mahAmohanIya-karmanuM upArjana kare che. (23) je vAstavamAM abahuzruta che paraMtu lokomAM potAnI jAtane bahuzruta rUpe prakhyAta kare che te mahAmohanIyanA phaMdAmAM Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 189 phasAya che. (24) je vAstavamAM tapasvI na hovA chatAM lokonI sAme potAnI jAtane tapasvI rUpe pragaTa kare che te mahAmohanIyanA pAzamAM baMdhAya che. (25) je AcArya vagere rogagrasta bane tyAre zakti hovA chatAM temanI sevA nathI karato te mahAmohanIyanA baMdhanamAM baMdhAya che. (26) je hiMsAyukta kathAno vAraMvAra prayoga kare che te mahAmohanIyakarma upArjita kare che. (27) je potAnI prazaMsA mATe athavA bIjAo sAthe mitratA karavA mATe adhArmika yogo (vazIkaraNa vagere)no vAraMvAra prayoga kare che te mahAmohanIya-karmano bhAgIdAra thAya che. (28) je vyakti manuSya athavA devaviSayaka kAma-bhogonI haMmezA abhilASA rAkhe che - kyAreya tRpta nathI thato te mahAmohanIyakarmanuM upArjana kare che. (29) je devonI Rddhi, dhRti, yaza, varNa, bala, vIrya vagerenI niMdA kare che - avarNavAda kare che tene mahAmohanIya-karmanuM baMdhana thAya che. (30) je ajJAnI potAnI pUjA-pratiSThAnI bhAvanAthI deva, yakSa vagerene pratyakSa na joto hoya chatAM kahe che ke huM teone jouM chuM te mahAmohanIyanuM baMdhana kare che. azubha karmaphaLa ApanArA ane cittanI malInatA vadhAranArA uparyukta mohanIya sthAno AtmonnatimAM bAdhaka che. je bhikSu - muni Atma-gaveSaNAmAM saMlagna che teNe temane choDI saMyamakriyAmAM pravRtta thavuM joIe. Ayati-sthAno : dasamA uddezanuM nAma "Ayati-sthAna che. temAM judA judA nidAna-karmonuM varNana karavAmAM AvyuM che. nidAna (niyANa NidANa)no artha che mohanA prabhAvathI kAmAdi IcchAonI utpattinuM kAraNa bananAra IcchApUrtimUlaka saMkalpa. jyAre manuSyanA cittamAM mohanA prabaLa prabhAvane kAraNe kAmAdi IcchAo jAgI UThe che tyAre te temanI pUrtinI AzAthI te viSayamAM daDha saMkalpa kare che. A ja saMkalpanuM nAma nidAna che. nidAnanA kAraNe manuSyanI IcchAvizeSa bhaviSyakALamAM paNa barAbara cAlu rahe che. pariNAme te janma-maraNanA baMdhanamAM phasAyelo rahe che. bhaviSyakAlIna janma-maraNanI dRSTithI ja prastuta uddezanuM nAma "Ayati-sthAna' rAkhavAmAM AvyuM che. "Ayati'no artha che janma athavA jAti. nidAnane janmano hetu hovAne kAraNe Ayati-sthAna mAnavAmAM Avela che athavA "Ayati' padamAMthI "ti' judu karavAthI bAkI rahela "Aya'no artha "lAbha' paNa thAya che. je nidAnakarma vaDe janma-maraNano lAbha thAya che tenuM ja nAma "Ayati' prastuta udezanA prAraMbhamAM upoddAta (bhUmikA) rUpe saMkSepamAM rAjagRha nagaranA guNazIla nAme caityamAM bhagavAna mahAvIre padArpaNa karavAnuM tathA temanA darzana mATe janatA ekatra thavAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. A saMbaMdhI vistRta varNana aupapAtika Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 aMgabAhya Agamo upAMgamAM maLe che. aupapAtikanA AkhyAna ane prastuta sUtranA kathAnakamAM eTaluM ja aMtara che ke aupapAtikamAM nagarInuM nAma caMpA che ane rAjAnuM nAma koNika, jayAre prastuta uddezamAM nagarInuM nAma rAjagRha ane rAjAnuM nAma zreNika che. bhagavAna mahAvIranA darzana mATe Avela rAjA zreNika tathA rANI celaNAnI aizvaryapUrNa sukhasamRddhi joIne mahAvIranA dareka nigraMtha-nigraMthI-sAdhu-sAdhvInA manamAM eka saMkalpa pedA thayo. sAdhuo vicAravA lAgyA ke ApaNe devalokanA devone joyA nathI. ApaNA mATe to zreNika ja sAkSAt deva che. jo A tapa, niyama, brahmacarya vagerenuM koI phaLa hoya to ApaNe paNa bhaviSyamAM AvA ja prakAranA udAra kAma-bhogono bhoga karatAM-karatAM vicarIe. mahArANI celaNAne joIne sAdhvIo vicAravA lAgI ke A calaNA devI atyaMta aizvaryazAlinI che ke je vividha prakAranA alaMkAro vaDe AbhUSita thaI rAjA zreNikanI sAthe uttamottama bhogono bhoga karatI vicare che. ApaNe devalokanI devIo joI nathI. ApaNA mATe to A ja sAkSAta devI che. jo amArA A cAritra, tapa, niyama, brahmacarya vagerenuM koI phaLa hoya to ame paNa AgAmI janmamAM A ja prakAranA uttama bhogo bhogavatI vicarIe. bhagavAna mahAvIre te sAdhu-sAdhvIonA cittanI bhAvanA jANI lIdhI. bhagavAna temane bolAvI kahevA lAgyA - zreNika rAjA ane celaNAdevIne joIne tamane badhAne cittamAM AvA prakArano saMkalpa utpanna thayo che vagere. zuM A vAta barAbara che? upasthita sAdhu-sAdhvIoe savinaya uttara Apyo - hA bhagavaMta ! A vAta sAcI che. tyArapachI bhagavAna mahAvIra kahevA lAgyA - he dIrghajIvI zramaNo ! meM pratipAdita karela A nigraMtha-pravacana satya che, sarvottama che, pratipUrNa che. advitIya che, saMzuddha che, mokSaprada che, mAyA vagere zalyono vinAza karanAra che, siddhimArga che, muktimArga che, nirmANamArga che, nirvANamArga che, yathArtha che, saMdeharahita che, avyavacchinna che, badhA prakAranA du:khone kSINa karanAra che. A mArgamAM rahelA jIvo siddha thAya che, buddha thAya che, parinirvANa prApta kare che, badhA du:khono nAza kare che. A prakAranA dharmamArgamAM pravRtta sAdhuo paNa kAmavikAronA udayane kAraNe aizvaryazALI vyaktione joIne potAnA mArgathI vicalita thaI jAya che ane potAnA cittamAM saMkalpa- nidAna kare che ke jo A tapa, niyama, brahmacarya AdinuM koI phaLa che vagere. he ciraMjIvI zramaNo ! A prakAranuM nidAna-karma karanAra nigraMtha te karmanuM prAyazcitta karyA vinA mRtyu pAmI aMta samaye koI devalokamAM devarUpe utpanna thAya che. mahartika ane cira sthitivALA devalokamAM te mahaddhika ane cira sthitivALo deva banI jAya che. tyAMthI AyuSyano kSaya thatAM devazarIrano tyAga karIne manuSyalokamAM aizvaryayukta kuLa (ugnakuLa, mahAmAtRkakuLa, bhogakuLa)mAM putrarUpe utpanna thAya che. tyAM Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazAzrutaskaMdha 191 te rUpasaMpanna ane sukomaLa hAtha-pagavALo bALaka thAya che. tyArabAda te bAlabhAva choDIne vijJAna-pratipanna yuvaka bane che ane svAbhAvikapaNe ja maitRka saMpattino adhikA2I banI jAya che. pachI te gharamAM pravezatI veLAe ke gharanI bahAra nIkaLatI veLAe aneka dAsa-dAsIothI gherAyelo rahe che. zuM A prakAranA puruSone zramaNa ke brAhmaNa (mAhaNa) kevali-pratipAdita dharma saMbhaLAvI zake che? hA, saMbhaLAvI zake che. paraMtu, e saMbhavita nathI ke te te dharmane sAMbhaLe, kAraNa ke te evA dharmane sAMbhaLavAne yogya hoto nathI. te kevo hoya che ? utkaTa IcchAovALo, moTA moTA kAryono prAraMbha karanAro, adhArmika ane durlabha-bodhi hoya che. he ciraMjIvI zramaNo ! A rIte nidAnakarmanuM pAparUpI phaLa hoya che jenA kAraNe AtmAmAM kevali-pratipAdita dharmane sAMbhaLavAnI zakti rahetI nathI. nigraMthInA nidAna-karma viSayamAM paNa A ja vAta samajavI joIe. te devIrUpa ane bAlikArUpamAM utpanna thaI sAMsArika aizvaryono bhoga kare che. e rIte sUtrakAre prastuta uddezamAM nava prakAranA nidAna-karmonuM varNana karyuM che ane aMtamAM batAvyuM che ke A nigraMtha-pravacana badhA prakAranA du:khono aMta karanAra che. pravacanamAM zraddhA rAkhanAra saMyamanI sAdhanA karato karato badhA rAgomAMthI virakta thAya che, badhA prakAranI Asaktine choDIne cAritramAM dRDha bane che. pariNAme te badhA prakAranA du:khono aMta karI zAzvata siddhi-sukha prApta kare che. * * * Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prakaraNa bRhatkalpa bRhatkalpasUtra'nuM chedasUtromAM ati mahattvapUrNa sthAna che, temAM koI saMdeha nathI. bIjAM chedasUtronI mAphaka AmAM paNa sAdhuonA AcAra-viSayaka vidhi-niSedha, utsarga-apavAda, tapa-prAyazcitta vagereno vicAra karavAmAM Avyo che. AmAM cha udeza che je badhA gadyamAM che. A graMtha 475 zlokapramANa che. prathama udeza : prathama udezamAM pacAsa sUtro che. prathama pAMca sUtro tAlapralaMba viSayaka che. prathama tAlapralaMba viSayaka sUtramAM nigraMtha-nigraMthIo mATe tAla ane pralaMba grahaNa karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. temAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMthanigraMthIo mATe abhinna arthAt avidArita, Ama arthAt apakva, tAla arthAt tADaphaLa tathA pralaMba arthAt mULanuM pratigrahaNa arthAt AdAna, akathya arthAta niSiddha che (no pUrU nithALa vA ni thI vAM mAme tInapatta banne Didita). zramaNa-zramaNIoe akhaMDa ane apakva tADaphaLa tathA tADamULa grahaNa karavA na joIe. bIjA sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIo mATe 1. (a) saM. jinendramaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1977; ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, 1980. (A) gujarAtI anuvAda sahita - DaoN. jIvarAja ghelAbhAI dozI, amadAvAda, I.sa. 1915. (I) hindI anuvAda (amolaka RSi kRta) sahita, sukhadevasahAya jvAlAprasAda jauharI, haidarAbAda, vI.saM. 2445. (I) ajJAta TIkA sahita - samyapha jJAna pracAraka maMDala, jodhapura. () niryukti laghubhASya tathA malayagiri-kSemakIrtikRta TIkA sahita - jaina AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara, I.sa. 1933-42. (9) cUrNi, bhASyAvacUri sahita (ghAsIlAlajI kRta) akhila bhAratIya sthAnakavAsI je. jaina. zAstroddhAraka samiti, amadAvAda, 1969. 2. hiMdI tema ja gujarAtI anuvAdomAM A sUtrano artha barAbara jaNAto nathI. AmAM tAlano artha keLA ane pralaMbano artha lAMbI AkRtivALuM karavAmAM Avela che. TIkAkAra AcArya Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhakalpa 193 vidArita apakva tAla-pralaMba levAnuM kapya arthAta vihita che. trIjA sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtho mATe pakva tAla-pralaMba, bhale vidArita hoya ke avidArita, grahaNa karavAnuM kahyuM che. caturtha sUtramAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha mATe abhinna - avidArita pakva tAla-pralaMba levAnuM akathya che. paMcama sUtramAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtho mATe vidArita pakva tAlapralaMba grahaNa karavAnuM kalyuM che paraMtu je vidhipUrvaka vidArita karavAmAM Avela hoya te ja, nahi ke avidhipUrvaka vidArita karela. mAsakaviSayaka prathama sUtramAM sAdhuonA Rtubaddha kALa arthAt hemaMta ane grISma RtunA ATha mahinAmAM eka sthAne rahevAnA adhikatama samayanuM vidhAna karavAmAM Avela che. sAdhuoe saparikSepa arthAt saprAcIra tathA abAhirika arthAta prAcIranI bahAranI vastI rahita (pracIrabahirvatinI gRhapaddhati rahita) nIcenAM soLa prakAranAM sthAnomAM varSARtu choDIne bAkInA samayamAM ekasAthe eka mahinAthI adhika rahevuM akathya che : 1. grAma (jayAM rAjaya taraphathI aDhAra prakAranA kara levAmAM AvatA hoya). 2. nagara (jyAM aDhAra prakAranA karomAMthI ekapaNa prakArano kara levAmAM na Avato hoya). 3. kheTa (jenI cAre bAju mATInI dIvAla hoya). 4. karbaTa (jayAM ochA loko rahetA hoya). 5. maDaMba (janI pachI aDhI koza sudhI koI gAma na hoya). 6. pattana (jyAM badhI vastuo maLatI hoya). 7. Akara (jayAM dhAtunI khANo hoya). 8. droNamukha (jayAM jaLa ane sthaLane joDanAra mArga hoya, jayAM samudramArge Avato mAla utarato hoya). 9. nigama (jyAM vyApArIonI vastI hoya). 10. rAjadhAnI (jayAM rAjAnA rahevAnA mahelo vagere hoya). 11. Azrama (jyAM tapasvIo vagere rahetA hoya). kSemakIrtie mULa zabdono artha AvI rIte karyo che - no te - , nisthAnAM - sAdhUnAM, nirgranthInAM - sAdhvInAM, AmaM - apakvaM talaH - vRkSavizeSastatra bhavaM tAlaM 5 - tAtawtta, prarSa nate ti prataa - mUrva, tAd a pvaM 2 tAtaprarva sAhIddhadaH, abhinnaM - dravyato avidAritaM bhAvato'vyapagatajIvaM, pratigrahItuM - AdAtumityarthaH / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 aMgabAhya Agamo 12. niveza - sanniveza (jayAM sArthavAho AvIne utaratA hoya). 13. sambAdha-saMbAha(jyAM kheDUto rahetA hoya athavA bIjA gAmanA loko potAnA gAmathI dhana vagerenI rakSA mATe parvata, guphA vageremAM AvIne utaryA hoya). 14. ghoSa (jyAM gAya vagere carAvanArA gUjara loko - govALo rahetA hoya). 15. aMzikA (gAmano artha, trIjo ke cotho bhAga). 16. puTabhedana (jayAM bahAragAmanA vepArIo potAnI vastuo vecavA AvatA hoya). mAsakalpaviSayaka bIjA sUtramAM e vAtanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che ke grAma, nagara vagere jo prAcIranI aMdara ane bahAra ema be vibhAgomAM vasela hoya to RtubaddhakAlamAM aMdara ane bahAra maLI eka kSetramAM nigraMtha ekasAthe be mahinA sudhI (eka mAsa aMdara ane eka mAsa bahAra) rahI zake che. aMdara rahetI vakhate bhikSAcaryA vagere aMdara ane bahAra rahetI vakhate bhikSAcaryA vagere bahAra ja karavI joIe. nircathIo mATe A maryAdA bamaNI karavAmAM AvI che. bahAranI vasati rahita gAma vageremAM nigraMthIo RtubaddhakALamAM lagAtAra be mahinA sudhI rahI zake che. bahAranI vasativALA grAma AdimAM be mahinA aMdara ane be mahinA bahAra ema kula cAra mahinA sudhI eka kSetramAM rahI zake che. bhikSAcaryA vagerenA niyamo nigraMthonI jevA ja samajavA joIe. vagaDA viSayaka prathama sUtramAM eka parikSepa (prAcIra) ane eka dvAravALA grAma vageremAM nigraMtha-nigraMthIone ekasAthe (eka ja samaye) rahevAno niSedha karavAmAM Avyo che. bIjA sUtramAM A ja vAtanuM vizeSa spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. aneka parikSepa - aneka dvAravALA grAma vageremAM sAdhu-sAdhvIoe eka ja samaye rahevAnuM kalpa che. ApaNagRhAdisaMbaMdhI sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke je upAzrayanI cAre bAju dukAno hoya, je galInA nAke hoya, jyAM traNa, cAra athavA cha rastA maLatA hoya, jenI eka bAju athavA baMne bAju dukAno hoya tyAM sAdhvIoe na rahevuM joIe. sAdhu AvA prakAranA sthAnamAM yatanApUrvaka rahI zake che. 2 1.A zabdonI vyAkhyA mATe juo - bRhatkalpa-laghubhASya, gAthA 1080-1093. 2.no kappai niggaMthiNaM AvaNagihaMsi vA racchAmuhaMsi vA siMghADagaMsi vA caukkaMsi vA caccaraMsi vA aMtarAvaNaMsi vA vatthae / kappaI niggaMthANaM AvaNagihaMsi vA jAva aMtarAvaNaMsi vA vatthae / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa 195 apAvRtadvAropAzrayaviSayaka sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMthIoe daravAjA vinAnA khullA upAzrayamAM rahevuM na joIe. kArayukta upAzraya na maLe to tevI dazAmAM apavAdarUpe paDado lagAvIne rahevuM kahyuM che. nigraMthoe daravAjA vinAnA upAzrayamAM rahevAnuM kahyuM che. ghaTImAtraprakRta sUtromAM nigraMthIo mATe ghaTImAtraka (ghaDo) rAkhavAnuM tathA teno upayoga karavAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM che, jyAre nigraMtho mATe ghaTa rAkhavAno tathA teno upayoga karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. cilimilikAmakRtasUtramAM nigraMtha-nigraMthIone kapaDAMnI cilimilikA (paDado) rAkhavAnI tathA teno upayoga karavAnI anumati ApavAmAM AvI che. dakatIraprakRta sUtramAM sUtrakAre batAvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe jaLAzaya vagerenI samIpe athavA kinAre UbhA rahevuM, besavuM, ADA paDakhe thavuM, sUvuM, khAvuM-pIvuM. svAdhyAya-dhyAna-kAyotsarga vagere karavAnuM akathya che. citrakarmaviSayaka sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che kenigraMtha-nigraMthIoe citrakarmayukta upAzrayamAM na rahevuM joIe paNa citrakarmarahita upAzrayamAM rahevuM joIe. - sAgArikanizrAviSayaka sUtromAM batAvAyuM che ke nigraMthIo sAgArika- zayyAtara - vasatipati - makAnamAlikanI nizrA - rakSAnI svIkRti vinA kyAMya paNa rahevuM na joIe. temaNe sAgArikanI nizrAmAM ja rahevuM kalpa che. nigraMtha sAgArikanI nizrA athavA anizrAmAM rahI zake che. - sAgarikopAzrayaprakRta sUtromAM e vAtano vicAra karavAmAM Avyo che ke nigraMthanigraMthIoe sAgArika sAthe saMbaMdha rAkhanArA- strI-puruSa, dhana-dhAnya vagerethI yukta - upAzrayamAM na rahevuM joIe. nigraMthoe strI-sAgArikanA upAzrayamAM rahevuM akathya che. nigraMthIoe puruSa-sAgArikanA upAzrayamAM rahevuM akathya che. bIjA zabdomAM nigraMthoe puruSa-sAgArika ane nigraMthIoe strI-sAgarikanA upAzrayamAM rahevuM kalpa che. pratibaddhazapyAprakRta sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke je upAzrayanI najIka (aDIne -pratibaddha) gRhastho rahetA hoya tyAM sAdhuoe na rahevuM joIe, paraMtu sAdhvIo rahI zake che. gRhapatikulamadhyavAsaviSayaka sUtromAM nigraMtho ane nigraMthIo baMne mATe gRhapatikulamadhyavAsa arthAta gRhasthanA gharanI vaccovaca thaIne javA-AvavAnuM kAma paDatuM hoya to tevA sthAnamAM rahevAno niSedha karavAmAM Avyo che. 1. "paTImAtra' parIsaMsthAne munjAmaganavizeSa .... | - kSemakIrtikRta vRtti, pR. 670. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 aMgabAhya Agamo adhikaraNa (athavA prAbhRta athavA vyavazamana) saMbaMdhI sUtramAM sUtrakAre te vAta tarapha dhyAna doryuM che ke bhikSu AcArya, upAdhyAya, bhikSuNI vagereno ekabIjA sAthe jhaghaDo thayo hoya to anyonya upazama dhAraNa karI kalaha - adhikaraNa - prAbhRta zAMta karI levuM joIe. je zAMta hoya che te ArAdhaka che ane je zAMta nathI hoto te virAdhaka che. zramaNadharmano sAra upazama arthAt zAMti che : 3vasamAraM sImA | cArasaMbaMdhI prathama sUtramAM nigraMtha-nigraMthIo mATe cAturmAsa - varSARtumAM eka gAmathI bIje gAma javAno niSedha karavAmAM Avyo che tathA dvitIya sUtramAM hemaMta ane grISma RtumAM vihAra karavAnuM - vicAravAnuM vidhAna karavAmAM AvyuM - vairAjayaviSayaka sUtramAM nirgatha-nigraMthIoe viruddha rAjya - pratikULa kSetramAM tatkALa - tarata AvavA-javAnI manAI karavAmAM AvI che. je nigraMtha-nigraMthI viruddha rAjyamAM tarata Ave-jAya che athavA AvanAra-janAranuM anumodana kare che teNe caturguru prAyazcitta karavuM paDe che. avagrahasaMbaMdhI prathama be sUtromAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke gRhapatine tyAM bhikSAcaryA mATe gayela athavA sthaDilabhUmi - zauca vagere mATe jatA nigraMthane koI vastra, pAtra, kaMbala vagere mATe upanimaMtrita kare to teNe vastrAdi upakaraNa laI potAnA AcArya pAse upasthita thavuM joIe ane AcAryanI svIkRti prApta thAya tyAre ja tene potAnI pAse rAkhavuM joIe. tRtIya ane caturtha sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke gRhapatine tyAM bhikSAcaryA mATe gayelI athavA spaMDila bhUmi vagere mATe nIkaLelI nigraMthIne koI vastrAdi mATe upanimaMtrita kare to teNe vastrAdi grahaNa karI pravatinI pAse upasthita thavuM joIe ane temanI svIkRti meLavIne ja te upakaraNono upayoga karavo joIe. rAtribhaktaviSayaka prathama sUtramAM sAdhu-sAdhvIo mATe rAtrinA samaye athavA vikAla - asamaye AhAra vagere grahaNa karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. dvitIya sUtramAM ApavAdika kAraNothI pUrvapratilikhita (nirIkSita) vasati, zavyA, saMsmAraka vagerenA grahaNanI chUTa ApavAmAM AvI che. 1. dharamAM traH mR tyeoDa | - kSemakIrtikRta vRtti, pR. 751. vinayapiTakamAM adhikaraNanuM suMdara vivecana karavAmAM AvyuM che. te mATe jijJAsuoe tenuM cAra adhikaraNavALuM prakaraNa jovuM joIe Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 rAtrivastrAdigrahaNaprakRta sUtramAM sAdhu-sAdhvIo mATe rAtanA samaye athavA vikAlamAM vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa Adi grahaNa karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. bRhatkalpa hatAhRtikAprakRtasUtra rAtrivastrAdigrahaNaprakRtasUtranA apavAdarUpe che. temAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke sAdhu athavA sAdhvInAM vastrAdika cora upADI jAya ane te pAchAM maLI jAya to te rAtrisamaye paNa laI levAM joIe. te vastro jo coroe paheryAM hoya, dhoyAM hoya, raMgyAM hoya, ghUMTyAM hoya, mulAyama karyAM hoya, dhUpa vagerethI sugaMdhita karyAM hoya to paNa te levAyogya che. adhvagamanasUtramAM nigraMtha-nigraMthIone rAtrigamana athavA vikAla-vihArano niSedha karavAmAM Avyo che. e ja rIte AgaLanA sUtramAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe rAtri athavA vikAla samaye saMkhaDimAM arthAt ujANI vagerenA avasare te nimitte kyAMya na javuM joIe. vicArabhUmi ane vihArabhUmi saMbaMdhI prathama sUtramAM AcArye batAvyuM che ke nigraMthoe rAtrisamaye vicArabhUmi-uccArabhUmi athavA vihArabhUmi-svAdhyAyabhUmimAM ekalAM javuM kalpatuM nathI. jarUra paDatAM temaNe potAnI sAthe anya sAdhu athavA sAdhuone laIne ja bahAra nIkaLavuM joIe. e ja rIte nigraMthIoe paNa rAtrisamaye ekalA bahAra na javuM joIe. AryakSetraviSayaka sUtramAM nigraMtha-nigraMthIonA vihArayogya kSetranI maryAdA para prakAza pADavAmAM Avyo che. pUrvamAM aMgadeza (caMpA) ane magadha deza (rAjagRha) sudhI, dakSiNamAM kauzAmbI sudhI, pazcimamAM sthUNA sudhI ane uttaramAM kuNAla sudhI AryakSetra che. AthI sAdhu-sAdhvIoe A ja kSetramAM vicaravuM joIe. AnAthI bahAra javAthI jJAna-darzana-caritranI hAni thAya che. jJAna-darzana-caritranI vRddhino nizcaya hovAnI avasthAmAM AryakSetrathI bahAra javAmAM koI hAni nathI. ahIM sudhI prathama uddezyano adhikAra che. dvitIya uddeza : dvitIya uddezamAM paccIsa sUtro che. sahu prathama upAzrayaviSayaka bAra sUtromAM AcArye batAvyuM che ke je upAzrayamAM zAli, vrIhi, mudga, mASa, tila, kulattha, godhUma, yava, yavayava vagere vikharAyelAM paDyAM hoya tyAM nigraMtha-nigraMthIoe thoDAka samaya mATe paNa rahevuM na joIe. je upAzrayamAM zAli vagere vikharAyelAM na hoya paraMtu ekabAju DhagalAMrUpe paDyAM hoya tyAM hemaMta ane grISmaRtumAM sAdhu aM.A. -15 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 aMgabAhya Agamo sAdhvIoe rahevuM kahyuM che. je upAzrayamAM zAli vagere ekabAju DhagalAMrUpe paDyAM na hoya paraMtu koThAgAra vageremAM surakSita rUpe rAkhavAmAM AvyA hoya tyAM sAdhusAdhvIoe varSARtumAM rahevuM kapya che. jayAM surAvikaTa tathA sauvIravikaTaM kuMbha vagere rAkhyA hoya tyAM nircatha-nigraMthIoe thoDAka samaya mATe paNa rahevuM akathya che. jo koI kAraNe zodhavA chatAM paNa anya upAzraya na maLe to eka ke be rAtri mATe tyAM rahI zakAya che, tenAthI adhika nahi. adhika rahevAthI cheda athavA parihAra prAyazcitta Ave che. e ja rIte zItalodakavikaTakuMbha, uSNodakavikaTa kuMbha, jayoti, dIpaka Adi yukta upAzrayamAM rahevAno paNa niSedha che. je upAzrayamAM piMDa, locaka, kSIra, dadhi, navanIta, sarpiSa, taila, phANita, pUpa, zakkulikA, zikhariNI vagere vikharAyelAM paDyAM hoya tyAM sAdhu-sAdhvIoe rahevuM akathya che. jyAM piMDa vagere eka bAju rAkhelA hoya tyAM hemaMta ke grISma RtumAM rahevAmAM koI bAda nathI ane jyAM te koSThAgAra vageremAM suvyavasthita rUpe rAkhyA hoya tyAM varSARtumAM rahevAmAM paNa koI bAdha nathI. nigraMthIoe AgamanagRha (pathika vagerenA Agamana mATe banelA), vikRtagRha (anAvRtagRha), vaMzImUla, vRkSamUla athavA abrAvakAza (AkAza)mAM rahevuM akathya che. nigraMtha AgamanagRha vageremAM rahI zake che. pachInA sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke eka athavA aneka sAgariko - vasati-upAzrayanA mAlikone tyAMthI sAdhu-sAdhvIoe AhArAdi na levAM joIe. jo aneka sAgArikomAMthI koI ekane khAsa sAgArika rUpamAM pratiSThita karavAmAM AvyA hoya to tene choDI bAkInAne tyAMthI AhAra vagere laI zakAya che. gharanI bahAra kADhela ke anya koInA AhAra sAthe bheLavelo athavA na bheLavelo sAgarikanA gharano AhAra arthAta bahirniSThAmita (bahiraniskRta) saMskRSTa athavA 1. yuvaTa piniSatra sauvIravivAraM tu piSTavareMDavicaitram | - makIrtikRta vRtti, (pR. 952. 2. "cho vA, paTTarivAdiH "rahAro vA' mAsanapurNapavizeSo mavati sUvA ! - ejana. 3. upADo rama-yazana i "putra' vizaMdarakhapuruM papetati thAva..... | "yag' yA punAnaka vAvAva "nutanuM' kahInupata r to nAma nAnIdi... - ejana, pR. 968. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa 199 asaMsRSTa sAgArikarpiDa sAdhu-sAdhvIo mATe akalpya che. hA, gharanI bahAra kADhela tathA bIjA koInA piMDanI sAthe meLavela sAgArikapiMDa temanA mATe kalpya che. je nigraMtha-nigraMthIo gharanI bahAra kADhelA sAgArikanA asaMsRSTa piMDane saMsRSTa piMDa kare che athavA tene mATe saMmati pradAna kare che teo caturguru prAyazcittanA bhAgI bane che. koIne tyAMthI sAgArika mATe AhAra vagere Avela hoya ane sAgArike teno svIkAra karyo hoya to te sAdhu-sAdhvIo mATe akalpya che. jo sAgArika teno asvIkAra kare to te piMDa sAdhu-sAdhvIo mATe kalpya che. sAgArikanI nihRtikA (bIjAne tyAM mokalela sAmagrI) bIjAe svIkArI na hoya to te nigraMtha-nigraMthIo mATe akalpya che paraMtu jo teNe te svIkArI lIdhI hoya to te kalpya che. sAgArikano aMza arthAt hisso alaga na karyo hoya to bIjAno AMzika piMDa paNa zramaNa-zramaNIo mATe akalpya che. sAgArikano aMza alaga karyA pachI ja bIjAno aMza grahaNIya bane che. sAgArikanA kalAcArya vagere pUjya puruSo mATe taiyAra karavAmAM Avela pratihArika arthAt pAchuM vALavA yogya azanAdi sAgArika pote athavA tenA parivAranI koI vyakti sAdhu-sAdhvIne de to te agrahaNIya che. e ja rIte A prakAranuM azanAdika sAgArikanA pUjya pote de to paNa te akalpya che. pratihArika arthAt pAchuM na vALavA yogya azanAdi sAgArika athavA tenA parijano de to akalpya che paraMtu jo sAgArikanA pUjya svayaM Ape to kalpya che. nigraMtha-nigraMthIoe pAMca prakAranA vastra dhAraNa karavA kalpya che : jAMgika, bhAMgika, sAnaka, potaka ane tirITapaTTaka,pa 1. 2. 3. 4. 5. u. 2, sU. 13-16. 3. 2, sU. 17-18 . 3. 2, sU. 19. 3. 2, sU. 20-23. u. 2, sU. 24 (naqamA; trasA: tavayavaniSpanna nAkRmim, sUtre prAtattvAr mAropa:, bhaGgA atasI tanmayaM bhAGgikam, sanasUtramayaM sAnakam, potakaM kArpAsikam, tirITa: vRkSavizeSastasya ya paTTo valkalakSaNastanniSpannaM tirITapaTTakaM nAma paJcamam) . Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 aMgabAhya Agamo zramaNa-zramaNIoe pAMca prakAranA rajoharaNa rAkhavAM kahyuM che : aurNika, auSTrika, sAnaka, vaccakacippaka ane muMjacippaka. 1 tRtIya uddeza : tRtIya uddezamAM ekatrIsa sUtro che. upAzrayapraveza saMbaMdhI prathama sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMthoe nircathIonA upAzrayamAM besavuM, sUvuM, khAvuM, pIvuM, svAdhyAya, dhyAna, kAyotsarga ItyAdi kaMIpaNa na karavuM joIe. bIjA sUtramAM nigraMthIone nigraMthonA upAzrayamAM besavA vagerenI manAI karavAmAM AvI che. carmaviSayaka cAra sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMthIoe romayukta - saloma carmano besavA vageremAM upayoga karavo akathya che. nigraMtha gRhastha dvArA paribhoga karAyela - vaparAzamAM lIdhela salomacarya eka rAta mATe potAnA upayogamAM laI zake che. tyArapachI te mAlikane pAchuM ApI devuM joIe. nigraMthanigraMthIoe kRtna arthAt varNa-pramANAdithI pratipUrNa carmano upayoga athavA saMgraha karavo akathya che. teo akRtna carmano upayoga ane saMgraha karI zake vastraviSayaka sUtromAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe kRtna vastrano saMgraha ane upayoga karavo akathya che. temaNe akRtna vastrano saMgraha ane upayoga karavo joIe. e ja rIte sAdhu -sAdhvIoe abhinna arthAtu achinna (phADyuM na hoya tevuM) vastra kAmamAM na levuM joIe. nigraMthIoe avagrahAnaMtaka (guhyadezapidhAnaka - kaccha) tathA avagrahapaTTaka (guhyadezAcchAdaka - paTTo)no upayoga karavo joIe. trikRtna viSayaka sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke prathama vAra dIkSA lenAra sAdhue rajoharaNa, gocchaka, pratigraha (pAtra) ane traNa AkhAM vastro (jemAMthI Avazyaka upakaraNa banI zake) laIne pravrajita thavuM joIe. pUrvapravrajita sAdhue C 1. u. 2, sU. 25, ('gaufi' >>LAnAmULafpavRttayuM, 'maNi' 3STronivRtta, 'sAnakaM' sanavRkSavalkAd jAtam, 'vaccakaH' tRNavizeSastasya 'cippakaH' kuTTitaH tvagrUpaH tena niSpannaM vaccakacippakam, 'muJjaH' zarastambastasya cippakAd jAtaM muJjacippakaM nAma paJcamamiti). 2. raMga vagere vaDe jeno AkAra AkarSaka ane suMdara banAvavAmAM Avyo hoya te kRtna vastra che. abhinna vastra phADyA vagaranA AkhA vastrane kahe che, bhale te sAduM hoya ke raMgIna, zramaNazramaNIo mATe A baMne prakAranAM vastrono niSedha karavAmAM Avyo che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' 201 bRhatkalpa pharI dIkSA grahaNa karatI veLAe navI upadhi na letAM potAnI jUnI upadhi sAthe ja dIkSita thavuM joIe. catuHkRtsna viSayaka sUtramAM pahelI vAra dIkSA lenArI sAdhvI mATe cAra AkhA vastronuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. bAkInAM upakaraNo sAdhunAM jevAM ja samajavAM joIe. samavasaraNa saMbaMdhI sUtramAM graMthakAre batAvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe prathama samavasaraNa arthAt varSAkALamAM vasra grahaNa karavAnuM akalpya che. dvitIya samavasaraNa arthAt RtubaddhakALa hemaMta-grISma RtumAM vastra levAmAM koI doSa nathI. yathArAtmikavastraparibhAjanaprakRta sUtramAM nigraMtha-nigraMthIoe yathAratnAdhika arthAt nAnA-moTAnI maryAdA anusAra vastra-vibhAjana karavAno Adeza ApavAmAM Avyo che. e ja rIte sUtrakAre yathArAtvika zayyA-saMstAraka paribhAjananuM paNa vidhAna karyuM che ane batAvyuM che ke kRtikarma - vaMdanAdi karmanA viSayamAM paNa A ja niyama lAgu paDe che. aMtaragRhasthAnAdiprakRta sUtramAM AcArye batAvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe gharanI aMdara athavA be gharonI vacce besavuM, sUvuM vagere akalpya che. koI rogI, vRddha, tapasvI vagere bebhAna thaI jAya athavA paDI jAya to besavA vageremAM koI doSa nathI. nigraMtha-nigraMthIoe aMtaragRhamAM cAra-pAMca gAthAonuM AkhyAna na karavuM joIe. eka gAthA vagerenuM AkhyAna UbhA-UbhA karI zakAya che. zayyA-saMstAraka saMbaMdhI sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che nigraMtha-nigraMthIoe prAtihArika (pAchA ApavA yogya) upakaraNo mAlikane soMpyA vinA anyatra vihAra na karavo joIe. zayyAtara arthAt makAnamAlikanA zayyA-saMstArakane potAne mATe pAtharelA rUpamAM na choDatAM vikherIne vyavasthita karyA pachI ja anyatra vihAra karavo joIe. potAnI pAsenA zayyAtaranA zayyA-saMstArakane jo koI corI jAya to tenI tapAsa karavI joIe ane pAchA maLatAM zayyAtarane soMpI devA joIe. pharI AvazyakatA hoya to yAcanA karI teno upayoga karavo joIe. avagraha viSayaka sUtromAM sUtrakAre e vAta para prakAza pADyo che ke je divase koI zramaNa vasati tathA saMstArakano tyAga kare e ja divase bIjA zramaNa tyAM AvI jAya to paNa eka divasa sudhI pahelAMnA zramaNono avagraha (adhikAra) *cAlu rahe che. senAprakRta sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke grAma, nagara vagerenI bahAra senAno paDAva hoya to nigraMtha-nigraMthIoe te ja divase bhikSAcaryA karI potAnA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 aMgabAhya Agamo nivAsasthAne pAchA pharI javuM joIe. Ama na karavAthI prAyazcittanA bhAgIdAra thavuM paDe che. avagrahapramANaprakRta sUtramAM graMthakAre batAvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe cAre bAju savA varga yojanAno avagraha rAkhIne grAma, nagara vageremAM rahevuM kalpe che. caturtha uddezaH caturtha udezamAM sADatrIsa sUtro che. prAraMbhika sUtromAM AcArye batAvyuM che ke hastakarma, maithuna ane rAtribhojana anuddhAtika arthAt guruprAyazcittane yogya che. duSTa, pramatta ane anyonyakAraka mATe pArAcika prAyazcittanuM vidhAna che. sAdharmika sainya, anya dhArmika stanya ane hastAtAla (hastAtADana-muSTi vagere dvArA prahAra) anavasthApya prAyazcittane yogya che. paMDaka, vAtika ane klIba pravrayA mATe ayogya che. eTaluM ja nahi, teo muMDana, zikSA, upasthApanA, saMbhoga (eka maMDaLImAM bhojana), saMvAsa ItyAdi mATe paNa ayogya che. avinIta, vikRtipratibaddha ane avyavazamita-prAkRta (krodhAdi zAMta na karanAra) vAcanA - sUtro vagere bhaNAvavA mATe ayogya che. vinIta, vikRtivihIna ane upazAMtakaSAya vAcanA mATe sarvathA yogya che. duSTa, mUDha ane vyagrAhita (viparIta bodhamAM daDha) duHsaMjJApya che arthAta muzkelIthI samajAvavA pAtra che. teo upadeza, pravrayA vagerenA adhikArI che. aduSTa, amUDha tathA azrugrAhita upadeza vagerenA adhikArI che." - nirgathI glAna - 2Na avasthAmAM hoya tathA koI kAraNasara potAnA pitA, bhrAtA, putra vagerenI sahAya laI uThe-bese to tene cAturmAsika prAyazcitta - 1. vinayapiTakanA pArAjika prakaraNamAM maithunasevana mATe pArAjika prAyazcittanuM vidhAna che. pArAjikano artha che bhikSune bhikSapaNAmAMthI hameMza mATe dUra karavo. 2. uM. 4, sU. 4 ('pa :' napuM, "vAto' nAma thavA nimittatathA vA kASAyitaM bhavati tadA na zaknoti vedaM dhArayituM yAvanna pratisevA kRtA, 'klIba:' asamarthaH). vinayapiTakanA upasaMpadA ane pravrajayA prakaraNamAM pravrayAne mATe ayogya vyaktino vistArathI vicAra karavAmAM Avyo che. 3. uM. 4, sU. 5-9, 4. uM. 4, sU. 10-1. 5. u. 4, . 12-3 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa 203 guruprAyazcittanuM sevana karavuM paDe che. e ja rIte rugNa nigraMtha potAnI mAtA, bhaginI, putrI vagerenI sahAya le to tene paNa cAturmAsika prAyazcittanuM sevana karavuM paDe che. nigraMtha-nigraMthIoe kAlAtikrAMta tathA kSetrAtikrAMta azana vagere grahaNa karavuM akalpya che. prathama pauruSI (prahara)mAM lAvela AhAra caturtha pauruSI sudhI rAkhavAnuM akalpya che. kadAca ajANatA AvAM prakArano AhAra rahI paNa jAya to te na pote khAvo joIe, na bIjA sAdhune Apavo joIe. ekAMta nirdoSa sthAna joIne tenI yatanApUrvaka pariSThApanA karI devI joIe tene sAvadhAnIpUrvaka mUkI devo joIe. nahi to cAturmAsika laghu prAyazcittanA bhAgI banavuM paDe che. e ja rIte kSetranI maryAdAnuM ullaMghana karavAthI paNa cAturmAsika laghu prAyazcittanuM sevana karavuM paDe che. bhikSAcaryAmAM ajANatAM aneSaNIya snigdha azana vagere levAI gayuM hoya to te anupasthiti-zramaNa (anAropitamahAvrata)ne ApI devuM joIe. jo tevo zramaNa na maLe to tenI nirdoSa bhUmimAM pariThApanA karI devI joIe. 3 kalpasthita arthAt AcelakyAdi dasa prakAranA kalpamAM sthita zramaNo mATe banAvelo AhAra vagere akalpasthita zramaNo mATe kalpya che, kalpasthita zramaNo mATe nahi. je AhAra vagere akalpasthita zramaNo mATe banAvavAmAM Avyo hoya te kalpasthita zramaNo mATe akalpya gaNAya che paraMtu akalpasthita zramaNo mATe kalpya gaNAya che. kalpasthitano artha che paMcayAmadharmapratipanna paMcayAmika tathA akalpasthitano artha che caturyAmadharmapratipatra - cAturyAmika. koI nigraMthane jJAnAdi kAraNe anya gaNamAM upasaMpadA levI hoya bIjA samudAya sAthe vicaravuM hoya to AcArya vagerenI anumati levI anivArya che. e ja rIte AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka vageree paNa potAnA samudAyanI Avazyaka vyavasthA karIne ja anya gaNamAM sammilita thavuM joIe.pa - 1. u. 4, sU. 14-5. 4. u. 4, sU. 19 saMdhyA samaye athavA rAte koI sAdhu athavA sAdhvI marI jAya to bIjA sAdhuo athavA sAdhvIoe tenA mRta zarIrane rAtabhara yogya rIte rAkhavuM joIe. prAtaHkALe gRhasthane tyAMthI vAMsa vagere lAvI mRtakane bAMdhI jaMgalamAM nirdoSa bhUmi 2. u. 4, sU. 16-7 5. u. 4, sU. 20-8. -M -- 3. u. 4, sU. 18 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 aMgabAhya Agamo - joI pratiSThApita karI devuM joIe * pAchA soMpI devA joIe.1 tyajI devuM joIe tathA vAMsa vagere gRhasthane bhikSue gRhastha sAthe adhikaraNa - jhadhaDo karyo hoya to tene zAMta karyA vinA bhikSue bhikSAcaryA vagere karavI akalpya che. parihArakalpamAM sthita sAdhune AcArya-upAdhyAya Indramaha vagere utsavanA divase vipula bhakta-pAnAdi apAvI zake che. te sivAyanA samayamAM tema karI zakatA nathI. jyAM sudhI temanI vaiyAvRtya - sevAno prazna che, koIpaNa prakAranI sevA karI-karAvI zakAya che. - nigraMtha-nigraMthIoe nIcenI pAMca mahAnadIo eka mahinAmAM ekathI adhikavAra pAra na karavI joIe : gaMgA, yamunA, sarayU, kozikA ane mahI. airAvatI vagere chIcharI nadIo mahinAmAM be-traNa vAra pAra karI zakAya che. jemAM manuSya sArI rIte Ubho na rahI zake evA ghAsanA nirdoSa gharamAM sAdhusAdhvIoe hemaMta-grISma RtumAM rahevAno niSedha che. jo AvA prakAranA gharamAM sArI rIte UbhuM rahI zakAya to temAM sAdhu-sAdhvIo hemaMta-grISma RtumAM rahI zake che. jo ghAsa vagerenuM banAveluM nirdoSa ghara manuSyanA be hAthathI ochuM UMcuM hoya to te sAdhu-sAdhvIo mATe varSARtumAM rahevAyogya nathI. jo A prakAranuM ghara manuSyanA be hAthathI vadhu UMcuM hoya to temAM sAdhu-sAdhvIo varSARtumAM rahI zake che. paMcama uddeza pAMcamA uddezamAM brahmApAya vagere dasa prakAranA viSayo saMbaMdhI beMtAlIsa sUtro che. brahmApAya saMbaMdhI prathama cAra sUtromAM AcArye batAvyuM che ke jo koI deva strInuM rUpa dhAraNa karI sAdhuno hAtha pakaDe ane te sAdhu te hastasparzane sukhajanaka mAne to tene abrahmanI prApti thAya che arthAt te maithunapratisevananA doSano bhAgI bane che ane tene cAturmAsika guru prAyazcittano bhAgI thavuM paDe che. e ja rIte sAdhvI mATe paNa uparyukta avasthAmAM (puruSanA hAthano sparza thayo hovAthI) cAturmAsika guru prAyazcittanuM vidhAna che. adhikaraNa viSayaka sUtramAM ema batAvAyuM che ke jo koI bhikSu kleza zAMta karyA vinA ja bIjA gaNamAM jaI bhaLe ane te gaNanA AcAryane A vAtanI 1. u. 4, sU. 29 2. u. 4, sU. 30 4. u. 4, sU. 32-3 (airAvatI nadI kuNAlA nagarInI pAse che.) 5. u. 4, rR. 347. . 3. u. 4, sU. 31 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa jANa thAya ke A sAdhu kalaha karIne Avyo che to tene pAMca rAta-divasanuM chedaprAyazcitta ApavuM joIe tathA potAnI pAse rAkhI samajAvI-manAvI zAMta karI pharI potAnA gaNamAM mokalI Apavo joIe. 205 saMskRtAsaMskRtanirvicikitsaviSayaka sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke sazakta athavA azakta bhikSu sUryanA udaya ane anasta pratye niHzaMka thaIne bhojana karato hoya ane pachI jANa thAya ke sUrya ugyo ja nathI athavA asta thaI gayo che ane ema jANa thatAM ja bhojana choDI de to tenuM rAtribhojanaviramaNavrata akhaMDita rahe che. sUryodaya ane sUryAsta pratye zaMkAzIla thaIne AhAra karanAranuM rAtribhojanaviramaNavrata khaMDita thaI jAya che. udgAraprakRta sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe oDakAra vagere Ave tyAre thUMkIne moDhuM sApha karI levAthI rAtribhojanano doSa lAgato nathI. AhAraviSayaka sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke AhAra vagere grahaNa karatI vakhate sAdhu-sAdhvInA pAtramAM dvIndriyAdika jIvo, bIja, 2ja vagere AvI paDe to tene yatanApUrvaka kADhI AhArane zuddha karIne khAvo joIe. jo raja vagere AhAramAMthI na nIkaLI zake to te AhAra lenAra pote na khAya, anya sAdhusAdhvIone paNa na khavaDAve paraMtu ekAMta nirdoSa sthAnamAM pariSThApita karI de. AhArAdi letI vakhate sacitta pANInAM TIpAM AhAramAM paDI jAya ane te AhAra garama hoya to te khAvAmAM koI doSa nathI, kema ke temAM paDela TIpAM acitta banI jAya che. jo te AhAra ThaMDo hoya to te pote na khAvo joIe, na bIjAne khavaDAvavo joIe paraMtu ekAMta sthAnamAM yatanApUrvaka rAkhI devo joIe. brahmarakSAviSayaka sUtromAM batAvavAmAM AvyuM che ke pezAba vagere karatI veLAe sAdhu-sAdhvInI koI Indriyano pazu-pakSI sparza kare ane te tene sukhadAyI mAne to tene cAturmAsika guru prAyazcitta lAge che. nigraMthInA ekAkIvAsa vagereno niSedha karatA sUtrakAra kahe che ke nigraMthIe ekalA rahevuM akalpya che. e ja rIte sAdhvIe nagna rahevuM, pAtrarahita rahevuM, vyutkRSTakAya banIne (zarIrane zithila rAkhIne) rahevuM, grAma vagerenI bahAra AtApanA levI, utkaTukAsane besI kAyotsarga karavo, virAsane besI kAyotsarga karavo, daMDAsane besI kAyotsarga karavo, lagaMDazAyI banI kAyotsarga karavo, AkuMcanapaTTa (paryastikApaTTa) rAkhavo, sAvazraya sAvazrayaM nAma yasya pRSThato'vaSTambho bhavati / 1. pIThavALuM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 aMgabAhya Agamo Asana para besavuM-sUvuM, saviSANa pITha-phalaka para besavuM-sUvuM, nAlayukta alAbupAtra rAkhavuM, savRtta pAdakesarikA' rAkhavI, dArudaMDaka (pAdaprIMchanaka) rAkhavuM vagere paNa kaya nathI. mokaviSayaka sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha-nigraMthIoe paraspara moka (pezAba athavA ghUMka)nuM Acamana karavuM pAna karavuM akathya che. rogAdika kAraNosara tema karavAnI chUTa che.. parivAsita prakRti prathama sUtramAM nigraMtha-nigraMthIoe parivAsita arthAta rAtamAM rAkhelo AhAra khAvAnI manAI karavAmAM AvI che. bAkInA sUtromAM parivAsita Alepana, parivAsita tela vagereno upayoga karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. parihArakalpa viSayaka sUtramAM batAvavAmAM AvyuM che ke parihArakalpamAM sthita bhikSue jo sthavira vagerenA AdezathI bIjA sthaLe javuM paDe to tarata javuM joIe ane kAma pUruM karI pAchA pharI javuM joIe. Ama karavAmAM jo caritramAM koI prakArano doSa lAge to tenuM yathAyogya prAyazcitta karavuM joIe. pulAkabhaktaprakRta sUtramAM sUtrakAre e vAta para jora dIdhuM che ke sAdhvIone eka sthAnamAMthI pulakabhakta arthAta sarasa AhAra (bhAre bhojana) maLI jAya to te divase te ja AhArathI saMtoSa mAnatAM bIjI jagyAe vadhu AhAra levA mATe javuM na joIe. jo te AhArathI pUruM peTa na bharAya to bIjI vAra bhikSA mATe javAmAM koI bAdha nathI. SaSTha uddeza : SaSTha udezamAM vIsa sUtro che. temAM batAvavAmAM AvyuM che ke nigraMtha nircathIoe nimnalikhita cha prakAranA vacano bolavA na joIe : alIkavacana, hIlitavacana, khisitavacana, paruSavacana, gAhasthikavacana ane vyavazamitAdIraNa-vacana. kalpa (sAdhvAcAra)nA vizuddhimUlaka cha prastAra (prAyazcittanI racanAvizeSa) che : prANAtipAtano Aropa lagAvanAra saMbaMdhI prAyazcitta, mRSAvAdano Aropa lagADanAra saMbaMdhI prAyazcitta, adattAdAnano Aropa lagADanAra saMbaMdhI prAyazcitta, aviratikA (strI) athavA abrahma (mathuna)no Aropa lagADanAra saMbaMdhI prAyazcitta, apuruSa-napuMsakano Aropa lagADanAra saMbaMdhI prAyazcitta ane dAsano Aropa lagADanAra saMbaMdhI prAyazcitta, 1. "pAdakesariyA NAma DaharayaM cIraM / asaIe cIrANAM dArue bajjhati" iti cUrNau / . 2. u. 6, sU. 1 3. u. 6, sU. 23 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhatkalpa 207 nigraMthanA pagamAM kAMTA vagere lAge ane nigraMtha te kADhavAmAM asamartha hoya to nigraMtha te kADhI zake che. e ja rIte nircathanI AMkhamAM macchara vagere paDI jAya to nigraMthI tene potAnA hAthe kADhI zake che. A ja vAta nigraMthIonA paganA kAMTA ane AMkhanA macchara vagere viSayamAM samajavI joIe.' sAdhu DUbato hoya, paDe, lapasI paDe evA samaye sAdhvI tema ja sAdhvInA DUbavA vagere samaye sAdhu hAtha vagere pakaDI eka-bIjAne DUbavAmAMthI bacAvI zake che. vikSiptacitta nigraMthIne nirgatha potAnA hAthe pakaDIne tenA sthAne pahoMcADI de to tene koI doSa lAgato nathI. e ja rIte dIptacitta sAthvIne paNa sAdhu potAnA hAthe pakaDI upAzraya sudhI pahoMcADI zake che. sAdhvAcAranA cha parimaMtha - vyAdhAtaka kahevAmAM AvyA che : kaukucita (kuceSTA), maukharika (vAcALatA), cakSurlola, tittiNika (khedayukta), IcchAlobha ane bhijjAnidAnakaraNa (lobhavaza nidAnakaraNa). cha prakAranI kalpasthiti kahevAmAM AvI che : sAmAyikasaMyatakalpasthiti, chedopasthApanIya saMyatakalpasthiti, nirvizamAnakalpasthiti, nirviSTakAyikakalpasthiti, jinakalpasthiti ane vikalpasthiti. kalpazAstrokta sAdhvAcAranI maryAdAnuM nAma kalpasthiti che. bRhatkalpasUtranA A paricayathI spaSTa thAya che ke A laghukAya graMthanuM jaina AcArazAstranI dRSTie vizeSa mahattva che. sAdhu-sAdhvIonA jIvana tema ja vyavahArasaMbaMdhI aneka mahattvapUrNa vAtonuM sunizcita vidhAna AnI vizeSatA che. A ja vizeSatAnA kAraNe A zAstra kalpazAstra (AcArazAstra) kahevAya che. 1. u. 6, sU. 3-6. 2. u . 6, sU. 7-9. 3. uM. 6, sU. 10-18. 4. uM. 6, sU. 18 (Ano vizeSa artha vRtti vageremAM jovo joIe).---- 5. 3. 6, sU. 20. . Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prakaraNa vyavahAra bRhatkalpa ane vyavahAra eka bIjAnAM pUraka che. bRhatkalpanI mAphaka vyavahAra paNa gadyamAM ja che. temAM dasa uddeza che ane lagabhaga 300 sUtro che. prathama uddezamAM niSkapaTa ane sakapaTa Alocaka, ekalavihArI sAdhu vagere saMbaMdhI prAyazcitto para prakAza pADavAmAM Avyo che. dvitIya udezamAM samAna samAcArIvALA doSI sAdhuo saMbaMdhI prAyazcitta, sadoSa, rogI vagerenI vaiyAvRttva sevA, anavasthita vagerenI punaHsaMyamamAM sthApanA, gaccha tyajIne pharI gacchamAM sammilita thanArAonI parIkSA ane prAyazcittadAna, sAdhuono pArasparika vyavahAra vagere viSayo para prakAza pADavAmAM Avyo che. tRtIya uddezamAM nIcenI vAto para vicAra karavAmAM Avyo che H gacchAdhipati thanArA sAdhunI yogyatA, padavIdhArIono AcAra, taruNa sAdhauno AcAra, gacchamAM rahIne athavA gaccha choDIne anAcAranuM sevana karanArAo mATe prAyazcitta, mRSAvAdIne padavI ApavAno niSedha, caturtha uddezamAM nIcenA viSayono samAveza che : AcArya vagere padavIdhArIono parivAra, AcArya vagerenI sAthe vihAramAM rahenAro parivAra, AcArya vagerenuM avasAna ane sAdhuonuM kartavya, yuvAcAryanI sthApanA, jJAnAdi nimitte anya gacchamAM javuM vagere. paMcama uddezamAM sAdhvIonA AcAra, sAdhu-sAdhvIno pArasparika vyavahAra, 1.(a) saM. jinendrarmANa, harSapuSpAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra,I.sa. 1977; ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, 1980. (A) mu. kanaiyAlAla Agama, anuyoga prakAzana, sAMDerAva (pAli), i.sa.1980. (i) gujarAtI anuvAda sahita - jIvarAja ghelAbhAI dozI, amadAvAda, I.sa. 1925. niryukti, bhASya tathA malayagiri viracita vivaraNa yukta kezavalAla premacaMda, amadAvAda, vi. saM. 1982-85. (i) (6) saMskRta vRtti sahita- ghAsIlAla, a. bhA. zve. sthA. jaina zAstrodvAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1969. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 vyavahAra AcAryAdinI prAyazcitta pradAna karavAnI yogyatA, sAdhu-sAdhvInI pArasparika vaiyAvRtya vagere para prakAza pADavAmAM Avyo che. chaThThA udezamAM nIcenI vAtono vicAra karavAmAM Avyo che : sAdhuoe saMbaMdhIonA ghera kevI rIte javuM joIe, AcArya-upAdhyAya vagerenA kayA atizayo che, zikSita ane azikSita sAdhuomAM zuM vizeSatA che, khullA ane DhAMkelA sthAnamAM rahevAnI zuM vidhi che, maithunecchA mATe zuM prAyazcitta che, anya gacchamAMthI AvanAra sAdhu-sAdhvIo sAthe kevo vyavahAra karavo joIe vagere. sAtamA udezamAM nIcenA viSayono samAveza karavAmAM Avyo che : saMbhogI (paraspara AhAra-vihArano saMbaMdha rAkhanArA) sAdhu-sAdhvIno paraspara vyavahAra, sAdhu-sAdhvInI dIkSA, sAdhu-sAdhvInA AcAranI bhinnatA, sAdhu-sAdhvIne padavI pradAna karavAno yogya kALa, rAjyavyavasthAmAM parivartana thAya tyAre sAdhuonuM kartavya ityAdi. AThamA udezamAM zayAsaMsmAraka vagere vividha upakaraNo grahaNa karavAnI vidhi para prakAza pADavAmAM Avyo che. navamA udezamAM zaThAcara-sAgArika (makAnamAlika)nA atithi vagerenA AhAra saMbaMdhI vidhivizeSano vicAra karatAM bhikSupratimAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. dasamA udezamAM yavamadhya-pratimA, vajamadhya-pratimA, pAMca prakAranA vyavahAra ane bAladIkSAnI vidhi para vizeSa prakAza pADavAmAM Avyo che. prathama udeza : pahelA udezamAM prAraMbhamAM sUtrakAre batAvyuM che ke mAsika prAyazcittane yogya doSanuM sevana karI tenI AcArya vagere samakSa kapaTarahita AlocanA karanArA sAdhue ekamAsika prAyazcitta ja karavuM paDe che, jyAre kapaTayukta Alocaka tenAthI bamaNA arthAt dvimAsika prAyazcittano bhAgI bane che. dvimAsika prAyazcittane yogya niSkapaTa Alocakane dvimAsika ane sakapaTa Alocakane trimAsika prAyazcittanA bhAgI banavuM paDe che. e ja rIte, tri, catura, paMca ane adhikamAM adhika pamAsika prAyazcittanuM vidhAna che. paMcamAsika prAyazcittane yogya niSkapaTa Alocakane paMcamAsika ane sakapaTa Alocakane pamAsika prAyazcitta lAge che. taduparAMta sakapaTa ane niSkapaTa koI paNa prakAranA Alocana mATe SamAsika prAyazcittanuM vidhAna che. aneka doSonuM sevana karanArA mATe batAvavAmAM AvyuM che ke aneka doSomAMthI jenuM pahelAM sevana karavAmAM AvyuM hoya tenI pahelAM AlocanA kare ane jenuM pachI sevana karavAmAM AvyuM hoya tenI pachI AlocanA kare. A rIte AlocanA karatAM karatAM badhA doSonuM eka sAthe prAyazcitta kare. prAyazcitta karatAM pharI doSa lAge to pharI tenuM prAyazcitta karavuM joIe. prAyazcitta samApta thatAM ja koI doSa lAge to pharIthI prAyazcittano prAraMbha karavo joIe. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo prAyazcittanuM sevana karanAra sAdhue sthavira vagerene pUchIne ja anya sAdhuo sAthe uThavuM-besavuM joIe. temanI AjJAnuM ullaMghana karI koInI sAthe uThanA2-' besanArane jeTalA divasa sudhI AjJAnuM ullaMghana karyuM hoya teTalA ja divasanuM chedaprAyazcitta Ave che arthAt teTalA divasa tenI dIkSAnI samayagaNanAmAM ochA thaI jAya che. parihArakalpamAM rahela arthAt pArihArika prAyazcittanuM sevana karanAra sAdhu potAnA AcAryanI AjJAthI vacamAM ja parihArakalpano tyAga karI sthavira vagerenI vaiyAvRtya mATe anyatra jaI zake che. sAmarthya hoya to parihArakalpanuM sevana karatAM karatAM javuM joIe. sAmarthya na hoya to teno tyAga karavo joIe. 210 ekalavihArI sAdhunA viSayamAM sUtrakAra kahe che ke koI sAdhu gaNano tyAga karI ekalo ja vicare ane ekalo vicarato te potAne zuddha AcAranuM pAlana karavAmAM asamartha mAnI pharI te ja gaNamAM sammilita thavA Icche to tene AlocanA vagere karAvI prathama dIkSAno cheda karI - bhaMga karI bIjI dIkSA aMgIkAra karAvavI joIe. je niyama sAmAnya ekalavihArI sAdhu mATe che te ja ekalavihArI gaNAvacchedaka, AcArya vagerene mATe paNa che. zithilAcArIo mATe paNa A ja prakAranuM vidhAna che. AlocanA konI pAse karavI joIe ? teno uttara ApatAM sUtrakAra kahe che ke AcArya-upAdhyAya vagerenI upasthitimAM temanI ja pAse AlocanA, pratikramaNa, prAyazcitta vagere karIne vizuddha thavuM joIe. AcArya vagerenI anupasthitimAM saMbhogI (sahabhojI), sAdharmika (samAnadharmI), bahuzruta vagerene pAse AlocanA levAnuM kalpe che. kadAcita saMbhogI vagere paNa najIka na hoya to jyAM anya gaNanA saMbhogI, bahuzruta vagere hoya tyAM jaI AlocanA karI prAyazcitta aMgIkAra karavuM joIe. kadAca A jAtanA sAdhuo paNa jovAmAM na Ave to jyAM sArUpika (sArU viya--sadoSI) bahuzruta sAdhu hoya tyAM jaI prAyazcitta karavuM joIe. sArUpika bahuzruta sAdhunA abhAvamAM bahuzruta zramaNopAsaka (zrAvaka) ane tenA abhAvamAM samabhAvI samyagdaSTi gRhastha pAse jaI prAyazcitta grahaNa karavuM joIe. A badhAnA abhAvamAM gAmanI bahAra jaI pUrva athavA uttara dizA sAme UbhA rahI baMne hAtha joDI potAnA aparAdhanI AlocanA karatAM prAyazcitta levuM joIe. 1. jadhanya traNa varSa, madhyama pAMca varSa ane utkRSTa vIsa varSano dIkSita sAdhu sthavira kahevAya che. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 2 1 1 dvitIya uddeza vyavahAranA bIjA udezamAM graMthakAre batAvyuM che ke eka samAna sAmAcArI (AcAranA niyamo) vALA be sAdharmiko sAthe hoya ane temAMthI koI eke doSasthAnanuM sevana karyuM hoya to bIjAnI sanmukha prAyazcitta aMgIkAra karavuM joIe. prAyazcitta karanAranI vaiyAvRjya vagereno bhAra bIjA sAdhu para ja rahe che. e sAthenA sAdharmikomAMthI baMnee doSa-sthAnanuM sevana karyuM hoya to kramaza: ekanI pachI bIjAnI sAme AlocanA karIne prAyazcitta karavuM joIe ane paraspara vaiyAvRtya karavI joIe. aneka sAdharmika sAdhuomAMthI koI eka sAdhue aparAdha karyo hoya to gItArtha (zAstrajJa) sAdhunuM kartavya che ke te tene prAyazcitta Ape. kadAca badhA sAdhuoe aparAdha sthAnanuM sevana karyuM hoya to pahelAM temAMthI ekane mUkIne bAkInA prAyazcitta svIkAra kare ane temanuM prAyazcitta pUruM thatAM te paNa prAyazcitta karI le. parihArakalpasthita sAdhu kadAca ruNa thaI jAya to tene gacchanI bahAra kADhavo akathya che. jyAM sudhI te svastha na thaI jAya, tenI vaiyAvRtya karAvavI gaNAvacchedakanuM kartavya che. svastha thayA pachI tene thoDuM prAyazcitta ApI devuM joIe kema ke teNe sadoSAvasthAmAM potAnI sevA karAvI che. te ja prakAre anavasthApya ane pArAMcika prAyazcitta karanArane paNa ruNAvasthAmAM gacchanI bahAra na kADhavA joIe. kSitacitta (jenuM citta apamAnAdinA kAraNe vikSipta thaI gayuM hoya) sAdhune gacchanI bahA kADhavAnuM gaNAvacchedane akathya che. jyAM sudhI tenuM citta sthira na thaI jAya, tenI yathocita sevA karavI joIe. svastha thayA pachI tene nAmamAtranuM prAyazcitta ApavuM joIe. te ja rIte dIptacitta (januM citta abhimAnAdinA kAraNe udIpta thaI gayuM hoya), unmAdaprApta, upasargaprApta, sAdhikaraNa (krodhAdinA AvezathI yukta), saprAyazcitta (prAyazcittathI ati vyAkuLa) vagerene gacchanI bahAra kADhavAnuM akathya che. anavasthApya tapa (navama prAyazcitta) karanAra sAdhune gRhasthaliMga dhAraNa karAvyA vinA saMyamamAM sthApita karavAnuM niSiddha che kema ke teno aparAdha eTalo moTo hoya che ke tema karyA vagara tenuM pUruM prAyazcitta nathI thaI zakatuM ane bIjA sAdhuonA manamAM te prakAranA aparAdha pratye bhaya utpanna thAya che. A ja prakAre pArAcika tapa (dazama prAyazcitta)vALA sAdhune paNa gRhasthano veSa paherAvyA pachI ja punaH saMyamamAM sthApita karavo joIe. prAyazcittadAtAne te paNa adhikAra che ke te gRhasthano veSa na paherAvatAM anya prakArano veSa paNa paherAvI zake che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 1 2 aMgabAhya Agamo aneka pArivArika (prAyazcittavALA) ane apArivArika sAdhuo eka sAthe bhojana karavA Icche, te yogya nathI. pArihArika sAdhuonI sAthe tapa pUrNa thayA vinA apArihArika sAdhuoe bhojana na karavuM joIe kema ke je tapasvI che temanuM tapa pUruM thayA pachI eka mahinAnA tapa pachI pAMca divasa yAvatu cha mahinAnA tapa pachI eka mahino vyatIta thaI gayA pahelAM temanI sAthe koI bhojana nathI karI zakatuM. kema ke A divasomAM temane vizeSa prakAranA AhAranI AvazyakatA rahe che je bIjAone mATe jarUrI nathI hoto. tRtIya udezaH - trIjA udezamAM batAvavAmAM AvyuM che ke koI sAdhunA manamAM potAno alaga gaNa - gaccha banAvIne vicAravAnI IcchA hoya paraMtu te AcArAMgAdi sUtro na jANato hoya to ziSyAdi parivAra sahita hovA chatAM paNa alaga gaNa banAvIne svecchAcArI thavuM tene zobhA nathI ApatuM. jo te AcArAMgAdi sUtronA jJAtA hoya to te potAno alaga gaNa banAvIne vicArI zake che paraMtu tema karavA mATe sthaviranI anumatI levI anivArya che. sthaviranI IcchA viruddha alaga gaNa banAvIne vicaranArane teTalA ja divasanA cheda athavA pArivArika prAyazcittanA bhAgI thavuM paDe che. tenI sAthenA sAdharmika sAdhuo mATe koI prakAranA prAyazcittanuM vidhAna nathI. upAdhyAya-padanI yogyatAonuM varNana karatAM sUtrakAra kahe che ke je traNa varSanA dIkSA-paryAyavALo che, nigraMthanA AcAramAM kuzaLa che, saMyamamAM pravINa che, AcArAMgAdi pravacana-zAstromAM niSNAta che, prAyazcitta devAmAM samartha che, gaccha mATe kSetrAdino nirNaya karavAmAM kuzaLa che, nirdoSa AhArAdi zodhavAmAM pravINa che, saMkSiNa pariNAmomAM aspRSTa che, cAritravAna che, bahuzruta che tene upAdhyAyanA pada para pratiSThita karavo kalpa che. je pAMca varSanA nircathaparyAyavALo che, zramaNanA AcAramAM kuzaLa che, pravacanamAM pravINa che, yAvata ochAmAM ochuM dazAzrutaskaMdha, kalpa (bRhatkalpa) ane vyavahArano jJAtA che tene AcArya ane upAdhyAyanA pada para pratiSThita karavo kahyuM che. ATha varSanA dIkSAparyAyavALo zramaNa jo AcArakuzaLa, pravacanapravINa ane asaMkliSTa manavALo hoya tathA ochAmAM ochuM sthAnAMga tathA samavAyAMgano jJAtA hoya to tene AcArya, upAdhyAya, pravartinI (sAdhvIomAM mukhya), sthavira, gaNI (sUtrArthadAtA) ane gaNAvacchedaka (sAdhuono niyaMtraNakartA)nI padavI pradAna karI zakAya che. A niyamomAM apavAda paNa che. niruddha paryAyavALA arthAt kAraNavazAta saMyamamAM bhraSTa thaI punaH saMyamI bananAra eka ja divasanA dIkSAparyAyavALA sAdhune Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 213 paNa AcArya upAdhyAyanA pada para pratiSThita karI zakAya che. A prakArano sAdhu pratItikArI, vairyazIla, vizvasanIya, samabhAvI, pramodakArI, anumata tathA bahumata kuLano hovo Avazyaka che. sAthe ja tenAmAM pratIti, dharma, samabhAva vagere svakulopalabdha guNonuM hovuM paNa jarUrI che. AcArAMgAdi sUtronuM jJAna to Avazyaka che ja. A prakArano puruSa jAtisaMpanna, kuLasaMpanna ane guNasaMpanna hovAne kAraNe potAnA uttaradAyitvano samyak prakAre nirvAha karI zake che. taruNa sAdhuoe AcArya-upAdhyAyanuM dehAvasAna thaI jAya tyAre te pada para koInI pratiSThA karyA vagara rahevuM akathya che. temaNe AcArya tema ja upAdhyAyanI yogyatAvALA sAdhuone tatta6 pada para pratiSThita karI temanI AjJA anusAra ja saMyamanuM pAlana karavuM joIe. A ja rIte navadIkSita taruNa sAdhvIoe paNa pravartinI vagerenA abhAvamAM rahevuM akathya che. maithunanuM sevana karanAra sAdhuone AcAryAdinI padavI mATe Ayogya batAvatAM sUtrakAra kahe che ke je gacchathI alaga thayA vinA arthAt gacchamAM rahIne ja maithunanuM sevana kare te mAvajIvana AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNI ane gaNAvacchadakanI padavI mATe ayogya che. gacchano tyAga karIne maithunanuM sevana karanArane punaH dIkSA dhAraNa karIne gacchamAM sammilita thayA pachI traNa varSa sudhI AcAryAdinI padavI pradAna karavAno niSedha che. traNa varSa vItyA bAda jo tenuM mana sthira hoya, vikAra zAMta hoya, kaSAyAdino abhAva hoya to tene AcAryAdinA pada para pratiSThita karI zakAya che. caturtha uddeza : cothA udezamAM sUtrakAre batAvyuM che ke hemaMta ane grISmaRtumAM AcArya ane upAdhyAyanI sAthe ochAmAM ocho eka sAdhu hovo ja joIe. gaNAvacchedake hemaMta ane grISma RtumAM ochAmAM ochA be anya sAdhuo sAthe hoya tyAre ja vicaravuM joIe. varSARtumAM AcArya ane upAdhyAyanI sAthe be ane gaNAvaracchedaka nI sAthe traNa anya sAdhuonuM hovuM anivArya che. grAmAnugrAma vicaratAM potAnA gaNanA AcArya vagerenuM mRtyu thaI jAya to anya gaNanA AcArya vagerene pradhAnarUpe aMgIkAra karI rAgadveSathI rahita thaIne bhramaNa karavuM joIe. jo koI yogya AcArya te samaye upalabdha na thaI zake to potAnAmAMthI koI yogya sAdhune AcAryAdinI padavI ApIne tenI AjJA anusAra rahevuM joIe. yogya sAdhunA abhAvamAM jyAM sudhI potAnA amuka sAdharmika sAdhu na maLI jAya tyAM sudhI rastAmAM eka rAtrithI adhika na rokAtAM barAbara vihAra karatAM rahevuM joIe. rogAdi e A.-16 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 aMgabAhya Agamo vizeSa kAraNothI adhika rokAvuM paDe to koI vAMdho nathI. vinA kAraNa adhika rahevAthI teTalA ja divasanA cheda athavA parihAra prAyazcitanA bhAgI thavuM paDe che. varSARtunA divasomAM AcAryAdinuM avasAna thAya tyAre paNa A ja niyama lAgu paDe che. A ja prakAranI vizeSa paristhitimAM varSARtumAM paNa jo vihAra karavo paDe to kathya che. - AcArya-upAdhyAyAdi adhika bImAra hoya ane temane potAnA jIvananI vizeSa AzA na hoya to potAnI sAthenA sAdhuone bolAvIne kahe ke "Aryo! mAruM AyuSya pUrNa thayA pachI amuka sAdhune amuka padavI pradAna karajo.' temanA mRtyu pachI jo te sAdhu yogya pratIta thAya to tene te pada para pratiSThita karavo joIe. yogya pratIta na thavAnI dazAmAM anya yogya sAdhune te padavI pradAna karavI joIe. anya yogya sAdhu AcArAMgAdi vAMcIne kuzaLa banI jAya tyAM sudhI AcAryAdinA salAhasUcana anusAra koI paNa sAdhune asthAyI rUpe koI paNa pada para pratiSThita karI zakAya che. bIjo yogya sAdhu pravacana-kuzaLa banI jAya pachI asthAyI padAdhikArIe tarata potAnuM pada choDI devuM joIe. tema na karavAthI tene cheda athavA pArivArika tapanA bhAgI thavuM paDe che. be sAdhuo sAthe vicaratA hoya to temaNe samAna kakSAe na rahetAM yogyatAnusAra nAnA-moTA thaI rahevuM joIe. te ja rIte be gaNAvacchedako, be AcAryo, be upAdhyAyoe paNa samAnatAno dAvo karatAM sAthe rahevuM akathya che. aneka sAdhuo, gaNAvacchedako, AcAryo ane upAdhyAyoe paNa A prakAre samAna sthAnano dAvo karIne eka sAthe na rahetAM yogyatAnusAra nAnA-moTAnI sthApanA karI vaMdanAdi vyavahArapUrvaka ekabIjAnuM sanmAna karavuM joIe. sAdhvIo mATe paNa A ja niyama paMcama uddeza: pAMcamA udezamAM sAdhvIonI vihArakAlIna nyUnatama saMkhyAnuM vidhAna karatAM sUtrakAra kahe che ke pravartinI (mukhya sAdhvI)e ochAmAM ochuM be anya sAdhvIo sAthe ja zItoSNakALamAM grAmAnugrAma vicaravuM joIe. gaNAvacchedikA sAthe uparyukta kALamAM ochAmAM ochuM traNa anya sAdhvIonuM hovuM Avazyaka che. varSAkALa arthAta cAturmAsa mATe uparyukta baMne saMkhyAmAM eka-ekanI vRddhi karavAmAM AvI che. pravartinI vagerenuM mRtyu, vividha padAdhikArIonI pratiSThA vagere viSayamAM paNa A ja niyamo che je caturtha udezamAM sAdhu-samAja mATe batAvavAmAM AvyA che. vaiyAvRtyanA viSayamAM sAmAnya niyama e ja che ke sAdhu sAdhvI pAsethI athavA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 2 15 sAdhvI sAdhu pAsethI koI paNa prakAranI vaiyAvRtya - sevA na karAve. apavAda rUpe sAdhu-sAdhvI paraspara sevA-suzruSA karI zake che. A ja rIte sarpadaMza vagere koI viSama paristhitinI upasthitimAM sAdhu-sAdhvInI AvazyakatAnusAra strI athavA puruSa koI paNa auSadhopacArarUpa sevA karI zake che. te mATe koI jAtanA prAyazcittanuM vidhAna nathI. prastuta vidhAna sthavirakalpiko mATe che. jinakalpikoe koI paNa prakAranI sevA karAvavAnuM akalpa che. sevA karAve to pArihArika taparUpa prAyazcitta karavuM paDe che. SaSTa uddeza : - chaThThA udezamAM graMthakAre batAvyuM che ke koI paNa sAdhue sthaviranI anumati vagara potAnA jJAtijanone tyAM na javuM joIe. je sAdhu-sAdhvI alpazruta ane alpAgama che temaNe ekalA potAnA jJAtijano-saMbaMdhIonA ghera na javuM joIe, paraMtu potAnA bahuzruta ane bar3hAgama sAdhu-sAdhvIne sAthe laIne javuM joIe. tyAM je vastu temanA pahoMcyA pahelAM rAMdhIne taiyAra hoya te grahaNIya che, anya nahi. AcArya ane upAdhyAyanA pAMca atizaya-atizeSa (vizeSAdhikAra) hoya che : 1. bahArathI upAzrayamAM Ave tyAre temanA paga lUchIne sApha karavA, 2. temanA prajhavaNa (pezAba) vagereno yatanApUrvaka bhUmi para tyAga karavo, 3. yathAzakti temanI vaiyAvRtya karavI, 4. upAzrayanI aMdara hoya tyAre temanI sAthe aMdara rahevuM, 5. upAzrayanI bahAra hoya tyAre temanI sAthe bahAra vRkSa vagerenI nIce rahevuM. gaNAvacchedakanA be atizaya hoya che : gaNAvacchedaka upAzrayanI aMdara hoya tyAre aMdara ane bahAra rahe tyAre bahAra rahevuM. AcArAMgAdi zAstronA jJAtA sAdhu-sAdhvIo sAthe na hoya tyAre bIjA sAdhusAdhvIoe kyAMya paNa rahevAnuM akathya che. zAstrajJa sAdhu-sAdhvIo nI gerahAjarImAM rahevAthI cheda athavA pArihArika prAyazcittanA bhAgI thavuM paDe che. kAraNavizeSa athavA prayojanavizeSathI anya gacchamAMthI chuTA paDIne AvanAra sAdhu athavA sAdhvI akhaMDita AcArathI yukta hoya, zabala doSa rahita hoya, krodhAdithI asaMkliSTa hoya, potAnA doSonI AlocanA ane pratikramaNa kare, lAgelA doSanuM prAyazcitta kare to tenI sAthe samAnatAno vyavahAra karavo kathya che, anyathA nahi. 1. dazAzrutaskaMdha sUtranA dvitIya udezamAM 21 prakAranA zabala-doSo batAvavAmAM AvyA che. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 saptama uddeza : sAtamA uddezamAM darzAvavAmAM AvyuM che ke sAmAnyapaNe sAdhu strIne tathA sAdhvI puruSane dIkSA na Ape. jo koI evA sthAnamAM koI strIne vairAgya utpanna thAya ke jyAM AsapAsamAM koI sAdhvI na hoya to sAdhu tene e zarate dIkSA ApI zake ke te dIkSita thayA pachI jema bane tema jaladI tene koI sAdhvIne soMpI deze. e ja rIte sAdhvI paNa puruSane dIkSA ApI zake che. nigraMthIo mATe vikaTa dizA (je dizAmAM cora, badamAza, guMDA vagere rahetA hoya te dizA)mAM vicaravuM akalpya che, kema ke tyAM vastrAdinA apaharaNa tathA vratabhaMga vagereno bhaya rahe che. nigraMtha vikaTa dizAmAM vicarI zake che. koI sAdhuno koI evA sAdhu vagere sAthe vera-virodha thaI gayo hoya je vikaTa dizAmAM raheto hoya to teNe vikaTa dizAmAM jaIne tenI kSamA yAcanA karavI joIe, potAnA sthAnamAM rahIne nahi. koI nigraMthIno koI anya sAdhu vagere sAthe vera-virodha thaI gayo hoya ane te vikaTa dizAmAM raheto hoya to teNe tyAM kSamAyAcanA karavA mATe javAnI koI jarUra nathI. te potAnA sthAna para beThI rahIne ja tenI kSamA mAgI zake che. aMgabAhya Agamo sAdhu-sAdhvIoe vikAla-akAla-vikaTa kALamAM svAdhyAya karavo akalpya che paraMtu svAdhyAyanA kALamAM svAdhyAya karavo kalpya che. potAnI zArIrika sthiti ThIka na hoya to (vraNa AdinI avasthAmAM) svAdhyAya karavo varjita che. hA, evI sthitimAM paraspara vAcanAnuM AdAna-pradAna thaI zake che. traNa varSanA zramaNa-paryAyavALA nigraMthane trIsa varSanA zramaNa-paryAyavALI nigraMthInA upAdhyAya-pada para pratiSThita karavAnuM kalpya che. e ja rIte pAMca varSanA dIkSA-paryAyavALA sAdhune sATha varSanA dIkSA-paryAyavALI sAdhvInA AcArya athavA upAdhyAya pada para pratiSThita karavAnuM kalpya che. tAtparya e che ke sAdhu-sAdhvIoe AcArya-upAdhyAyanA niyaMtraNa vinA svacchaMdatApUrvaka vicaratAM rahevuM na joIe. je pradezamAM sAdhuo rahetA hoya tyAMnI rAjya-vyavasthA badalAI jAya ane badhI sattA anya rAjAnA hAthamAM AvI jAya to te pradezamAM rahevA mATe punaH navA rAjyAdhikArIonI anumati levI Avazyaka che. jo bIjA rAjAno pUrNa adhikAra na thayo hoya to tathA pahelAnI sattA ukhaDI gaI na hoya to punaH anumati levAnI koI AvazyakatA nathI. aSTama uddeza : AThamA uddezamAM sUtrakAre batAvyuM che ke sAdhu eka hAthathI uMcakI zakAya tevA nAnA-moTA zayyA-saMstA2ka traNa divasa jeTalA aMtara sudhI sAthe laI jaI zake che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 217 koI vRddha nigraMtha mATe AvazyakatA UbhI thAya to pAMca divasa jeTalA aMtarathI paNa lAvavAnuM vidhAna che. sthavira mATe nimnokta upakaraNo kathya che : 1. daMDa, 2. bhAMDa, 3. chatra, 4. mAtrikA (pezAba mATe), 5. lASTika (pITha pAchaLa rAkhavAno takiyo ke pATalo), 6. bhiti (svAdhyAya vagere mATe besavAno pATalo), 7. cela (vastra), 8. cela-cilimilikA (vastrano paDado), 9, cAmaDuM, 10. carmakoza (cAmaDAnI thelI), 11. carma-pachi (vIMTavA mATe cAmaDAno TUkaDo). emAMthI je upakaraNa sAthe rAkhavA athavA lAvavA-laI javA yogya na hoya tene upAzrayanI najIka koI gRhasthane tyAM rAkhIne tenI anumatithI samaye samaye teno yathocita upayoga thaI zake che. kyAMka aneka sAdhuo rahetA hoya ane temAMthI koI gRhasthanA ghare potAnuM upakaraNa bhUlI Avyo hoya tathA bIjo koI sAdhu gRhasthane tyAM gayo hoya ane gRhastha tene te upakaraNa soMpatAM kahe ke te tamArA sAdhunuM che AthI te laI jAva. tyAre te sAdhu upakaraNa laI potAnA sthAna para AvI badhA sAdhuone batAve ane jenuM hoya tene soMpI de. jo temanAmAMthI koInuM na hoya to svayaM te teno upayoga na kare, na koI bIjAne upayoga mATe Ape paraMtu ekAMta nirdoSa sthAna joIne teno tyAga karI de. A ja rIte koI sAdhu potAnuM upakaraNa bhUlIne anyatra cAlyo gayo hoya to tenI tapAsa karI svayaM tenI pAse pahoMcADe. teno patto na lAge to ekAMta nirdoSa sthAna joI teno tyAga karI de. AhArapramANanA vaividhyanI carcA karatAM sUtrakAra kahe che ke kuphphaTANDakapramANa prati grAsanA hisAbe ATha grAsano AhAra karanAra alpAhArI, bAra grAsano AhAra karanAra apAdhaMvamaudarika, soLa grAsano AhAra karanAra dvibhAgaprApta, covIsa grAsano AhAra karanAra prAptAvamaudarika, batrIsa grAsano AhAra karanAra pramANopetAhArI ane batrIsa grAsathI eka paNa grAsa ochuM khAnAra avamaudarika kahevAya che. navama udeza : navamA udezamAM batAvavAmAM AvyuM che ke sAgArika (makAna-mAlikone tyAM Avela atithi vagere sAgArika pAsethI e zarate bhojana vagere le ke bacelo sAmAna pAcho Apaze ane jo te AhAramAMthI AgaMtuka atithi sAdhu-sAdhvIne kaMIka ApavA mAge to te temane mATe akaya che. jo te AhAra para AgaMtukano Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 aMgabAhya Agamo pUro adhikAra hoya to sAdhu-sAdhvI mATe te kapya che. bRhatkalpa sUtra (dvitIya udeza)mAM paNa barAbara A ja vidhAna che. A rIte keTalAka bIjA vidhAno prastuta udezanA prAraMbhamAM che je bRhatkalpasUtranA vidhAno sAthe hUbahu maLatA Ave che. A badhA vidhAnonuM tAtparya eTaluM ja che ke sAgArikanA adhikAra athavA aMdAdhikArano koI paNa padArtha nigraMtha-nircathI mATe akathya che. aMtamAM AcArya samAdi cha bhikSupratimAonuM saMkSepamAM varNana karyuM che. dazAzrutaskaMdhasUtranA sAtamA udezamAM dvAdaza bhikSupratimAonuM vistArapUrvaka varNana karavAmAM AvyuM che. dazama udeza : dasamA udezanA prAraMbhamAM yavamadhya-caMdrapratimA tathA vajamadhya-caMdrapratimAnuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. javanI jema madhyamAM moTI ane baMne bAju pAtaLI tapasyAnuM nAma yavamadhya-caMdrapratimA che. je tapasyA vaja samAna madhyamAM pAtaLI tathA baMne bAju moTI hoya te vajamadhya-caMdrapratimA kahevAya che. yavamadhya-caMdrapratimA dhAraNa karanAra zramaNa eka mAsa paryata potAnA zarIranuM mamatva tyAgIne pratyeka prakAranA upasarga - kaSTa samatApUrvaka sahe che. upasargo traNa prakAranA hoya che : devajanya, manuSyajanya ane tIrthaMcajanya. A traNe prakAranA upasargo anuloma - anukULa tathA pratiloma - pratikULanA bhedathI be prakAranA hoya che. yavamadhyacaMdrapratimA dhAraNa karanAra sAdhu zuklapakSanI pratipadAe eka datti AhAranI ane eka datti pANInI grahaNa kare che. dvitIyAe be dakti AhAranI ane be datti pANInI grahaNa kare che. A ja rIte kramazaH eka-eka datti vadhArato vadhArato pUrNimAe paMdara datti AhAranI ane paMdara datti pANInI grahaNa kare che. kRSNapakSamAM kramaza: eka-eka dakti ochI karato jAya che. aMtamAM amAsanA divase upavAsa kare che. vajamadhya-caMdrapratimAmAM kRSNapakSanI pratipadAe paMdara datti AhAranI tathA paMdara datti pANInI grahaNa karavAmAM Ave che yAvatu amAse eka datti AhAranI ane eka datti pANInI levAmAM Ave che. zuklapakSamAM kramaza: eka-eka datti vadhAratAM pUrNimAe upavAsa karavAmAM Ave che. A rIte trIsa divasanI pratyeka pratimAmAM prAraMbhanA ogaNatrIsa divasa AhAra-pANI tathA aMtima divase upavAsa karavAmAM Ave che. vyavahAra pAMca prakArano kahevAmAM Avela che : Agama-vyavahAra, zruta1. eka ja samaye eka sAthe ekadhAro jeTalo AhAra athavA pANI sAdhunA pAtramAM nAkhavAmAM Ave che tene "datti kahe che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra 219 vyavahAra, AjJA-vyavahAra, dhAraNA-vyavahAra ane jIta-vyavahAra. AmAMthI AgamavyavahAranuM sthAna sarvaprathama che, pachI kramazaH zrutavyavahAra vagerenuM sthAna che. jItakalpabhASya, vyavahArabhASya vageremAM pAMca prakAranA vyavahAranuM vistRta vivecana sthavira traNa prakAranA kahevAmAM AvyA che : jAti-sthavira, sUtra-sthavira ane pravrajayA-sthavira. sATha varSanI AyuvALo zramaNa jAti-sthavira kahevAya che. sthAnAMga-samavAyAMga vagere sUtrono jJAtA (sAdhu) sUtra-sthavira kahevAya che. dIkSA dhAraNa karyAnA vIsa varSa pachI nigraMtha pravrajyA-sthavira kahevAya che. zaikSa-bhUmio traNa prakAranI hoya che : sasarAtridinI, cAturmAsiTI ane SamAsikI, dIkSAnA cha mahinA pachI mahAvratAropaNa (moTI dIkSA) karavAnuM nAma SamAsikI zaikSa-bhUmi che. dIkSAnA cAra mahinA pachI mahAvratAropaNa karavuM cAturmAsikI zaikSa-bhUmi kahevAya che. dIkSAnA sAta divasa pachI je mahAvratAropaNa karavAmAM Ave che te saptarAtridinI zaikSa-bhUmi che. paramAsikI zaikSa-bhUmi utkRSTa, cAturmAsikI madhyama tathA saptarAtridinI jaghanya che. nigraMtha-nigraMthIoe ATha varSathI ochI uMmaranA bAlaka-bAlikAo sAthe bhojana karavuM akathya che arthAta ATha varSathI ochI uMmaranA bALaka-bAlikAone dIkSA na ApavI joIe. nAnI umaranA sAdhu-sAdhvIo jemanA kakSAdimAM vALa na ugyA hoya, AcArakalpa-AcArAMgasUtranA adhikArI nathI. temane kakSAdimAM vALa ugyA pachI ja (paripakva avasthA thayA pachI jo AcArAMga bhaNAvavuM joIe. (paripakva avasthA thavA chatAM paNa) ochAmAM ochA traNa varSanA dIkSAparyAyavALA sAdhune AcArAMga bhaNAvavAnuM kalpa che. cAra varSanA dIkSA-paryAyavALAne sUtrakRtAMga, pAMca varSanA dIkSA-paryAyavALAne dazAzrutaskaMdha, kalpa (bRhatkalpa) ane vyavahAra, ATha varSanI dIkSAvALAne sthAnAMga ane samavAyAMga, dasa varSanI dIkSAvALAne vyAkhyAprajJapti (bhagavatI), agiyAra varSanI dIkSAvALAne laghuvimAnapravibhakti, mahAvimAna-pravibhakti, aMgacUlikA, vaMgacUlikA ane vivAhacUlikA, bAra varSanI dIkSAvALAne aruNopapAtika, garulopapAtika, dharaNopapAtika, vaizramaNopapAtika ane vailaMdharopapAtika, tera varSanI dIkSAvALAne upasthAnazrata, samupasthAnazruta, devendropapAta ane nAgapariyApanikA (nAgapariyAvaNiA), cauda varSanI dIkSAvALAne svaprabhAvanA, paMdara varSanI dIkSAvALAne cAraNabhAvanA, soLa varSanA dIkSAvALAne vedanIzataka, sattara varSanI dIkSAvALAne AzIviSabhAvanA, aDhAra varSanI dIkSAvALAne daSTiviSabhAvanA, ogaNIsa varSanI dIkSAvALAne Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 20 aMgabAhya Agamo daSTivAda ane vIsa varSanI dIkSAvALAne badhA prakAranA zAstro bhaNAvavAM kathya che. vaiyAvRtya (savA) dasa prakAranI kahevAmAM AvI che : 1. AcAryanI vaiyAvRtya, 2. upAdhyAyanI vaiyAvRtya, 3. sthaviranI vaiyAvRtya, 4. tapasvInI vaiyAvRtya, 5. zaikSa-chAtranI vaiyAvRtya, 6. glAna-ruSNanI vaiyAvRtya, 7. sAdharmikanI vaiyAvRtya, 8. kuLanI vaiyAvRtya, 9. gaNanI vaiyAvRtya ane 10. saMghanI vaiyAvRtya. uparyukta dasa prakAranI vaiyAvRtyathI mahAnirjarAno lAbha thAya che. dasa prakAranI vaiyAvRtyanA varNana sAthe dasamo udeza samApta thAya che ane sAthe ja vyavahArasUtra paNa. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha nAmaka chedasUtramAM cAra prakAranA prAyazcittonuM varNana che. A prAyazcitto sAdhuo ane sAdhvIo mATe che. prathama udezamAM gurumAsika prAyazcittano adhikAra che. dvitIya, tRtIya, caturtha ane paMcama uddezamAM laghumAsika prAyazcittanuM vivecana che. chaThThAthI laIne agiyAramA sudhI guru cAturmAsika prAyazcittano adhikAra che. bAramA uddezathI ogaNIsamA uddeza sudhI laghu cAturmAsika prAyazcittanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. vIsamAM udezamAM AlocanA ane prAyazcitta karatI vakhate lAganArA doSono vicAra karavAmAM Avyo che ane temanA mATe vizeSa prAyazcittanI vyavasthA karavAmAM AvI che. vyavahArasUtranA prathama uddezamAM paNa pharIthI A ja viSaya para prakAza pADavAmAM Avyo che. prastuta graMthamAM lagabhaga 1500 sUtro che. keTalAka sUtrono to punarAvRttinA bhayathI phakta sAMketika (saMkSipta) nirdeza karavAmAM Avyo che. pratyeka uddezamAM pahelAM te te prAyazcittane yogya kAryo doSono ullekha karavAmAM Avyo che ane aMtamAM badhA mATe saMbaMdhita prAyazcittavizeSano nAmollekha karavAmAM Avyo che. pahelo uddeza : prathama uddezamAM nimnokta kriyAo mATe guru-mAsa athavA mAsa-guru (upavAsa) prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che : 1. (a) AcArya tulasI akhila bhAratIya jaina zvetAmbara terApaMthI mahAsabhA, kalakattA, I.sa. 1967; jinendragaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1976; ratanalAla dozI, akhila bhAratIya sAdhumArgI jaina saMskRti rakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980. (A)amolakaRSi kRta hiMdI anuvAda sahita sukhadevasahAya jvAlAprasAda jauharI, haidarAbAda, vI. saM. 2446. (i) bhASya tathA vizeSa cUrNi sahita sanmati jJAnapITha, AgarA, I.sa. 1957 1960. ghAsIlAlajI, a. bhA. zve. sthAna. jaina zAstroddhAra samiti, (I) saMskRta vRtti sahita rAjakoTa, I.sa. 1969. caturtha prakaraNa nizItha - 2. vinayapiTakanA pAtimokSa vibhAgamAM bhikSu-bhikSuNIonA vividha aparAdho mATe vividha prAyazcittonuM vidhAna che. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2 2 aMgabAhya Agamo hastakarma karavuM, aMgAdAna (liMga athavA yoni)ne kASThAdinI naLImAM praviSTa karavuM athavA kASThAdinI naLIne aMgAdAnamAM praviSTa karavI, AMgaLI vagerene aMgAdAnamAM praviSTa karavI athavA aMgAdAnane AMgaLIothI pakaDavuM-halAvavuM, aMgAdAnanuM mardana karavuM, tela vagerethI aMgAdAnano abhaMga karavo, pAcUrNa vagerethI aMgAdAnanuM ubaTana karavuM, aMgAdAnane pANIthI dhovuM, aMgAdAnanI uparanI tvacA dUra karI aMdarano bhAga khullo karavo, agAdAnane suMghavuM, aMgAdAnane koI acitta chidramAM praviSTa karI zukra-pugalo kADhavA, sacitta puSpAdi suMghavAM, sacitta padArtha para rAkhela sugaMdhita dravya sUMghavuM, mArgamAM kIcaDa vagerethI pagane bacAvavA mATe bIjA pAse patthara vagere rakhAvavA, UMcA sthAna para caDhavA mATe bIjA pAse sIDI vagere mukAvavI, bhareluM pANI kADhavA mATe nALa vagere banAvaDAvavI, bIjA pAse paDadA vagere banAvarAvavA, soya vagerenI dhAra kaDhAvavI, kAtara (pippalaka)nI dhAra kaDhAvavI, nakhachedaka sarakhuM karAvavuM, karNazodhaka sApha karAvavuM, kAraNa vinA soyanI yAcanA karavI, kAraNa vagara kAtara mAgavI, kAraNa vinA nakhodaka ane karNazodhakanI yAcanA karavI, avidhipUrvaka soya vagere mAMgavuM, potAnA mATe mAgIne lAvelI soya vagere bIjAne ApavI, vastra sIvavA mATe lAvelI soyathI paga vagereno kAMTo kADhavo, soya vagere avidhipUrvaka pAchI ApavI, alAbu arthAt tuMbaDAnuM pAtra, dAru arthAt lAkaDAnuM pAtra ane mRtti arthAt mATInuM pAtra bIjA pAse sApha karAvavuM-sudharAvavuM, daMDa, lAThI vagere bIjA pAse ThIka karAvavAM, pAtra para zobhA mATe kArI vagere karAvavI, pAtra avidhisara bAMdhavA, pAtrane eka ja baMdha (gAMTha)thI bAMdhavuM, pAtrane traNathI vadhAre baMdhanathI bAMdhavuM, pAtrane vadhArAnA baMdhathI bAMdhIne doDha mahinAthI vadhu rAkhavuM, vastra para (zobhA mATe) eka kArI lagAvavI, vastra para traNathI vadhAre kArIo lagAvavI, avidhipUrvaka vastra sIvavuM, vastranA eka pAlavane (zobhA mATe) eka gAMTha vALavI, vastranA traNa pAlava (phalita)ne traNathI vadhAre gAMTha vALavI (jIrNa vastrane vadhAre samaya calAvavA mATe), vastrane niSkAraNa mamatva bhAvathI gAMTha mArI bAMdhI rAkhavuM, vastrane avidhipUrvaka gAMTha mAravI, anya jAtinA (zveta raMga sivAyanA) vastro grahaNa karavA, vadhArAnA vastro doDha mahinAthI vadhAre rAkhavA, potAnA rahevAnA makAnano dhumADo bIjA pAse sApha karAvavo, nirdoSa AhAramAM sadoSa AhAranI thoDI evI mAtrA bhaLI gaI hoya tevA AhAra (pUtikarmIno upabhoga karavo. dvitIya udeza : bIjA udezamAM laghu-mAsa athavA mAsa-laghu (ekAzana) prAyazcittane yogya nimna kriyAono nirdeza karavAmAM Avyo che : - Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha 223 dArudaMDanuM pAdaprIMchana banAvavuM (mahUvAthaM payapuMchai re....),dArudaMDanuM pAdaprIMchana grahaNa karavuM, dArudaMDanuM pAdaprIMchana rAkhavuM, dArudaMDanuM pAdaprIMchana doDha mahinAthI vadhu rAkhavuM, dAruDanuM pAdaprIMchana (zobhA mATe) dhovuM, acitta bhojana vageremAM rahelI gaMdhane sUMghavI, kIcaDavALA raste patthara vagere mUkavA, pANI kADhavAnI nALa vagere banAvavI, bAMdhavAno paDado vagere banAvavo, soyanI potAnI jAte ja dhAra kADhavI, kAtara vagerenI potAnI jAte ja dhAra kADhavI, jarA jeTaluM paNa kaThora vacana bolavuM, jarA jeTaluM paNa jUThuM bolavuM, jarA jeTalI paNa corI karavI, thoDA paNa acitta pANIthI hAtha-paga-kAna-AMkha-dAMta-nakha-moM dhovAM, akhaMDa cAmaDuM rAkhavuM, akhaMDa (AkhuM) vastra rAkhavuM, abhinna (phADyA vagaranuM) vastra rAkhavuM, tuMbaDuM vagerethI pagane potAnI jAte ja sApha karavA-ghasavA, daMDa vagerene potAnI jAte ja ThIka karavA, (gurunI anumati vinA) pote lAvela pAtra vagere pote ja rAkhI levA athavA bIjAnA lAvelA pAtra vagere svIkAra karI levAM, koI para dabANa karIne pAtra vagere levuM, haMmezA agrapiMDa (cokhA vagere rAMdhelA padArthono uparano bhAga, pahelI ja roTalI) vagere grahaNa karavo, haMmezA eka ja sthAna para rahevuM, (dAnAdi mATe) pahelAM athavA pachI (dAtAnI) prazaMsA karavI, eka ja gharano AhAra levo, haMmezA ardhabhAga (dAna mATe kADhela bhojanano aDadho bhAga)no upabhoga karavo, nityabhAga (dAna mATe kADhela aMza)no upabhoga karavo, bhikSAkALa pahelAM athavA pachI vinAkAraNa potAnA paricita gharomAM praveza karavo, anyatIrthika, gRhastha, pArivArika (sadoSI) sAdhu vagere sAthe gRhasthanA gharamAM AhArAdi nimitte praveza karavo, anyatIrthika vagere sAthe IMDilabhUmi - vicArabhUmi mATe (zauca nimitte) javuM, anyatIrthika sAthe grAmAnugrAma vicaravuM, aneka prakAranA khAdya padArtho grahaNa karIne temAMthI sArI sArI vastuo khAI javI ane kharAba kharAba cIjo pheMkI devI (sAvadhAnIpUrvaka), vadhAre AhAra-pANI laI AvavAnI sthitimAM bacelA AhAra-pANIne najIkanA sAdharmika zuddhAcArI saMbhogI sAdhune pUchyA vinA (AmaMtrita karyA vinA) phekI devAM, zayyAtara (gRhasvAmI)nA gharanA AhAra-pANI grahaNa karavAM, zavyAtaranI nizrA-dalAlIthI ahAra-pANI mAgavA, mAgIne lAvelA zayA-saMstAraka maryAdAthI vadhAre samaya sudhI rAkhavAM, upAzraya (nivAsa-sthAna)nuM parivartana karatI vakhate svAmInI anumati vagara koI prakArano sAmAna eka sthAnathI bIjA sthAna para laI javo, prAtihArika (pAchAM ApavA yogya) zavyA-saMsmAraka svAmIne pAchAM ApyA vinA eka gAmathI bIjA gAma cAlyA javuM - vihAra karI javo, vikharAyelA sAmAnane ThIka karyA vagara vihAra karI javo, pratilekhanA vagara upadhi - upakaraNa rAkhavAM. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 aMgabAhya Agamo trIjo udeza : - tRtIya udezamAM paNa mAsa-laghu prAyazcitta sAthe saMbaMdhita kriyAono ullekha che. te kriyAo nIce mujaba che : - dharmazALA (AgaMtAra), ArAmagRha (ArAmagAra - bagIcAmAM banAvela ghara), gRhapatikula (mAlikanuM ghara) tathA anyatIrthikagRhamAM jaIne azanAdinI yAcanA karavI, manAI karavA chatAM paNa koInA gharamAM AhArAdi nimitte praveza karavo, bhojana Adi banAvAtuM joI tyAM jaIne AhArAdi grahaNa karavo, traNa ghara-traNa daravAjA oLaMgIne lAvavAmAM Avela AhArAdino svIkAra karavo, paga (zobhA mATe) khaMkherI lUchIne sApha karavA, paga dabAvavA, pagamAM tela vagere lagAvavuM, paga ThaMDA athavA garama (acitta) pANIthI dhovA, pagamAM raMga athavA rasa lagAvavo, yAvatu AkhA zarIrane sApha karavuM-dabAvavuM-dhovuM vagere, gumaDAM vagere roga thatAM tene tIkSNa hathiyAra vaDe chedAvavAM, kapAvavAM ane lohI vagere kaDhAvIne vizuddha karavA athavA potAnA hAtha vaDe kApI-chedI vizuddha karavAM, Alepana (malama) vagereno lepa karavo-karAvavo, gurdA athavA kukSImAM utpanna thayela kRmio AMgaLIthI kADhavAM, lAMbA nakha kApavA, guhya sthAnanA lAMbA vALa kApavA, AMkhonA lAMbA vALa kApavA, jAMghanA lAMbA vALa kApavA, kukSinA lAMbA vALa kApavA, dADhI-mUchanA lAMbA vALa (vIdADuM maMsurApuM) kApavA, mAthAnA lAMbA vALa kApavA, nAkanA lAMbA vALa kApavA, (A badhI kriyAo zobhA mATe na karavI joIe, dAMta ghasavA, dAMta ThaMDA athavA garama (acitta) pANIthI dhovA, dAMtomAM raMga vagere lagAvavo, AMkho masaLI-masaLI sAphasupha karavI, paga vagere ghasIghasIne sApha karavA, AMkha vagereno mela kADhavo, zarIrano sveda-parasevo sApha karavo, zaNa vagerenA dorA vazIkaraNa mATe vaheMcavA, gharamAM, gharanA dvAre, gharanI sAme, gharanA AMgaNamAM jhADo-pezAba (phakyAre AvA pAvaM vA) phekavA, koI sArvajanika sthAna para-lokonA AvavA-javAnI jagyA para jhADo-pezAba pheMkavA, kIcaDa, phUga (paMsi vA paNawifsa vA) vagerenI jagyAe jhADo-pezAba pheMkavA, ikSuvana (zeraDInuM khetara), zAlivana, kusumavana, kArpAsavana vageremAM jhADo-pezAba pheMkavA, azokavana, saptavana (saptaparNa vRkSonuM vana), caMpAvana, cUtavana (Amravana) vageremAM jhADo-pezAba pheMkavA, svapAtra athavA parapAtramAM karela jhADo-pezAba sUryodaya bAda pahelAMthI na joyelAM sthAna para pheMkavA. cotho udeza : caturtha udezamAM laghu-mAsa prAyazcitta saMbaMdhita kriyAo para prakAza pADavAmAM Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha 225 Avyo che. je sAdhu (athavA sAdhvI) rAjAne potAne vaza kare, rAjAnI pUjAarcanA kare, rAjAnI prazaMsA kare, rAjA pAse kaMIka mAge, rAjarakSakane vaza kare, tenI pUjA vagere kare, nagararakSakane vaza kare, tenI pUjA vagere kare, nigamarakSakane vaza kare, tenI pUjA vagere kare, sarvarakSakane vaza kare, tenI pUjA vagere kare, akhaMDa auSadhi (pIsyA vagaranuM anna)no AhAra kare, AcArya-upAdhyAyane ApyA vagara AhAra kare, tapAsyA-parakhyA vinA AhArAdi grahaNa kare, nigraMtha athavA nigraMthIne (sAdhu nigraMthInA ane sAdhvI nigraMthanA) upAzrayamAM koI prakAranA saMketa vagara (khAMsI khAvI vagere vinA) praveza kare, nigraMtha athavA nigraMthInA AvavAjavAnA mArgamAM daMDa, lAThI, rajoharaNa, mukhagnikA vagere (gammata karavA mATe) rAkhe, navo kleza utpanna kare, kSamA mAgyA-dIdhA pachI punaH kare, moM phADI-phADIne hase, pArzvastha (zithilAcArI) sAthe saMbaMdha rAkhe, kuzIla vagere sAthe saMbaMdha rAkhe, bhInA hAtha, vAsaNa, camacI vagerethI AhArAdi grahaNa kare, sacitta raja, sacitta mATI, mIThuM, gerU, aMjana, lodra, kaMda, mULa, phaLa, phUlathI aDela hAtha vagerethI AhArAdi grahaNa kare, jhADo-pezAba vagere nAkhavAnI bhUminI pratilekhanA na kare, sAMkaDI jagyAe jhADo-pezAba nAMkhe, avidhipUrvaka jhADo-pezAba nAMkhe, mAlikanI anumati vinA koI sthAna para jhADo-pezAba nAkhe, jhADo-pezAba nAkhIne athavA karIne kASTha, vAMsa, AMgaLI, loDhAnI saLI vagerethI lUche, jhADo-pezAba nAMkhIne zuddha na thAya, jhADo-pezAba karIne traNa aMjalithI vadhAre pANI laIne zuddhi kare tenA mATe mAsika udghAtika parihArasthAna arthAt laghu-mAsika (mAsa-laghu) prAyazcittanuM vidhAna che. pAMcamo uddeza : pAMcamo uddeza paNa mAsa-laghu prAyazcitta saMbaMdhita che. je sAdhu-sAdhvI sacitta vRkSanA mULa para kAyotsarga kare, pathArI kare, bese, UbhA rahIne Ama tema jue, azanAdi cAre prakAra (azana, pAna, khAdya ane svAgha)no AhAra kare, jhADopezAba kare, svAdhyAya kare, bhaNAve, vAcanA Ape, vAcanA le, potAnI cAdara (saMghATika) anyatIthika athavA gRhastha pAse sIvaDAve, cAdara maryAdAthI vadhAre lAMbI banAve, palAza vagerenAM pAMdaDAM dhoIne tenI para AhAra kare, prAtihArika pAdaproMchanane te ja divase pAchuM na Ape, zaNa vagerenA dorA kheMcIne lAMbA banAve, sacitta lAkaDAno daMDa vagere banAve athavA rAkhe athavA upayogamAM le, citravicitra daMDa vagere banAve, rAkhe athavA kAmamAM le, navA vaselA athavA vasAvelA (senAdinA paDAvane kAraNe vaselA) grAma vageremAM jaIne AhArAdi grahaNa kare, Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 26 aMgabAhya Agamo navI khodelI loDhuM, tAMbu, sIsuM, cAMdI, sonuM, ratna athavA vajaratnanI khANamAM praveza karI AhArAdi grahaNa kare, moTuM viNA jevuM banAve, nAka vagerene vINA jevA banAve, patra-phUla-phaLa-bIja vagerenI vINA banAve, uparyukta vINAo vagADe, anya prakAranA avAjanI nakala kare, audezika - udiSTa zavyA vagereno upayoga kare, sAmAcArI viruddha AcAravALA sAdhu-sAdhvIonI sAthe AhAravihAra kare, majabUta tema ja AkhA vastra, pAtra, kaMbala, rajoharaNa vagere bhAMgItoDIne pheMkI de, pramANathI vadhu lAMbu rajoharaNa rAkhe, bahu nAnuM ane pAtaLuM rajoharaNa rAkhe, rajoharaNane avidhipUrvaka bAMdhe, raMgaberaMgI athavA vividha jAtinA dorAnuM rajoharaNa banAve, rajoharaNa potAnAthI ghaNuM dUra rAkhe athavA gamanAgamana samaye rajoharaNa pAse na rAkhe, rajoharaNa para bese, rajoharaNa mastaka nIce rAkhe, rajoharaNa para sUve tenA mATe mAsa-laghu prAyazcittanuM vidhAna che. chaThTho udeza : chaThThA udezamAM maithuna saMbaMdhI kriyAo mATe cAturmAsika anuddhAtika parihArasthAna arthAt guru cAturmAsika prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. te kriyAo A pramANe che :- strIne maithuna sevana mATe prArthanA karavI, maithunanI icchAthI hastakarma karavuM, strInI yonimAM lAkaDI vagere nAkhavI, potAnA liMganuM parimardana karavuM, potAnA aMgAdAnanI tela vagerethI mAliza karavI, acitta chidra vageremAM aMgAdAnano praveza karI zukra-pugala kADhavA, vastra dUra karI nagna thavuM, nirlajja vacano bolavAM, kleza karavo, klezakArI vacano bolavAM, vasati choDI bIje javuM, viSayabhoga mATe lekha lakhavA-lakhAvavA, lekha lakhavA-lakhAvavAnI icchAthI bahAra javuM, gudA athavA yonimAM liMga nAkhavuM vagere. sAtamo udeza : - A udezamAM paNa maithuna viSayaka kriyAo para ja prakAza pADavAmAM Avyo che ane te mATe cAturmAsika anuddhAtika prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. te kriyAo nIce pramANe che -maithunanI abhilASAthI tRNamAlA, muMjamAlA, daMtamAlA, zRMgamAlA, zaMkhamAlA, patramAlA, puSpamAlA, phalamAlA, bIjamAlA vagere banAvI rAkhavI ane dhAraNa karavI, loha, tAmra, rauNa, suvarNa vagereno saMcaya ane upabhoga karavo, hAra, ardhahAra, ekAvalI, muktAvalI, kanakAvalI, ratnAvalI, kaTaka, tuDiya, keyUra, kuMDala, paMjala, mukuTa, pralaMbasUtra, suvarNasUtra vagere banAvavA ane dhAraNa karavA, carmanA vividha prakAranA vastro banAvavA ane dhAraNa karavA, suvarNanA vividha prakAranA vastro banAvavA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 nizItha ane dhAraNa karavA, AMkha, jAMgha, udara, stana vagere hAthamAM pakaDI halAvavA athavA masaLavA, paraspara paga sApha karavA, strIne aMka-paryakamAM besADavI-suvarAvavI, khoLAmAM besADI AhAra vagere khavaDAvavo-pIvaDAvavo, pazu-pakSInA paga, pAMkha, pUMchaDI vagere gupta aMgamAM nAkhavA, pazu-pakSInA guhya sthAnamAM lAkaDI vagere nAkhavI, pakSI-pakSIne strI rUpa mAnI temanuM AliMgana-cuMbana karavuM, maithunanI icchAthI koIne AhAra vagere Apavo, zAstra bhaNAvavA, vAcanA ApavI, koI vastuno kAmavikAra utpanna kare tevo AkAra banAvavo ityAdi. aSTama udeza: A udeza paNa cAturmAsika guru-prAyazcitta saMbaMdhI che. temAM batAvavAmAM AvyuM che ke je sAdhu dharmazALA (AgaMtAra) vageremAM ekalI strI sAthe rahe, svAdhyAya kare, azanAdi cAreya prakArano AhAra kare, jhADo-pezAba kare, kAmotpAdaka pApakathA kahe, rAtri athavA saMdhyAsamaye strIothI gherAI lAMbI lAMbI kathA kahe, svagaNa athavA paragaNanI sAdhvI sAthe prAmAnugrAma vicaratAM kyAreka tenI AgaLa-pAchaLa rahI jAya tyAre viyogathI duHkhita hRdayavALo banI vihAra kare, potAnA gRhasthAvAsanA svajanone rAtabhara pAse rAkhI zayana kare, potAnI pAse rahelA svajanone potAnAthI dUra na javA kahe, temanI sAthe upAzrayanI bahAra jAya ane aMdara Ave, rAjA vagere dvArA khAsa avasaraparataiyAra karavAmAM Avela AhAra vagere grahaNa kare, rAjAnI hastizAlA', azvazAlA, maMtrazAlA, guhyazAlA, rahasyazAlA,maithunazAlA vageremAM jaI AtArAdi grahaNa kare, rAjAne tyAMthI dUdha, ghI, zarkarA, morasa athavA anya koIpaNa prakAranuM bhojana grahaNa kare, rAjA dvArA dinadu:khiyAone ApavAmAM AvatI koIpaNa prakAranI AhAra-sAmagrI grahaNa kare tene guru-cAturmAsika prAyazcittanA bhAgI thavuM paDe che. navama uddezaH navamA udezamAM paNa guru-cAturmAsika prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. nimnalikhita kriyAo A prAyazcittane pAtra che : rAjapiMDa (rAjAone tyAMno AhAra) grahaNa karavo, rAjapiMDano upabhoga karavo, rAjAnA aMtaHpuramAM praveza karavo, rAjAnA dvArapALa vagere pAse AhAra vagere maMgAvavo, rAjAne tyAM taiyAra karavAmAM Avela bhojananA cauda bhAgamAMthI koIpaNa 1. nizItha-vizeSacUrNimAM traNa prakAranA aMtaHpura batAvavAmAM AvyAM che : jIrNa aMtaHpura (naSTayauvanAo mATe), nava aMtaHpura (vidyamAnayauvanAo mATe) ane kanyakAMtaHpura (aprAptayauvanAo mATe). Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 aMgabAhya Agamo bhAgano AhAra grahaNa karavo (1. dvArapALano bhAga, 2. pazuono bhAga, 3. bRtyono bhAga, 4. balino bhAga, 5. dAsa-dAsIono bhAga, 6. ghoDAono bhAga, 7. hAthIono bhAga, 8. aTavI vagere pAra karI AvanArAono bhAga, 9. dubhikSapIDitono bhAga, 10. duSkALapIDitono bhAga, 11. dramaka - bhikhArIono bhAga, 12. glAna - rogIono bhAga, 13. varSA nimitte dAna karavAno bhAga ane 14. atithiono bhAga), nagaramAM praveza karatI veLAe athavA nagaramAMthI bahAra jatI veLAe rAjAne jovAno vicAra karavo, rAjAnI sarvAlaMkAra vibhUSita strIonA paga suddhAM jovAno vicAra karavo, rAjasabhA visarjita thayA pUrve AhArAdinI gaveSaNA mATe nIkaLavuM, rAjAnA nivAsasthAnanI AsapAsa svAdhyAya vagere karavo, nIcenI dasa rAjyAbhiSekanI rAjadhAnIomAM rAjyotsava thatI veLAe mahinAmAM be-traNa vAra praveza karavo athavA nIkaLavuM: caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvastI, sAketa, kAMpilya, kauzAMbI, mithilA, hastinApura ane rAjagRha. dazama uddeza : A udeza paNa guru-cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI che. je sAdhu AcAryane kaThora ane karkaza vacano kahe, AcAryanI AzAtanA - avajJA kare, anaMtakAyamizrita (kaMdamULa Adi mizrita) AhAra kare, AdhArmika (sAdhu nimitte banAvela), AhAra kare, lAbhAlAbhanAM nimitta batAve, koI nigraMtha-nigraMthIne bahekAve, koI nigraMthanigraMthInuM apaharaNa kare, koI dIkSArthI gRhastha puruSa ke strIne bahekAve athavA tenuM apaharaNa kare, ApasamAM jhaghaDo thAya tyAre prAyazcitta ane kSamAyAcanA karyA vinA traNa rAtathI adhika rahenArAnI sAthe AhAra-pANI kare, uddhAtika arthAta laghu-prAyazcittavALAne anuddhAtika arthAt guru-prAyazcittavALo kahe athavA anuddhAtika prAyazcittavALAne udghAtika prAyazcittavALo kahe, udghAtika prAyazcittavALAne anurghAtika prAyazcitta Ape ane anuddhAtika prAyazcittavALAne udghAtika prAyazcitta Ape, prAyazcittavALAnI sAthe AhAra-pANI le, sUryodaya athavA sUryAsta prati niHzaMka banI AhArAdino upayoga karatAM anyathA pratIti thAya to paNa AhArAdino tyAga na kare (moDhAmAMthI grAsa vagere bahAra na kADhI nAMkhe), rAte athavA sAMje oDakAra (ugAra) Ave to sAvadhAnIpUrvaka na thuMke - mukhazuddhi na kare, rogI Adi (sAdhu athavA sAdhvI)nI sevA-suzruSA na kare, 1. AvI strIone pUrepUrI jovI to varjita che ja, temanA paga suddhAM jovAnuM niSiddha che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha 229 prathama comAsAmAM grAmAnugrAma vicaraNa kare, varSAvAsamAM vihAra kare, paryuSaNa (varSAvAsa)nA kALa vinA ja paryuSaNa kare, paryuSaNasamaye paryuSaNa na kare, paryuSaNa (saMvatsarI)nA divase goloma-mAtra paNa vALa (potAnA mastaka Adi para) rAkhe,paryuSaNanA divase jarA jeTalA paNa AhAranuM sevana kare, anyatIthika athavA gRhasthane paryuSaNa (sAMvatsarika pratikramaNa) karAve, prathama samavasaraNa (cAturmAsa) prAraMbha thayA pachI ane samApta thayA pahelAM (prathama samavasaraNamAM) vastranI yAcanA kare te guru-cAturmAsika prAyazcittano bhAgI bane che. ekAdazama udeza : A udezamAM paNa guru-cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI kriyAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. A kriyAo A pramANe che : lohapAtra banAvavuM, lohapAtra rAkhavuM, lohapAtramAM AhAra karavo, e ja rIte anya dhAtuonA pAtro upayogamAM levA, daMta, zRMga, vastra, carma, zveta (paththara), ratna, zaMkha, vaja vagerenAM pAtro upayogamAM levA (mATI, tuMbaDAM ane kASThanA pAtro ja upayogamAM levAnuM vidhAna che), loDhAnA tAra vagerethI bAMdhelA pAtrano upayoga karavo, be koza - aradhA yojanathI Aghe pAtranI yAcanA karavA javuM, aradhA yojanathI AghethI lAvela pAtra grahaNa karavAM, dharmano avarNavAda (niMdA) karavo, adharmanI prazaMsA karavI, anyatIthika tathA gRhastha vagerenA paga vagerenuM pramArjana karavuM, aMdhakAra vagere bhayotpAdaka sthAnomAM jaI potAne bhayabhIta karavo, bIjAne bhayabhIta karavA, pote vismita thavuM ane bIjAne vismita karavA, pote saMyamadharmathI vimukha thavuM ane bIjAne vimukha karavA, ayogya strI-puruSanI stuti karavI, viruddha rAjyamAM AvAgamana karavuM, divasanA bhojananI niMdA ane rAtribhojananI prazaMsA karavI, rAtanA samaye bhojana karavuM. vAsI (rAtrimAM) AhAra vagere rAkhavo ane vAsI AhArAdino upabhoga karavo (koI kAraNasara vAsI AhAra rahI paNa jAya to teno upayoga na karavo joIe), mAMsa-masyAdi virUpa AhAra joIne te grahaNa karavAnI AzA ane icchAthI potAnuM sthAna choDI anyatra javuM, naivaidya piMDa 1. hAlanA samayamAM AkhI varSARtu arthAt varSAnA cAra mAsa samApta thayA pachI ja vihAra karavAmAM Ave che. 2. paryuSaNa (saMvatsarI)nI tithi varSARtuno prAraMbha thayAthI pacAsa divasa pachI ane samApta thayAnA sittera divasa pahelAM (bhAdrapada zuklA paMcamI) Ave che. juo - samavAyAMga, sU. 7). .A.-17 * WWW.jainelibrary.org, . Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 aMgabAhya Agamo (devAdi mATe rAkhela AhArAdi)no upabhoga karavo, ayogyane dIkSA ApavI, ayogyane vaDI dIkSA ApavI, ayogya sAdhu-sAdhvInI vaiyAvRtya karavI, acela (nirvastra) hovA chatAM sacela (savastronI sAthe rahevuM, sacela hovA chatAM acela sAthe rahevuM, acale acela sAthe rahevuM (kAraNa ke acela - jinakalpI ekalA. ja rahe che), nimnokta bAlamaraNa arthAta ajJAnajanya mRtyunI prazaMsA karavI :1. parvata parathI paDI maravuM, 2. retImAM praveza karI maravuM, 3. khADAmAM paDI maravuM, 4. vRkSa parathI paDI maravuM, 5. kIcaDamAM phasAI maravuM, 6. pANImAM praveza karI maravuM, 7. pANImAM kUdIne maravuM, 8. agnimAM praveza karI maravuM, 9. agnimAM kUdIne maravuM, 10. viSa khAIne maravuM, 11. zastrathI AtmahatyA karavI, 12. Indriyone vaza thaI maravuM, 13. taddabhava arthAta AgaLa jatAM te ja bhavamAM utpanna thavAnuM AyuSyakarma bAMdhIne maravuM, 14. aMta:karaNamAM zalya (mAyA, nidAna athavA mithyAtva) rAkhIne maravuM, 15. phAMsIe caDI maravuM, 16. mRtakanA kalevaramAM praveza karI maravuM, 17. saMyamabhraSTa thaI maravuM vagere. bAramo uddeza : prastuta udezamAM laghu-cAturmAsika prAyazcittane pAtra nimna kriyAo para prakAza pADavAmAM Avyo che : karuNA arthAta anukaMpApUrvaka koI trasa prANIne tRNapAze, muMjapAza, kASThapAza, carmapAza, vetrapAza, pAza, sUtrapAza vagerethI bAMdhavuM, bAMdhelA prANIne choDavuM, pratyAkhyAna (tyAgavizeSa)no vAraMvAra bhaMga karavo, pratyeka vanaspatikAya (je vanaspatinA eka zarIramAM eka jIva raheto hoya) mizrita AhArano bhoga karavo, saloma carma rAkhavuM, paravastrAcchAdita tRNapITha, kASThapITha vagere para besavuM, sAdhvInI saMghATI (cAdara) anyatIrthika athavA gRhastha pAse sIvaDAvavI, pRthvIkAya vagerenI virAdhanA karavI, sacitta vRkSa para caDavuM, gRhasthanA pAtramAM bhojana karavuM, gRhasthanAM vastro paheravAM, gRhasthanI zayyA para sUvuM, gRhasthano auSadhopacAra karavo, pUrvakarma (hAtha, vAsaNa vagere dhoI tarata taiyAra thaI beThelA dAtAnA hAthe AhAra vagere grahaNa karavAthI lAganAra) doSathI yukta AhAra vagere grahaNa karavA, kASTha AdinA citra-vicitra pUtaLAM Adi jovA mATe talapApaDa rahevuM, jharaNuM, guphA, sarovara vagere viSama sthAno jovA mATe utsuka rahevuM, grAma-nagara Adi cakSudarzananI tuSTi mATe jovA mATe Atura rahevuM, azvakrIDA, hastikrIDA, zUkarakrIDA vagere jovA mATe Atura rahevuM, gauzALA, azvazALA, hastizALA vagere jovAnI abhilASA rAkhavI, prathama pauruSI (prahara)mAM grahaNa karela AhAra pazcima - caturtha pauruSI sudhI rAkhavo, ardhayojana Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha 231 be gAuthI Aghe jaI AhAra lAvavo, (gaDagumaDa para lagADavA mATe) eka divasa gomaya chANa lAvI bIjA divase kAmamAM levuM, divase chANa lAvI rAte upayogamAM levuM, rAte chANa lAvI divase kAmamAM levuM, rAte chANa lAvI rAte ja kAmamAM levuM (je divase divasanA samaye grahaNa karyuM hoya te ja divase divasanA samaye kAmamAM laI levuM joIe), e ja rIte Alepana vagereno paNa samayamaryAdAnuM ullaMghana karI upayoga karavo, potAnAM upakaraNo anyatIrthika athavA gRhastha pAse upaDAvavAM, gRhastha vagerenI pAse kAma karAvI badalAmAM AhArAdi Apavo, nimnokta pAMca mahAnadIo mahinAmAM be-traNa vAra pAra karavI : 1. gaMgA, 2. yamunA, 3. sarayU, 4. airAvatI ane 5. mahI. teramo uddeza H sAdhu A uddeza paNa laghu-cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI che. je bhikSu nigraMtha - muni zramaNa sacitta pRthvIkAyane aDIne bese, sUve, svAdhyAya kare, sacitta rajathI bharelI zIlA upara zayana kare, bese, svAdhyAya kare, sacitta pANIthI bhIMjAyelI jamIna para zayana kare, bese, svAdhyAya kare, gharanA uMmarA para, khAMDaNiyA para, snAna karavAnA sthaLe bese-uThe, nadI para, bhIMta 52, zIlA para, pASANakhaMDa para, khullA AkAzamAM sUve-bese, anyatIrthika athavA gRhasthane zilpakaLA vagere zIkhavADe, anyatIrthika athavA gRhastha para kopa kare, temane kaThora vacano kahe, temanI sAthe praznottara kare, temane bhaviSya vagere batAve, hastarekhA vagere joI phaLAphaLa batAve, svapranuM phaLAphaLa batAve, maMtra-taMtra zIkhavADe, bhUlyA-bhaTakyAne mArga batAve, pAtra, darpaNa, talavAra, maNi, pANI, tela, kAkaba (pAtaLo goLa), vasA (carabI) vageremAM potAnuM mo jue, (niSkAraNa) vamana kare, virecana le ane auSadhInuM sevana kare, zithilAcArI (pArzvastha) vagerene vaMdana namaskAra kare, dhAtRpiMDa (gRhasthanA bALakone krIDA karAvI AhArAdi) grahaNa kare, dUtIpiMDa (bIje gAma jaI samAcAra pahoMcADI AhArAdi) grahaNa kare, nimipiMDa (jyotiSa vagerenuM phaLa batAvIne AhAra) grahaNa kare, cikitsApiMDa (auSadhopacAra karIne AhA2) grahaNa kare, krodhAdipUrvaka AhAra grahaNa kare tene mATe udghAtika cAturmAsika parihArasthAna arthAt laghu-cAturmAsika prAyazcittanuM vidhAna che. caudamo uddeza : A uddezamAM pAtrasaMbaMdhI doSapUrNa kriyAo para prakAza pADavAmAM Avyo che ane batAvavAmAM AvyuM che ke je bhikSu pote pAtro kharIde, bIjA pAse kharIdAve, 1. bRhatkalpasUtramAM A ja pAMca nadIo mahinAmAM be-traNa vAra pAra karavAno niSedha karavAmAM Avyo che. -- Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 aMgabAhya Agamo bIjo kiMmata laI Apato hoya te grahaNa kare, udhAra le, udhAra levaDAve, bIjo udhAra laIne Apato hoya to te grahaNa kare, adalAbadalI kare, adalAbadalI karAve, adalAbadalI karI ApanAra pAsethI grahaNa kare, baLapUrvaka paDAvI le, mAlikanI anumati vinA laI le, saMmukha lAvI ApanAra pAsethI grahaNa kare, vadhArAnAM pAtra gaNinI anumati vinA bIjA sAdhuone Ape, pUrNAga-jenA hAtha-paga akhaMDa hoya tevA nAnA sAdhu-sAdhvI athavA moTA - sthavira sAdhu-sAdhvIne Ape, apUrNAga sAdhusAdhvIne nA Ape, tUTeluM-phUTeluM pAtra rAkhe, majabUta ane kAmamAM Ave tevuM pAtra na rAkhe, varNayukta pAtrane vivarNa kare, vivarNa pAtrane varNayukta kare, navA pAtramAM tela vagere lagAve, sugaMdhI pAtrane durgadhamaya banAve, durgadhamaya pAtrane sugaMdhamaya banAve, aMtararahita sacitta pRthvI para pAtra taDakAmAM rAkhe, sacitta rajathI bharelI bhUmi para pAtra sUkave, sacitta jaLa vagerethI yukta bhUmi para pAtra sukavAve, chata, khATa, thAMbhalo vagere para pAtra sUkave, gAmanI vacce athavA be gAmanI vaccenA mArga vacce koInI pAse pAtranI yAcanA kare, sabhA vacamAM uThI koI pAse pAtra mAMge, pAtranA lobhathI kyAMka rahe athavA cAturmAsa - varSAvAsa kare te laghu cAturmAsika prAyazcittano bhAgI bane che. paMdaramo udeza : prastuta udezamAM paNa laghu cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI kriyAo para prakAza pADavAmAM Avyo che. je bhikSu koI sAdhune AkrozapUrNa kaThora vacana kahe, koI sAdhunI AzAtanA kare, sacitta kerI vagere khAya, sacitta padArtha para rAkhela acitta kerI vagere khAya, anyatIrthika athavA gRhastha vagere pAse potAnA hAtha-paga dabAvaDAve, tela vagerenuM mAliza karAve, gaDagUmaDa vagere chedAve-dhovaDAve, vALa vagere kapAve, AMkho vagere sApha karAve, vADI vageremAM jhADo-pezAba nAkhe, gRhastha vagerene AhAra-pANI Ape, gRhastha dhAraNa karavAnuM zveta vastra grahaNa kare, vibhUSA (zRMgAra ane zobhA) mATe paga vagerenuM pramArjana kare, roga vagereno upacAra kare, nakha vagere kApe, dAMta vagere sApha kare, vastra vagere dhue tenA mATe laghu cAturmAsika prAyazcittanuM vidhAna che. soLamo uddeza: soLamA udezamAM paNa laghu cAturmAsika prAyazcittanuM ja vidhAna karavAmAM AvyuM che. je sAdhu pati-patnInA zayanAgAramAM praveza kare, snAnAgAramAM praveza kare, agnigRha- rasoDAmAM praveza kare, sacitta izu - zeraDI vagere cUse, araNya vageremAM yAtrA karatI veLAe potAnI sAthe rahenArA manuSya athavA vanopajIvI loko pAsethI AhArAdi grahaNa kare, sadAcArIne durAcArI ane durAcArIne sadAcArI kahe, Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 nizItha klezapUrvaka saMpradAyano tyAga karanAra sAdhu sAthe khAnapAna tathA anya prakArano vyavahAra rAkhe, anArya dezamAM vicaravAnI icchA kare, niMdita kuLomAMthI AhArAdi grahaNa kare, azanAdi jamIna, pathArI athavA khIlI para rAkhe, gRhastha vagerenI sAthe AhArapANI kare, sacitta bhUmi para jhADo-pezAba nAkhe tene uparyukta prAyazcittanA bhAgI thavuM paDe che. sattaramo uddeza : A udeza paNa laghu cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI che. kutUhala mATe koI trasa prANIne doraDA vagerethI bAMdhavuM athavA bAMdhelA prANIne choDavuM, tRNa vagerenI mALA banAvavI, rAkhavI athavA paheravI, ramakaDAM vagere banAvavAM, rAkhavAM athavA tenAthI ramavuM, samAna AcAravALA sAdhu-sAdhvIne sthAna vagerenI sagavaDa na ApavI, kaSTapUrvaka ApavAmAM AvanAra AhArAdi grahaNa karavo, ati uSNa AhAra grahaNa karavo, potAnA AcArya - gurunA upalakSaNo bIjAnI sAme pragaTa karavA, gIta gAvuM, vAdyayaMtra vagADavuM, nRtya karavuM, vINA vagere sAMbhaLavAnI IcchA karavI ityAdi kriyAo laghu cAturmAsika prAyazcittane yogya che. aDhAramo uddeza : A udezamAM paNa laghu cAturmAsika prAyazcitta saMbaMdhI aneka doSapUrNa kriyAo para prakAza pADavAmAM Avyo che, te nIce mujaba che : akAraNa naukAmAM besavuM, naukAnA kharca mATe paisA levA, bIjAone paisA apAvavA athavA bIjA pAsethI paisA apAvavA, naukA udhAra levI, levaDAvavI athavA laIne ApavAmAM AvatI naukAno upayoga karavo, naukAnI adalAbadalI karavI, karAvavI athavA karanArAnI naukAno upayoga karavo, baLAtkAre naukA chInavI levI, mAlikanI anumati vinA naukAmAM besavuM, sthaLa para paDelI naukA pANImAM rakhAvavI athavA pANImAM paDelI naukAne sthaLa para rakhAvavI, naukAmAM bhareluM pANI bahAra pheMkavuM, urdhvagAminI athavA adhogAminI naukA para besavuM, eka yojana athavA ardha yojana dUra sudhI janArInaukA para besavuM, naukA calAvavI athavA to nAvikane naukA calAvavAmAM sahayoga Apavo, chidramAMthI AvatuM pANI rokavuM athavA bhareluM pANI pAtra vagerethI bahAra pheMkavuM, naukAmAM AhArAdi grahaNa karavo, vastra kharIdavA, varNayukta vastrane vivarNa banAvavAM, vivarNa vastrane varNayukta banAvavAM, sugaMdhI vastrane durgaMdhamaya ane durgadhamaya vastrane sugaMdhamaya banAvavAM, vastra sacitta pRthvI para sUkavavAM, avidhipUrvaka vastranI yAcanA karavI (caudamA udezamAM nirdiSTa pAtraviSayaka doSonI mAphaka vastra viSayamAM paNa badhA doSo samajI levA joIe) ItyAdi. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 aMgabAhya Agamo ogaNIsamo udezaH ogaNIsamA udezamAM nimnokta kriyAo mATe laghucAturmAsika prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che : acitta vastu kharIdavI, kharIdAvavI, kharIdIne ApanAra pAsethI grahaNa karavI, udhAra levuM, udhAra levaDAvavuM vagere, rogI sAdhu mATe traNa datti (ApavAmAM AvanAra padArthanI akhaMDa dhArA athavA bhAga)thI vadhu acitta vastu grahaNa karavI, AhArAdi grahaNa karI grAmAnugrAma vihAra karavo, acitta vastu (goLa vagere) pANImAM gaLAvavo, asvAdhyAya samayamAM svAdhyAya karavo, Indra mahotsava, skaMda mahotsava, yajJa mahotsava ane bhUta mahotsava samaye svAdhyAya karavo, caitrI (suniSkriye - suSmI) aspidA, ASADhI pratipadA, bhAdrapadI pratipadA ane kArtika pratipadAnA divase svAdhyAya karavo, rAtrinA prathama tathA aMtima ane divasanA prathama tathA aMtima - A cAreya prahara samaye svAdhyAya na karavo, nIcenA sUtranuM ullaMghana karI uparanA sUtranI vAcanA ApavI, navabrahmacarya' (AcArAMganA prathama zrutaskaMdha)ne choDI anyasUtro bhaNAvavA, ayogyane zAstro bhaNAvavA, yogyane zAstro na bhaNAvavA, AcArya-upAdhyAya pAsethI bhaNyA vinA potAnI meLe ja svAdhyAya karavo, anyatIrthika athavA gRhasthane bhaNAvavA athavA temanI pAse bhaNavuM, pArzvastha vagere zithilAcArIone bhaNAvavA athavA temanI pAse bhaNavuM. vIsamo udezaH vIsamA udezanA prAraMbhamAM sakapaTa ane niSkapaTa AlocanA mATe vividha prAyazcittonuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. sakapaTa AlocanA mATe niSkapaTa AlocanAthI ekamAsikI vadhu prAyazcitta karavuM paDe che. koIpaNa dazAmAM jamAsikathI adhika prAyazcittanuM vidhAna nathI. prAyazcitta karatAM pharI doSanuM sevana karanArA mATe vizeSa prAyazcittanI vyavasthA karavAmAM AvI che. vyavahArasUtranA prathama udezamAM paNa A ja zabdomAM A bAbato para prakAza pADavAmAM Avyo che. nizIthasUtranA prastuta paricaya parathI spaSTa thAya che ke A graMthanuM jaina AgamomAM eka viziSTa sthAna che. AmAM mAtra prAyazcitta saMbaMdhI kriyAonuM varNana che. garamAsika, laghumAsika, gurucAturmAsika ane laghucAturmAsika prAyazcittane yogya samasta mahattvapUrNa 1. sAdhue be gAuthI Aghe AhArAdi khAdya padArtha laI javAnI manAI che. 2. hAlanA samayamAM pahelAM dazavaikAlika bhaNAvavAmAM Ave che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizItha 235 kriyAono samAveza AcArye prastuta sUtramAM karyo che. A dRSTie nizItha niHsaMdeha anya AgamothI vilakSaNa che. nizIthano artha che aprakAza eTale aMdhakAra. doSa ane prAyazcitta viSayaka sahunI samakSa aprakAzanane yogya paraMtu yogyanI samakSa prakAzanane yogya jina-vacanonA saMgraha mATe nizIthasUtranuM nirmANa karavAmAM AvyuM che. - * * * Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama prakaraNa mahAnizItha bhASA ane viSayanI dRSTie A sUtranI gaNanA prAcIna AgamomAM karI zakAya nahi. AmAM atratatra Agametara graMthonA ullekho paNa maLe che. AmAM cha adhyayana ane be cUlAo che. A graMtha 4, 554 zlokapramANa che. prAraMbhamAM graMthanA prayojananI carcA che. adhyayano : zalyoddharaNa nAmaka prathama adhyayanamAM pAparUpI zalyanI niMdA ane AlocanA karavAnI dRSTie aDhAra pApasthAnako batAvavAmAM AvyAM che. temAM Avazyaka niryuktinI daye nA' ityAdi gAthAo uddhata che. dvitIya adhyayanamAM karmavipAkanuM vivecana karatAM pAponI AlocanA para prakAza pADavAmAM Avyo che. tRtIya ane caturtha adhyayanamAM kuzIla sAdhuonA saMsargathI dUra rahevAno upadeza ApavAmAM Avyo che. emAM maMtra-taMtra, namaskAramaMtra, upadhAna, anukaMpA, jinapUjA AdinuM vivecana che. ahIM ema batAvavAmAM AvyuM che ke vajasvAmIe bucchinna paMcamaMgalanI niryukti vagereno uddhAra karI tene mUlasUtramAM sthAna ApyuM hatuM. navanItasAra nAmaka paMcama adhyayanamAM gacchanA svarUpanuM vivecana karavAmAM AvyuM che. gacchAcAra nAmaka prakIrNakano AdhAra A ja adhyayana che. chaThThA adhyayanamAM prAyazcittanA dasa ane AlocanAnA cAra bhedonuM vyAkhyAna che. temAM AcArya bhadranA eka gacchamAM pAMcaso sAdhuo ane bAraso sAdhvIo hovAno ullekha che. cUlAo : cUlAomAM susaDha vagerenI kathAo che. ahIM satIprathAno tathA rAjA putrahIna hoya tyAre kanyAne rAjagAdI para besADavAno ullekha che. 1. (a) mULa : jinendravijayagaNi, harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1983. (A) AlocanAtmaka adhyayana - W. Schubring, Berlin, 1918, E R. Hamm and W. Schubring, Hemburg, 1951. J. Deleu and W. Schubring, Ahmedabad, S. 1933. munizrI puNyavijayajI pAse AnI hastalikhita prati che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnizItha haribhadrakRta uddhAra : tRtIya adhyayanamAM e vAtano ullekha che ke udhaIe khAdhelA prastuta graMthano uddhAra ane saMzodhana haribhadrasUrie karyuM hatuM tathA siddhasena, vRddhavAdI, yakSasena, devagupta, yazovardhana, ravigupta, nemicaMdra, jinadAsagaNi vagere AcAryoe tene mAnya karyuM hatuM. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prakaraNa jItakalpa jItakalpasUtra'nA praNetA prasiddha bhASyakAra jinabhadragaNi kSamAzramaNa (vi.saM. 650 AsapAsa) che. A graMthamAM nigraMtha-nigraMthIonA bhinna bhinna aparAdhasthAna viSayaka prAyazcittanuM jIta-vyavahAra nA AdhAre nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. AmAM kula 103 gAthAo che. sahu prathama sUtrakAre pravacanane namaskAra karyo che ane AtmAnI vizuddhi mATe jIta-vyavahAragata prAyazcitta-dAnanuM saMkSipta nirUpaNa karavAno saMkalpa karyo che : kayapavayaNappaNAmo, vucchaM pacchittadANasaMkhevaM / jIyavyavahAragayaM, jIvassa visohaNaM paramaM // 1 // saMvara ane nirjarA vaDe mokSa thAya che tathA tapa saMvara ane nirjarAnuM kAraNa che. prAyazcitta tapomAM pradhAna che AthI prAyazcittanuM mokSamArganI dRSTie atyadhika mahattva che. mokSanA hetubhUta cAritranI vizuddhi mATe prAyazcitta ati Avazyaka che. evI dazAmAM mumukSu mATe prAyazcittanuM jJAna anivArya che. 3 prAyazcittanA nimnalikhita dasa bheda che : (1) AlocanA, (2) pratikramaNa, (3) ubhaya, (4) viveka, (5) vyutsarga, (6) tapa, (7) cheda, (8) mUla, (9) anavasthApya ane (10) pArAMcika : tuM savimAnoya-paDimomaya-vive-vosa tava-che-mUna-JaLavayA ya pattiyaM ceva // 4 // 1. (A) svopajJa bhASya sahita - saMzodhaka muni puNyavijaya; prakAzaka : babalacaMdra kezavalAla modI, hAjA paTelanI poLa, amadAvAda, vi.saM. 1994. (i) siddhasena kRta cUrNi tathA zrIcaMdrasUri kRta vRtti sahita - saMpA. muni jinavijaya, prakA. jaina sAhitya saMzodhaka samiti, amadAvAda, I.sa. 1926. (I) cUrNinA sArAMzanI sAthe E. Leumann, Berlin, 1892. 2. je vyavahAra paraMparAthI cAlyo Avato hoya ane zreSTha puruSo dvArA anumata hoya te jItavyavahAra kahevAya che (- jItakalpa, gA. 675). 3. jItakalpasUtra, gA. 2. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jItakalpa 239 AlocanA: chadmasthane AhArAdi grahaNa, bahirnirgama, malotsarga Adi kriyAomAM aneka doSo lAgatA rahe che jenI AlocanApUrvaka saMkheda svIkArokti sahita) vizuddhi karavI jarUrI che.' pratikramaNa: gupti ane samitimAM pramAda, gurunI AzAtanA, vinayabhaMga, gurunI IcchA vagerenuM apAlana, laghumRSAdino prayoga, avidhipUrvaka kAsa-jaMbhA-sutavAtanuM nivAraNa, asaMkliSTa karma, kaMdarpa, hAsya, vikathA, kaSAya, viSayAnusaMga, skUlanA Adi pratikramaNanA aparAdhasthAno che. temanuM sevana karyA pachI pratikramaNa karavuM (karelA aparAdhomAMthI pAchA haTavuM) Avazyaka che. ubhayaH saMbhrama, bhaya, ApatuM, sahasA, anAbhoga, anAtmavazatA, duzcitana, durbhASaNa, duzleSTA vagere aneka aparAdhasthAno ubhaya arthAt AlocanA ane pratikramaNa baMne prAyazcittone yogya che.? vivekaH kAlAtIta - adhvAtIta vagere doSothI yukta piMDa (AhAra), upadhi (upakaraNa), zapyA vagere grahaNa karavAthI lAganArA doSonA nivAraNa mATe viveka prAyazcittanuM vidhAna che.* vyutsargaH gamana, Agamana, vihAra, zruta, sAvadya svapra, nAva-nadI-saMtAra vagere saMbaMdhI doSo vyutsarga - kAyotsargane yogya che. AcArye vibhinna vyutsargo mATe vibhinna ucchavAsonuM pramANa batAvyuM che. tapa: tapanuM svarUpa batAvatAM sUtrakAre jJAticAra (jJAnasaMbaMdhI doSa) Adino nirdeza karyo che ane vibhinna prakAranA aparAdho mATe ekAzana, upavAsa, SaSThabhakta, aSTamabhakta, AyaMbila (rUkSa AhArano upabhoga) vagerenuM vidhAna karyuM che: dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTie tapodAnano vicAra karatAM AcArye gItArtha, agItArtha, sahanazIla, asahanazIla, zaTha, azaTha, pariNAmI, apariNAmI, atipariNAmI, dhRti-dehasaMpanna, dhRti-dehahIna, Atmatara, paratara, ubhayatara, nobhayatara, anyatara, kalpasthita, akalpasthita vagere puruSonI dRSTie paNa tapodAnanuM vyAkhyAna karyuM che. 1, gA. 1-8, 2. gA. 9-12. 3. gA. 13-15. 4, gA. 16-17. 5. gA. 18. da. gA. 19-22. 7 gA. ra3-79 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 cheda : cheda nAmaka sAtamA prAyazcittanuM pratipAdana karatAM AcArye batAvyuM che ke je tapanA garvathI unmatta bane che athavA je tapa karavA mATe sarvathA asamartha che athavA jenI tapa upara saheja paNa zraddhA nathI athavA jenuM tapathI damana karavuM kaThina che tene mATe chedanuM vidhAna che.1 chedano artha che dIkSAvasthAnI kAlagaNanA - dIkSA-paryAyamAM kApa (cheda) karavo. mUla H paMcendriyaghAta, maithunapratisevana vagere aparAdha-sthAno mATe mUla nAmaka prAyazcittanuM vidhAna che.ra anavasthApya : tIvra krodha vagerethI praruSTa cittavALA nirapekSa ghora pariNAmI zramaNa mATe anavasthApya prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. 3 pArAMcika : tIrthaMkara, pravacana, zruta, AcArya, gaNadhara AdinI abhinivezavaza vAraMvAra AzAtanA karanAra pArAMcika prAyazcittano adhikArI bane che. e ja rIte kaSAyaduSTa, viSayaduSTa, sthAnarjinidrApramatta ane anyonyakArI pArAMcika prAyazcittanA bhAgI bane che. 4 A dasa prAyazcittomAM aMtima be prAyazcitta arthAt anavasthApya ane pArAMcika caturdazapUrvadhara (bhadrabAhu) sudhI ja astitvamAM hatA. tyArabAda temano viccheda thaI gayo.5 1. gA. 80-82. 4. gA. 94-96. aMgabAhya Agamo *** 2. gA. 83-85. 5. gA. 102. * 3. gA. 87-93 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUlikAsUtro prathama prakaraNa nandI naMdI ane anuyogadvAra cUlikAsUtra kahevAya che. cUlikA zabdano prayoga te adhyayana athavA graMtha mATe thAya che jemAM bAkI rahelA viSayonuM varNana athavA varNita viSayonuM spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. dazavaikAlika ane mahAnizIthanA aMtamAM A prakAranI cUlikAo - cUlAo - cUDAo maLe che. temAM mULa graMthanA prayojana athavA viSayane dRSTimAM rAkhatAM evI keTalIka Avazyaka vAto para prakAza pADavAmAM Avyo che jemano samAveza AcArya graMthanA koI adhyayanamAM karI zakyA na hoya. AjakAla A prakAranuM kArya pustakanA aMtamAM pariziSTa joDIne saMpanna karavAmAM Ave che. naMdI ane anuyogadvAra paNa Agamo mATe pariziSTanuM ja kAma kare che. eTaluM ja nahi, AgamonA adhyayana mATe teo bhUmikAnuM paNa kAma Ape che. A kathana naMdInI apekSAe anuyogadvAranA viSayamAM adhika satya che. naMdImAM to mAtra jJAnanuM ja vivecana karavAmAM AvyuM che jyAre anuyogadvAramAM AvazyakasUtranI vyAkhyAnA bahAne samagra AgamanI vyAkhyA abhISTa che. AthI temAM ghaNuM karI AgamonA samasta mULabhUta siddhAMtonuM svarUpa samajAvatAM viziSTa pAribhASika zabdonuM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che jemanuM jJAna AgamonA adhyayana mATe Avazyaka ja nahi, anivArya che. anuyogadvArasUtra samajI lIdhA pachI bhAgye ja koI Agamika paribhASA evI rahI jAya ke je samajavAmAM jijJAsu pAThakane muzkelIno sAmano karavo paDe. te cUlikAsUtra hovA chatAM paNa eka rIte samasta Agamono - AgamajJAnano pAyo che ane tethI apekSAkRta muzkela paNa che. naMdIsUtramAM paMcajJAnanuM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. niryuktikAra 1. (a) muni puNyavijaya, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI, 1967; sAdhvI zIlakuMvara tAraka guru jaina graMthAlaya, udayapura, 1974; jinendravijaya, harSapuSpAmRta graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, 1976; ratanalAla dozI, a. bhA. sthA. o. jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, 1984. (A) pArasakumAra, a. bhA. sthA. zve. jaina saMskRtirakSaka saMdha, sailAnA, 1967; madhukara muni, Agama prakAzana samiti, byAvara, I.sa. 1982. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 aMgabAhya Agamo vagere AcAryoe naMdI zabdane jJAnano ja paryAya mAnyo che. sUtrakAre sahu prathama 50 gAthAomAM maMgalAcaraNa karyuM che. tyArapachI sUtranA mULa viSaya Abhinibodhika vagere pAMca prakAranA jJAnanI carcA zarU karI che. pahelA AcArye jJAnanA pAMca bheda karyA che. tyArabAda prakArAMtare pratyakSa ane parokSa rUpe be bheda karyA che. pratyakSanA Indriya-pratyakSa ane noIndriya-pratyakSa rUpe pharI be bheda karyA che. Indriya-pratyakSamAM pAMca prakAranI IndriyothI thanAra jJAnano samAveza thAya che. e prakAranA jJAnane jaina nyAyazAstramAM sAMvyavahArika-pratyakSa kahevAmAM Ave che. noIndriya-pratyakSamAM avadhi, mana:paryaya ane kevalajJAnano samAveza thAya che. parokSa jJAna be prakAranuM che : Abhinibodhika ane zrata. Abhinibodhikane mati paNa kahe che. AbhinibodhikanA kRtanizrita ane azrutanizrita rUpe be bheda che. zrutajJAnanA akSara, anakSara, saMjJI, asaMjJI, samyapha, mithyA, sAdi, anAdi, sAvasAna, niravasAna, gamika, agamika, aMgapraviSTa ane anaMgapraviSTa rUpe cauda bheda che. naMdasUtranI racanA gadya ane padyamAM che. sUtranuM graMthamAna lagabhaga 700 zlokapramANa che. prastuta sUtramAM pratipAdita viSaya anya sUtromAM paNa maLe che. udAharaNa rUpe avadhijJAnanA viSaya, saMsthAna, bheda vagere para prajJApanAsUtranA tetrIsamA padamAM prakAza pADavAmAM Avyo che. bhagavatI (vyAkhyAprajJapti) Adi sUtromAM vividha prakAranA ajJAnano ullekha maLe che. e ja rIte matijJAnanuM paNa bhagavatI vagere sUtromAM varNana maLe che. dvAdazAMgI zrutano paricaya samavAyAMgasUtramAM (i) muni hastimala kRta saMskRta chAyA, hindI TIkA-TippaNI vagerethI alaMkRta - rAyabahAdura motIlAla muthA, bhavAnIpeTha, satArA, I.sa.1942. (I) malayagiri praNIta vRtti yukta - rAyabahAdura dhanapatasiMha, banArasa, vi.saM. 1936; Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa. 1924. (u) cUrNi ane haribhadravihita vRtti sahita - RSabhadevajI kesarImalajI zvetAMbara saMsthA, ratalAma, I.sa. 1928. (U) cUrNi sahita, saM. puNyavijayajI, prAkRta TesTa sosAyaTI, amadAvAda, I.sa.1966. (8) AcArya AtmArAma kRta hindI TIkA sahita - AcAryazrI AtmArAma jaina prakAzana samiti, ludhiyANA, I.sa. 1966. (e) muni ghAsIlAla kRta saMskRta vyAkhyA tathA tenA hiMdI-gujarAtI anuvAda sAthe - jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1958. (ai) haribhadra vRtti ane durgapada sahita - saM. puNyavijayajI, prAkRta TesTa sosAyaTI, amadAvAda, I.sa. 19da 7. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadI 243 paNa ApavAmAM Avyo che paraMtu te naMdIsUtrathI saheja judo che. e ja rIte anyatra paNa keTalIka bAbatomAM naMdIsUtrathI bhinnatA tema ja vizeSatA jovA maLe che. maMgalAcaraNa : sahu pahelAM sUtrakAre bhagavAna ahita mahAvIrane namaskAra karyA che. tyArapachI jaina saMdha, covIsa jina, agiyAra gaNadhara, jinapravacana tathA sudharma Adi virone stutipUrvaka praNAma karyA che. prAraMbhanI keTalIka maMgaLa gAthAo A pramANe che : jayai jagajIvajoNIviyANao jagagurU jagANaMdo / jagaNAho jagabaMdhU, jayai jagappiyAmaho bhayavaM // 1 / / jayai suANaM pabhavo, titthayarANaM apacchimo jayai / jayai gurU logANaM, jayai mahappA mahAvIro // 2 // bhadaM savvajagujjoyagassa, bhadaM jiNassa vIrassa / bhaI surAsuranamaMsiyassa, bhadaM dhUyarayassa // 3 // guNabhavaNagahaNasuyarayaNabhariyadaMsaNavisuddharatthAgA / saMghanagara bhadaM te, akhaMDacArittapAgArA // 4 // saMjamatavatuMbArayassa, namo sammattapAriyallassa / appaDicakkassa jao, hou sayA saMghacakkassa // 5 // maMgaLa prasaMge prastuta sUtramAM AcArya je sthavirAvalI - guru-ziSya-paraMparA ApI che te kalpasUtranI sthavirAvalIthI judI che. naMdIsUtramAM bhagavAna mahAvIra pachInI sthavirAvalI A pramANe che :1. sudharma 12. svAti 22. nAgahasti 2. jaMbU, 13. zyAmArya 23. revatI nakSatra 3. prabhava 14. zAMDilya 24. brahmadIpakasiMha 4. zaThaMbhava 15. samudra 25. skaMdilAcArya 5. yazobhadra 16. maMgu 26. himavaMta 6. saMbhUtivijaya 17. dharma 27. nAgArjuna 7. bhadrabAhu 18. bhadragupta 28. zrIgoviMda 8. sthUlabhadra 19. vaja 29. bhUtadinna 9. mahAgIri 20. rakSita 30. lauhitya 10. suhastI 21. naMdila (AnaMdila) 31. dUSyagaNi 11. balisaha Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 kalpasUtranI sthavirAvalI A pramANe che 1. sudharma 2. jaMbU 3. prabhava 4. zayyabhava 5. yazobhadra 6. saMbhUtivijaya 7. sthUlabhadra 8. suhastI 20. nakSatra 9. susthitasupratibuddha 21. 2kSa 10. Indradiza 11. diza 12. siMhagiri 13. vaja 14. zrIratha 15. puSyagirI 16. phalgumitra 17. dhaniMgarI 18. zivabhUti 19. bhadra 22. nAga 23. jehila aMgabAhya Agamo 24. viSNu 25. kAlaka 26. saMpalitabhadra 27. vRddha 28. saMghapAlita 29. zrIhastI 30. dharma 31. siMha 32. dharma zrotA ane sabhA H maMgalAcaraNa rUpe arhat vagerenI stuti karyA pachI sUtrakAre sUtrano artha grahaNa karavAnI yogyatA dharAvanArA zrotAonuM cauda dRSTAMtopUrvaka varNana karyuM che. te dRSTAMto A pramANe che :- 1. zaila ane ghana, 2. kuTaka arthAt ghaDo, 3. cALaNI, 4. paripUrNaka, 5. haMsa, 6. mahiSa, 7. meSa, 8. mazaka, 9. jaLo, 10. bilADI, 11. jAhaka arthAt zAhuDI, 12. gAya, 13. bherI, 14. AbhIrI. e viSayanI gAthA A pramANe che : 33. zAMDilya 34. devardhigaNi sela-paLa-DA-cAtiLi, paripuLA haMsa-mahisa-mete haiM / masA-khajUra-birAjI, nAhA-go-merI-AmIrI A daSTAMtonuM TIkAkAroe vadhu spaSTIkaraNa karyuM che. || zrotAonA samUhane sabhA kahe che. sabhA keTalA prakAranI hoya che ? A praznano vicAra karatAM sUtrakAra kahe che ke sabhA saMkSepamAM traNa prakAranI hAya che : jJAyikA, ajJAyikA ane durvidagdhA. jema haMsa pANI choDIne dUdha pI jAya che te ja rIte guNasaMpanna puruSo doSo choDIne guNo grahaNa karI le che. e jAtanA puruSonI sabhA jJAyikA kahevAya che. je zrotA mRga, siMha ane kukkuTanA baccAonI jema prakRtithI madhura hoya che tathA asaMsthApita ratnonI jema koIpaNa rUpamAM sthApita karI zakAya che - koIpaNa mArgamAM goThavI zakAya che teo ajJAyikache. A prakAranA zrotAonI sabhA ajJAyikA kahevAya Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI 245 che. je rIte koI grAmINa paMDita koIpaNa viSayamAM vidvattA dharAvato na hoya chatAM anAdaranA bhayathI koI vidvAnane kaMI pUchato nathI paraMtu mAtra vAtapUrNa basti-vAyuthI bharelI mazakanI jema loko pAsethI potAnA pAMDityanI prazaMsA sAMbhaLIne phulAto rahe che, e ja rIte je loko potAnI AgaLa bIjAne kaMI nathI samajatA temanI sabhA durvidagdhA kahevAya che. jJAnavAda: ATalI bhUmikA bAMdhyA pachI sUtrakAra potAnA mULa viSaya para Ave che. te viSaya che jJAna. jJAna zuM che? jJAna pAMca prakAranuM cheH 1. Abhinibodhika jJAna, 2. zrutajJAna, 3. avadhijJAna, 4. mana:paryayajJAna ane 5. kevalajJAna (sef nAkhe ? nA paMvadaM pannattaM, taM jahA-AbhiNibohiyanANaM, suyanANaM, ohinANaM, maNapajjavanANaM, kevlnaannN|). A jJAnasaMkSepamAM be prakAranuM che -pratyakSa ane parokSa. pratyakSanuM zuM svarUpa che? pratyakSanA vaLI be bheda che : Indriya-pratyakSa ane noIndriya-pratyakSa. Indriya-pratyakSa zuM che? Indriya-pratyakSa pAMca prakAranuM che: 1. zrotrendriya-pratyakSa, 2. cakSurindriya-pratyakSa, 3. dhrANendriya-pratyakSa, 4. jilaeNndriya-pratyakSa, 5. sparzendriya-pratyakSa. noIndriya-pratyakSa zuM che? noIndriya-pratyakSa traNa prakAranuM che: 1. avadhijJAna-pratyakSa, 2. mana:paryayajJAnapratyakSa, 3. kevalajJAna-pratyakSa. avadhijJAna: avadhijJAna-pratyakSa zuM che? avadhijJAna-pratyakSa be prakAranuM che : bhavapratyayika ane kSAyopathamika. bhavapratyayika avadhijJAna kayuM che? bhavapratyayika arthAt janmathI thanAruM avadhijJAna be jaNane thAya che : devone ane nArakone, kSAyopathamika avadhijJAna zuM che? kSAyopathamika avadhijJAna paNa be jaNane thAya che : manuSyone ane paMcendriya tiryaMcone. tene kSAyopathamika kema kahevAmAM Ave che? avadhijJAnane DhAMkanArA karmomAMthI udIrNano kSaya tathA anudIrNanuM upazamana thavAthI utpanna thavAne kAraNe tene lAyopathamika avadhijJAna kahe che. ravAvasayiM tathA vaLijJAnuM mULa drAmAM kaviNA 3vasamAM gohinA samujna athavA guNapratipanna anagAra - munine je avadhijJAna thAya che te kSAyopathamika che. kSAyopathamika avadhijJAna saMkSepamAM cha prakAranuM kahevAmAM AvyuM che : 1. AnugAmika, ra. anAnugAmika, 3. vardhamAnaka, 4. phrIyamAnaka, 5. pratipAtika, 6. apratipAtika*. AnumAnika avadhijJAna be prakAranuM che : aMtagata ane madhyagata. aMtagata AnugAmika 1. sU. 1, 2. . 2-5. 3. sU. 8. 4. sU. 9. aM. A.- 18 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 aMgabAhya Agamo avadhijJAna traNa prakAranuM che :- purataH aMtagata, mArgata aMtagata ane pArzvataH aMtagata. jevI rIte koI puruSa ulkA - dIvaDI, caTulI - cheDethI saLagatI ghAsanI pULI, alAta - taNakhalA upara rahelo agni, maNi, pradIpa athavA bIjA koI prakAranI jyota AgaLa rAkhI AgaLa cAlyo jAya che te ja rIte je jJAna AgaLanA pradezane prakAzita karatuM sAthe sAthe cAle che te purataH aMtagata avadhijJAna che. jevI rIte koI puruSa ulkA vagere pAchaLa rAkhIne sAthe laI cAlato jAya che tevI rIte je jJAna pAchaLathI kSetrane prakAzita karatuM jAya che te mArgata aMtagata avadhijJAna kahevAya che. jevI rIte koI puruSa dIvaDI vagere potAnI bAjumAM rAkhI AgaLa vadhe che tevI rIte je jJAna bAjunA padArthone prakAzita karatuM sAthe sAthe cAle che te pArzataH aMtagata avadhijJAna che. madhyagata avadhijJAna kone kahe che? je rIte koI puruSa ulkA vagere prakAza ApatA padArthone mastaka para rAkhI cAle che te rIte je avadhijJAna cAreya bAjunA padArthonuM jJAna karAvatuM jJAtAnI sAthe sAthe cAle che te madhyagata AnugAmika avadhijJAna che. aMtagata ane madhyagata avadhimAM zuM vizeSatA che ? purataH aMtagata avadhijJAnathI saMkhyaya tathA asaMkhyaya yojana AgaLanA padArtho ja jANavA tathA jovAmAM Ave che (gALapAsa), mArgata aMtagata avadhijJAnathI saMkhyaya tathA asaMkhyaya yojana pAchaLanA padArtho ja jANI tathA joI zakAya che, pArzvataH aMtagata avadhijJAna vaDe baMne bAjuomAM rahelA saMkheya tathA asaMkhyaya yojana sudhInA padArtho ja jANI tathA joI zakAya che paraMtu madhyagata avadhijJAnathI badhI bAjunA saMkheya tathA asaMkhyaya yojananI vacce rahelA padArtho jANI ane joI zakAya che. A ja aMtagata avadhi ane madhyagata avadhimAM vizeSatA che. ahIM sudhI AnugAmika avadhijJAnanI carcA che. anAnugAmika avadhijJAnanuM svarUpa batAvatAM sUtrakAra kahe che ke jevI rIte koI puruSa eka moTA agnisthAnamAM agni peTAvI tenI AjubAju pharato pharato tenI AjubAjunA padArthone jue che, bIjA sthaLe rahelA padArthone aMdhakAranA kAraNe joI zakato nathI, e ja rIte anAnugAmika avadhijJAna je kSetramAM utpanna thAya che te ja kSetranA saMkheya tathA asaMkhyaya yojana sudhInA saMbaddha ke asaMbaddha padArthone jANe ane jue che. tenAthI bahAranA padArthone jANato nathI. je prazasta adhyavasAyamAM sthita che tathA jenuM cAritra pariNAmonI vizuddhithI vardhamAna che tenA jJAnanI sImI cAreya bAjuthI vadhe che. Ane ja vardhamAna avadhijJAna kahe che. aprazasta adhyavasAyamAM sthita sAdhu jyAre saMkliSTa pariNAmothI saMkSizyamAna cAritravALo bane che tyAre 1. sU. 10 2. sU. 11 3. sU. 12 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 247 nandI cAreya bAjuthI tenA jJAnane hAni pahoMce che. A ja TvIyamAna avadhinuM svarUpa che. je jaghanyapaNe aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga athavA saMkhyAmAM bhAga yAvata yojanalakSapRthakva ane utkRSTapaNe saMpUrNa lokane jANI pachI pAchuM pharI jAya che te pratipAtika avadhijJAna che. alokanA eka paNa AkAza-pradezane jANyA ane joyA pachI AtmAnuM avadhijJAna apratipAtika bane che. viSayanI dRSTie avadhijJAna cAra prakAranuM kahevAmAM AvyuM che : 1. dravyaviSayaka, 2. kSetraviSayaka, 3. kAlaviSayaka ane 4. bhAvaviSayaka. dravyadRSTie avadhijJAnI jaghanya arthAta ochAmAM ochuM anaMta rUpI dravyone jANe che ane jue che ane utkRSTapaNe arthAta adhikamAM adhika badhA rUpI dravyone jANe ane jue che. kSetranI daSTie avadhijJAnI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgane jANe ane jue che ane utkRSTa lokapramANa asaMkhya khaMDone (alokamAM) jANe ane jue che. kALanI daSTie avadhijJAnI jaghanyapaNe AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgane jANe che, jue che ane utkRSTapaNe asaMkhya utsarpiNI ane avasarpiNI rUpa atIta ane anAgata kALane jANe che, jue che. bhAvadaSTie avadhijJAnI jaghanyapaNe anaMta bhAvo paryAyo)ne jANe ane jue che tema ja utkRSTapaNe paNa anaMta bhAvone jANe ane jue che (samasta bhAvonA anaMtamA bhAgane jANe ane jue che). mana:paryayajJAna : mana:paryayajJAna zuM che? te manuSyone thAya che ke amanuSyone? manuSyone thAya che to saMmUcchima manuSyone thAya che ke garbhaja manuSyone ? A jJAna saMmUcchima manuSyone nahi paraMtu garbhaja manuSyone ja thAya che. garbhaja manuSyomAMthI paNa karmabhUminA garbhaja manuSyone ja thAya che, akarmabhUmi athavA aMta radvIpanA garbhaja manuSyone nahi. karmabhUminA garbhaja manuSyomAMthI paNa saMkhyaya varSanA AyuSyavALAone ja thAya che, asaMkhyaya varSanA AyuSyavALAone nahi. saMkhyaya varSanA 1. sU. 13. - 2. rathI 9 sudhInI saMkhyA pRthakta kahevAya che. 3. sU. 14. 4. sU. 15. 5. anaMta aneka prakAranuM che, AthI A kathanamAM koI prakArano virodha na samajavo joIe. 6. sU. 16. ahIM kSetra ane kALane jANe che - jue che ema kahyuM che paraMtu A upacAra che. hakIkate tagata rUpI padArthane jANe che - jue che. 7. maLamUtra vageremAM pedA thanArA manuSyone saMmUchima manuSyo kahe che. temanuM zarIra aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTaluM hoya che ane teo aMtarmuhUrtanA ghaNA thoDA samayamAM ja marI jAya che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 48 aMgabAhya Agamo AyuSyavALAomAM paNa paryAptaka (Indriya, mana vagere dvArA pUrNa vikasita)ne ja thAya che, aparyAptakane nahi. paryAptakomAM paNa samyagdaSTine ja thAya che, mithyASTine athavA mizradaSTi (samyaka-mithyAdaSTi)ne nahi. samyagdaSTivALAomAM paNa saMyata (sAdhu) samyagdaSTine ja thAya che, asaMyata athavA saMyatAsaMyata samyagdaSTine nahi. saMto-sAdhuomAM paNa apramatta saMyatane ja thAya che, pramatta saMyatane nahi. apramatta sAdhuomAM paNa RddhiprAptane ja thAya che, RddhizUnyane nahi.' e rIte mana:paryayajJAnanA adhikArInuM navya nyAyanI zailImAM pratipAdana karyA pachI sUtrakAra mana:paryayajJAnanuM svarUpa-varNana zarU kare che. mana:paryayajJAna be prakAranuM hoya che : Rjumati ane vipulamati. baMne prakAranA mana:paryayajJAnano saMkSepamAM cAra dRSTie vicAra karavAmAM Ave che : 1. dravya, 2. kSetra, 3. kALa ane 4. bhAva. dravyanI apekSAe Rjumati anaMtapradezI anaMta skaMdho (aNusaMghAta)ne jANe ane jue che ane tene ja vipulamati thoDuM vadhu vipula, vizuddha tathA spaSTa jANe-jue che (te veva viDatamaruM karmAphiyataraNa viDanataraNa vizuddhataraNa vinimitarANa nA pAsac ) . kSetranI apekSAe Rjumati ochAmAM ochuM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga ane vadhumAM vadhu nIce A ratnaprabhA pRthvInA uparI bhAganI nIcenA nAnA prataro sudhI, upara jyotiSka vimAnanA uparI tala paryata tathA tirya-tirachA manuSya-kSetranI aMdara aDhI lIpa-samudraparyata arthAta paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana aMtaradvIpomAM rahelA saMjJI (samanaska) paMcendriya paryAptaka jIvonA manogata bhAvone jANe ane jue che tathA vipulamati tene ja aDhI aMgula vadhu, vipulatara, vizuddhatara tathA spaSTatara jANe-jue che. kALanI apekSAe Rjumati palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAganA bhUta tathA bhaviSyane jANe-jue che ane vipulamati tene ja kaMIka vadhu vistAra tathA vizuddhipUrvaka jANe-jue che. bhAvanI apekSAe Rjumati anaMta bhAvo (bhAvono anaMtamo bhAga)ne jANe-jue che ane vipulamati tene ja kaMIka vadhu vistAra tathA vizuddhipUrvaka jANe-jue che. saMkSepamAM mana:paryayajJAna manuSyonA ciMtita arthane pragaTa karanAra che, manuSyakSetra sudhI sImita che tathA cAritrayukta puruSanA kSayopazama guNathI utpanna thanAra che : maNapajjavanANaM puNa, jaNamaNaparicitiatthapAgaDaNaM / / mANusakhittanibaddhaM, guNapaccaiaM carittavao // - sUtra 18, gA. 65. 1. sR. 17. 2. sU. 18. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI 2 49 kevalajJAna : kevalajJAna zuM che? kevalajJAna be prakAranuM kahevAmAM AvyuM che : bhavastha kevalajJAna ane siddhakevalajJAna. bhavastha kevalajJAna arthAta saMsAramAM rahelAM ahitonuM kevalajJAna be prakAranuM che : sayogibhavakevalajJAna ane ayogibhavakevalajJAna.1 sayogibhavasthakevalajJAna pharI be prakAranuM che : prathama samaya-sayogibhavakevalajJAna ane aprathamasamaya-sayogibhavasthakevalajJAna athavA caramasamaya-sayogibhavasthakevalajJAna tathA acaramasamaya-sayogibhavasthakevalajJAna. e ja rIte ayogibhavasthakevalajJAna paNa be prakAranuM che. siddhakevalajJAnanA be bheda che : anaMtarasiddhakevalajJAna ane parasparasiddhakevalajJAna. anaMtarasiddhakevalajJAna paMdara prakAranuM kahevAmAM AvyuM che : 1. tIrthasiddha, 2. atIrthasiddha, 3. tIrthaMkarasiddha, 4. atIrthakarasiddha, 5. svayaMbuddhasiddha, 6. pratyekabuddhasiddha, 7, buddhabodhitasiddha, 8. strIliMgasiddha, 9. purUSaliMgasiddha, 10. napuMsakaliMgasiddha, 11. svaliMgasiddha, 12. anyaliMgasiddha, 13. gRhaliMgasiddha, 14. ekasiddha, 15. anekasiddha. parasparasiddhakevalajJAna aneka prakAranuM che, jema ke aprathamasamayasiddha, dvisaMmasiddha, trisamayasiddha, catuHsamayasiddha thAvata dasamayasiddha, saMkheyasamayasiddha, asaMkhyayasamayasiddha, anaMtasamayasiddha vagere. sAmAnyapaNe kevalajJAnane cAra daSTie vicAra karavAmAM Avyo che : 1. dravya, 2. kSetra, 3. kAla ane 4. bhAva. dravyanI apekSAe kevalajJAnI saMpUrNa dravyone jANe ane jue che. kSetranI apekSAe kevalajJAnI lokAloka rUpa samasta kSetrane jANe ane jue che. kALanI apekSAe kevalajJAnI saMpUrNa kALa - traNe kALone jANe ane jue che. bhAvanI apekSAe kevalajJAnI dravyonA samasta paryAyone jANe ane jue che. saMkSepamAM kevalajJAna samasta padArthonA pariNAmo ane bhAvone jANanAra che, anaMta che, zAzvata che, apratipAtI che, eka ja prakAranuM che : aha savvadavvapariNAmabhAvaviNNattikAraNamaNaMtaM / sAsayamappaDivAI, ekavihaM kevalaM nANaM // - sU. 22, gA. 66. Abhinibodhika jJAna : noIndriyapratyakSanA aMtima prakAra kevalajJAnanuM varNana karyA pachI sUtrakAra pratyakSa jJAnanI carcA samApta karI parokSa jJAnanI carcA zarU kare che. parokSa jJAna be prakAranuM 1. kAya, vApha ane mananA vyApArane yoga kahe che. sayogIno artha yogasahita ane ayogIno artha yogarahita che. 2. sU. 19-22. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 aMgabAhya Agamo che H Abhinibodhika ane zruta. jyAM Abhinibodhika jJAna hoya che tyAM zrutajJAna hoya che ane jyAM zrutajJAna hoya che tyAM Abhinibodhika jJAna hoya che. te baMne paraspara anugata che. A baMnemAM vizeSatA e che ke sammukha AvelA padArthono je niyatabodha karAve che te Abhinibodhika jJAna che. tene ja matijJAna paNa kahe che. zrutano artha che sAMbhaLavuM. zrutajJAna arthAt zabdajanya jJAna matipUrvaka thAya che paraMtu matijJAna zrutapUrvaka thatuM nathI. avizeSita mati mati-jJAna ane mati-ajJAna ubhayarUpe che. vizeSita mati arthAt samyagdaSTinI mati mati-jJAna che tathA mithyAdaSTinI mati mati-ajJAna che. e ja rIte avizeSita zruta zruta-jJAna ane zruta-ajJAna ubhayarUpa che jyAre vizeSita arthAt samyagdaSTinuM zruta zruta-jJAna che ane mithyAdaSTinuM zruta zruta-ajJAna che. AbhinibodhikajJAna-matijJAna be prakAranuM kahevAmAM AvyuM che : zrutanizrita ane azrutanizcita. azrutanizrita mati buddhi cAra prakAranI hoya che H 1. autpattikI, 2. vaiyikI, 3. karmajA, 4. pAriNAmikI : uppattiyA veNaiA, kammayA pariNAmiyA buddhI cauvvihA vuttA, paMcamA novalabbhaI sU. 26, gA. 68 1. sU. 24. 4. gA. 69 - autpattikI buddhi : pahelAM joyA vinA, sAMbhaLyA vinA ane jANyA vinA padArthone tatkALa vizuddha rUpe grahaNa karanAra abAdhita layukta buddhine autpattikI buddhi kahe che. A buddhi koI paNa prakAranA pUrva abhyAsa ane anubhava vinA ja utpanna thAya che." sUtrakAre AnuM svarUpa vizeSa spaSTa karavA mATe aneka rocaka dRSTAMto ApyAM che. A dRSTAMto cUrNikAra ane haribhadra, malayagiri vagere TIkAkAroe vistArapUrvaka AlekhyAM che. ahIM namUnArUpa eka eka dRSTAMta uSkRta karavAmAM Ave cheSa : ujjayinI pAse naTonuM eka gAma hatuM. temAM bharata nAme eka naTa raheto hato. tenI strI koI roganA kAraNe marI gaI paraMtu potAnI pAchaLa roka nAme eka nAno bALaka mUkatI gaI. bharate potAnI ane bALaka rohakanI sevA mATe bIjAM lagna karyAM. rohakanI navI mA rohaka sAthe barAbara vyavahAra karatI nahi 2. ajJAna arthAt mithyAjJAna. 5. muni hastimalakRta hindI TIkA, pR. 54-56. I 11 3. sU. 25. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI 251 tethI du:khI thaIne rohake eka divasa tene kahyuM "mA ! tuM mArI sAthe premapUrNa vyavahAra karatI nathI e sAruM nathI.' eTale mA bolI "are rohaka ! huM tArI sAthe ThIka vyavahAra nA karuM to tuM zuM mAruM bagADIza ?" rohake kahyuM ke huM evuM karIza ke jethI tAre mArA page paDavuM paDaze." te bolI "are page paDAvanAra! jA tArAthI thAya te karI leje." Ama kahI mA cUpa thaI gaI. rohaka potAnI karAmata dekhADavAnI taka zodhavA lAgyo. eka divasa rAtrinA samaye te potAnA pitA pAse sUto hato tyAre acAnaka bolavA lAgyo "pitAjI ! A juo. koI mANasa doDyo jAya che.'" bALakanI vAta sAMbhaLI naTane potAnI strInAM cAritra prati zaMkA pedA thaI. te ja divasathI teNe tenI sAthe sArI rIte bolavAnuM paNa baMdha karI dIdhuM ane alaga sUvA lAgyo. A rIte patine potAnAthI moM pheravI leto joIne te samajI gaI ke A badhI rohakanI ja karAmata che. tene prasanna karyA vinA kAma cAlaze nahi. ema vicArI teNe vinaMtIpUrvaka bhaviSya mATe sarvyavahAranuM AzvAsana ApIne bALakane saMtuSTa karyo. prasanna thaI rohaka paNa pitAnI zaMkA dUra karavA mATe cAMdanI rAtamAM potAno paDachAyo batAvatAM pitAne kahevA lAgyo ke "pitAjI ! juo, A koI mANasa jaI rahyo che." sAMbhaLatAM ja naTe te puruSane mA2vA mATe gusse thaI myAnamAMthI talavAra kADhI ane bolyo ke "kyAM che te laMpaTa je mArA gharamAM ghUsI dharma naSTa kare che ? batAva, atyAre ja tene A duniyAmAMthI ravAnA karI dauM." rohake javAbamAM AMgaLIthI potAno paDachAyo batAvatAM kahyuM ke "A rahyo te laMpaTa." paDachAyAne puruSa samajavAnI bAlaceSTA jotAM ja bharata zaramAyo ane vicAravA lAgyo ke aho meM nakAmuM ja bALakanA kahevAthI potAnI strI sAthe premahIna vyavahAra karyo. A rIte pazcAttApa karyA pachI bharata potAnI strI sAthe pUrvavat premapUrvaka vyavahAra karavA lAgyo. tyAre rohake vicAryuM ke mArA durvyavahArathI aprasanna thaI mAtA kadAca mane viSa vagere ApI mArI nAkhaze eTale have ekalA bhojana na karavuM joIe. ema vicArI te potAnuM khAnapAna pitAnI sAthe ja karavA lAgyo ane haMmezA pitAnI sAthe ja rahevA lAgyo. eka divasa kAryavazAt rohaka potAnA pitAnI sAthe ujjayinI gayo. devapurI jevI nagarI joIne rohaka ati vismita thayo ane potAnA manamAM tenuM pUruM citra AMkI lIdhuM. ghare pAchA pharatI veLAe nagarInI bahAra nIkaLatAM ja bharatane koI bhulAyelI vastu yAda AvI ane te levA mATe rohakane siprA nadInA kAMThe besADI pAcho nagarImAM gayo. te daramiyAna rohake nadIkinAre retI para AkhI nagarI dorI kADhI. A bAju pharavA nIkaLelo rAjA saMyogavazAt -- Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 aMgabAhya Agamo na sAthIoe mArga bhUlI javAthI ekalo ja tyAM pahoMcI gayo. tene pote AlekhelI nagarInI vaccethI Avato joI rohaka bolyo 'rAjaputra ! te raste na Avo." rAjA bolyo "kema ? zuM che ?' rohake javAba Apyo "jotAM nathI, A rAjabhavana che. ahIM dareka mANasa praveza na karI zake." A sAMbhaLI kutUhalavaza rAjAe teNe banAvelI AkhI nagarI joI ane pUchyuM "pahelAM paNa teM kyAreya A nagarI joI che ?'' rohake javAba dIdho "kyAreya nahi, Aje ja gAmaDethI ahIM Avyo chuM." bALakanI adbhuta dhAraNAzakti ane caturAI joI rAjA cakita thaI gayo ane manomana tenI buddhinI prazaMsA karavA lAgyo. tyAra pachI rAjAe rohakane pUchyuM "vatsa ! tAruM nAma zuM che ? tuM kyAM rahe che ?" rohaka bolyo "rAjana! mAruM nAma rohaka che. huM bAjunA naTonA gAmamAM rahuM chuM." A rIte baMne vacce vAtacIta cAlI rahI hatI tyAM rokano pitA AvI pahoMcyo ane pitA-putra potAne gAma javA nIkaLyA. rAjA paNa potAnA bhavanamAM cAlyo gayo. rohakano prasaMga yAda karI eka divasa rAjA potAnA manamAM vicAravA lAgyo ke mAre pAcasomAM eka maMtrI ocho che. jo A maMtrImaMDaLamAM atyaMta buddhimAna eka mukhyamaMtrI maLI jAya to mAruM rAjya sukhapUrvaka cAle. Ama vicArIne rAjAe rohakanI buddhiparIkSA levAnuM zarU karyuM. eka divasa rAjAe tenA gAmanA lokone Adeza Apyo ke tame badhA maLI eka evo maMDapa banAvo ke je rAjAne yogya hoya ane tamArA gAmanI bahAra rahelI moTI zilA ukhADyA vinA ja tenA chAparArUpe kAmamAM levI. rAjAnA A AdezathI gAma loko vyAkuLa banI gayA. gAmanI bahAra bhegA thaI teo paraspara vicAra karavA lAgyA ke have zuM karavuM joIe ? rAjAnA A duSTa AdezanuM pAlana na karIe to atyaMta kharAba daMDa bharavo paDaze. A Adeza kaI rIte kAryarUpe amalamAM mUkavo ? A vikaTa samasyA kevI rIte ukelavI ? e rIte ciMtAthI vyAkuLa te badhA lokone vicAra karatAM karatAM bapora thaI gaI. A bAju rohaka potAnA pitA bharata vinA bhojana mATe vyAkuLa thaI rahyo hato. ghaNI vAra sudhI rAha joyA pachI te potAnA pitAnI pAse Avyo ane kahevA lAgyo ke "pitAjI ! mane bahu bhUkha lAgI che. AthI bhojana mATe jaladI ghare cAlo.'' bharate kahyuM "vatsa ! gAmanA loko Aje bahu du:khI che. tuM emanI pIDA jANato nathI." rohaka pUchavA lAgyo "pitAjI ! gAmavALAnI evI kaI pIDA che ke teo ATalA duHkhI che ?'' bharate rAjAnI AjJAnA pAlananI azakyatA para prakAza pADyo. bharatanI vAta sAMbhaLI rohakane khUba hasavuM AvyuM. hasatAM hasatAM ja teNe kahyuM "ATalA mATe tame badhA du:khI cho ? AmAM ciMtAnuM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI 253 zuM kAma che? tame badhA maMDapa banAvavA mATe zilAnI cAre taraphanI nIcenI jamIna khodI nAkho ane pachI yogya jagyAe AdhArarUpe thAMbhalA lagAvI madhyavartI bhUmine paNa khodI nAkho tathA cAre bAju eka suMdara divAla UbhI karI do. rAjAnA AdezanuM akSarazaH pAlana thaI jaze." maMDapa banAvavAnA A upAyathI gAma loko atyaMta khuza thayA. thoDA ja divasomAM maMDapa taiyAra thaI gayo. gAma lokoe rAjAne jaI nivedana karyuM ke zrImAnano Adeza pUrNa thaI gayo che. rAjAe pUchayuM "A kAma kevI rIte thayuM ?" gAma lokoe badhI kathA kahI saMbhaLAvI. rAjA samajI gayo ke A badhuM bharatanA putra rohakanuM buddhikauzalya che. A rohakanI autpattikI buddhinuM eka udAharaNa che. A prakAranA bIjAM paNa aneka udAharaNo prastuta sUtramAM saMketa rUpe ApavAmAM AvyA che. vanayikI buddhi : | muzkela kAryabhAranA nirvAhamAM samartha, dharma, artha ane kAmarUpa tri-varganuM varNana karanAra sUtra ane arthano sAra grahaNa karanArI tathA Ihaloka ane paraloka baMnemAM phaLa ApanArI buddhi vinayasamutyu eTale vinayathI utpanna thanArI vanayikI buddhi bharanittharaNasamatthA, tivaggasuttatthagahiyapeyAlA / ubhao logaphalavaI, viNayasamutthA havai buddhI // - gA. 73. A buddhinuM svarUpa samajAvavA mATe paMdara udAharaNo ApavAmAM AvyAM che.' A udAharaNo paNa atyaMta rocaka che. karmajA buddhi : ekAgra citte (upayogapUrvaka) kAryanA pariNAmane jonArI, aneka kAryonA abhyAsa ane ciMtanathI vizALa banelI tathA vidvajano dvArA prazasita buddhinuM nAma karmanA buddhi che : uvaogadiTThasArA, kammapasaMgaparigholaNavisAlA / sAhukAraphalavaI, kammasamutthA havai buddhI / / - gA. 76. karmanA buddhinuM svarUpa vizeSa spaSTa karavA mATe sUtrakAre suvarNakAra, kRSaka, kaulika, Dova eTale darvIkAra (lohakAra), maNikAra, dhRtavikretA, plavaka - kUdanAra, sunnAga - sIvanAra, vardhaka - suthAra, ApUpika - kaMdoI, kuMbhakAra, citrakAra vagere karmakAronA udAharaNono nirdeza karyo che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 aMgabAhya Agamo pAriNAmikI buddhi : anumAna, hetu ane dRSTAMta vaDe viSayane siddha karanArI, AyuSyanA paripAkathI puSTa tathA ihalaukika unnati ane mokSarUpa niHzreya ApanArI buddhinuM nAma pAriNAmikI buddhi che : aNumANahe udiTuMtasAhiyA, vayavivAgapariNAmA / hiyanisseyasaphalavaI, buddhI pariNAmiyA nAma // . - gA. 78 AnuM svarUpa samajAvavA mATe abhayakumAra, zreSThI, kumAra, devI, uditodaya rAjA, sAdhu ane kumAra naMdisena, dhanadatta, zrAvaka, amAtya vagerenAM udAharaNo ApavAmAM AvyAM che. ahIM sudhI azrutanizrita matijJAnano adhikAra che. zratanizrita matijJAnanA paNa cAra bheda che: 1. avagraha, ra. IhA, 3. avAya, 4. dhAraNA. avagraha be prakArano kahevAmAM Avyo che. arthAvagraha ane vyaMjanAvagraha. vyaMjanAvagraha cAra prakArano che : 1. zrotrendriya-vyaMjanAvagraha, 2. dhrANendriya vyaMjanAvagraha, 3. jilaeNndriya vyaMjanAvagraha, 4. sparzendriya vyaMjanAvagraha. arthAvagraha cha prakArano che: 1. zrosendriya arthAvagraha, 2. cakSurindriya arthAvagraha, 3. dhrANendriya arthAvagraha, 4. jilaeNndriya arthAvagraha, 5. sparzendriya arthAvagraha, 6. noindriya (mana) arthAvagraha. avagrahanA A pAMce nAma ekArthaka che avagrahaNatA, upadhAraNatA, zravaNatA, avalaMbanatA ane medhA. IhA paNa arthAvagrahanI mAphaka cha prakAranI hoya che. IhAnA ekAWka zabdo A pramANe che : AbhoganatA, mArgaNatA, gaveSaNatA, ciMtA ane vimarza. avAya paNa zrotrendriya vagere bheda vaDe ja prakArano che. tenA ekAWka nAmo A pramANe che : AvartanatA, pratyAvartanatA, apAya, buddhi ane vijJAna.' dhAraNA paNa pUrvokta rIte chaprakAranI che. tenA ekAryakapado A pramANe che: dharaNa, dhAraNA, sthApanA, pratiSThA ane koi. avagraha vagerenuM svarUpa sUtrakAre AgaLadaSTAMta ApI spaSTa karyuM che. matijJAnanI avagraha vagere avasthAonuM kALamAna batAvatAM AcArya kahe che ke avagrahaekasamaya sudhI rahe che, IhAnI avasthiti aMtarmuhUrta che, avAya paNa aMtarmuhUrta 1. Indriya ane padArthanA saMbaMdha arthAt saMyogane vyaMjana kahe che. te saMbaMdha-saMyogathI padArthonuM je avyakta jJAna thAya che te ja vyaMjanAvagraha che. arthAvagraha padArthonA sAmAnya jJAnanuM nAma che. 2. sU. 26- 30 3. sU. 31 4. sU. 32 5. sU. 33 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + nandI sudhI rahe che, dhAraNA saMkhyeya athavA asaMkhyeya kALa sudhI rahe che.1 avagrahanA eka bheda vyaMjanAvagrahanuM svarUpa samajAvavA mATe sUtrakAre nIcenuM dRSTAMta ApyuM che : jevI rIte koI puruSa sUtelA vyaktine o phalANA bhAI ! o phalANA bhAI! ema kahIne jagADeche, tenA kAnamAM praviSTa eka samayanA zabdapudgalo saMbhaLAtA nathI, be samayanA zabdapudgalo saMbhaLAtA nathI yAvat dasa samaya sudhInA zabdapudgalo saMbhaLAtA nathI. e ja rIte saMdhyeya samayanA praviSTa pudgalone paNa te grahaNa karato nathI. asaMkhyeya samayanA praviSTa pudgaloja tenA grahaNa karavAmAM Aveche. AjavyaMjanAvagraha che. Ane AcArye mallaka - zarAva zakorAnA dRSTAMta vaDe paNa spaSTa karela che. arthAvagraha vagerenuM svarUpa A pramANe che : jevI rIte koI puruSa jAgrata avasthAmAM avyakta zabda sAMbhaLe che ane tene "kaMIka zabda che'' ema samajI grahaNa kare che paraMtu e nathI jANato ke A zabda kono che. tyArapachI te IhAmAM praveza kare che ane tyAre jANe che ke A zabda amukano hovo joIe. tyArabAda te avAyamAM praveza kare che ane nizcaya kare che ke A zabda amukano ja che. tyArapachI te dhAraNAmAM praveza kare che ane te zabdanA jJAnane saMdhyeya athavA asaMkhyeya kALa sudhI hRdayamAM dhAraNa karI rAkheche. e ja rIte anya IndriyonA viSayamAM paNa samajavuM joIe. noIndriya arthAt mana vaDe arthAvagraha vagere A pramANe thAya che jevI rIte koI puruSa avyakta svapra jue che ane prAraMbhamAM "kaMIka svapra che" tema samaje che. A manojanya arthAvagraha che. tyArabAda kramazaH manojanya IhA, avAya ane dhAraNAnI utpatti thAya che. 1. sU. 34 2. A kALanuM eka pramANavizeSa che. 3. sU. 35 4. sU. 36 1 saMkSepamAM uparyukta bhedovALA matijJAna-Abhinibodhika jJAnano cAra dRSTie vicAra thaIzakecheHdravya, kSetra, kAla ane bhAva. dravyanI apekSAe matijJAnI sAmAnyapaNe badhA padArthone jANe che paraMtu joto nathI. kSetranI dRSTie matijJAnI sAmAnyapaNe saMpUrNa kSetrane jANe che paNa joto nathI. kALanI apekSAe matijJAnI sAmAnyapaNe saMpUrNa kALane jANe che paraMtu joto nathI. bhAvanI apekSAe matijJAnI sAmAnyapaNe samasta bhAvo - paryAyone jANe che paraMtu joto nathI. matijJAnano upasaMhAra karatAM AcArya kahe che H zabda spaSTa (sparza thatAM) ja saMbhaLAya che, rUpa aspRSTa ja jovAya che, rasa, gaMdha ane sparza spaSTa ane baddha (Atmapradezo vaDe gRhIta thatAM) ja jANI javAya che. IhA, apoha, 255 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 aMgabAhya Agamo vimarza, mArgaNA, gaveSaNA, saMjJA, smRti, mati ane prajJA-A badhA Abhinibodhika - matijJAnanA paryAyo che: puDhe suNei sadaM, rUvaM puNa pAsai apuDhe tu / gaMdhaM rasaM ca phAsaM ca baddhapuTuM viyAgare / / IhA apoha vImaMsA, maggaNA ya gavesaNA / sanA saI maI pannA, savvaM AbhiNibohiyaM / / - gA. 85, 87 zrutajJAnaH zrutajJAna rUpa parokSa jJAna zuM che? zrutajJAna rUpa parokSa jJAna cauda prakAranuM che : 1. akSaradhRta, 2. akSaradyuta, 3. saMnnizrata, 4. asaMnnizrata, 5. samyaktruta, 6. mithyAzrata, 7. sAdiRta, 8, anAdiRta, 9. saparyavasitazruta, 10. aparyavasitazruta, 11. gamikazruta, 12. agamikazruta, 13. aMgapraviSTa, 14. anaMgapraviSTa, AmAMthI akSaradyutanA traNa bheda che: saMjJAkSara, vyaMjanAkSara ane ladhyakSara. akSaranI saMsthAnAkRtinuM nAma saMjJAkSara che. akSaranA vyaMjanAbhilApane vyaMjanAkSara kahe che. akSaralabdhivALA jIvane lakjhakSara (bhAvakRta) utpanna thAya che. te zrotrendriya vagere bhedathI cha prakAranuM che. 1 anakSaradyuta aneka prakAranuM kahevAmAM AvyuM che, jema ke UMco zvAsa levo, nIco zvAsa levo, thuMkavuM, udharasa khAvI, chIMka khAvI, nisaMghavuM, anusvArayukta ceSTA karavI vagere UsasiyaM nIsasiyaM, nicchUDhaM khAsiyaM ca chIyaM ca / nissighiyamaNusAraM, aNakkharaM cheliyAIyaM / / - gA. 88 saMnnizruta traNa prakAranI saMjJAvALu che : (dIrgha)kAlikI, hetUpadezikI ane daSTivAdopadezikI. jemAM IhA, apoha, mArgaNA, gaveSaNA, ciMtA, vimarza vagere zaktio vidyamAna hoya te kAlikI saMjJAvALo che. je prANI (vartamAnanI dRSTie) hitAhitano vicAra karI koI kriyAmAM pravRtta thAya che te hetupadezikI saMjJAvALo che. samyakazrutanA kAraNe hitAhitano bodha prApta karanAra daSTivAdopadezikI saMjJAvALo che. asaMjJizruta saMjJikRtathI viparIta lakSaNavALuM che. sarvajJaane sarvadarzIahiMtabhagavaMtatIrthaMkarapraNItadvAdazAMgIgaNipiTakasabhyazruta che. dvAdazAMga A pramANe che: 1. AcAra, 2. sUtrakRta, 3. sthAna, 4. samavAya, pa. vyAkhyAprajJapti, 6 jJAtAdharmakathA,7. upAsakadazA, 8. aMtakRdazA,9 anuttaraupapAtikadazA, 10. praznavyAkaraNa, 11. vipAkazruta, 12. daSTivAda. A dvAdazAMgI gaNipiTaka 1. sU. 38 2. sU. 39 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandI 257 caturdaza-pUrvadhara mATe samyakzruta che, abhinna dazapUrvI arthAt saMpUrNa daza pUrvonA jJAtA mATe paNa samyazruta che, paraMtu bIjAo mATe vikalpe samyazruta che arthAt temanA mATe A sabhyazruta paNa hoI zake ane mithyAzruta paNa. mithyAzruta zuM che ? ajJAnI mithyAdaSTio dvArA svacchaMda buddhie kapoLakalpita graMtho mithyAzruta aMtargata Ave che. temAMnA keTalAka graMtho A pramANe che H bhArata (mahAbhArata), rAmAyaNa, bhImAsurokta, kauTilyaka, zakaTabhadrikA, khoDamukha (ghoTakamukha), kArpAsika, nAgasUkSma, kanakasAti, vaizeSika, buddhavacana, airAzika, kApilika, lokAyatika, SaSThitaMtra, mAThara, purANa, vyAkaraNa, bhAgavata, pAtaMjali, puSpadaivata, lekha, gaNita, zakunaruta, nATaka athavA botera kaLAo ane sAMgopAMga cAra veda. A badhA graMtho mithyAdaSTi mATe mithyAtva rUpe parigRhIta hovAne kAraNe mithyAzrutarUpa chetathAsamyakdaSTine mATesamyak rUpe parigRhIta hovAne kAraNe samyakzrutarUpa che. athavA mithyAdaeNSTi mATe paNa A sabhyazruta che kema ke temanA samyaktvanI utpattimAM te heturUpa che.1 pUrvokta dvAdazAMgI gaNipiTaka vyacchittinaya arthAt paryAyArthika nayanI apekSAe sAdianesaparyavasita-sAMta chetathAavyucchittinaya arthAtvyArthikanayanI apekSAe anAdi ane aparyavasita - anaMta che. - je sUtranA Adi, madhya ane aMtamAM kaMIka vizeSatA sAthe vAraMvAra eka ja pAThanuM uccAraNahoyatene gamika kaheche. dRSTivAda gamikazrutache. gamikathI viparItakAlikazruta (AcArAMga vagere) agamika che. aMgabAhya arthAt anaMgapraviSTazrutano paricaya ApatAM sUtrakAra kahecheke aMgabAhya beprakAranuMcheH Avazyaka ane Avazyakavyatirikta. AvazyakachaprakAranuMcheH sAmAyika, caturvizatistava, vaMdanA, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhyAna. Avazyakavyatirikta be prakAranuM che H kAlika ane utkAlika.4 utkAlikazruta aneka prakAranuM kahevAmAM AvyuM che, jema ke dazavaikAlika, kalpikAkalpika, cullakalpazruta, mahAkalpazruta, aupapAtika, rAjaprazrIya (rAyapaseNiya), jIvAbhigama, prajJApanA, mahAprajJApanA, pramAdApramAda, naMdI, anuyogadvAra, devendrastava, taMdulavaicArika, candravedhyaka, sUryaprajJapti, pauruSImaMDala, maMDalapraveza, vidyAcaraNavinizcaya, gaNividyA, dhyAnavibhakti, maraNavibhakti, Atmavizodhi, vItarAgazruta, sallekhanAzruta, vihArakalpa, caraNavidhi, AturapratyAkhyAna, mahApratyAkhyAna vagere. kAlikazruta paNa aneka prakAranuM che : uttarAdhyayana, 1. sU. 40-41. 2. sU. 42. 3. sU. 43. 4. je sUtra divasa ane rAtrinA prathama tathA aMtima prahararUpa kALamAM bhaNAvavAmAM Ave che te kAlika che, bAkInA utkAlika che. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 aMgabAhya Agamo dazAzrutaskaMdha, kalpa (bRhatkalpa), vyavahAra, nizItha, mahAnizItha, RSibhAsita, jaMbUThThIpaprajJapti, dvIpasAgaraprajJapti, caMdraprajJapti, kSullikAvimAna-pravibhakti, mahallikAvimAnapravibhakti, aMgacUlikA, vargacUlikA,vivAhacUlikA, aruNopapAta, varuNopapAta, garuDopapAta, dharaNopapAta, vaizramaNopapAta, veladharopapAta, devendropapAta utthAnazruta, samutthAnazruta, nAgaparijJApanikA, nirayAvalikA, kalpikA, kalpAvataMsikA, puSpikA, puSpacUlikA, vRSNidazA, AzIviSabhAvanA, dRSTiviSabhAvanA, svaprabhAvanA, mahAsvaprabhAvanA, tejogninisarga vagere 84 sahasra prakIrNako prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanAM che, saMdhyeya sahasra prakIrNako madhyama jinavaronAM che tathA bhagavAna vardhamAnanAM 14sahasra prakIrNako che. athavA je tIrthaMkaranA jeTalA ziSya autpattikI, vainayikI, karmajA ane pAriNAmikI - A cAra prakAranI buddhithI yukta hoya che te tIrthaMkaranA teTalA ja sahasra prakIrNako hoya che ane pratyeka buddha paNa teTalA ja hoya che. ahIM sudhI aMgabAhya - anaMgapraviSTa zrutano adhikAra che. i aMgapraviSTa zruta bAra prakAranuM che. tene dvAdazAMga paNa kahe che. prastuta sUtramAM pratyeka aMgano kramazaH paricaya ApavAmAM Avyo che. aMtima aMga dRSTivAda (je A samaye vidyamAna nathI)ne sarvabhAvaprarUpaka kahevAyuM che. dRSTivAda saMkSepamAM pAMca prakAre che H 1. parikarma, 2. sUtra, 3. pUrvagata, 4. anuyoga, 5. cUlikA. AmAMthI parikarmanA sAta bheda che : 1. siddhazreNikAparikarma, 2. manuSyazreNikAparikarma, 3. pRSThazreNikAparikarma, 4. avagADhazreNikAparikarma, 5. upasaMpAdanazreNikAparikarma, 6. viprajahazreNikAparikarma, 7. cyutAcyutazreNikAparikarma. AnA aneka bheda-prabheda che. sUtra bAvIsa prakAranA che H 1. RjusUtra, 2. pariNatApariNata, 3. bahubhaMgika, 4. vijayacarita, 5. anantara, 6. parampara, 7. AsAna, 8. saMyUtha, 9. saMbhinna, 10. yathAvAda, 11. svastikAvarta, 12. nandAvarta, 13, bahula, 14. pRSTApRSTa, 15. vyAvarta, 16. evaMbhUta, 17. kAvarta, 18. vartamAnapada, 19. samabhirUDha, 20. sarvatobhadra, 21. praziSya, 22.duSpratigraha. pUrvagata cauda prakAranuM cheH 1. utpAdapUrva, 2. agrAyaNIya, 3. vIryapravAda, 4. astinAstipravAda, 5. jJAnapravAda, 6. satyapravAda, 7. AtmapravAda, 8. karmapravAda, 9. pratyAkhyAnapravAda, 10.vidyAnupravAda, 11. avandhya, 12. prANAyu, 13. kriyAvizAla, 14. lokabiMdusAra. anuyoga be prakArano che H : mUlaprathamAnuyoga ane gaNDikAnuyoga. mUlaprathamAnuyogamAM tIrthaMkaronA pUrvabhava, janma, abhiSeka vagerenuM vizada varNana che. gaNDikAnuyogamAM kulakara-gaNDikA, tIrthaMkara-gaNDikA, cakravarti-gaNDikA vagerenuM vistArapUrvaka varNana karavAmAM AvyuM che. 1. sU. 43 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 nandI cUlikAo zuM che? AgaLanA cAra pUrvonI cUlikAo che, bAkInA pUrvo cUlikA vinAnA che. uparyukta viSayanA vizeSa spaSTIkaraNa mATenaMdisUtranuM vyAkhyAtmaka sAhitya - cUrNi, haribhadrIya vRtti, malayagiri kRta TIkA vagere jovuM joIe. zrutajJAna ane tenI sAthe ja prastuta sUtrano upasaMhAra karatAM sUtrakAra kahe che ke nimnokta ATha guNoyukta munine ja zrutajJAnano lAbha thAya cheH 1. zuzruSA (zravaNecchA), 2. pratipRcchA, 3. zravaNa, 4. grahaNa, 5. IhA, 6. apoha, 7, dhAraNA, 8. AcaraNaH sussUsai paDipucchai, suNei giNhai ya Ihae yAvi / tatto apohae vA, dhArei karei vA samma / - gA. 95 anuyoga arthAta vyAkhyAnI vidhi batAvatAM AcArya kahe che ke sarvaprathama sUtrano artha batAvavo joIe, tyArabAda tenI niyukti karavI joIe ane aMte niravazeSa saMpUrNa vAto spaSTa karI ApavI joIe : suttattho khalu paDhamo, bIo nijjuttimIsio bhaNio / taio ya niravaseso, esa vihI hoi aNuoge / / - gA. 97 1. cUlikAmAM keTalAka na kahevAyelA viSayonuM pratipAdana karavAmAM Ave che. 3ruzeSAnuvAvanI nUtA | 2. sU. 44-56. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prakaraNa anuyogadvAra anuyogano artha che vyAkhyAna athavA vivecana. anuyoga, bhASya, vibhASA, vArtika vagere ekArthaka che. anuyogadvAra sUtra'mAM Avazyaka sUtranuM vyAkhyAna che. prasaMgopAtta emAM jaina paraMparAnA keTalAka mULabhUta viSayonuM paNa vyAkhyAna karavAmAM AvyuM che. te mATe sUtrakAre nikSepa-paddhatino vizeSa upayoga karyo che. vibhinna dvAro arthAt STiothI koI vastunuM vizleSaNa karavAnuM nAma nikSepa che. AcArya bhadrabAhukRta Agamika niyuktio paNa A zailImAM che. prastuta sUtramAM nimna viSayono samAveza che : Avazyaka, zruta, skaMdha ane adhyayananA vividha nikSepo, anuyoganA upakramAdicAra dvAro, temanuM vivaraNa tathA 1. (a) saM. puNyavijaya, mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI 1968, saM. jinendravijaya gaNi, harSapuSpAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI, saurASTra, I.sa. 1976, ratanalAla dozI, a. bhA. zve. sthA. jaina saMskRtirakSaka saMgha, sailAnA, I.sa. 1980. (A)amolakaRSi kRta hindI anuvAdasahita - sukhadevasahAya jvAlAprasAda jauharI, haidarAbAda, vI.saM. 2446, (i) upAdhyAya AtmArAmakRta hindI anuvAdasahita-zvetAmbara sthAnakavAsI jaina kaoNnpharensa, muMbaI (pUrvArdha); murArIlAla caraNadAsa jaina, paTiyAlA, I.sa. 1931 (uttarArdha). (I) aMgrejI anuvAda lAikena hanAkI, prAkRta jainazAstra tathA ahiMsA zodhasaMsthAna, vaizAlI, I.sa. 1970. (u) vRtti tathA hiMdI anuvAda sahita-dhAsIlAlajI, jaina zAstroddhAra samiti, rAjakoTa, I.sa. 1967-68. (U) maladhArI hemacaMdrakRta vRttisahita - rAyabahAdura dhanapatasiMha, kalakattA, I.sa. 1880; devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAra, muMbaI, I.sa. 1915-16; Agamodaya samiti, muMbaI, I.sa. 1924; kesarabAI jJAnamaMdira, pATaNa, I.sa. 1939. (e) hirabhadrakRta vRttisahita - RSabhadevajI kesarImalajI zvetAmbara saMsthA, ratalAma, I.sa. 1928. (ai) gujarAtI sAra devavijayajI, AtmAnaMda jaina sabhA, bhAvanagara. - Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 26 1 upakramano adhikAra, AnupUrvIno adhikAra, samavatArano adhikAra vagere, anugamano adhikAra, nAmanA dasa bheda, audayika vagere cha bhAva, samasvara, aSTavibhakti, navarasa vagerenuM svarUpa, pramANa, aMgula, palyopama vagerenuM varNana, pAMca prakAranA zarIra, garbhaja manuSyonI saMkhyA, samayanuM svarUpa, saMkheya, asaMkhyaya ane anantanA bheda-prabheda, zramaNanuM svarUpa tathA tenA mATe vividha upamAo, niryukti-anugamanA traNa bheda, sAmAyikaviSayaka praznottara vagere. sUtranuM graMthamAna lagabhaga 2000 zlokapramANa che. gadyanibaddha prastuta sUtramAM ahIM tahIM keTalIka gAthAo paNa che. AvazyakAnuyoga : graMthanA prAraMbhamA AcArye Abhinibodhika vagere pAMca prakAranA jJAnano nirdeza karatAM zrutajJAnanuM vistArathI varNana karyuM che. zrutajJAnano udeza, samudeza, anujJA tathA anuyoga hoya che, jyAre anya jJAnono nathI hoto. udezAdi aMgapraviSTa tathA aMgabAhya baMne prakAranA sUtronA hoya che. A ja vAta kAlika ane utkAlika baMne prakAranA aMgabAhya sUtronA viSayamAM paNa che. jo utkAlika sUtronA uddezAdi che to zuM Avazyaka sUtramAM paNa uddezAdi che ? anya sUtronI mAphaka Avazyaka sUtranA paNa udezAdi hoya che. ATalI saMkSipta bhUmikA bAda sUtrakAra Avazyakano anuyoga - vyAkhyAna prAraMbha kare che. | sarvaprathama AcArya A praznanuM samAdhAna kare che ke Avazyaka eka aMgarUpa che athavA aneka aMgarUpa, eka zrutaskaMdharUpa che athavA aneka zrutaskaMdharUpa, eka adhyayanarUpa che athavA aneka adhyayanarUpa, eka uddezarUpa che athavA aneka udezarUpa ? Avazyaka na eka aMgarUpa che, na aneka aMgarUpa. te eka zrutaskaMdharUpa che, aneka zrutaskaMdharUpa nathI. te eka adhyayanarUpa na hotAM aneka adhyayanarUpa che. temAM na eka udeza che, na aneka. Avazyaka-zruta-skandhAdhyayananuM svarUpa vizeSa spaSTa karavA mATe Avazyaka, zruta, skandha ane adhyayana - A cAreyano pRthakupRthaku nikSepa karavo Avazyaka che. Avazyakano nikSepa cAra prakArano che : nAma, sthApanA, dravya ane bhAva. 1. udeza arthAt bhaNavAnI AjJA, samudeza arthAt bhaNelAnuM sthirIkaraNa, anujJA arthAt bIjAne bhaNAvavAnI AjJA, anuyoga arthAta vistArathI vyAkhyAna. 2. sU. 1-5. 3. sU. 6 . aM. A. -19 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 aMgabAhya Agamo koInuM 'Avazyaka' nAma rAkhI devuM nAma-Avazyaka che. koI vastunI AvazyakanA rUpamAM sthApanA karavAnuM nAma sthApanA-Avazyaka che. tenA cAlIsa bheda che : 1. kASThakarmajanya, 2. citrakarmajanya, 3. vasakarmajanya, 4. lepakarmajanya, 5. granthikarmajanya, 6. veSTanakarmajanya, 7. pUrimakarmajanya', 8. saMghAtimukarmajanyara, 9. akSakarmajanya, 10. varATakakarmajanya'. AmAMthI pratyekanA ekarUpa tathA anekarUpa be bheda thAya che. te punaH sadbhAvasthApanA ane asadbhAvasthApanAnA bhedathI be prakAranA che. A rIte sthApanA AvazyakanA kula cAlIsa bheda che. dravya AvazyakanA be bheda che H AgamataH ane noAgamataH. 'Avazyaka' pada zIkhI levuM tathA tenuM nirdoSa uccAraNa vagere karavuM te AgamataH dravyAvazyaka che. tenuM vizeSa spaSTIkaraNa karavA mATe sUtrakAre sAteya nayathI dravya-Avazyakano vicAra karyo che. noAgamataH dravyAvazyakano traNa dRSTie vicAra karavAmAM Avyo che H jJazarIra, bhavyazarIra ane tavyatirikta. 'Avazyaka' padanA arthane jANanAra prANInA prANarahita zarIrane jJazarIradravyAvazyaka kahe che. jema madha athavA ghInA khAlI ghaDAne paNa madhughaTa athavA dhRtaghaTa kahe che kema ke temAM pahelA madha athavA ghI hatuM, te ja rIte Avazyaka padano artha jANanAra cetana tattva vartamAnamAM vidyamAna nathI chatAM paNa tenuM zarIra AvazyakanA bhUtakAlIna saMbaMdhane kAraNe dravyAvazyaka kahevAya che. je jIva A samaye 'Avazyaka' padano artha nathI jANato paraMtu AgAmI kALamAM potAnA A ja zarIra dvArA te zIkhaze tenuM zarIra bhavyazarIra-dravyAvazyaka kahevAya che. jema navA ghaDAne paNa AgAmI kALanI apekSAe kRtaghaTa athavA madhughaTa kahe che te ja rIte bhaviSyamAM 'Avazyaka' padano artha jANanAra zarIrane paNa dravyAvazyaka kahevAmAM Ave che. tadyatirikta arthAt jJazarIra tathA bhavyazarIrathI vyatirikta dravyAvazyakanuM svarUpa batAvatAM sUtrakAra kahe che ke e traNa prakAranuM che : laukika, kuprAvacanika ane lokottarIya. rAjA, yuvarAja, zeTha, senApati, sArthavAha vagerenuM prAtaHkAlIna athavA sAyaMkAlIna Avazyaka kartavya laukika dravyAvazyaka che. cAmaDuM vagere dhAraNa karanAra kutIrthikonI kriyAo kuprAvacanika dravyAvazyaka che. zramaNanA guNothI rahita, niraMkuza, jina bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana karanAra svacchaMdavihArI svamatAnuyAyInI ubhayakAlIna kriyAo lokotta2 dravyAvazyaka che. ahIM sudhI dravyAvazyakano adhikAra che. bhAvaAvazyaka paNa AgamataH ane noAgamataH 1. dhAtu vagerene pIgaLAvIne sAMcAmAM DhALavI. 2. vastrAdinA TukaDA joDavA. 3. pAsA. 4. koDI. 5. sU. 7-11. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 26 3 bhedathI be prakAranuM che. AvazyakanA svarUpane upayogapUrvaka jANavuM te Agamata: bhAvAvazyaka che. noAgamata: bhAvAvazyaka traNa prakAranuM che : laukika, kumAracanika ane lokottarika. prAta:kALe mahAbhArata ane sAyaMkALe rAmAyaNanuM upayogasahita paThana-pAThana laukika bhAvAvazyaka che. cAmaDuM vagere dhAraNa karanAranAM potAnA ISTa devane be hAtha joDIne sAdara namaskAra vagere karavA te kuprAvacanika bhAvAvazyaka che. zuddha upayogapUrvaka jinapraNIta vacanomAM zraddhA rAkhanAra zramaNaguNasaMpanna athavA zrAvakaguNayukta sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA dvArA prAtaHkALe tathA sAyaMkALe upayogapUrvaka Avazyaka (pratikramaNa) karavAnuM nAma lokottara bhAvAvazyaka che.' Avazyakano nikSepa karyA pachI sUtrakAra zrata, skandha ane adhyayananuM nikSepapUrvaka vivecana kare che. AvazyakanI jema zruta paNa cAra prakAranuM che : nAmathuta, sthApanAzruta, dravyazruta ane bhAvaThuta.zrutanA ekAWka nAmo A che : zruta, sUtra, graMtha, siddhAMta, zAsana, AjJA, vacana, upadeza, prajJApana - pravacana tathA AgamaH suyaM suttaM gaMthaM siddhataM sAsaNaM ANa tti vayaNa uvaeso / paNNavaNe Agame vi ya egaTThA pajjavA sutte // - sU. 42, gA. 1. skandha paNa cAra prakAranAM che : nAmaskalpa, sthApanAskalpa, dratyaskandha ane bhAvaskandha. skalpanA ekAWka nAmo A che : gaNa, kAya, nikAya, skandha, varga, rAzi, kuMja, piMDa, nikara, saMghAta, Akula, samUha, etadviSayaka sUtra-gAthA A pramANe che : gaNa kAe nikAe cie khaMdhe vagge taheva rAsI ya / puMje ya piMDe nigare saMghAe Aula samUhe / / - sU. 12, gA. 1 (skandhAdhikAra) AvazyakamAM nimnokta arvAdhikAra che : 1. sAvadyayogaviratirUpa prathama adhyayana, 2. guNakIrtanarUpa dvitIya adhyayana, 3. guNayuktane badanarUpa tRtIya adhyayana, 4. aticAronI nivRttirUpa caturtha adhyayana, 5. doSarUpa vraNanI cikitsArUpa paMcama adhyayana, 6. uttaraguNadhAraNarUpa SaSTha adhyayana. A adhyayanonAM nAmo A pramANe che : 1. sAmAyika, 2. caturvizatistava, 3. vaMdanA, 4. pratikramaNa, 5. kAyotsarga, 6. pratyAkhyAna. sAmAyikarUpa prathama adhyayananA cAra anuyogadvAra che : 1. upakrama, 2. nikSepa, 3. anugama ane 4. naya. 1. sU. 13-25. 2. sU. 27 3. sU. 1 (skandhAdhikAra) Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 upakramadvAra : upakrama cha prakArano che 1. nAmopakrama, 2. sthApanopakrama, 3.dravyopakrama, 4. kSetropakrama, 5. kAlopakrama ane 6. bhAvopakrama : vakrame viMde paLatte, taM jahA NAmovakakkame, ThavaNovakkame, davvovakkame, khettovakkame, kAlovakkame mAvovakrame / 1 athavA upakramanA nimnokta cha bheda che H 1. AnupUrvI, 2. nAma, 3. pramANa, 4. vaktavyatA, 5. arthAdhikAra, 6. samavatAra : ahavA ukkame chavvi vaLatte, taM jahA AnupUI, nAma, pamALa, vattaLayA, atthAhigAre samoyAre / - aMgabAhya Agamo AnupUrvI : AnupUrvInA dasa bheda che H 1. nAmAnupUrvI, 2. sthApanAnupUrvI, 3. dravyAnupUrvI, 4. kSetrAnupUrvI, 5. kAlAnupUrvI, 6. utkIrtanAnupUrvI, 7. gaNanAnupUrvI, 8. saMsthAnAnupUrvI, 9. sAmAcAryanupUrvI, 10. bhAvAnupUrvI. A dasa prakAranI AnupUrvIonuM sUtrakAre ativistArapUrvaka vivecana karyuM che. A vivecanamAM aneka jaina mAnyatAono samAveza karavAmAM Avyo che. udAharaNa rUpe kAlAnupUrvInuM svarUpa batAvatAM sUtrakAre pUrvAnupUrvInA rUpamAM kALanuM A pramANe vibhAjana karyuM che : samaya, AvalikA,zvAsocchvAsa, stoka, lava, muhUrta, ahorAtri, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, yuga, varSazata, varSasahasra, varSazatasahasra, pUrvAMga, pUrva, truTitAMga, truTita, aDaDAMga, aDaDa, avavAMga, avava, huSTutAMga, huhuta, utpalAMga, utpala, padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, astinipurAMga, astinipura, ayutAMga, ayuta, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, prayuta, culitAMga, calita, zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, pudgalaparAvarta, atItakAla, anAgatakAla, sarvakAla. A rIte loka vagerenA svarUpano paNa saMkSepamAM vicAra karavAmAM Avyo che. 1. sU. 2 (adhyayanAdhikAra) 2. sU. 14 3. sUkSmatama kALanuM nAma samaya che. asaMkhyAta samayanI eka AvalikA hoya che. A rIte zvAsocchvAsa, sToka, lava vagereno kALa kramazaH vadhato jAya che. anaMta atIta kALa ane anaMta anAgata kALane meLavavAthI saMpUrNakALa - sarvakALa bane che. mULa bhedo mATe juo kAlAnupUrvIno adhikAra, sU. 87. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra nAma : AnupUrvInuM varNana karyA pachI nAmanuM vivecana karatAM sUtrakAra kahe che ke nAma dasa prakAranAM hoya che : ekanAma, dvinAma, trinAma yAvat dazanAma. saMsAranA badhA dravyonAM ekArthavAcI aneka nAmo hoya che paraMtu te badhAno eka nAmamAM ja samAveza thAya che. tenuM ja nAma ekanAma che. dvinAmanuM be prakAre pratipAdana karavAmAM Ave che : ekArika nAma ane anekAkSarika nAma. jenA uccAraNamAM eka ja akSara hoya te ekAkSarika nAma che jema ke ghI, strI, zrI vagere. jenAM uccAraNamAM aneka akSaro hoya tene anekAkSarika nAma kahevAya che jema ke kanyA, vINA, latA, mAlA vagere. athavA dvanAmanA nimnalikhita be bheda che : jIvanAma ane ajIvanAma athavA avizeSika ane vizeSika. AnuM prastuta sUtramAM vivecana che. trinAma traNa prakAranAM che : dravyanAma, guNanAma ane paryAyanAma. dravyanAmanA cha bheda che : dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya, AkAza ane addhAsamaya. guNanAmanA pAMca bheda che : varNanAma, gaMdhanAma, rasanAma, sparzanAma ane saMsthAnanAma. AnAM aneka bheda-prabheda che. paryAyanAma aneka prakAranA che : ekaguNakRSNa, dviguNakRSNa, triguNakRSNa yAvat dazaguNakRSNa, saMdhyeyaguNakRSNa, asaMkhyayaguNakRSNa, anantaguNakRSNa vagere. caturnAma cAra prakAranAM che : AgamataH, lopataH, prakRtitaH ane vikArataH. vibhaktyanta padamAM varNano Agama thAya che jema ke padma nuM padmani vagere. te AgamataH pada banavAnuM udAharaNa thayuM. varSonA lopathI je pada bane che tene lopataH pada kahe che jema ke te ane atranuM tetra, paye ane atranuM potra vagere. saMdhi thavAnuM jaNAtuM hoya tyAre paNa saMdhinuM na hovuM prakRtibhAva kahevAya che jema ke zAle te, mAtte me vagere. vikArataH pada banavAnA udAharaNa A che : phaMDAghra (vaGa + agra), navIda (navI + IT), dhIvuM (dhI + rUra), madhU (madhu + 3) vagere. paMcanAma pAMca prakAranA che : nAmika, naipAtika, AkhyAtika, upasargika ane mizra. AnuM svarUpa vyAkaraNazAstra anusAra samajavuM joIe.nAma cha prakAranAM che : audiyaka, aupazamika, kSAyika, kSAyopamika, pAriNAmika ane sannipAtika. A cha prakAranA bhAvonuM sUtrakAre karmasiddhAMta ane guNasthAnanI dRSTie vistArapUrvaka vivecana karyuM che. tenI pachI saptanAma (nA rUpamAM saptasvara), aSTanAma (nA rUpamAM aSTavibhakti), navanAma (nA rUpamAM navarasa) ane dazanAmanuM svarUpa batAvyuM che. ahIM sudhI upakramanA dvitIya bheda nAmano adhikAra che. 1 1. sU. 95-148 (nAmAdhikAra). 265 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 aMgabAhya Agamo pramANa-mAna : upakramanA tRtIya bheda pramANanuM vivecana karatAM sUtrakAra kahe che ke pramANa cAra prakAranuM hoya che : dravyapramANa, kSetrapramANa, kAlapramANa ane bhAvapramANa. dravyapramANa : dravyapramANa be prakAranuM che : pradezaniSpanna ane vibhAganiSpanna. paramANu, dvipradezikaskandha, tripradezikaskandha yAvata dazapradezikaskandha vagere pradezaniSpanna dravyapramANAntargata che. vibhAganiSpanna dravyapramANanA pAMca bheda che : mAna, unmAna, avamAna, gaNitamAna ane pratimAna. AmAMthI mAna be prakAranuM che : dhAnyamAnapramANa ane rasamAnapramANa. dhAnyamAna pramANanA prasRti, setikA, kuDava, prastha, ADhaka, droNI, jaghanyakuMbha, madhyamakuMbha, utkRSTakuMbha, vAha vagere bheda che. A ja rIte rasamAnapramANanA paNa aneka bhedo thAya che. unmAnanA ardhakarSa, karNa, ardhapala, pala, ardhatulA, tulA, ardhabhAra, bhAra vagere bhedo che. AnA vaDe agara, kuMkuma, khAMDa, goLa, sAkara vagere vastuonuM pramANa kADhavAmAM Ave che. jenAthI bhUmi vagerenuM mApa karavAmAM Ave che tene avamAna kahe che. tenA hasta, daMDa, dhanuSa vagere aneka prakAro che. gaNitamAnamAM saMkhyAthI pramANa kADhavAmAM Ave che jema ke eka, be, dasa, so, hajAra, dasa hajAra vagere. A pramANathI dravyanA Ayavyayano hisAba kADhI zakAya che. pratimAnathI suvarNa vagerenuM pramANa kADhavAmAM Ave che. tenA guMjA, kAMganI, niSpAva, karmamASaka, maMDalaka ane suvarNa (sonAmahora) vagere bhedo che : te nahI - guMgA, RiALI, niSThAvo, mAso, maMtro, suvA | ahIM sudhI dravyapramANanI carcA che. kSetrapramANa : kSetrapramANa paNa be prakAranuM che : pradezaniSpanna ane vibhAganiSpanna. ekapradezAvagAhI, hiMpradezAvagAhI vagere pudgalothI vyApta kSetrane pradezaniSpanna kSetrapramANa kahe che. vibhAganiSpanna kSetrapramANanA aMgula, vitastI, hasta, kukSa, daMDa, kroza, yojana vagere vividha prakAro che. aMgula traNa prakAranA hoya che : AtmAMgula, utsadhAMgula ane pramANAMgula. je kALamAM je manuSyo utpanna thAya che temanuM potAnA aMgula (AtmAMgula)thI 12 aMgulapramANa mukha hoya che, 108 aMgulapramANa AkhuM zarIra hoya che. A puruSo uttama, madhyama ane jaghanya bhedathI traNa prakAranA che. je pUrNa lakSaNothI yukta che tathA 108 aMgulapramANa zarIravALA 1. su. 1-8 (pramANAdhikAra). Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 267 che te uttama puruSa che. jemanuM zarIra 104 aMgulapramANa hoya che te madhyama puruSa che. je 96 aMgulapramANa zarI2vALA hoya che te jadhanya puruSa kahevAya che. A ja aMgulonA pramANathI cha aMgulano eka pAda, be pAdanI eka vitastI, be vitastInI eka ratni hAthA, be hAthanI eka kukSi, be kukSinuM eka dhanuSa, be hajAra dhanuSano eka kroza - koza ane cAra kozano eka yojana thAya che. A pramANa vaDe ArAma, udyAna, kAnana, vana, vanakhaMDa, kUpa, nadI, vApikA, stUpa, khAI, prAkAra, aTTAlaka, dvAra, gopura, prAsAda, zakaTa, ratha, yAna vagere mApavAmAM Ave che. A AtmAMgulanuM svarUpa thayuM. utsedhAMgulanuM aneka prakAre varNana karavAmAM AvyuM che jema ke paramANu, trasareNu, rathareNu vagere. prakAzamAM je dhUlikaNa jovAmAM Ave che tene trasareNu kahe che. ratha cAlavAthI je raja uDe che tene rathareNu kahe che. paramANunuM be dRSTie pratipAdana karavAmAM AvyuM che : sUkSma paramANu ane vyAvahArika paramANu. anaMta sUkSma paramANuo maLavAthI eka vyAvahArika paramANu bane che. vyAvahArika paramANuonI kramazaH vRddhi thatAM thatAM manuSyono bAlAgra, likSA (lIkha), jU, yava ane aMgula bane che. te uttarottara AThagaNA vadhu hoya che. A ja aMgulanA pramANathI 6 aMgulano ardhapAda, 12 aMgulano eka pAda, 24 aMgulano eka hasta, 48 aMgulanI eka kukSi ane 96 aMgulanuM eka dhanuSa thAya che. A ja dhanuSanA pramANathI 2000 dhanuSano eka koza ane 4 kozano eka yojana thAya che. utsedhAMgulanuM prayojana cAra gatio - naraka, deva, tiryak ane manuSya gatinA prANIonI avagAhanA (zarI2pramANa) mApavAnuM che. avagAhanA jaghanya ane utkRSTa be prakAranI hoya che. udAharaNa mATe narakagatinA prANIonI bhavadhAraNIyA arthAt Ayuparyanta rahenArI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI hoya che tathA utkRSTa avagAhanA 500 dhanuSapramANa hoya che. temanI ja uttaravaikriyA arthAt kAraNavaza banAvavAmAM AvatI avagAhanA jadhanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga ane utkRSTa 1000 dhanuSa jeTalI hoya che. A ja rIte utsedhAMgulanuM pramANa eka sthAyI, nizcita tathA sthira mApa che. utsedhAMgulathI 1000 gaNu moTuM pramANAMgula hoya che. utsedhAMgulanI jema AnuM pramANa paNa nizcita che. avasarpiNIkALanA prathama tIrthaMkara bhagavAna RSabhadeva tathA temanA putra cakravartI bharatanA aMgulane paNa pramANAMgula kahe che. aMtima tIrthaMkara bhagavAna vardhamAnanA eka aMgulanA pramANamAM be utsedhAMgula hoya che arthAt temanA pa00 aMgula barAbara 1000 utsedhAMgula arthAt eka pramANAMgula 1. sU. 13. 2. sU. 14-15. - Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 aMgabAhya Agamo hoya che. A aMgulathI anAdi padArthonuM mApa karavAmAM Ave che. AnAthI moTuM koI aMgula nathI hotuM.' kAlapramANa : kAlapramANa paNa be prakAranuM che : pradezaniSpanna ane vibhAganiSpanna: eka samayanI sthitivALA paramANu ke skandha, be samayanI sthitivALA paramANu ke skandha vagereno kALa pradezaniSpanna kAla pramANa kahevAmAM Ave che. samaya, AvalikA, muhUrta, divasa, ahorAtri, pakSa, mAsa, saMvatsara, yuga, palya, sAgara, avasarpiNI, utsarpiNI, parAvartana vagerene vibhAganiSpanna kAlapramANa kahevAya che. samaya ati sUkSma kAlapramANa che. tenuM svarUpa samajAvatAM sUtrakAre darajInA bALaka ( tu vAra) ane vastranA TukaDAnuM udAharaNa ApyuM che. asaMkhyAta samayanA saMyogathI eka AvalikA bane che. saMkhyAta AvalikAono eka ucchavAsa ane niHzvAsa bane che. prasanna mana, nIrogI zarIra, jarA ane vyAdhithI rahita puruSanA eka zvAsocchavAsane prANa kahe che. sAta prANono eka stoka, sAta stokono eka lava, 77 lavo arthAta 3773 zvAsocchavAsonuM eka muhUrta, trIsa muhUrtonI eka ahorAtri-divasarAta, paMdara ahorAtriono eka pakSa, be pakSono eka mAsa, be mAsanI eka Rtu, traNa RtuonuM eka ayana, be ayanonuM eka saMvatsara, pAMca saMvatsarono eka yuga, vIsa yugonuM eka varSazata, dasa varSazatanuM eka varSasahasra, so varSasahasronuM eka varSazatasahasra (eka lAkha varSa), coryAsI varSazatasahasronuM eka pUrvAga, coryAsI pUrvAgazatasahasronuM eka pUrva bane che. A ja rIte kramazaH pratyekane coryAsI lAkha (coryAsI zatasahasra) vaDe guNavAthI truTitAMga, truTita, aDaDAMga, aDaDa, avavAMga, avava, huhutAMga, duhuta, utpalAMga, utpala, pamAMga, pA, nalitAMga, nalina, akSanipurAMga, akSanipura, ayutAMga, ayuta, prayutAMga, prayuta, nayutAMga, nayuta, culitAMga, yulita, zIrSaprahelikAMga ane zIrSaprahelikA bane che. ahIM sudhI gaNitano viSaya che. tenI pachI upamAnI vivecanA che. upamA be prakAranI che : palyopama ane sAgaropama. palyopamanA traNa bheda che : uddhArapalyopama, addhApalyopama ane kSetrapalyopama. AmAMthI pratyekanA be bheda che : sUkSma ane vyAvahArika, A bheda-prabhedonuM sUtrakAre sadaSTAMta vistArapUrvaka vyAkhyAna karyuM che. nArakIo, devo, sthAvaro, vikasendriyo, tiryaMca paMcendriyo, khecaro, manuSyo, vyaMtaro, jyotiSko tathA vaimAnikonI jaghanya tathA utkRSTa sthiti - AyuSya para paNa prakAza pADyo che. A ja rIte sAgaropamanuM paNa 1. sa. 2 3. 2. sU. 24-6 . Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra udAharaNasahita varNana karyuM che. A varNana vizeSa rocaka che. bhAvapramANa : bhAvapramANa traNa prakAranuM che : guNapramANa, nayapramANa ane saMkhyApramANa, guNapramANanA be bheda che : jIvaguNapramANa ane ajIvaguNapramANa. ajIvaguNapramANa pAMca prakAranuM che : varNaguNapramANa, gaMdhaguNapramANa, rasaguNapramANa, sparzaguNapramANa ane saMsthAnaguNapramANa. AnA pharI kramazaH pAMca, be, pAMca, ATha ane pAMca bheda che. jIvaguNapramANa traNa prakAranuM che : jJAnaguNapramANa, darzanaguNapramANa ane cAritraguNapramANa. AmAMthI jJAnaguNapramANanA cAra bheda che : pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama. pratyakSa : pratyakSa be prakAranuM che H indriyapratyakSa ane noindriyapratyakSa. indriyapratyakSa pAMca prakAranuM che: zrotrendriyapratyakSa, cakSurindriyapratyakSa, ghrANendriyapratyakSa, jihendriyapratyakSa ane sparzendriyapratyakSa. noindriyapratyakSanA traNa bheda che : avadhijJAnapratyakSa, mana:paryayajJAnapratyakSa ane kevalajJAnapratyakSa.pa anumAna : anumAna traNa prakAranuM che : pUrvavat, zeSavat ane dRSTasAdharyavat. pUrvavat anumAnanuM svarUpa samajAvavA mATe sUtrakAre nimna udAharaNa ApyuM che : jema ke mAtAno koI putra bAlyAvasthAmAM anyatra cAlyo gayo ane yuvAna thaIne potAnA nagaramAM pAcho Avyo. tene joIne tenI mAtA pUrvadaSTa arthAt pahelAM joyelAM lakSaNothI anumAna kare che ke te putra mAro ja che.deg Ane ja pUrvavat anumAna kahe che. 1. sU. 27-44. 2. bhAvapramANano artha che vastunuM yathAvasthita jJAna. 269 3. sU. 64-65. 4. sU. 66. 5. A jJAnonA svarUpa-varNana mATe naMdIsUtra jovuM joIe. 6. sU. 67-72. 7. mAyA puttaM jahA naTTaM, juvANaM puNarAgayaM / kAI paccabhijANejjA, puvvaliMgaMNa keNaI || E Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo zeSavat anumAna pAMca prakAranuM che : kAryataH, kAraNataH, guNataH, avayavataH ane AzrayataH. kAryathI kAraNanuM jJAna thavuM kAryataH anumAna che. zaMkha, bherI vagerenA zabdo vaDe temanA kAraNabhUta padArthonuM jJAna thavuM te A te prakAranuM anumAna che. kAraNa vaDe kAryanuM jJAna kAraNataH anumAna kahevAya che. taMtuo vaDe paTa bane che, mATInA piMDathI ghaTa bane che vagere udAharaNo A ja prakAranA anumAnonAM che. guNanA jJAnathI guNInuM jJAna karavuM te guNataH anumAna che. kasoTIthI suvarNanI parIkSA, gaMdhathI puSponI parIkSA vagere A ja prakAranA anumAnanAM udAharaNo che. avayavothI avayavInuM jJAna thavuM te avayavataH anumAna che. zrRMgothI mahiSanuM, zikhAthI kukkuTanuM, dAMtathI hAthInuM, dADhathI varAha bhUMDanuM jJAna A koTinuM anumAnajanya jJAna che. sAdhanathI sAdhyanuM arthAt AzrayathI AzrayInuM jJAna AzrayataH anumAna che. dhUmrathI agninuM, vAdaLothI jaLanuM, abhravikArathI vRSTinuM, sadAcaraNathI kulIna putranuM jJAna A ja prakAranuM anumAna che. 200 daSTasAdharmsavat anumAnanA be bheda che : sAmAnyadraSTa ane vizeSardaSTa. koI eka puruSane joIne taddezIya athavA tAtIya anya puruSonI AkRti vagerenuM anumAna karavuM te sAmAnyadeSTa anumAnanuM udAharaNa che. A ja rIte aneka puruSonI AkRti vagerethI eka puruSanI AkRti vagerenuM paNa anumAna karI zakAya che. koI vyaktine koI sthAna para eka vAra joIne pharIthI tene anyatra jovAmAM AvatAM tene sArI rIte oLakhI levI te vizeSadaSTa anumAnanuM udAharaNa che. - upamAna : upamAnanA be bheda che : sAdharmopanIta ane vaidharmopanIta.1 sAdharmopanIta traNa prakAranuM che H kiMcittAdharmopanIta, prAyaHsAdharmopanIta ane sarvasAdharmopanIta. kiMcittAdharmopanIta tene kahevAya che jemAM kaMIka sAdharmsa hoya. udAharaNa tarIke jevo meru parvata che tevuM ja sarjapanuM bIja che (kema ke baMne mUrta che). A ja rIte jevo Aditya che tevo ja khadyota che (kema ke baMne prakAzayukta che), jevo candra che tevuM ja kumuda che (kema ke baMne zItaLatA Ape che). prAyaHsAdharmopanIta tene kahevAya che jemAM najIkanI samAnatA hoya. udAharaNArtha jevI gAya che tevI ja nIlagAya che. 1. sU. 7482. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 271 sarvasAdharmopanIta tene kahe che jemAM badhA prakAranI samAnatA hoya. A ja prakAranI upamA deza-kALa vagerenI bhinnatAne kAraNe maLI zakatI nathI. AthI tenI tenA vaDe ja upamA ApavI sarvasAdharmopanIta upamAna che. temAM upameya ane upamAna abhinna hoya che. udAharaNa tarIke ahita ja ahitanI samAna kArya kare che, cakravartI ja cakravartI samAna kArya kare che vagere. vaidharmopanIta paNa A ja rIte traNa prakAranA che : kiMcidharmopanIta, prAya vaidharmopakhIta ane sarvadharmopanIta. Agama : Agama be prakAranA che : laukika ane lokottarika. mithyAdaSTio mATe banAvelA graMtho laukika Agama che, jema ke rAmAyaNa, mahAbhArata vagere. lokottarika Agama te che je pUrNa jJAna ane darzana dhAraNa karanAra, bhUta, bhaviSya ane vartamAna kALanA padArthonA jJAtA, traNe lokanA prANIo dvArA pUjita, sarvajJa, sarvadarzI ahetu prabhue batAvyAM che, te dvAdazAMga gaNipiTaka. athavA Agama traNa prakAranAM che : sUtrAgama, arthAgama ane tadubhayAgama athavA AtmAgama, anantarAgama ane paramparAgama. tIrthaMkara prarUpita artha temane mATe AtmAgama che. gaNadharapraNIta sUtra gaNadhara mATe AtmAgama tathA artha anantarAgama che. gaNadharonA ziSyo mATe sUtro anantarAgama ane artha paraMparAgama che. tyAra bAda sUtra ane artha baMne ya paramparAgama banI jAya che. ahIM sudhI jJAnaguNapramANano adhikAra che. . darzanaguNapramANa cAra prakAranuM che: cakSurdarzanaguNapramANa, acakSurdarzanaguNapramANa, avadhidarzanaguNapramANa ane kevaladarzanaguNapramANa. cAritraguNapramANanuM vyAkhyAna karatA sUtrakAra kahe che ke cAritra pAMca prakAranuM hoya che : sAmAyika-cAritra, chedopasthApanIya-cAritra, parihAraviziddha-cAritra, sUkSmasaMparAyacAritra ane yathApyAta-cAritra. sAmAyika-cAritranA be bheda che : itvarika (alpakAlIna) ane yAvaskathita (jIvanaparyanta). chedopasthApanIya-cAritranA paNa be bheda che : sAticAra ane niraticAra (sadoSa ane nirdoSa). A ja rIte bAkInA traNa prakAranA cAritra paNa kramazaH be be prakAranA che. nirvizyamAna ane nirviSTakAyika, pratipAtI ane apratipAtI, chAhmarthika ane kevalika. prastuta sUtramAM A bheda-prabhedonA svarUpa para prakAza nathI pADavAmAM Avyo. ahIM sudhI guNapramANano adhikAra che. 1. sU. 83-86. 2. sU. 87. 3. sU. 88 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo bhAvapramANanA dvitIya bheda nayapramANanuM vivecana karatAM sUtrakAre prasthaka, vasati tathA pradezanA dRSTAMtathI naigama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta - A sAta nayonuM svarUpa spaSTa karyuM che. bhAvapramANanA tRtIya bheda saMkhyApramANanuM pratipAdana karatAM sUtrakAra kahe che ke saMkhyA ATha prakAranI hoya che H nAmasaMkhyA, sthApanAsaMkhyA, dravyasaMkhyA, upamAnasaMkhyA, parimANasaMkhyA, jJAnasaMkhyA, gaNanAsaMkhyA ane bhAvasaMkhyA. AmAMthI gaNanAsaMkhyA vizeSa mahattvapUrNa che. AthI sUtrakAre AnuM vizeSa vivecana karyuM che. jenA dvArA gaNanA karavAmAM Ave tene gaNanAsaMkhyA kahe che. ekano aMka gaNanAmAM nathI Avato (ekko gaNAM na uvei) AthI bethI gaNanA-saMkhyAno prAraMbha thAya che. saMkhyA traNa prakAranI che H saMdhyeyaka, asaMkhyeyaka ane anaMtaka, saMdhyeyakanA traNa bheda che : jadhanya, madhyama ane utkRSTa, asaMkhyeyakanA paNa traNa bheda che : parItAsaMdhyeyaka, yuktAsaMdhyeyaka ane asaMkhyayAsaMdhyeya. A traNenA vaLI traNa-traNa bheda che H jadhanya, madhyama ane utkRSTa. A rIte asaMkhyeyakanA kula 3 X 3 = 9 bheda thayA. anaMtaka traNa prakAranuM che H 52ItAnantaka, yuktAnantaka ane anantAnantaka. AmAMthI parItAnantaka ane yuktAnantakanA traNa-traNa bheda che H jaghanya, madhyama ane utkRSTa. anantAnantakanA be bheda che H jaghanya ane madhyama. A rIte anantakanA kula 3+3+ 2 = 8 bheda thayA. prastuta sUtramAM saMdhyeyakanA traNa, asaMkhyeyakanA nava ane anantakanA ATha - A rIte saMkhyAnA kula vIsa bhedanuM varNana karavAmAM AvyuM che. A varNana kalpanA tathA gaNita baMnethI paripUrNa che." ahIMsudhI bhAva pramANano adhikAra che. AnI sAthe ja pramANadvAra paNa samApta thAya che. 3 272 sAmAyikanA cAra anuyogadvAromAMthI prathama anuyogadvAra upakramanA cha bheda karavAmAM AvyA hatA : 1. AnupUrvI, 2. nAma, 3. pramANa, 4. vaktavyatA, 5. arthAdhikAra ane 6. samavatA2.5 AmAMthI AnupUrvI, nAma ane pramANanuM varNana thaI cUkyuM. have sUtrakAra vaktavyatA vagere bhedonuM vyAkhyAna kare che. vaktavyatA : vaktavyatA traNa prakAranI hoya che : svasamayavaktavyatA, parasamayavaktavyatA ane ubhayasamayavaktavyatA. paMcAstikAya vagere svasiddhAMtonuM varNana karavuM te 1. sU. 89-92. 2. sU. 93. 3. sU. 101-2. 4. vizeSa vivecana mATe juo - upAdhyAya AtmArAmakRta hindI anuvAda, uttarArdha, pR. 2395. juo - sU. 14 (prAraMbhamAM). 240. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 273 svasamayavaktavyatA che. anya matonA siddhAMtonI vyAkhyA karavI parasamayavaktavyatA che. sva-para baMne matonI vyAkhyA karavI te ubhayasamayavaktavyatA che.' arthAdhikAra : je je adhyayanano artha - viSaya che te ja te adhyayanano arthAdhikAra che. udAharaNarUpe Avazyaka sUtranA cha adhyayanono sAvadyayogaviratyAdirUpa viSaya temano arthAdhikAra che. je samavatAra : samavatAranA cha bheda che : nAmasamavatAra, sthApanAsamavatAra, dravyasamavatAra, kSetrasamavatAra, kAlasamavatAra ane bhAvasamavatAra. dravyonA svaguNanI apekSAe AtmabhAvamAM samavartINa thavuM, vyavahAranayanI apekSAe pararUpamAM samavartINa thavuM vagere dravyasamavatAranA udAharaNo che. A ja rIte kSetra vagerenA paNa svarUpa, pararUpa ane ubhayarUpamAM samavatAra hoya che. bhAvasamavatAranA be bheda che : AtmabhAvasamavatAra ane tadubhayabhAvasamavatAra, bhAvanuM potAnA ja svarUpamAM samavatIrNa thavuM AtmabhAvasamavatAra kahevAya che. jema ke krodhanuM krodharUpamAM samavatIrNa thavuM. bhAvano svarUpa tathA pararUpa baMnemAM samavatAra thavo te tadubhayabhAvasamavatAra kahevAya che. udAharaNArtha krodhano krodharUpamAM samAvatAra thavAnI sAthe ja mAnarUpamAM paNa samavatAra thAya che.? bhAvasamavatAranI sAthe samavatAradvAra samApta thAya che ane sAthe sAthe ja upakrama nAmaka prathama anuyogadvAra paNa pUrNa thAya che. nikSepaDhAra : | nikSepa nAmaka dvitIya anuyogadvAranuM vyAkhyAna karatAM sUtrakAra kahe che ke nikSepa traNa prakAranI hoya che : oghaniSpanna nikSepa, nAmaniSpanna nikSepa ane sUtrAlApakaniSpanna nikSepa. AnA bheda-prabheda A pramANe che : oghaniSpanna nikSepa cAra prakArano che : adhyayana, aphINa, Aya ane kSapaNA. adhyayananA cAra bheda che : nAmAdhyayana, sthApanAdhyayana, dravyAdhyayana ane bhAvAdhyayana. akSaNanA paNa nAma, sthApanA, dravya ane bhAvabhedathI cAra prakAra che. AmAMthI bhAvAkSINatAnA be bheda che : AgamataH bhAvAkSINatA ane noAgamata 1. sU. 1-3 (vaktavyatAdhikAra ane tenI pachI). 2. sU. 4. 3. sU. 5-9. 4. sU. 1-17 (nikSepAdhikAra). Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMgabAhya Agamo bhAvAkSINatA. 'akSINa' zabdanA arthane upayogapUrvaka jANavo te AgamataH bhAvAkSINatA che. noAgamataH bhAvAkSINa tene kahe che je vyaya karavA chatAM jarA paNa kSINa na thAya. jema ke koI eka dIpakathI seMkaDo bIjA dIpaka pradIpta karI zakAya che paraMtu tethI te dIpaka naSTa nathI thato. tevI ja rIte AcArya zrutanuM dAna arthAt paThana-pAThana karatA karatA svayaM dIpta rahe che tathA bIjAone paNa dIpta kare che. saMkSepamAM zrutanuM kSINa na thavuM, e ja bhAvAkSINatA che. AyanA paNa nAmAdi bhedathI cAra prakAra che. jJAna, darzana ane cAritrano lAbha prazasta Aya che, jyAre krodhAdinI prApti aprazasta Aya che. 274 kSapaNAnA paNa cAra bheda che : nAmakSapaNA, sthApanAkSapaNA, dravyakSapaNA ane bhAvakSapaNA. AnuM vivecana paNa pUrvavat samajI levuM joIe. kSapaNA karmanI nirjarAnuM kAraNa che. odhaniSpanna nikSepanA uparyukta vivecana pachI sUtrakAra nAmaniSpanna nikSepanuM pratipAdana karatAM kahe che ke je vastunuM nAmavizeSa niSpanna thaI cUkyuM hoya tene nAmaniSpanna nikSepa kahe che jema ke sAmAyika. AnA paNa nAmAdi cAra bheda che. bhAvasAmAyikanuM vyAkhyAna karatAM sUtrakAre sAmAyika karanArA zramaNonuM Adarza rUpa prastuta karavA mATe cha gAthAo ApI che jemAM darzAvavAmAM AvyuM che ke jemano AtmA badhA prakAranA sAvadya vyApArathI nivRtta thaIne mUlaguNarUpa saMyama, uttaraguNarUpa niyama tathA tapa vageremAM lIna che tene ja sAmAyikano lAbha thAya che. je trasa ane sthAvara (cara ane acara) badhA prakAranA prANIone Atmavat jue che tathA temanA pratye samAna bhAva rAkhe che te ja sAmAyikano sAco adhikA2I che. jema mane duHkha priya nathI tema ja anya prANIone paNa duHkha sAruM nathI lAgatuM, evuM samajIne je pote nathI koI jIvanuM hanana karato, nathI bIjA pAse koInuM hanana karAvato te zramaNa che. jeno koI sAthe dveSa nathI paraMtu badhA sAthe prItibhAva che te ja zramaNa che. jene sarpa, parvata, agni, sAgara, AkAza, vRkSa, bhramara, mRga, pRthvI, kamala, sUrya, pavana vagerenI upamAo ApavAmAM Ave che te ja zramaNa che. jenuM mana zuddha che, je bhAvathI paNa pApa nathI karato arthAt jenI pApa karavAnI IcchA suddhAM nathI thatI, je svajana ane sAmAnyajanane samAna bhAve jue che, jeno mAna ane apamAnamAM samabhAva che te zramaNa che. 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM' - vagere padonuM nAmAdi bhedapUrvaka vyAkhyAna karavuM te sUtrAlApakaniSpanna nikSepa kahevAya che. ahIM sudhI dvitIya anuyogadvAra nikSepanI carcA che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuyogadvAra 275 anugamAra : anugama (sUtrAnukULa vyAkhyAna) nAmaka tRtIya anuyogadvAranuM vivecana karatAM sUtrakAra kahe che ke anugAmanA be prakAra che : sUtrAnugama ane niyukatyanugama. nikuMjyanagamanA traNa bheda che : nikSepa-nikuMjyanugama, upoddhAtaniyujyanugama ane sUtrasparzika-nikuMjyanugama. nikSepa niryuyenagamanuM pratipAdana AgaLa AvI cUkyuM che. upodaghAta-nikuMjyanagamanA nimnokta 26 lakSaNa che : 1. udeza, 2. nirdeza, 3. nirgama, 4. kSetra, 5. kAla, 6. puruSa, 7. kAraNa, 8, pratyaya, 9. lakSaNa, 10. naya, 11. samavatAra, 12. anumata, 13. kim, 14. katividhi, 15. kasya, 16. kutra, 17. kamin, 18. katham, 19, kiccira, 20. kati, 21. virahakAla, 22. avirahakAla, 23. bhava, 24. AkarSa, 25. sparzana, 26, nirukti.' sUtrasparzika-nikuMjyanagamano artha che ammalita, amIlita, anya sUtronA pATho sAthe asaMyukta, pratipUrNa, pratipUrNaghoSayukta, kaMTha ane oSThathI vipramukta tathA gurumukhathI grahaNa karavAmAM Avela uccAraNa yukta sUtronA padonuM svasiddhAntAnurUpa vyAkhyAna. nayadvAra : naya nAmanA caturtha anuyogadvAramAM naigamAdi sAta mULanayonuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che : satta mUnA pu0A , te nahIM mAme, saMde, vahAre, 3nusu, sade samarU8, parvamU-- A sAta no jainadarzanamAM suprasiddha che. nayadvAranA vyAkhyAna sAthe cAra prakAranA anuyogadvAranuM vyAkhyAna pUrNa thAya che. anuyogadvAra sUtranA A paricayathI spaSTa che ke keTalAka mahattvapUrNa jaina pAribhASika zabdo ane siddhAMtonI saMkSipta tathA sUtrarUpa vyAkhyA karanAra prastuta graMthanuM jaina AgamomAM mahattvapUrNa sthAna che. nikSepazailInI pradhAnatA ane bhedaprabhedanI pracuratAne kAraNe graMthamAM keTalIka kliSTatA jarUra AvI gaI che je svAbhAvika che. 1. AAvazyaka-niryukti (gA. 140-141)mAM te para vizeSa prakAza pADavAmAM Avyo che. 2. sU. 1 (anugamAdhikAra). Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakIrNaka arthAt vividha. bhagavAna mahAvIranA tIrthamAM prakIrNako--vividha Agamika graMthonI saMkhyA 14000 kahevAmAM AvI che. vartamAnakALe prakIrNakonI saMkhyA moTAbhAge 10 mAnavAmAM Ave che. A 10 nAmomAM paNa ekarUpatA nathI. nIcenA 10 nAmo vizeSarUpe mAnya che H-- 1. catuHzaraNa, 2. AturapratyAkhyAna, 3. mahApratyAkhyAna, 4. bhaktaparijJA, 5.taMdulavaicArika, 6. saMsthAraka, 7. gacchAcAra, 8. gaNividyA, 9. devendrastava, 10. maraNasamAdhi.2 prakIrNako prathama prakaraNa catuHzaraNa koI maraNasamAdhi ane gacchAcAranA sthAne caMdravedhyaka ane vI2stavane gaNAve che. to koI devendrastava ane vIrastavane eka gaNAve che ane saMsthAkane gaNatA nathI paraMtu tenA sthAne gacchAcAra ane maraNasamAdhino ullekha kare che. causaraNa------catuH zaraNa' nuM bIju nAma kusalANubaMdhI-ajajhayaNa(kuzalAnubaMdhiadhyayana) che. temAM 63 gAthAo che. temAM arihaMta, siddha, sAdhu ane kevalI kathita dharma--A cArane zaraNa mAnavAmAM Avela che eTalA mATe tene catuHzaraNa kahela che. prAraMbhamAM SaDAvazyakanI carcA che. tyArapachI AcArye kuzalAnubaMdhI adhyayananI racanAno saMkalpa karyo che ane catuHzaraNane kuzalahetu batAvatAM cAra zaraNono nAmollekha karela che : 1. juo-- jaina graMthAvali, pR. 72 (jaina zvetAMbara kaoNnpharansa, muMbaI, vi.saM. 1965). 2. Agamodaya samiti, muMbaI, i.sa.1927, rAyabahAdura dhanapatasiMha, banArasa, i,sa. 1886 (gacchAcAranA sthAne candravedhyaka) 3. (a) bAlAbhAI kakalabhAI, amadAvAda, vi. saM. 1962. (A) jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, vi. saM. 1966. (i) devacaMdra lAlabhAI jaina graMthamAlA muMbaI, i.sa. 1922 (sAvasUrika). Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catu:zaraNa 277 amariMdanariMdamuNiMdavaMdiaM vaMdiuM mahAvIraM / kusalANubaMdhi baMdhuramajjhayaNaM kittaissAmi // 9 // causaraNagamaNa dukkaDagarihA sukaDANumoaNA cev| esa gaNo aNavarayaM kAyavvo kusalaheu tti // 10 // arihaMta siddha sAhU kevalikahio suhAvaho dhammo / ee cauro caugaiharaNA saraNaM lahai dhanno // 11 // chellI gAthAmAM vIrabhadrano ullekha hovAthI A prakIrNaka vIrabhadranI kRti hovAnuM mAnavAmAM Ave che : ia jIvapamAyamahArivIrabhadaMtameamajjhayaNaM / jhAesu tisaMjhamavaMjhakAraNaM nivvuisuhANaM // 63 // .ma- 20 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya prakaraNa AturapratyAkhyAna AurapaccakhANa-AturapratyAkhyAna maraNasaMbaMdhI hovAne kAraNe aMtakAlaprakIrNaka tarIke paNa oLakhAya che. tene bRhadAturapratyAkhyAna paNa kahe che. temAM 70 gAthAo che. dasamI gAthA pachIno keTaloka bhAga gadyamAM che. A prakIrNakamAM mukhyatve bAlamaraNa ane paMDitamaraNanuM vivecana che. prAraMbhamAM AcArye bAlapaMDitamaraNanuM svarUpa batAvyuM che : desikkadesavirao sammaddiTThI marijja jo jiivo| taM hoi bAlapaMDiyamaraNaM jiNasAsaNe bhaNiyaM // 1 // tyArabAda paMDitapaMDitamaraNanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. AcArye maraNa traNa prakAranuM batAvyuM che : bAlonuM, bAlapaMDitonuM ane paMDitonuM. e vizenI gAthAo A pramANe che : tivihaM bhaNaMti maraNaM bAlANaM bAlapaMDiyANaM ca / taiyaM paMDitamaraNaM jaM kevaliNo aNumaraMti // 35 // mAraNAMtika pratyAkhyAnanI upAdeyatA batAvatAM AcArya aMtamAM lakhe che : nikkasAyassa daMtassa sUrassa vvsaainno| saMsAraparibhIyassa paccakkhANaM suhaM bhave // 68 // eyaM paccakkhANaM jo kAhI mrnndeskaalmmi| dhIro amUDhasanno so gacchai sAsayaM ThANaM // 69 / / dhIro jaramaraNaviU vIro vinaannnaannsNpnno| logassujjoyagaro disau khayaM savvadukkhANaM ! // 70 / / 1. (a) bAlAbhAI kakalabhAI, amadAvAda, vi.saM. 1962. (A) jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, vi. saM. 1966 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya prakaraNa mahApratyAkhyAna mahApaccakhkhANa-mahApratyAkhyAna prakIrNakamAM 142 gAthAo che. temAM pratyAkhyAna arthAta tyAganuM vistRta vivecana che. prAraMbhamAM graMthakAre tIrthakaro, jino, siddho ane saMyatone praNAma karyA che : esa karemi paNAmaM titthayarANaM aNuttaragaINaM / savvesiM ca jiNANaM siddhANaM saMjayANaM ca // 1 // tyArapachI pApa ane duzcaritanI niMdA karatAM temanuM pratyAkhyAna karyuM che tathA . trividha sAmAyika aMgIkAra karyuM che. rAga, dveSa, harSa, dInatA, utsukatA, bhaya, zoka, rati, arati, roSa, abhiniveza, mamatva, Adi doSono trividha tyAga karyo che. ekatva bhAvanAnI utkRSTatAnuM pratipAdana karatAM AcArya lakhe che : ikkohaM natthi me koI, na cAhamavi kassaI / evaM adINamaNaso, appANamaNusAsae / / 13 / / ikko uppajjae jIvo, ikko ceva vivjjii| ikkassa hoi maraNaM, ikko sijjhaI nIrao // 14 // ekko karei kammaM phalamavi tassikkao samaNuhavai / ekko jAyai marai paraloaM ikkao jAI // 15 // ikko me sAsao appA, naanndNsnnsNjuo| " sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA // 16 // prastuta prakIrNakamAM saMsAra-paribhramaNa, paMDitamaraNa, paMcamahAvrata, vairAgya, AlocanA, vyutsarjana vagere para paNa prakAza pADavAmAM Avyo che. aMtamAM AcArye batAvyuM che ke dhIranuM paNa mRtyu thAya che ane kAyarapuruSanuM paNa. 1. bAlAbhAI kakalabhAI, amadAvAda, vi.saM. 1962. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 aMgabAhya Agamo A bemAMthI dhIrattvapUrNa mRtyu ja zreSTha che. pratyAkhyAnanuM suvihita ane samyapha pAlana karanAra marIne kAM to vaimAnika deva bane che athavA siddha : dhIreNAvi mariyavvaM kAUriseNa vivassa mariyavvaM / duhaMpi ya maraNANaM varaM khu dhIrattaNe mariuM // 141 / / eyaM paccakkhANaM aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANio va devo havijja ahavA vi sijjhijjA // 142 / / * * * Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturtha prakaraNa bhaktaparijJA bhattapariNA-bhaktaparijJA mAM 172 gAthAo che. A prakIrNakamAM bhaktaparijJA nAmanA maraNanuM vivecana che. prAraMbhamAM graMthakAre mahAvIrane namaskAra karI bhaktaparijJAnI racanAno saMkalpa karyo che : namiUNa mahAisayaM mahANubhAvaM muNiM mahAvIraM / bhaNimo bhattapariNaM niasaraNaTThA paraTThA y||1|| abhyaghata maraNathI ArAdhanA pUrepUrI saphaLa thAya che, ema batAvatAM graMthakAre abhyadyata maraNanA traNa bheda ApyA che : bhaktaparijJA, iMginI ane pAdopagamana. A viSayanI gAthA A pramANe che : taM abbhujjaamaraNaM amaraNadhammehi vniaNtivihN| bhattaparinA iMgiNi pAovagamaM ca dhIrehiM // 9 // bhaktaparijJA maraNa be prakAranuM hoya che : suvicAra ane avicAra. AcArya bhaktaparijJA maraNanA potAnA vivecanamAM darzanabhraSTa eTale zraddhAbhraSTane muktino anadhikArI batAvyo che : daMsaNabhaTTho bhaTTho daMsaNabhaTThassa natthi nivvANaM / sijhaMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhaMti // 66 / / aMtanI eka gAthAmAM vIrabhadrano ullekha hovAthI A prakIrNakanA kartA virabhadra hovAnuM manAya che : iajoisrjinnviirbhddbhnniaannusaarinniiminnmo| bhattaparinnaM dhannA paDhaMti NisuNaMti bhAveMti // 171 / / 1. (a) bAlAbhAI kakalabhAI, amadAvAda, vi.saM. 1962. (A) jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, vi. saM. 1966 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcama prakaraNa tandulavaicArika taMdulaveyAliyatandulavaicArika prakIrNakamAM 139 gAthAo che. vacce vacce keTalAMka sUtro paNa che. temAM vistArapUrvaka garbhaviSayaka varNana karavAmAM AvyuM che. graMthanAM aMtimabhAgamAM nArIjAti saMbaMdhamAM ekapakSIya vicAro pragaTa karavAmAM AvyA che. 100 varSanA AyuSyavALo puruSa keTalA taMdula arthAt cokhA khAya che ? teno saMkhyApUrvaka vizeSa vicAra karavAnA kAraNe upalakSaNathI A sUtra taMdulavaicArika kahevAya che. graMthanA prAraMbhamAM AcArye jinavara mahAvIranI vaMdanA karI che. tathA taMdulavaicArika nAmanA prakIrNakanA kathananI pratijJA karI che : nijjariyajarAmaraNaM vaMdittA jiNavaraM mahAvIraM / vocchaM painnagamiNaM taMdulaveyAliyaM nAma // 1 // te pachI jemanuM AyuSya sau varSanuM hoya tenI je rIte dasa avasthAo bane teno hisAba karI te dasa avasthAo saMkalita karI kADhI levAtAM tenuM jeTalu AyuSya bAkI rahe tenuM varNana karavAmAM AvyuM che : suNaha gaNie dasa dasA vAsasayAussa jaha vibhajjaMti / saMkalie vogasie jaM cAU sesayaM hoi // 2 // A jIva baso sADA sattara divasa-rAta garbhamAM rahe che. ATalA divasa-rAta sAmAnyapaNe garbhavAsamAM lAge che. vizeSa paristhitimAM tenAthI ochA ke vadhu divasa-rAta paNa lAgI zake che H donni ahorattasae saMpuNe sattasattariM ceva / gabbhaMmi vasai jIvo addhamahorattamannaM ca // 4 // ee u ahorattA niyamA jIvassa gabbhavAsaMmi / hINAhiyA u itto uvaghAyavaseNa jAyaMti // 5 // 1. (a) vijayavimalavihita vRttisahita--devacaMda lAlabhAI jaina graMthamAlA, muMbaI, I.sa. 1922. (A) hindI bhAvArthasahita--zve. sA. jaina hitakAriNI saMsthA, bIkAnera, vi.saM. 2006 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandulavaicArika 283 yoninuM sthAna, AkAra, garbhadhAraNanI yogyatA vagerenuM varNana karatA graMthakAre batAvyuM che ke strInI nAbhinI nIce phulanI nALanA AkAranI be zirAo hoya che. A zirAo nIce yoni hoya che. A yoni adhomukha ane kozAkAra hoya che tenI nIce AMbAnI maMjarI jevI mAMsanI maMjarI hoya che. je RtukALamAM phUTI jAya che ane temAMthI raktabiMduo paDe che. A raktabiMduo jyAre zukra mizrita thaIne kozAkAra yonimAM praveze che tyAre strI jIvotpAdana mATe yogya bane che. A rItanI yoni bAra muhUrta sudhI ja garbhadhAraNa mATe yogya rahe che. tyArabAda tenI garbhadhAraNanI yogyatA naSTa thaI jAya che. garbhamAM rahelA jIvonI saMkhyA vadhumAM vadhu nava lAkha hoya che : Auso ! itthIe nAbhihiTThA sirAdugaM pupphanAliyAgAraM / tas ya hiTThA joNI ahomuhA saMThiyA kosA // 9 // tassa ya hiTThA cUyassa maMjarI tArisA u maMsassa / taMrikAle phuDiyA soNiyalavayA vimuMcati // 10 // kosAyAraM joNIM saMpattA sukkamIsiyA jaiyA / taiyA jIvavavAe joggA bhaNiyA jiNidehiM // 11 // bArasa ceva muhuttA uvariM viddhaMsaM gacchaI sA u / jIvANaM parisaMkhA lakkhapuhuttaM ya ukkosaM // 12 // ghaNuMkharuM 55 varSa pachI strInI yoni garbhadhAraNa mATe yogya rahetI nathI tathA 75 varSa pachI puruSa vIryahIna banI jAya che : paNapaNNAya pareNa joNI pamilAyae mahiliyANaM / paNasattarIyA parao pAeNa pumaM bhave'bIo || 13|| raktotkaTa strInA garbhamAM ekasAthe vadhumAM vadhu nava lAkha jIvo utpanna thAya che, bAra mUhurta sudhI vIrya saMtAna utpanna karavA yogya rahe che, utkRSTa nava so pitAnuM eka saMtAna hoya che, garbhanI sthiti utkRSTa bAra varSanI hoya che : rattukkaDA u itthI lakkhapuhuttaM ya bArasa muhuttA / piusaMkha sayapattaM bArasa vAsA u gabbhassa // 15 // dakSiNa kukSimAM rahenAro jIva puruSa hoya che, vAma kukSimAM rahenAro jIva strI hoya che ane baMnenI vacce rahenAro jIva napuMsaka hoya che. tiryaMconI garbhasthiti utkRSTa ATha ja varSanI hoya che : Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 aMgabAhya Agamo dAhiNakucchI purisassa hoi vAmA u itthiyAe ya / ubhayaMtaraM napuMse tirie advaiva varisAiM // 16 // jayAre alpa vIrya tathA bahu rakta hoya che tyAre strInI utpatti thAya che ane jayAre alpa rakta tathA bahu vIrya hoya che tyAre puruSanI utpatti thAya che. vIrya ane rakta samAna mAtrAmAM hoya to napuMsaka utpanna thAya che. strInA raktanA jAmI javAthI biMba(mAMsapiMDa) utpanna thAya che : appaM sukkaM bahuM auyaM itthI tattha jaayi| appaM auyaM bahu sukkaM puriso tattha jAyai // 22 // duNhaM vi rattasukkANaM tullabhAve npuNsgo| itthIoyasamAoge biMbaM tattha jAyai // 23 // garbhathI pedA thayela prANInI nIce mujaba dasa avasthA hoya che : 1. bAlA, 2. krIDA, 3. maMdA, 4, balA, 5. prajJA, 6. hAyanI, 7. prapaMcA, 8. prAmbhArA, 9. mu--khI, 10. zAyinI. pratyeka avasthA dasa varSanI hoya che : moDaso parva gAyista gaMtuksa meLa vadanaMti, te jahA bAlA kiDA maMdA balA ya paNNA ya hAyaNi pvNcaa| pabbhArA mummuhI sAyaNI dasamA ya kAladasA // 31 // graMthakAre A dasa dazAono paricaya karAvyo che. yugaladharmIonA aMgapratyaMgonuM sAhityika bhASAmAM varNana karatAM saMhanana ane saMsthAnanuM vivecana karavAmAM AvyuM che. so varSa jIvanAra manuSya potAnA jIvana kALamAM sADI bAvIsa vAha taMdula khAya che, sADA pAMca ghaDA maga khAya che, covIsaso ADhaka sneha eTale ghI-tela khAya che tathA chatrIsa hajAra pala mIThuM khAya che : taM parva paddhatevI saM taMdutvavAde bhuMjato addhachaThe muggakuMbhe bhuMjai addhachaThe muggakuMbhe bhuMjaMto cauvIsaM NehADhagasayAI bhuMjai cauvIsaM NehADhagasayAI bhuMjato chattIsaM lavaNapalasahassAI bhuMjai / eka vAha taMdulamAM cAra abaja sATha karoDa ane esI lAkha dANA hoya che? cattAri ya koDisayA sarTsi ceva ya havaMti koddiio| asIiM ya taMdulasayasahassANi havaMti tti makkhAyaM // 55 / / graMthakAre AgaLa jatAM kALanA vibhinna vibhAgonuM svarUpa samajAvatAM mAnavajIvananI upayogitAnuM pratipAdana karyuM che tathA zarIranI racanAnuM vistRta Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tandulacArika 285 vivecana karatAM vairAgyano upadeza Apyo che. strIonA viSayamAM AcArye kahyuM che ke strIonuM hRdaya svabhAvathI ja kuTila hoya che. teo madhura vacana bole che paraMtu temanuM hRdaya madhura hotu nathI. strIo zoka utpanna karanArI che, baLano nAza karanArI che, puruSo mATe vadhazALA jevI che, zaramano nAza karanArI che, avinaya-daMbha-vera-asaMyamanI jananI che. teo matta hAthI mAphaka kAmAtura, vAghaNa mAphaka duSTa hRdayavALI, ghAsathI DhAMkelA kuvA mAphaka aprakAzahRdaya, kALA sApa mAphaka avizvasanIya, vAnara samAna caMcaLa cittavALI, kALa samAna nirdaya, pANInI mAphaka nimnagAmI, naraka samAna pIDA ApanArI, duSTa azva samAna durdamya, kiMpAkaphaLa samAna mukhamadhura hoya che vagere. aMtamAM ema batAvavAmAM AvyuM che ke ApaNuM A zarIra janma, jarA, maraNa ane vedanAothI bharela eka prakAranuM zarTa(gADuM) che. tene pAmIne evuM kArya karo ke jenAthI samasta duHkhomAMthI mukti maLe : eyaM sagaDasarIraM jaaijraamrnnveynnaabhulN| taha ghattaha kAuM je jaha muccaha savvadukkhANaM / / 139 / / Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSTha prakaraNa saMsmAraka saMthAraga saMstAraka' prakIrNakamAM 123 gAthAo che. temAM mRtyu samaye apanAvavA yogya saMsmAraka arthAt ghAsa vagerenI zaiyAnuM mahattva varNavAyeluM che. saMsmAraka para besIne paMDitamaraNa prApta karanAra muni muktine vare che. A rIte mukta thanAra aneka munionA dRSTAMto prastuta prakIrNakamAM ApavAmAM AvyAM che. prAraMbhamAM graMthakAre vardhamAna jinavarane namaskAra karyA che. tyArapachI saMtArakano mahimA gAyo che : kAUNa namukkAraM jiNavaravasahassa vddhmaannss| saMthAraMmi nibaddhaM guNaparivADi nisAmeha / / 1 / / je rIte parvatomAM meru, samudromAM svayaMbhUramaNa ane tArAomAM caMdra zreSTha che, te ja rIte suviditomAM saMsmAraka sarvazreSTha che : merU vva pavvayANaM sayaMbhuramaNu vva ceva udahINaM / caMdo iva tArANaM taha saMthAro suvihiANaM // 30 // AcArya saMsmAraka para ArUDha thaI paMDitamaraNapUrvaka mukti prApta karanArA aneka munionA udAharaNo ApyAM che. AmAMthI keTalAkanAM nAma A pramANe che : arNikAputra, sukozalarSi, avanti, kArtikArya, cANakya, amRtaghoSa, cilAtiputra, gajasukumAra. aMte AcArya saMstArakarUpI hAthInA skaMdha para ArUDha suzramaNarUpI narendracaMdro pAse sukhasaMkramaNanI yAcanA karI che : evaM mae abhithuA saMthAragaiMdakhaMdhamArUDhA / susamaNanariMdacaMdA suhasaMkamaNaM sayA diMtu // 123 // * * * 1. jainadharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, vi. saM. 1966, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama prakaraNa gacchAcAra gacchAyAra-gacchAcAra prakIrNakamAM 137 gAthAo che. temAM gaccha arthAta samUhamAM rahenArA sAdhu-sAdhvIonA AcAranuM varNana che. A prakIrNaka mahAnizItha, kalpa(bRhakalpa) tathA vyavahAra sUtronA AdhAre banAvavAmAM AvyuM che. prAraMbhamAM prakIrNakakAre bhagavAna mahAvIrane namaskAra karyA che ane gacchAcAranI racanAno saMkalpa karyo che. namiUNa mahAvIraM tiasiMdanamaMsiyaM mahAbhAgaM / gacchAyAraM kiMcI uddharimo suasmuddaao||1|| asadAcArI gacchamAM rahevAthI saMsAra-paribhramaNa vadhe che jyAre sadAcArI gacchamAM rahevAthI dharmAnuSThAnanI pravRtti vikasIta thAya che ? atthege goyamA ! pANI, je ummaggapaiTThie / gacchaMmi saMvasittANaM, bhamai bhavaparaMparaM // 2 // jAmaddhaM jAma diNa pakkhaM, mAsaM saMvaccharaM pi vA / sammaggapaTThie gacche, saMvasamANassa goyamA ! ||3|| lIlAalasamANassa, nirucchAhassa vImaNaM / pakkhAvikkhIi annesi, mahANubhAgANa sAhUNaM / / 4 / / ujjamaM savvathAmesu, ghoravI tvaaiaN| lajjaM saMkaM aikkamma, tassa viriyaM samucchale // 5 // AtmakalyANanI sAdhanA mATe munie AjIvana gacchamAM rahevuM joIe : 1. (a) vAnaraSivihita vRttisahita-Agamodaya samiti, mahesANA, i.sa. 1923. (A) vijayarAjendrasUrikRta gujarAtI vivecanayukta-bhUpendrasUri jaina sAhitya samiti, AhAra, vi. saM. 2002 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 aMgabAhya Agamo tamhA niuNaM nihAleuM, gacchaM sammaggapaTThiyaM / vasijja tattha AjammaM, goyamA ! saMjae muNI // 7 // je guru ziSyane daMDa vagere dvArA hitamArgamAM lagADato nathI te verI samAna che. eja rIte je ziSya gurune dharmamArga batAvato nathI te paNa zatru samAna cheH jIhAe vilihaMto na bhaddao sAraNA jahiM natthi / DaMDeNa vi tADato sa bhaddao sAraNA jattha / / 17 // sIso vi verio so u, jo guruM na vibohe| pamAyamairAghatthaM, sAmAyArIvirAhayaM / / 18 / / bhraSTAcArI AcArya, bhraSTAcArIonI upekSA karanAra AcArya tathA unmArga para gayela AcArya-A traNeya mokSamArgano vinAza karanArA che : ___bhaTThAyAro sUrI bhaTThAyArANuvekkhao suurii| ummaggaThio sUri tinni vi maggaM paNAsaMti // 28 // gaccha mahAprabhAvazALI hoya che. temAM rahevAthI mahAnirjarA thAya che tathA sAraNA, vAraNA, preraNA vagere vaDe navA doSonI utpatti rokAI jAya che : gaccho mahANubhAvo tattha vasaMtANa nijjarA viulA / sAraNavAraNacoaNamAIhiM na homapaDivattI // 51 // je gacchamAM dAna, zIla, tapa ane bhAvanA-A cAra prakAranA dharmonuM AcaraNa karanArA gItArtha munio adhika hoya te gaccha sugaccha che : sIlatavadANabhAvaNa cuvvihdhmmNtraaybhybhiie| jattha bahU gIatthe goama ! gacchaM tayaM bhaNiyaM // 100 // sAdhvIoe kevI rIte zayana karavuM joIe ? teno vicAra karatAM prastuta prakIrNakamAM kahevAmAM AvyuM che ke je gacchamAM sthavirA(vRddhasAdhvI)nI pachI taruNI ane taruNInI pachI sthavirA-evI rIte sUvAnI vyavasthA hoya tene jJAnacAritrano AdhArabhUta zreSTha gaccha samajavo joIe : jattha ya therI taruNI therI taruNI ya aMtare suyai / goama! tamaM gacchavaraM varanANacarittaAhAraM // 123 / / aMtamAM gacchAcAranA AdhAra ane uddezano ullekha tathA upasaMhAra karatAM graMthakAra lakhe che : Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchAcAra 289 mahAnisIhakappAo, vavahArAo taheva y| sAhusAhuNiaTThAe, gacchAyAraM samuddhariyaM // 135 // paDhatuM sAhuNo eaM, asajjhAyaM vivjjiuN| uttamaM suyanissaMdaM, gacchAyAraM tu uttamaM // 136 // gacchAyAraM suNittANaM, paDhittA bhikkhubhikkhunnii| kuNaMtu jaM jahA bhaNiyaM, icchaMtA hiyamappaNo // 137 // Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama prakaraNa gaNividyA gaNivijjA-gaNividyAmAM 82 gAthAo che. A gaNitavidyA arthAt jyotiSavidyAno graMtha che. AmAM nIcenA nava viSayo(nava bala)nuM vivecana che 1 divasa, 2. tithi, 3. nakSatra, 4. karaNa, 5. grahadivasa, 6. muhUrta, 7. zakuna, 8. lagna, 9.nimitta. prAraMbhamAM graMthakAre pravacanazAstra anusAra nava baLanA rUpamAM baLAbaLano vicAra karavAno saMkalpa karyo che. tyArapachI nava baLano nAmollekha karyo che : vucchaM balAbalavihiM navabalavihimuttamaM viupasatthaM / jiNavayaNabhAsiyamiNaM pavayaNasatthammi jaha diTuM // 1 // divasa-tihI-nakkhattA karaNaggahadivasayA muhuttaM ca / sauNabalaM laggabalaM nimittabalamuttamaM vAvi // 2 // aMtamAM graMthakAre ema batAvyuM che ke divasa karatAM tithi baLavAna hoya che, tithi karatAM nakSatra, nakSatra karatAM karaNa, karaNa karatAM grahadivasa, grahadivasa karatAM muhUrta, muhUrta karatAM zakuna, zakuna karatAM lagna ane lagna karatAM nimitta baLavAna hoya che. A baLAbaLavidhi saMkSepamAM suvihitoe batAvI che : divasAo tihI balio tihIu baliyaM tu suvvaI rikkhaM / nakkhattA karaNamAhaMsu karaNAu gahadiNA baliNo // 79 // gahadiNAu muhuttA, muhuttA sauNo blii| sauNAo balavaM laggaM, tao nimittaM pahANaM tu // 80 // vilaggAo nimittAo, nimittabalamuttama / na taM saMvijjae loe, nimittA jaM balaM bhave // 81 // eso balAbalavihI samAsao kittio suvihiehiM / aNuoganANagajjho nAyavvo appamattehiM / / 82 / / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deviMdathaya--devendrastava prakIrNakamAM 307 gAthAo che. temAM 32 devendronuM vistArapUrvaka varNana karavAmAM AvyuM che. prAraMbhamAM koI zrAvaka RSabha Adi tIrthaMkaronuM vaMdana karIne aMtima tIrthaMka vardhamAna mahAvIranI stuti kare che. batrIsa devendro vaDe pUjita mahAvIranI stuti karI te potAnI patnI sanmukha te indronA mahimAnuM varNana kare che. A varNanamAM nIcenA pAsAo para prakAza pADavAmAM Avyo che : batrIsa devendronAM nAma, AvAsa, sthiti, bhavana, vimAna, nagara, parivAra, zvAsocchvAsa, adhijJAna vagere. A viSenI gAthAo nIce pramANe che. kare te battIsaM deviMdA ko va kattha parivasai / kevaiyA kassa ThiI ko bhavaNapariggaho tassa // 8 // kevaiyA va vimANA bhavaNA nagarA va huMti kevaiyA / puDhavINa va bAhallaM uccatta vimANavaNNo vA // 9 // kA raMti va kA leNA ukkosaM majjhima jahaNaNaM / ussAso nissAso ohI visao va ko kesiM // 10 // aMtamAM AcArye evo ullekha karyo che ke bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika devanikAyonI stuti samApta thaI : bhojavaNayarANaM joisiyANaM vimANavAsINaM / devanikAyANaM thavo samatto apariseso // 307 // navama prakaraNa devendrastava *** Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAhI--maraNasamAdhinuM bIju nAma maraNavibhakti(maraNavibhattI) che. temAM 663 gAthAo che. A prakIrNaka nIcenA ATha prAcIna zrutagraMthonA AdhAre racavAmAM AvyuM che H 1. maraNavibhakti, 2. maraNavizodhi, 3. maraNasamAdhi, 4. saMlekhanAzruta, 5. bhaktaparijJA, 6. AturapratyAkhyAna, 7. mahApratyAkhyAna, 8. ArAdhanA. prAraMbhamAM graMthakAre pravacanane praNAma karyA che ane zramaNanI mukti mATe maraNavidhinuM kathana karavAno saMkalpa karyo che : tihuyaNasarIrivaMdaM sappavayaNarayaNamaMgalaM namiuM / samaNassa uttamaTThe maraNavihIsaMgahaM vucchaM // 1 // samAdhimaraNa athavA maraNasamAdhinuM nIcenA cauda dvA2omAM vivecana karavAmAM AvyuM che : 6. AtoyApha 2. saMttehanAr rU. vumanAr che. gatta 1. gussai { 6. kAse 7. sathare 8. nisajja 6. veraLa 0. muvAd ||8|| 12. jJAviseo 2. jesA 12. sammatta 14. pAyAmAyaM seva / caudasao esa vihI paDhamo maraNami nAyavvo 182|| dazama prakaraNa maraNasamAdhi saMlekhanA be prakAranI hoya che : ApyaMtara ane bAhya. kaSAyone kRza karanAra ApyaMtara saMlekhanA che ane kAyAne kRza karanAra bAhya saMlekhanA che : saMlehaNAya duvihA abhitariyA ya bAhirA ceva / atiriya kasA bAhiriyA hoi ya sarIre // 176 // paMDitamaraNano mahimA batAvatAM graMthakAra lakhe che : ikkaM paMDiyamaraNaM chiMdai jAIsayANi bahuyANi / taM maraNaM mariyavvaM jeNa mao summao hoi // 145 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNasamAdhi 293 prastuta prakIrNakamAM aneka prakAranA parISaho-kaSTo sahana karI paMDitamaraNapUrvaka mukti prApta karanArA aneka mahApuruSonA daSTAMto ApavAmAM AvyAM che. ' AmAM anitya Adi bAra bhAvanAonuM paNa vivecana karavAmAM AvyuM che. 2 aMtamAM maraNa samAdhinA AdhArabhUta ATha graMthono nAmollekha karatAM graMthakAre AnAM maraNavibhakti ane maraNasamAdhi evA be nAmono nirdeza karyo che : eyaM maraNavibhattiM maraNavisohiM ca nAma gaNarayaNaM / maraNasamAhI taiyaM saMlehaNasuya cautthaM ca // 661 // paMcama bhattapariNNA chaTuM AurapaccakkhANaM c| sattama mahapaccakkhANaM aTThama ArAhaNapaiNNo // 662 // imAo aTTha suyAo bhAvA u gahiyaMmi lesa atthaao| maraNavibhattI raiyaM biya nAma maraNasamAhiM ca // 663 // 1. gAthA 423 thI 522. 2. gAthA 572 thI 638. e.A.- 21 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdaza prakaraNa candravezcaka ane vIrastava caMdAvijhaya-caMdravedhyaka athavA caMdagavijha-caMdrakavedhyamAM 17pa gAthAo che. caMdravedhyakano artha thAya che rAdhAvedha. jevI rIte susajja hovA chatAM paNa aMtima kSaNe saheja paNa pramAda karanAra vedhaka rAdhAvedhanuM vedhana karI zakato nathI, tevI ja rIte mRtyu samaye paNa saheja paNa pramAdanuM AcaraNa karanAra sAdhaka sarvasAdhana-saMpanna hovA chatAM paNa siddhi prApta karI zakato nathI. AthI AtmArthIe sadaiva apramAdI rahevuM joIe : uppIliyA sraasnnghiyaauhcaavnicchymiio| vidhai caMdagavijjhaM jjhAyaMto appaNo sikkhaM // 128 // jai ya karei pamAyaM thovaM pi ya atrcittdosennN| taha kayasaMdhANo viya caMdagavijjhaM na vidhei // 129 / / tamhA caMdagavijjhassa kAraNA appamAiNA niccaM / avirAhiyaguNo appA kAyavvo mukkhamaggaMmi // 130 // prastuta prakIrNakamAM maraNaguNAMta sAta viSayonuM vivecana che : 1. vinaya, 2. AcAryaguNa, 3. ziSyaguNa, 4. vinayanigrahaguNa, 5. jJAnaguNa, 6. caraNaguNa, 7. maNiguNa. A viSenI gAthA A pramANe che : viNayaM AyariyaguNe sIsaguNe viNayaniggahaguNe ya / nANaguNe caraNaguNe maraNaguNe ittha vucchAmi // 3 // vIraWva-vIrastavamAM 43 gAthAo che. nAma parathI spaSTa che te mujaba A prakIrNaka bhagavAna mahAvIranI stutirUpe che. AmAM mahAvIranA vividha nAmono ullekha che. 1. kesarabAI jJAnamaMdira, pATaNa, i. sa. 1941. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda zabda pRSTha 78 82 19 2, 10pa 2 27 201 74 140 74 136 1 23 180 72 99 che 122 0 aMka 56, 68 aMkalipi 78 aMkuza aMkola 69, 70 aMga 1, 2, 75, 108, 123, 131 aMgacUlikA 3, 219, 258 aMgadeza - 197 aMgapraviSTa 256, 258 aMgabAhya 257 aMgarakSaka aMgaloka aMgavikAra 160 aMgavidyA aMgadAna 222 aMgAra 69, 1pa9 aMgirasa 88 261, 266 aMguliyana 57, 58 aMgUThI aMcita 39 aMcitaribhita 38 aMjana 41, pa6, 68 aMjanakI 70 aMjanapulaka pa6 aMDubaddhaga 13. aMtakAla-prakIrNaka 278 aMtakRddazA 256 aMtakhariyA aMtakriyA aMtagaDadasAo aMtaHpura aMtaragRhasthAna aMtaradvIpaka aMtarAya aMdha aMdhakavRSNi aMtarikSa aMduka-baMdhana aMdhiya aMbaDa aMbacaritra aMbai aMbasAla aMbADaka aMbAvallI aMbIla aMbubhakhkhI aMbuvAsI aMzikA akaMDUyaka akaMpita akabara akarmabhUmika akAmamaraNIya akAla 76 109 aMgula 71 19 w 16 194 1 2 2 216 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 aMgabAhya Agamo pRSTha pRSTha \ 74 pa 1 Gi 0 ja 0 = ) 2, 14, 27 268 268 258 m * ra A 58 U ) 2 1 273 350 257 12 88 89 zabda ammarapukriyA ambAga akhADaga akriyAvAdI akSanipura anipurAMga akSarazruta akSivedanA akSivedha akSINa agamika agamikahyuta agAra agnabhAva agni agnivesa ageya agvADaka agnikumAra agnidAha agnibhUti agrAyaNIya acalabhrAtA acela aceladharma accha aNaghara acchA acchiroDa azruta ajagara ajIrNa zabda ajIva pa4, 141 ajIvaprajJApanA ajja ajjoruha ajajhala ajJAnI aTArI aTTAlaga aTTAlikA 5, 28 aThThAvaya aTTIeNa 89 aDaDa 93, 264, 268 aDaDAMga 93, 264, 268 aDilla aNamba aNahilapurapATaNa aNigaNa 94 aNimisa 151 aNuTTANavihi aNuttarovavAIyadasAo aNuvrata 9, 12 aNojjA 186 aSNavihi 21 atithi 152 atimuktaka 38, 70 atimuktakalatA 70 atimuktakalatAmaMDapa atizaya 215 atizayayukta 163 atIta kAla 264 atIrthakarasiddha 249 atIrthasiddha 249 2, 3 89 70 61, 78, 96 181 12 258 12 137 44 73 cha 62 75 72 73 61 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda astukkosiya atyaI adatta adattAdAna-viramaNa adarUsaga addhApalyopama akrorTuga adharmAstikAya adhikaraNa adhyayana adhyapUraka adhyApana adhvagamana anaMgapraviSTa anaMgapraviSTazruta anaMgasenA anaMta anaMtaka anaMtara anaMtarAgama anaMtAnaMtaka anakSarazruta anagAra anagAraguNa anartha anavadyA anavasthApya anazana anAgatakAla anAcaraNIya anAdizruta anAtha pRSTha 24 70 140 150 70 268 171 52 196, 204 76, 260, 273 160 76 197 256 257 112 247, 261 272 258 271 272 256 12 140 60 186 211, 238,240 8, 163 264 149 256 134 zabda anAnugamika anAyatana anAyatanavarjana anAropitamahAvrata anAhAraka animittI aniSThIpaka anisRSTa anukaMpA anugama anugamahAra anujJA anuttaropapAtika anuttaropapAtikadazA anuddhAtika anupasthApita-zramaNa anuprekSA anumAna anuyoga anuyogadvAra anurAdhA anRSNadAsa avRddhiprApta anekasiddha aneSaNIya annajIvI anyatara-azubha-kumAraNa anyadhArmikasainya anyaliMgasiddha anyonyakAraka apadaya aparAjita apariNata 297 pRSTha 245 172 163 203 66 78 8 160 230, 236 261, 275 275 231 79 257 206 203 140 269, 269 258, 260, 261 241, 257, 260 88, 89 60 74 249 203 47 180 202 249 202 57 26 161 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zabda aparItta aparyavasitazruta aparyAptaka apavaraka apavAda apAnazuddhi apAmArga apAya apAdhavamaudarika apAvRtaka apAvRtadvA2opAzraya aplAya aplAyika aployamaMDapa apratipAtika aprAcInavAta abaka abuddhiya abrahmacarya abhayakumAra abhayadevasUri abhavasiddhika abhASaka abhigama abhigamaruci abhicandra abhijita abhivardhita abhiSeka-sabhA abhyAhata abhyudata maraNa atra atrapaTala pRSTha 66 256 66 58 173 168 70 254 217 8 195 55 65, 68 62 246 61 71 26 140 105 2 66 66 11,12 78 94 88, 89 02 41, 64 160 281 60 68 zabda abhravAlukA amravRkSa azrAvakAza amarasUri amalakappA amAtya amAvAsyA amRtaghoSa ammaDa amlodaka ayana ayuta ayutAMga ayodhyA ayomukha araDUsI aranAtha araba aramaIka arahaMta arika ariSTa ariSTanemi aruNa-dvIpa aruNoda-samudra aruNopapAta aruNopapAtika arkaboMdi argala argalapAzaka argalA arci aMgabAhya Agamo pRSTha 68 60 198 20 28 6 88 286 18, 19 68 93, 264, 268 94, 264, 268 94, 264, 268 18 74 30 132 12 78 74 89 56, 69 113, 135, 184, 187 65 65 258 219 70 5, 28 40 40 FC Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 299 pRSTha 266 217 28da I * w * '254 33 93, 264 93, 264 w w w w w w ? z 92, 268 284 1ra 254 abda 202 zabda pRSTha zabda arjaka avamAna arjuna 69, 71 avamaudarika arNikAputra avamaudarya arthAgama 271 avarNavAdI arthAdhikAra 273 avalaMbana arthAvagraha avalaMbanatA ardhakarSa avalaMbanabAhu adhatulA avavA ardhapala avavAMga ardhabhAra avazyAya ardhamaMDala avasarpiNI ardhamAgadhavibhrama avasthA ardhamAgadhI avAya ardhahAra 9, 30, 57 avinIta 154 aviruddha arza aviruddhaka alasaMDa 99 alasI 70, 71 avyavazamita-prAbhUta adhvattiya alAta aliMjara azani 58 alpabadutva 79 aziva allakappA 28 azoka avaMti 28 azokacandra avaMdhyA 258 azokalatA avagADhazreNikAparikarma 258 azva avagraha 196, 201, 254 azvakarNa avagrahaNatA 254 azvakarNI avagrahaNapaTTaka 200 azvatara avagrahAnaMtaka 200 azvattha avaghATinI azvamitra avadhi azvamukha avadhijJAna 78, 245 azvinI 14 202 25 69 61, 163 38, 70 6, 106 0 hai 0 = 0 0 0 0 0 >> 40 ja 84 che 88, 89 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 aMgabAhya Agamo pRSTha pRSTha 265 261, 265 96, 101 261 272 272 58 je 140 12 1 69 176 11, 56 zabda anAma aSTamaMgala aSTavibhakti aSTApada asaMkhyaya . asaMkheyaka asaMkhyayAsaMpeyaka asaMjJI asaMyata asaMyama asaMskRta asana asamAdhisthAna asi asiddha asiriyA asilakhkhaNa asivovasamaNI asurakumAra asogavaNiyA asta astinAstipravAda astinIpUra astinIpUrAMga astra asthi asthika asthikacchapa alsAyaNa ahi ahicchatrA ahiMsalA ga zabda ahorAtra 93 ahorAtri 264, 268 A AurapaccakhkhANa 278 AMbo Akara pa9, 193 AkarNa AkAzagAminI 7, 123 AkAzatala AkAzAstikAya AkuMcanapaTTa 205 Akula 263 AkhyAnaka 60 Agama 263, 269, 271 Agama-vyavahAra 2 18 AgamanagRha 198 AcAra 256 AcAradazA 174 AcAraprakalpa 140 AcArapraNidhi 155 AcArasamAdhi 157 AcArAMga 1, 219, 234 AcArya 163, 213, 214, 2015 Acchedya 160 ajinaka 58 AjIva 160 AjIvika ra4, 122, 1para AjJA 263 AjJAdhAra 41 AjJAruci 78 AjJA-vyavahAra 219 ADa ADhaka 21 113 61, 78 106 258 94, 329 94, 264 pa6 151 186 73 88 ) pa7, 7pa 7 3 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 301 zabda ADhakI ANaMda ANADhiya pRSTha 70 109 109, 112 pRSTha 244 pa7 254 - 8 pa9 ln 257, 278 169 148, 258 164 lh 38 28 , , 31 257 271 273 189 189 140 zabda AbhIrI AbhUSaNa AbhoganatA AmaraNadAsa Amala kampA AmalagazarIra Amoda Amra AmrazAlavana Amrataka Aya Ayati AyatisthAna AyaMbilavardhamAna AyArAMga Ayu AyudhazAlA AraNa . Arabaka AraTa Arabhasola AraTI ArA ArAdhanA Adra Arya AryakSetra AyikA AlabhikA AliMga Alighara AlisaMda AtApaka AturapratyAkhyAna AtmaghAta AtmapravAda AtmarakSA Atmavizodhi AtmAgama AtmAMgula Adarzaghara Adarzamukha Adarzalipi Aditya AdhAkarma AnaMdila Anata AnugAmika AnupUrvI ApaNagRha ApAta AbU AbharaNacitra AbharaNavihI AbhAsika AbhAsiya Abhinibodhika AbhinibodhikajJAna Abhiyogika 78 74 78 190 19, 160 243 78 245 261, 264 194 99 154 0 0 0 171 292 88, 89 74 42, 197 21 171 - 186 0 74 74 78 249 31 m (9 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 aMgabAhya Agamo 37 71 ( 61 236 zabda pRSTha zabda pRSTha AlU 71 AlocanA 140, 163, 172, 210, iMginI 281 234, 236, 238 iMdakAyika AvatI iMdagovaya Avartaga iMdIvara AvartanatA 254 34, 44, 96, 102, AvartanapITha 40 123, 124, 125, 136, 185 Avali iMdranIla 5, 28, 40 AvalikA 264, 268 iMdragraha Avazyaka 114, 142, 170, iMdradinna 244 257, 260 iMdradhanuSa Avazyakaniryukti iMdradhvaja Avazyakatirikta 257 iMdranIla 68 AvazyakAnuyoga 261 iMdrabhUti 12, 13, 44 AzIviSabhAvanA 219, 258 iMdramaha 34, 60 Avasmaya 14ra iMdrAbhiSeka 41 AvAha 60 iMdriya 66, 81 AzAtanA 176, 178 Isu AzIviSa 73 IzuvATikA Azrama pa9, 193 ikvAku 45, 76 AzleSA 88, 89 icchA lobha 207 ASADhaka 70 itihAsa 18 ASADhAcArya 25 itthIlakhkhaNa 21 asatya 69 ibhya 8, 9, 59 Asana 10, 19 ilAdevI 112 AsAtanA 140 ilAyacI AsAna 258 ISakAra 129 AsAlika 73 ISakArIya AsphotA AhAra 83, 148, 170, 205 AhAraka 66 IzAnaMdra 102 AhA2pramANa 217 Izvara 41 129 70 Isatya 59 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 303 15 zabda ISatsAbhAra IsAna IhA IhAmRga 12 254 32, 37 69 zabda uttarakUlaga uttaraMga 40 uttarajajhayaNa 115 uttarapArzvaka 40 uttarAdhyayana 14, 44, 2pa7 uttarAdhyayana-niryukti 118 uttarApuTTavaya 89 uttarApodbhavatA 88 uttarAphAlganI 88, 89, 184 uttarASADha 88, 89 uttarAsaMga utthAnazruta 258 utpala 71, 94, 264, 268 utpalAMga 94, 264, 268 utpAta 39, 123 utpAdana 159 utpAdanadoSa 160 utpAdapUrva 258 utsarga 173 utsarpiNI 92, 264 utsava 60 ulledha 40 utsadhAMgula 266 ujAyaNa 89 ubebharikA ukkacchiya 171 ujjaliyA 72 ugaharaMtaga 171 ugra 7, 8, 30, 45, 76 umraputra 8, 30 ugraviSa 73 ugrasena 131, 136 ucitakaTaka 70 uciyakaDaga uccattariA ucchavAsa 80, 93, 268 ucchavAsaviSa 73 ujjayinI 250 ukriyasamaNa 24 uDaDa 74 urphaDaga 15 uDI 78 utkaTukAsana 205 utkAlika 1, 2pa7, 261 utkAlikazruta 257 utkAlikAvAta 69 ulluTuka-Asanika utkRSTakuMbha 266 39 65, 74 78 urdaka 57 70, 71 57 89 udaka udakamasya upakuMbha udagattAbha udadhikumAra udaya udAyI uduMbara 61, 78 utsisa uttarakura, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 aMgabAhya Agamo che 211 6, 44, 106 219 202. 1, 2, 104 163 2 11-214 171 256 180 132 160 zabda upasargaprApta upasthAnazALA upasthAnazruta upasthApanA upAMga upAdhinirUpaNa upAdhyAya upAnaha upAsakadazA upAsaka-pratimA upAzraya uppalabeMTiyA uppADa ukhAda uppAya ubhaya umawAyaNa umaro ummasjaka n q 197 24 72 131 zabda ugama 159 ugamadoSa 160 ugAra 205 uddasaga uhiya udAnapAlaka 46 udAyana uddhArapalyopama 268 ubhinna udvega unnata-Asana 62 unmAdApta 211 unmAna 266 unmizrita 161 upakaraNa 167, 170, 217 upakrama 261 upakramadvAra 264 upadeza 263 upadezaruci upadhAna 236 upadhAraNatA 254 upadhi 170 upanayana upapAta-sabhA 77 upamA upamAna 269, 271 upayoga upala upavAsa 221 upazAMtakaSAya 78, 202 upasaMpadA 202 upasaMpAdana zreNikAparikarma 2 58 upasarga 218 239 88 78 uraF 20 V 268 * * uraparisarpa urAla uroha ullaMbana ulkA ulkApAta ulkAmukha ulloka uvavAIya uvaripaMchaNi uvAsa dasAo uSNodaka uSNodaka-kAyasiMcana ja che. 40 1, 2, 3 40 2,90 - 68 181 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 305 zabda usagAra 72 cha UMTa UrjayaMta USa 73 135 zabda ekAvali ekAvalikA ekAvalI ekAzana ekAdhikA ekendriya 2 22 - * 2 * ekoru ? d. 74 70 Rgvada Rjumati RjuvAlikA 28jusUtra RNa Rtu RddhiprApta RSabha RSabhaka RSabhakUTa RSabhadatta RSabhadeva RSibhASita 18 248 186 258 98 90, 93, 264, 268 74 95, 184, 258 ekoruka eraMDa elavAluMkI elovacca elez2aDriyA evaMbhUta eSaNA eSaNAdoSa 70 89 99 258 159, 169 161 71 92, 100 185 187 258 airAvaNa airAvata airAvatI ekhura papa, 73 70 74, 86, 10ra - 204, 231 o 114,159, 163 74 58 180 37 265 209 oghaniryukti o odana oSTha-chedana ohaMjaliya ohanijajutti 210 ekataH Avarta ekatazcakravAla ekanAma ekamAsika ekalavihArI ekazATika ekatovakra ekazAlA ekasiddha ekAkIgamana 72 163 37 o 58 249 167 autpattikA audArika audezika 250 255 19, 160 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 zabda aupapAtika aupayika aurNika auSadha auSadhi auSTrika kaMka kaMkaNa kaMkoDI kaMcU kaMyA kaMcaNiyA kaMcuka kaMcukI kaMcukIyA kaMThasUtra kaMDaka kaMDAveNU kaMDilla kaMDa kaMDuiyA kaMdalaga kaMpila kaMpilla kaMpillapura kaMbala kaMbiyA kaMbUchyA kaMboja kaMsakAra kaMsArA pRSTha 1, 3, 257 72 200 171 55, 69, 71 200 73 7 70 70 70 19 171 12, 45, 53 12 57 90 70 89 17 70 73 18 228 18 58 42 71 46 97 76, 97 zabda kakkarI kaccAyaNa kaccha kacchakara kacchapa kacchapI kacchalavAhaga kacchaka kacyurI kampyU kaTaka kaTisUtra kaTTAhAra kaTTuiyA kaDacchejja kaDaMba kaNaga kaNikAmatsya kaNera kaNa kaNaniya kaNalAyana kaNvAli kaNiyAra kaha kaNDadIvAyaNa kaNDarikvAyaga kahyula kathAkAra kathAvAcaka kadaMba kadalIghara aMgabAhya Agamo pRSTha 57 88, 89 71, 99,102 97 55, 72 36 72 200 70 61 7 9, 30, 57 72 06 23 36 72 73 70 17 73 88 57 69 105, 109 17 17 70 60 4, 28 69 62 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 307 zabda pRSTha 70 pa7 pa0 58 pRSTha 70 69 36 103, 290 2pa7 56 70 37 71 230 2 28 236 73 89 57 69 118 5, 28 57 kanaka kanakAla kanakatilaka , kanakanikaramAlikA kanakasaptati kanakAvali kanakAvalikA kazukaDa kanyakAntaHpura kanyA kapiMjala kapikaccha kapitthaka kapila kapizIrSaka kapihasita kapota kapotapAlI kapotikA kapUvaDasiAo kappavaDaMsiyA kapUvaDisiyA kappAkapriya kappAseTTimijiya kapriyA kamaMDalu kamaDhaga kamalapatra kamAna kampagAra karakaMDu karaka zabda karakara karaja karaTA karaNa karapatra karamad karA karIra karuNA kArelA karoTikA karoDiyA karoDI karkarI karkavaMza karNacchedana karNavedanA karNaprAvaraNa karNavedha kabUTa karma karma kara karmajA karmaprakRti karmapravAda karmabaMdha karmabhUmaka karmamASaka karmavipAka karmaveda karmavedabaMdha karmavedaveda 180 61 . 74 74 58 171 2 104 109 20, 53 59, 193 140 60 250, 253 74, 140 148, 258 72 104 19 171 33 40 ja jha ja 1 83 83 , 17, 132 pa7, 68 cha Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 aMgabAhya Agamo zabda karmArya 7pa, 76 ka ja che ?? kalaMba kalabula kalaza kalazikA kalaha kalahaMsA 71 11, 37, 57 36 61 20 266 28 53, 95, 2pa7 20, 53 131 75, 128 che 99 je ) 76 zabda kasAhIya kaseruya kasoI kahaga kaLazI kaLA kAMganI kAMgarA kAMcanapura kAMcI kAMtAra-bhakta kAMDilyA kAMpilyapura kAMsatAlA kAka kAkaDI kAkaNiratna kAkANIlakhaNa kAkamAcI kAkiNI-mAMsa-khAdana kAkodara kAkodubarI kAkola kAchI kAdaMbarI kApilika kapilIya kApizAyana kAmasUtra kAmArthI kAmiMjuya kAya che 0 e 0. kalA kalAgrahaNa kalAcArya kalAya kaliMga kaliMgI kaliMda kaluyAvAsa kalpa kalpavRkSa kalpasUtra kalpasthita kalpasthiti kalpAtIta kalpAvataMsikA kalpikA kalpikAkalpika kalpopaga kalpopanna lyANa kalhAra kavila kaSAya 72 1, 18, 219, 2pa7 pa6, 94 175 203 203 22 70 180 ja che 78 ne 104, 258 104, 257 che 22 258 257 118, 122 pa6 5 78 70 71 17 66, 81 che 74 66, 71, 263 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda kAyakleza kAyasthiti 8 re kAyAkuTana 181 kAyotsarga 140, 144, 257, 263 kAraNa kAriyallaI kAru kArava kAroDika kAtikArya kArpAsika kAla kAlaka kAlakumAra kAlapratilekhanA kAlapramANa kAlamukha kAlAtikrAMta kAlika kAlikazruta kAlI kAlodasamudra kAvaNa kAzma kAzIrAja kAzyapa kAipAdukAkAra kAThahAraka kAsa kAsamada kAsava kALa kiMkiNI kiMgiriDa aM.A.-22 pRSTha 8 159 06 66 88 11 286 76, 257 100, 105, 24, 123, 244 109 140 268 22 203 1, 257, 26 1 257 105, 109 65 60 8, 75, 108 132 88, 97, 138, 186 76 36 61 70 77, 88 92, 284 58 72 zabda kiMcit vaidharmopanIta kiMcitsAdharmopanIta kiMpuruSa kiTTI kiNita kitti kinnara kirAta kilA kITa kIrI kuMjara kuMDadhAra kuMDarikA kuMDala kuMDala dvIpa kuMDala-samudra kuMDikA kuMta kuMthu kuMthunAtha kuMth kuMda kuMdalatA kuMdukka kuMduvaka kuMbhAra kuMbhakAra kuMvArapAThuM kukkaDa kuDa kukkuDalakkhaNa jhula 308 pRSTha 270 270 61, 78 71 36 112 32, 37, 61, 78 11, 74, 99 4 72 78 37 41, 64 71 7, 57 1 65 65 19 56 51 132 72 38, 70 06 5 29 76 11, 76, 98 69 ra 34 21 72 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 aMgabAhya Agamo ' zabda kaw , 266 kularoga 267 75, 76 70 61 zabda kula kukSi kukSikRmi kukSizUla kuceSTA kuTaka kuTaja kuTTinImatam kuDaka 71 207 244 276 pa. 69 135 22 70 kulAya kuciMdavallI kuvvakAriyA kuza kuzalAnubaMdhi-adhyayana kuzAgrapura kuzArtA kuzAvarta kuzIla kurtI kusalANubaMdhi-ajhayaNa kuTuMbha kusumadhara kusumba kuTumbarI kaThaNa 75 236 kuDavA 10 276 che 266 1 1 7 '71 43 43, 197 10 88 89 / kaDigvaya kuNa* kuNAla kuNAlA kutupa kusa kujaka kunjA kumArazramaNa 9 / 55, 71 69 kuhaNA 40 5, 6, 29, 105, 106 kumuda 0 1 5 kummagAma kuyadhAya kuraMga kuraya kurala kuTAgAra kUNika kUtaro phUpa phUpamaha kUladhamaka kamAla kRtikarma kRtti kRttikA kRpaNa kRmirAzi kRSaka ku, kurUviMda 201 171 88, 89 152 kulakara 74 71 kulempa kulathI 11 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 31 1 zabda pRSTha pRSTha 76 zabda koDinAra, koDinna 89 71, 112, 135 71 koDha 61 190 110 kRSNa kRSNakaMda kRSNapatra kRSNamRga kRSNasarpa kRSNA kekaya kekayArtha kekathIardha ketakI kedI 58 73 70, 71, 105 74 42 koNika kondriya kadUsa kodrava koiyA koyala koraMTaka koyala kolAliya kolAha 113 74 74 71 73 che keyUra kola 57 38 71 78, 249 kosaMbA koza kozaka kozala 171 8, 42, 75, 95, 108, 127 kozAgra . 204 41, 43, 254 che kela kevalajJAna kevalisamuddhAta kezara kezaloca kezava kezi-gautamIya kezI kezIkumAra kesariyA kailAza koMkaNa koMkaNaga koMca kokaMtiya kokanada koccha koTavALa koTivarSa koDINa 131 111 135 118, 137 44, 45 27, 28, 137 - 19 96 164 che kozikA koi koika kosa kosala kosiya kaukucita kauTilyaka kauTumbika kautuka kaurava kauravya kaulazunaka kauzAMbI kauzika kauzeya kriyA 88, 89 207 257 6, 59 74 74 73 . 45, 76 71 89 9, 10, 28, 30, 59 75 75, 197, 228 88, 89 58 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2 aMgabAhya Agamo pRSTha 78 27 258 140 284 pRSTha 100 101 1 22 149 258 102 266 160 267 zabda sudrahimavaMtagirikumAra sudrahimavat kSullakanigraMthIyA phullikAcAra-kathA phullikAvimAnapravibhakti kSetra kSetrapramANa kSetrAtikrAnta kSetrAya kSemaMkara kSemaMdhara kSodarasa kSodavara-dvIpa sodavara-samudra kSobha kSauma 203 75 che. 99 84 0 202 43 65 dav zabda kriyAruci kriyAvAdI kriyAvizAla kriyasthAna krIDA krIta krIdAsa krodha kroza krauMca krauMcAsana klIba kSata sattA kSatriya kSatriyakuDa-rAma kSatriyaputra kSapaNA kSamApanA kSArodaka kSiptacitta kSINakaSAya kSIra kSIrakAlI kSIravara-dvIpa kSIravidArikA kSIravirAliyA kSIriNI , kSIroda-samudra sudramokapratimA sudrasiMhaniSkrIDita sudrahimavaMta 8, 17, 30 185 161 78 30 - ba. ra73 140 68 207, 211 khaMDapavAyaguhA khaMDaprapAtaguphA aMDarakhiA khaMDakhAdya khaMDiyagaNa 100 4, 28 59 che je baMdha 11 72 171 te . che 42 khaMdhakaraNI khaMdhAramANa khajUrI khaDiyo khagavidyA khagI khattA khattiyakuMDagrAma lh sh lh 100 25, Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda khapura kharamuhI kharoSTrI khajUMrasAra khaluMkIya khavallamasya khalUTa khasa khasara khAI khAMDa khAMsI khAta khAra khAravela khArAyaNa khAsiya khIra khIla khIlI khujalI khu'ga khulla kheTa khedayukta khoDamukha khora gaMgA gaMgAcArya gaMgAtaTavAsI gaMgAdevI pRSTha 123 11, 35 77 56 139 72 71 74 61 4 58 61 4 61 134 89 74 89 96 58 61 57 72 19, 139 207 257 73 ga 92, 98, 100, 101, 204, 231 25 15, 110 100 zabda gaMchia gaMja gaMDikAnuyoga gaMDIpada gaMDIpaya gaMDUyalaga gaMdha gaMdhaguTikA gaMdhadevI gaMdhanasarpa gaMdhamAdana gaMdharva gaMdharvagaNa gaMdharvaghara gaMdharvanagara gaMdharvamaMDala gaMdhahastI gaMdhahAraga gaMdhAra gaMbhIra gagna gaccha gacchAcAra gacchAyAra gajakarNa gajadaMta gajapura gajamAriNI gaNa gaNadhara gaNanAyaka gaNanAsaMkhyA gaNarAjA 313 pRSTha 97 70 258 73 55 kara 52, 255 5 112 136 102 38, 78 61 62 60 38 107 74 78 72 88 212, 216, 236 236, 287 287 74 37 75 70 212, 262 12 10 6, 272 8, 108 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 zabda gaNAvacchedaka gaNAvacchedikA gaNita gaNitamAna gaNitalipi gaNipiTaka gaNiya gaNivijjA gaNividyA gaNisaMpadA gaNI gaNettiyA gadA gabhaya gamana gamika gamikazruta gayalakkhaNa gaDavyUha garuDAsana garuDopapAta glopapAtika garjita gardabha garbha garbhagRha garbhaghara garbhaja garbhadAsa garbhadhAraNa garbhasthAna pRSTha 212, 215 214 18, 20, 257, 268 266 78 256, 271 20 290 290 176, 178 213 19 4, 28, 56 72 167 257 256, 257 21 22, 108 62 258 219 60 73 282, 283 58 62 261 60 283 60 zabda garbhotpanna gaha gavaya gavAkSasamUha gaveSaNatA gahara gAMTha gAMdharva gAMdharvalipi gAgara gADI gAtra gAthA gAya gAyA giranAra giri girikarNikA girinagara girinAra gillI gIta gIdaDa guAra guMjA guMjAvallI guMjAvAta guccha guTikA guDa guDaparpaTikA aMgabAhya Agamo pRSTha 55 140 73 58 254 9.3 42 87 78 72 60 3.3 21 73 21 154 44 70 135 135 60 39 73 77, 97 266 70 69 55, 69 171 58 59 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 315 pRSTha 74 * V guphA ) W \S V ) " cha ra " 5 e ) che 74 ) ja zabda pRSTha zabda guNapramANa. ra69 gomukha guNazila 104 gomukhI gupti 138 gomedhyaka 44 gokhkhI guru, ra66, 227, 228, 229 goyama gurusAdhamikasuzruSaNA 140 gorakSara gurumAsa 221 gorasa gulaya golaghara gulma 55, 69, 70 golabAyaNa guhyadezapidhAnaka 200 govALa gUDhadeta goloma gRhakokila golDa 60, 88 gRhapatikulamadhyavAsa 195 gova@AyaNa 88 gRhaliMgasiddha 249 goviMda gRhidharma 9, 14 govratika 14 gerIno 114 gozAla 15, 24, 26, 123 gehAgAra 94 gozIrSa 5 airika 68, 1para goSThAmAhila goMDa 74 gau 244 gokarNa 73, 74 gautama 14, 44, 88, 89, 137 gokSIra 58 gocchaka 170, 200 70 gojalaukA graha goNalakhaNa grahaapasavyaka goNasa 73 grahagajita gotra 88, 140 grahadaMDa gotrasparzikA grahadivasa 290 godha 74 grahamuzala godhUma 71 grahayuddha gopAlI 70 grahasaMghAtaka 5, 28, 58 grAma pa9, 193 gomaya-kIDA 72 grAmadAha gomANasiyA 4) grAmaroga graMtha 26 2. graMthI 4 che 0 - 21 0 ' 60 70 0 * pran 0 0 n gopura Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zabda grAha grISmaRtu traiveyaka ghaMTikA ghaTa ghaTImAtra ghaTImAtraka ghaDo dhana gharasamudANiya gharoila gharSaNa ghAMcI ghulla dhRta mRtavara-samudra dhRtodaka ghoTakamukha ghoDA ghoDo ghorayuddha gholana ghoSa ghoSAtakI causaraNa caMkramaNa caMDI caMda caMdagavijJa caMdana gha pRSTha 55, 72 ca 196, 213 57, 79 58 57 195 195 244 39, 244 24 73 180 99 7ra 89 65 69 257 32, 45, 46 32, 43, 46, 73 22 180 194 70 276 20 71 109 294 69 aMgabAhya Agamo pRSTha 72 5 68 90 104 294 78, 85-90, 103 294 61 61 2, 90 68 56 38 257 58 20, 52 57 37 94 37 37 38 37 61 38 70 70 3, 4, 5, 6, 29, 38, 70, 75, 105, 134, 185, 190, 197, 288 3 zabda caMdanaka caMdanakalaza caMdanaratna caMdapannatti caMdasUri caMdAvijaya caMdra caMdrakavedhyaka caMdragrahaNa caMdrapariveza caMdraprajJapti caMdraprabha caMdraprabhA caMdramaMDala caMdravedhyaka caMdrazAlikA caMdra-sUryadarzana caMdrasUryamAlikA caMdrAgama caMdrAbha caMdrAvaraNa caMdrAvalikA caMdrAsta caMdrodgamana caMdroparAga caMpaka caMpakajAti caMpakalatA caMpA caMpAnAlA 2, Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA A zabda cakkala cakkalakhaNa = cakra cama 04, 96 @ 1 0 0 hm ly @ 22 37 che % 1 5 6 4 o cakraratna cakravartI cakravAka cakravAla cakravyuha cakrArdha cakSurlAma cakSubbAnuM caTaka catu kRtna catuzaraNa catu:zAlA caturaMgIyA caturiMdriya caturthaka caturnAma caturyAmadharmapratipanna caturvizatistava 0 317 zabda pRSTha carikA 5, 28 cariyA 58 4, 28, 56, 57 171, 200, 217 carmakoza 171 carmaccheda 73 carmapakSI 37 carma-palicha 2 17 calanikA 171 cavaliya 207 caSaka 94 cAMdI cATukAra 201 cANakya 286 ra76 cANakyI 78 58 cAturmAsa 196 1 21 cAturmAsika 226, 227, 229, 226 rara 65, 72 230, 231, 23, 233, 234, 23pa 265 cAturmAsikI 219 203 cAturyAma 140, 143, cAturyAmika 219 257, 263 cApavaMza 70 58 cAmara 11 cAmarachAyana 88 cAra 22, 196 cAreka cArakabaMdhana 182 papa cAragabaddhaga 21 cAraNa 74 58 cAraNabhAvanA 219 140, 257 cAritra 139, 271 80 cAritraguNapramANa 269 45, 6 catuSkoNa ghara catuSpAdika camara camarIgAya camasa camAra cammapakhI cammalakhaNa caraNamAlikA caraNavidhi caramAgarama 77, 97 13 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zabda cAritrArya cAsa cALaNI ciMtA cikitsA citta cittaga cittagAra cittalI citta-saMbhUtIya citta-samAdhi cittasamAdhi-sthAna citrakarma citrakAra citrakUTa citradhara citrapakSa citrarasa citravINA citrazAlA citrA citrAMga cilallaga cilAta cilAtIputra cilAyaloka cilimilikA cilimilI cillala cIDA cINa cInAMzuka pRSTha 75, 78 74 244 254 261 43, 128 73 77 73 128 176 180 195 77 102 62 72 94 36 58 88, 89, 187 94 73 11, 12 286 2) 195 171 74 5, 29 74 58 zabda cIra-prakSAlana caMcuNa cuCjuttI calita culitAMga cullakalpazruta cUA cUDAkarma cUDAmaNi cUDopanayana cUrNa cUtalatA cUlikA cUlikAMga cUlikAsUtra ceTaka cedi cela cela-cilimilikA celanA celopanayana cellaNA caitya caityamaha caityavaMdana caityavRkSa copATa coniryAsasAra coraka colapaTTa colopaNa aMgabAhya Agamo pRSTha 169 76 21 264, 268 264, 268 257 41 20 57 53 160 70 94, 241 94 241 8, 105, 108 75 190 217 105 O 105 29, 44, 96 60 42 69 21 56 71 170 20 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda causallA cyutAcyutazreNikAparikarma chaMda chaNAlaya chata chattalakSmaNa chatra chatrakAra chatrI chatrauka chatraudha charuppavAya chardita chaviccheda chalviya chAjana chANavisT chAtra chAparuM chAyA chAza chipAya chinna chinnaruha chIMkA chIpA cheda chedasUtra chedopasthApanA cha 1, 18 19 47 21 217 77 19 71 69 21 161 95 76 40 72 11 40 88 59 97 131 71 40 77, 97 173, 210, 238, 240 173 78 271 207 chedopasthApanIya-cAritra chedopasthApanIyasaMyatakalpa sthiti pRSTha 58 258 zabda jaMbUdIvapatti jaMbU jaMbUDhIpa jaMbuDhIpaprajJapti jaMbUphalakalikA jaMbUvRkSa jaghanyakuMbha jaTI jaNavaya jaNaI jannaI janmadina japA jamAli jaya jayaghoSa jayaMta jayaMtI jala. jalakAMta jalacara jalacArikA jalaha jalavAsI javisphU jaloya jalaukA jalla javajava javasaya . ja 319 pRSTha 2, 90, 91 38, 105, 243 62, 86, 92, 103 92, 258 pada 65, 102 266 11 20 15 110 20, 12 90 25 132 138 79, 114 70 72 68 15, 72, 89 72 55, 69, 71 16, 17 72 73 72, 244 4, 28, 60, 74 71 77 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zabda jastA jAulaga jaMgala jAMgika jAMbuDI jAgarika jAgarikA jAtakarma tarUpa jAtimaMDapa jAti-sthavira jAtI jAtumaNA jAtyAye jAra jAlaphaTaka jAlaghara jAlavRMda jAlAya jAvatI jAsuvaNa jANaka jijhagAra jitazatru jinakalpika jinakalpI jinadAsagaNi jinapUjA jinapratimA jinabhadragaNi jinezvarasUri jItakalpa pRSTha 68 zabda 41, 64, 65,92 238 4 238 jItakalpavyavahAra 70 jIta-vyavahAra 75 jIrNantaHpura 199 69 20 20, 52 20 56 62 219 70 70 75, 76 37, 38 41 62 58 72 71 7 244 33 43, 91 215 120, 170 237 236 jIva jIvaka jIvaMjIva jIvaMtI jIvapaesiya jIvaprajJApanA jIvAjIvavibhakti jIvAjIvAbhigama jIvAbhigama jgamatsya jugAra phugga juttI yuddha juddhAtijuddha jUtha sa jUhI tRbhika jekobI jemAmaNa jehila joI joutiNaya joDAM jonaka jo karNA joha ja aMgabAhya Agamo pRSTha 238 219 228 48, 52, 15, 141 71 73 70 25 F 141 14, 55 1, 2, 3, 54, 258 72 20 60 112 22 22 20, 72 59 70 186 118 20 243 17 88 19 99 89 73 31 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 3 21 che TiMbara che pRSTha zabda 7, 76 140 256 2 15 ThANAMga 66, 139, 241 ThivADiyA 269 ThIMgaNI 258 244 Damara 75, 78 DiDima 140 9 , 61 zabda jJAta jJAtAdharma jJAtAdharmakathA jJAtijana jJAna jJAnaguNapramANa jJAnapravAda jJAnavAda jJAnArya jJAnAvaraNIya jJAnI jayeSThA jyotirasa jyotirvidyA jyotiSa jayotiSazAstra jyotiSika jyotiSI jyotiSakaraMDa jyonjhA javara javAlA Diba DoMba 74 74 87, 89 pa6 290 DoMbilaga DorA P jha 73 72 84 35 42 71 11 18 DhakuNa DhakkA 6, pa5, 61, 79 DhAMkaNa 94 90 saMgala 61 saMgaliyA 60 saMtika hakka 36 NagnaI 69 satyaga 11 sahiya 72 bhAraya 72 sAliyAkheDa 11, 3pa Nialabaddhaga 73 17 jhA jhaMjhAvAta jhAMjha jhigira jhilliya jhAlara 71 17 13 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zabda NidANa NiyANa NINiya Neura NoNikAyaNa saMtava taMdula taMdulamastya taMdulaveyAliya taMdulavaicArika taMdulejjaga taMbolI taMbolImaMDapa taosimiMjiya takkali tagara taccanika taccaniya taDAgamaha taNabeMTiya taNAhAra tata tattva tadubhayAgama tanuvAta tapa tapasamAdhi tapasvI tapomArgagati tarakSa tarjana P pRSTha 189 189 72 72 89 72 89, 282 73 282 257, 282 71 77, 97 62 72 71 41 167 152 72 72 39 139 69 69 139, 140, 239, 240 157 139 140 73 180 60 zabda tamaHprabhA tamAla tamisaguhA taravaiyA taruNIpaDikamma tala talauDA talabhaMga talavara talikA tahevAra tAMbuM tADana tApasa tAmarasa tAli tAmasabANa tApralimi tArA tArAvalikA tAla tAlapura tAlapralaMba viMtiNika hiMduka tigicha tigicchAyaNa tigharaMtariyA tithi timi timiMgila timisaguhA timira aMgabAhya Agamo pRSTha 55 06 56, 92 4 21 71 70 57 6,8, 9, 29, 30, 59 171 60 68 180 15, 152 71 15 61 15, 75 78 37 36, 70 107 193 207 69, 137 101 88 24 88, 290 72 73 98 70 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 323 258 zabda tirITapaTTaka tiryaca tiryaMcayonika tila 41, 89 11 tilaka tiSyagupta tisaraya tIrtha 11, 56 0 89 + 89 2 tIrthakara tIrthaMkarasiddha tIrthasiddha taMtuNa taMbatuM tuMbara tuMbavINA tuMbI tuDamAM tunAga turkI turatumbaga turaSka tulasI tulA tuvara pRSTha zabda 199 tejogninisarga pa5, pada tetara terAsiyA 71, 89 tela telI 25 tevuraNabhijiya 9, 30 tailamardaka 102 toTTa tomara 249 toyalI 249 toraNa trapuSI trapuSa trasa 4, 36 trasakAyika 70 trasareNu pa7 | trikRtna trikoNaghara tridaMDa trinAma 5, 29 tripAI 69, 71 | trimAsika 266 trirAzi trizalA trizAlA 4, 28, 36 trIdriya 55, 69, 70 truTita truTitAMga trarAzika 55 strAhika 65, 68 tvacAviSa m. 5 100 58 18, 19 265 19 209 0 25 185, 186 58 tUra tRNa tRNahAraka teMduA tejaskAya tejalkAyika 65 93, 264, 268 93, 94, 264, 268 3pa7 69 69 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 aMgabAhya Agamo pRSTha che. 9 P V 15 - 0 5 che 0 ja , 11, 37 0 0 71 zabda zabda dadhipuSyikA thalacara 55, 72, 73 dadhivAsukA thAMbhalA 40 damiMda thAlaI damanaka thAlIpAka mila thimagA 71 darajI thillI thIQ 71 dardarikA thaMDakI 69 darpaNa darbha daMDa 13, 131, 140, 171, darbhavartana 180, 217 daMDanAyaka 6, 10 darzana daMDanIti 94, 9pa darzana-Arya daMDapAlika 4, 28 darzanArya daMDalakhaNa 21 darzanaguNapramANa daMDAyatika - 8 darzanAvaraNIya daMDAsana 205 dabahaliyA daMDI 11 dazanAma daMtakAra dazavaikAlika daMtavedanA - 61 daMtI dazA jiMtumbalIya 15 dazAra dakatIraprakRta 195 dazArNa dakapippalI dazArNabhadra dakhiNakUlaga 15, 16 dazAzrutaskaMdha dagamaTTiya dagdhapuSpa dazakAlIya daDharaha 112 dasadha datta 109, 112 dasaraha datti 183 dasayAliyA dadhiparNa 69 dahivatra 66, 83, 84 78 75 269, 271 140 71 265 114, 146, 235, 257 284 2.1 75 132 140, 172, 174, 219, 3pa7 148 112 112 146 69 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda dahIM dADama dAyaka dArudaMDaka dAvAgni na-dagdhana dAsa dAsI dAha dikkumAra dikyurI diSTivAya dina diza dilI divasa divyAga dizAkumAra dizAdAha dizAprokSaka dizAprokSita dizAsvastika-Asana disApokkhI dIkSA dIghanikAya dInAramAlikA dIpazikhA dIptacitta dIrghAsana dIvasAgarapati duMdubhi dukUla A. -23 pRSTha 89 69 161 206 180 159 12, 13 61 02 3 86, 81, 88 243 73 290 73 78 FO 16 110 62 16 216 131 57 94 267, 211 62 3, 54, 90 11, 35 18 zabda dugdhajAti dudharaMtariyA dubhruiyA durbhikSa durbhikSadAsa durbhikSa-bhakta durbhUta duSTa duSTa tiH dukhamA dukhamA-duSTa mA dukhamA-suSamA 653 1 dUtI dUdha dUSyagaNI dRDhapratijJa kRtikAra dRSTiviSa dRSTiviSabhAvanA deyaDA deva devakI devakumAra devakumArI dRSTasAdharmAvat 269 dRSTivAda 118, 219, 256, 257, 258 devakuru devagupta 325 pRSTha 56 24 113 163 FO 1 61 202 258 92, 96 92, 96 92, 96 06 6 160 89 243 20, 52 76 73 219, 258 76 54, 55, 61, 65, 72, 78, 140 135 35, 36 35, 36 74, 102 17 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 26 aMgabAhya Agamo pRSTha 1 25 118 pa9, 193 pRSTha 163 69, 70 65, 95 187, 243 102, 185 291 65 2pa7, 291 219 266 2pa6, 258 5, 28, 58 112, 13pa 2 3. 53 4C 75, 112, 113 40 258 papa, 73 zabda devatA devadAlI devadUSya devardhigaNi devAnaMdA deviMdathaya devI. deveMdrasta deveMdroparAta dezIbhASA dehalI dokiriyA dogiddhidasA domilipi dola dovAlI doSa doSApariyA dohada dauSyika draviDa dravya dravya Avazyaka dravyapramANa. dravyArthI drAkSAsava drAviDI zabda drumapatraka drumapuSyikA droNamukha droNAcArya droNI dvAdazAMga dvAre dvArakA dvArapALa dvAravatI dvArazAkhA dvikAvarta dvikhara dvidhA Avarta dvidhAcakravAla dvidhAvakra dvinAma dvimAsika dvimukha dvizAlA dvIMdriya dvIpa dvIpaka dvIpakumAra dvIpasAgaraprajJapti dvIpI dvayAlikA che i 173 37 275 209 132 * * * * * * * * 93 105 58 12, 58, 74 139 262 65, 72 54, 86, 87 89 61, 78 258 73 che 7 0 ) jI 1 2 jI dutanATya kutavilaMbita dutavilaMbitanATya dhaNaMjaya dhaNuveya dhanagiri dhanapati 38 38 243 ja Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA cha zabda dhaniSThA dhanurvidyA dhanurveda 159 dhanuSya dharaga dharaNoparAta dharaNopapAtika dharaharA = = =1 ) (o & dharma V zabda dhIva2 77, 97 50 dhuraya 70 22 dhUma 11, 266, 267 dhumaprabhA 55 57 dhUmikA 258 dhobI 219 dhorukina 58 dhyAna 148, 243, 244 dhyAnavibhakti 257 140 171 naMdana 109 14 naMdanavana 102 20 naMdA 38, 64, 105 78 naMdAvarta 72, 258 71 naMdi naMdighoSA 140 naMdiyAvara naMdita 243 69 naMdivardhana 186 naMdivRkSa naMdisUtra 1, 3 65 naMdipura 75 naMdI 241, 257 pa3, 160 naMdIbhAjana 171 254 naMdImRdaMga 219 nandIzvara-dvIpa 254 naMdIzvaroda-samudra 6, 29, 91 naMdyAvarta 11, 37, 58 95 nakula 36, 91 94 nakSatra 78, 85, 86, 87, 88, 11 2 89, 103 W Y 52 58 dharmakathA dharmakaraka dharmaciMtaka dharmajAgarikA dharmaruci dharmavRkSa dharmazAstra dharmazraddhA dharmAstikAya dhava dhavalagRha dhAtakI. dhAtakIkhaMDa dhAtu dhAtrI dhAraNa dhoraNa-vyavahAra dhAraNA dhAriNI dhikkAra kUidaMDa dhiti che. deza ka83 12 3 4 56 ja che * Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 zabda nakhavedanA nakhaharaNikA nagara nagararakSaka nagaradAha nagaramANa nagararoga nagnajit naTa naTI naTTa nadI nadImaha napuMsaka napuMsakaliMgasiddha nabhacara namaskAramaMtra nima namipravrajyA naya nayadvAra nayanAdi-utpAdana nayapramANa nayuta nayutAMga nara naraka naravAhanika nartaka nala nalakUbara naliNigumma 171 193 2, 59 61 22 61 13, 132 4, 28, 60, 76 78 20 44 60 55, 284 248 55, 72 236 100, 123, 132 123 272, 275 275 5 pRSTha 6, 180 269, 272 94 94 37 48, 56 99 4, 28, 60 30 136 109 zabda nalina nalinAMga navaNIiyA navanAma navanIta navanItasAra navabala navamallikAmaMDapa navamAlikA navasa na -aMtaHpura nAgolika ' ' nAgakumA nAgaha nAgadaMta nAgaparijJApanikA nAgapariyApanikA nAgapariyAvaNiA nAgapratimA nAgabANa nAgamaMDala nAgamaha nAgara nAgarI nAgalatA nAgalatAmaMDapa aMgabAhya Agamo pRSTha 71, 94, 264, 268 94, 268 70 265 89 236 290 nAgavRkSa nAgasUkSma nAgahastI nAgArjuna * 61, 62 70 228 74 44, 6 243 :1, 78 61 41 258 219 219 41 61 38 60 38 77 70 62 69 257 243 143 1 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 329 ke pRSTha che. je zabda nATaka nATyakalA nATyavidhi ja che nAtha nAbhi nAma. 39 15 nAma-Avazyaka nAmakaraNa nAma-saMskAra nAyAdhammakahA nAyAdhammakatAo nAraka nArAca nArI nAlaMdA nAlikerI nAsikachedana nAsikAvedanA 282 1, 18 zabda 257 nijajIva niNaga 37 nidAna 13, 189 133 nidAnakarma 176 94, 95 nidhi 100 140, 261 nipAta 26ra nimajajaka 20 nimitta 130, 160, 290 para nimittavivA 24, 163 153 niyaMsiNI 171 nirayAvalikA 104 55 nirayAvaliyA 1, 2, 205, pa6 258 nirukta 186 niruha nirguDI 70 180 nigraMtha nigraMtha pravacana 140 nirdhAta 60, 68 93, 268 niryukti-anugama 261 73 nirdhakyanugama 275 262 262 nirveda 140 161 niveza nizItha 44, 234, 258 273 niSadha 101 180 niSkapaTa 234 180 niSphaTa, 98, 120 pa9, 193 niSpAva 71, 266 nisaDha nisaDhakumAra 22 nisargaruci niMdA nispRha ni:zvAsa niHzvAsaviSa nikara nikAya nikSipta nikSepa 58 219 260 nikSepadvAra nigaDabaMdhana niyaDa-yugala-saMkuTanA nigama nigoda nighaMTu nijuddha 65 18 113 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 aMgabAhya Agamo pRSTha m che ? sh ur P = zabda nihnava nihnavikI nIpa nIlapatra nIlaparvata nIlI nUpura nRtamAlaka nRtya ne ura nepAla nema nemicaMdra neminAtha nellaka Q ... ra. nehura zabda 25 paosa 78 paMkaprabhA paMcakalpa-cUrNi 123 72 paMcakalyANaka 176 102 paMcajJAna 241 70 paMcanAma 58 paMcamaMgala 100 paMcamAsika 20 paMcayAmadharmapratipanna 203 paMcayAmika 203 - 42 paMcAMgulikA 70 33, 40 paceMdriya 65, 7ra 237. paMcedriyaghAta 297 135 paMDaka 202 pa6 paMDitamaraNa 278, 292 paMDaratalahamma 102 paMDoLA 102 pakkaNa 123 pakkaNiya 72 pakhikAyaNa pakhiyasutta 115 100 pakSa 40, 93, 264, 268 pakSabAha pakSAsana pakSI 32, 37 109 pakSIvirAlika 109 pagatA 109 pajagdhAvaNa 1 19 pakjhosavaNA 175 42 paTala 170 10 paTavA 0 0 0 cha 89 naigameSa naigamepI naimittika nairayika naiSadhika naisarpa nyagrodha nyAya 40 0 - 1 1 2 0 paumA paumagukhya paumabhadra paumaleNa paesI paoilaTTi 76 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 331 pRSTha pRSTha 11 che. che che . 33, 37, 77 61, 92 71 93, 264 6, 108 . je M T 5 ) - 71 - 22 zabda paTa paTela paTolakaMdalI 70 paTTa 58 paTTaIla paka 171 paTTakAra paTTaNa, 59 paTTikA 40, 42 paTTo 200 paDala paDivUha paNava , 35 paNya taruNI pahavAgaraNAI pataMga patAkA 73 patAkAtipatAkA 73 pattaura pattazleksa pattana 193 pattiya 72 patra 41 patravichU 72 patraniryAsasAra pa6 patraracanA 5trahAraka 5trAhAra 72 37, 71, 94, 101, 264, 268 pAkumAra 109 # zabda padmanAga padmapatra pAlatA padmavaravedikA 5mAM pamAMga padmAvatI padmAsana padmottara panaka pannavaNA payaga palAila paraMgAmaNa paraMpara paraMparAgama pa2parivAiya paramahaMsa paramANu paramANu-pudgala paramAdhArmika parasTara parAjika parAsara parikarma paricAraNA parigraha parigraha-viramaNa pariNatA pariNata pariNAma paripUrNAka 1, 2, 3, 67 58 73 20 258 271 24 # 17 70. 23 267 pa2, 68 14) 73 17 2 58 84 140 150 258 81 244 padma Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zabda paribhASA parimaMtha parivartanA parivartita parivAsita parivrAjaka pariSkAra pariSThApanikA parihArakalpa parihAravizuddhi parihAravizuddhi-cAritra parihArasthAna parItAnaMtaka parItAsaMdhyeyaka parItta parISaha parokSa parpaTamodaka paryastikApaTTa paryAptaka paryAya paryuSaNa paryuSaNAkalpa parvaka parvaga parvatamaha pala palAza palAsa palyopama pravittiyA padmapecchaiNa pRSTha 95 207 140 160 206 17, 152 170 170 204,206, 210, 211 78 271 226 272 272 66 118, 119, 140 245 58 205 66 26 229 175, 184 70 15, 69 60 266 2OM 69 94, 261, 264, 268 19 .. zabda paya pazyattA pasaya pasedi paharAiyA pahelavAna paheliya pallava pAMcAla pAMDuka pAMDuraMga pAMzuvRSTi pATalA pADhA pANa pANavihi pANavihi pANI pAtaMjali pAtimokkha pAtra pAtrakesarikA pAtrabaMdha pAtramukhavastrikA pAtralekhapiMDa pAtrasthApana pAtrIsthAla pAda pAdakAMcanikA pAdakesarikA pAdajAla aMgabAhya Agamo pRSTha 71 84 73 42 78 60 21 11,12, 74 75 100, 102 167 60 70 71 70 21 21 257 221 57, 169, 170, 200, 231 170 06 170 170 169 170 57 33, 267 57 206 58 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 333 pRSTha zabda pAda-chedana pAdaprochanaka pAdazIrSaka pAdAMta pAdukA pAdopagamana 20 pAnaka 59 10 zabda 180 pAvA 206 pAza 1 1 33 pAdAlana 181 39 pAsaNayA 84 19 pAsa 281 piiya piuseNa kaNaha 105, 109 piusaNakRSNA 105 pa9 piMgalaka 100 14) piMgalAmaNa 89 131 piMgAyaNa 88 140 piMDa 1pa9, 163, 169, 199, 236 263 75 piMDagrahaNa-pratimA 140 73 piMDanijajutti 159 piMDaniryukti 114, 159 12, 74 piDavardhana 20 78 piMDeSaNA 150, 152 211, 238, 240 pira 99 74 piyuDa 134 89 piyuDaga 134 250, 254 pipIlikA 72 73 pippalaka 171, 222 2 1 2. pippalikA 57 piyaMgAla 184 piralI 28, 44, 137, 187 piripirikA pizAca 61, pizcA 72 9, 30 pihita 161 pihuMDa 134 pIThamarda pAnadAna pAnIyA pApa pApazramaNIya pApasUtra pApasthAnaka pApA pAyahaMsa pAyAsi pArasa pArasI, pArAMcika pArAvata pArAsara pAriNAmikI pAriplava pArihArika pArI. pArtha pArzvanAtha pArzvabhUla pArthApatya pAlaMba pAlaka pAlita pAvavallI * * * * * * * * che ) . 44 134 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zabda pIpaLa pIlu puMja puMDarIka pukhkharasAriyA puTaka puTabhedana pukA putaLI putraMjIvaka pudgala pudgalaparAvarta punarvasu putrabhad punnAga pucUlA pucUliyAo pubeMTiya pulphiAo pulphiyA purANa purimatAla purisalakSmaNa puruSa puruSaliMgasiddha pulaka pulAkabhakta pulAkimiya puliMda puvvApoTTavatA puSkara pRSTha zabda 70 69 263 71, 73 78 171 194 42 32 69 151 264 88, 89 109 69 112 2 72 104, 109 1, 257 18, 96 21 55, 94, 284 259 56, 67, 73 262 72 12, 74 88 71 puSkaravaradvIpa puSkaroda-samudra puSpa puSpacUlikA puSpaniryAsasAra puSpAvali puSpikA puSpottara puSya puSyagiri puSyadaivata puSyamANava puSyamAnava aMgabAhya Agamo pRSTha 65 pustaka pussAyaNa pUgaphalI pUtikarma pUtiniMbakaraMja pUrNabhadra pUrva pUrvagata pUrvapuDhavaya pUrvavat pUrvasaMstava-pazcAtsaMstava pUrvAMga pUrvAphAlgunI pUrvASADha pUsalI pRthakksa pRthivIkAyika pRthivIzilApaTTaka 5 33, 37 104, 258 18 88, 89 244 257 32 37 10, 42, 64 88 71 160, 222 69 5,6, 11, 65, 112 93, 122, 264, 268 258 89 269 160 93, 264, 268 88, 89 88, 89 65 89 104, 258 06 247 68 92 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 6 7 81 195 V 71 43 199 2 4 61 10 zabdAnukramaNikA 335 zabda zabda pRSTha pRthvIkAya 65 pratipAtika 246 pRthvIkAyika pratipRcchanA 140 pRSThazreNikAparikarma 258 pratibaddhazapyA pRSThacaMpA 186 pratimAna 266 pRchApRSTha 258 pratimA sthAyI peyA 35 pratilekhanA 199 pelugA prativaryApanaka pommaragayA 20 pratizruti 94 poila 71 pratiSThA 2 54 potaka pratiSThAna 33, 40 poriya 15 pratisalInatA potyakAra pratisUrya poraga 71 pratisevanA 163, 172 porekavvA 21 pratodayaSTi pauruSImaMDala 257 pratyakSa. 245, 269 pauliMdI 78 pratyAkhyAna 148, 145, 148, prakIrNaka 258, 276 2pa7, 263, 279 prakRtibhAva 265 pratyAkhyAna-pravAda, 258 pracaMkramaNa, 53 pratyAvarta 37 pracchAdaka 170 pratyAvartanatA 254 prajalpana 20 pratyekabuddha 258 prajamanaka pa3 pratyekabuddhasiddha 249 prajJA 284 pradezI 2, 27, 28 prajJApanA 67, 68, 2pa7, 263 pradyumna 11 2 praNata Asana prapaMcA 203 praNAma 14 prabhava 243, 244 praNItabhUmi 186 prabhAvatI 109 pratara 58 prabhAta 13, 98, 102, 154 pratikramaNa 140, 144, 239, 257, prabhAsa 12 263 prabhAsatIrtha 98 pratigraha 200 pramatta 202 praticaMdra 61 pramANa 103, 160, 26 1, 266 praticAra 2 2 pramANAMgula = ? Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 . aMgabAhya Agamo zabda pRSTha 2 17 125 140 257 94, 264 94, 264, 259 93, 98 263 157 212, 214 68 zabda pRSTha prANAtipAta-viramaNa 15) prANAyu 258 prANIsamUha 140 prAduSkaraNa 160 prAbhRta 196 prAbhRtikA 160 prAhitya 160 prAya vaidharmopanIta 271 prAya:sAdharmopanIta 270 prAyazcitta 8, 173, 209, 210, 221, 226, 238 prAyazcittakaraNa 140 prAlaMba prAsAda prAsAdAvataMsaka priyakAriNI 186 priyadarzanA 25, 186 priyAla 69 prItidAna prekSaNa ghara prekSAgRha 33 prekSAmaMDapa pre 59. proSadha 45 proSitabhartukA 169 84 57 58 pramANopetAhArI pramAda pramAdasthAna pramAdAprasAda prameyaratnamaMjUSA prayuta prayutAMga prayoga pravacana pravacanamAtA pravartinI pravAla pravIcAra pravrajyA pravrajyA-sthavira prazAstA praznavyAkaraNa, prazreNI prasannacaMdra prasannA prasAdhanadhara prasArita prasRti prasenajita prastha prahelikA prAkAra prAbharA prAthUrNaka-bhakta prAcInavAta prANa prANata 63 202 119 8, 30 13, 256 37 w pa6 ? 35 i 266 2' plekSa, plavaka 4, 28 266 21 4, 28, 58 284 19 61 93 78, 268 140 69 71 phaNasa phaNika pharasa pharekhAbAda phalaka 40 18 10, 33 prANavadha Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda phalaniryAsasAra phalabeMTiya phalgumitra phulla phUla bausa baMga baMdhujIvaka baMdhuya baka bakarI bakula ba badara baka baTTIsa banArasa risakah barbara barhi bala baladeva balabhadra balarAmapura balA balAkA bila balissaha bahalIka bahiddhAdAna ba pRSTha 56 72 244 17 57 11 75 70 74 73 73 69 74 90 36 36 138 88 11, 74, 99 74 18, 89, 109, 112 96, 112 132, 135 42 284 73 da 243 74 45 zabda bahuudaya bahuputtiya bahuputrikA bahubhASI bahubhaMgIka bahuraya bahula bahuzrutapUjA bAjIgara bAjubaMda bAdara bAdarasaMparAya bArasAkha bAlamaraNa bAlA bAhu bAhubaMda bAya bAhuyuddha biMba biMbisAra biDAla biDAlI bilavAsI bilA bilADI billa bilva bisa bisakaMda 337 pRSTha 17 109 109 200 258 25 258 126 60 7 66 78 41 230, 278 284 6 72 22 283 pr 73 244 16 89 71 89 2i 71 58 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 aMgabAhya Agamo pRSTha 71 72 71 18 15 zabda zabda pRSTha bisamRNAla 71 bhaMtiya bIjabeMTiya bhaMbhasAra 5, 6 bIjaruci 78 bhaMbhA 5, 35 bIjaruha bhakhkharAma 88 bIlI bhaktaparijJA 281, 292 buddhabodhitasiddha 269 bhakta-pAna-nirodha 180 buddhavacana 257 bhakSya 112, 250, 254 bhagaMdara bRhatkalpa 140, 192, 219, bhagavatI 219 257, 287 bhagavatIsUtra 24 bRhadAturapratyAkhyAna 278 bhaggaI bilA 89 bhagavesa 88 bokkaNa 74 bhaTa 8, 30 boTika 167 bhaTaputra 30 boTiya 152 bhaDaga 74 boDiyA bhattapariNA 281 borasalI bhadra 109 bhadra 109, 111, 236, 244 bauddha 15 bhadragupta 243 brahma 88 bhadrapratimA brahmacarya 140, 165 bhadrabAha 118, 123, 243 brahmacarya-samAdhi 131 bhadramustA 71 brahmadatta 128 bhadrA 127 brahmAddhapakasiMha 243 bhadrAsana 11 brahmarakSA 205 brahmaloka 18, 78 bhadrilapura 75 brahmApAya 204 bhayasthAna 140 brAhmaNa 8, 18, 45, 139, 1para bharaNI 88, 89 brAhmaNakuMDagrAma 185 bharata 74, 86, 92. 97, 102, brAhmI 77, 78 132, 250 bharatakUTa 92 bhaMgi bhariNI bhaMDI bola bhadrikA - 186 88 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 339 or * 01 0 40 m w 87 18 zabda bharilI bhavana, bhavanavAsI. bhavasiddhika bhasala bhasola bhAIllaka bhAMgika bhAMDa bhAMDakAra bhAMDavaikAlika bhAgalapura bhAgavata bhATa bhANI bhAra bhAraMDapakSI bhArata bhAratavarSa bhAradda bhAradAya bhAlA bhAva bhAvanA bhAva-ra-:Jvazyaka bhAva-pramANa bhASaka bhASA bhASArtha bhAga bhiucca bhigirIDI bhipiAla pRSTha zabda bhibhisAra bhikSA 166, 170 55, 61, 69,78 bhikSAcaryA bhikSu 131, 157 (38 bhikSudharma 14) 38 bhikSupratimA 140, 176, 182, 218 199 bhikjhAnidAnakaraNa 207 11, 266 bhittigulikA bhilAvA bhilAmo bhilla 257 bhisi 217 11 bisiyA 71 bhIla 77 266 bhImAsurokta 2 57 73 bhujaINa 2 57 bhujagapati 34, 92 bhujaparisarpa bhujamocaka 88 bhujavRkSa 11 bhujjo-bhukko-koDayakAraka 261 bhUikampiya 24 140, 293 bhUka5 123 262 bhUjanaka 71 269, 272 bhUta 44, 61, 64, 66 bhUtagraha 80, 154 bhUtadinna 243 75, 77 bhUtapratimA ra60 bhUtamaMDala 17 bhUtamaha 72 bhaMgAra pa 1 1, pada Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zabda bhutaka bheDa bherI bhoga bhogaputra bhogarAja bhogavaiyA bhogavatI bhogaviSa bhogArthI bhojana bhauma bhramara bhrAMta - rI maMkuNahastI maMkha maMgala maMgaladravya maMgI maMgu maMgusa maMDapa maMDala maMDalaka maMDalapraveza maMDalabaMdha maMDalaroga maMDalikAvAta pRSTha 60 73 11, 35, 113, 244 7, 8, 30, 45, 76 <, 30 136 78 78 73 11 89, 159, 170 40, 123, 131 38, 72 39 15 = 73 4, 28, 60 6, 34 11 71 243 73 5 38, 87 266 257 95 61 69 zabda maMDaliNo maMDalI maMDava maMDavyAyaNa maMDikukSi maMDita maMDUkI maMtra maMtra-taMtra maMtravidyA jaMtrI maMdA makara mukarAM makarAMDa makarAsana makarikA makkAra magadha magadhadeza magara magarikA magarimatsya magariya magara maghavA maljIiya majajAraya maTThamagara aMgabAhya Agamo pRSTha 89 9.3 88, 89 88 133 12, 13 31 131, 160 236 123 6 39, 163 284 55 38 37 62 57 94 75, 113 197 32, 37, 73 36 72 57 74 132 72 71 73 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che 94 ja tu 64 jo * zabdAnukramaNikA 341 zabda pRSTha zabda pRSTha maThaMbA pa9, 193 madhyamA pAvA 186 maNaga 147 mana:paryayajJAna 247 maNasila 68 mana:paryavajJAna 78 maNasilA 41 manuSya 32, 55, 65, 72, 74 maNi 68 manuSyazreNikAparikarma 258 maNiaMga manojJa maNijAlA manobhakSI maNidatta 113 maNipIThikA mayUra-poSaka maNibhadra 65, 92 marakata maNilakhkhaNa 22 maraNa 122, 281 maNizalAkA pa6 maraNavibhakti 257, 292 matAMtara maraNavibharI 292 mati 250 maraNavizodhi 292 mati-ajJAna 250 maraNasamAdhi 292. matijJAna 250 maraNasamAhI mati-sammadA 179 maravA mattAMga 94 marudeva 'masya 11, 37, 55, 72, 75 marudevI mansuDI 58 maruya masyAMDa 38 mardala masyAMka 37 mala 168 mathurA 32, 75, 102, 228 maladhArI hemacandra 140 malaya 74, 75 madanazalAkA 74 malayagiri madya pa6, 153 malla 4, 28, 60 madyapAna 153 mallakI 8, 30, 108 madha-mAMsa 158 malakIputra 30. madhu . pa6 mallayuddha 22 madhuratRNa 71 mallikA madhurarasA | 71 mallikAmaMDapa madhuzruMgI mazaka madhyamakuMbha 266 masAra che. che 12 1 mada 72, 244 28 e.A. - 24 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 aMgabAhya Agamo 17 M zabda zabda pRSTha masA2galla. pa6, 68 mahApratyAkhyAna ra57, 279, 292 masihAra mahAbala 113, 132 masUra 71, 73 mahAbhadrapratimA masUraga 33 mahAbhArata 2pa7, 263, 271 mastakazUla 61 mahAmaMtrI mahatI mahAmaha 44 mahAra 12, 53 mahAmokapratimA mahattarikA 12 mahAmohanIyasthAna 140, 176 mahallikAvimAnapravibhakti 12, 258 mahAyuddha 61 mahAkaha 109 mahArudhirabANa 61 mahAkalpazruta 257 mahAvata 10 mahAkAya mahAvideha 74, 102 mahAkAlI 105, 109 mahAvimAna-pravibhakti 219 mahAkRSNa 105 mahAvIra 6,9, 24, 27, 29, 39, mahAgiri 26, 243 91, 102, 105, 118, 137, mahAgraha 90, 103 176, 184, 186, 243, 294 mahAcAra-kathA 1pa3 mahAvrata 140, 169 mahAjAti mahAvratAropaNa 219 mahota:prabhA 55 mahAzastranipatana mahAdhaNa. mahAzilAkaMTaka 105 mahAnakSatra 88, 88 mahAzukra mahAnadI 204 mahAsaMgA mahAnimitta 24, 123 matAsiMhaniSkrIDita mahAnircathIya 133 mahAseNakaNaha 105, 109 mahAnizItha 236, 258, 287 mahAsenakRSNA 105 mahApauma 109 mahAsvama 185 mahApaccakhANa 279 mahAsvabhAvanA 258 mahApaNavaNA mahAhimavat 101 mahApadma 100, 101, 109, 132 mahikA 60, 68 mahApuMDarIka mahinda mahApuruSavANa mahiSa 73, 244 mahAprajJApanA 257 mahI 204, 231 11 2 78 70 71 61 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda mahinA mahupovalai mahuvara mahoraga mAMDalika mAMsa mAMsakacchapa mAni mAgadha mAgadhatIrthakumAra mAgadhatIrthAdhipati mAgadhI mAgahiya mAchalI mAchImAra mAThara mADaMbiya mADharI mANavaka mANibhad mANibhadra mAtuliMga mAtuliMgI mAtRvAha mAtraka mAtrikA mAtsarya pRSTha 89 71 36 73, 78 6, 8,10, 30 58, 89, 151, 154 73 mAna mAnuSI mAnuSottara-parvata mAyA mAra mArI 112 60, 98, 102 98 98 21 21 151 76 257 59 71 100 109 112 69 70 72 170 217 61 160 65 65 160 37 61 zabda mArgaNatA mArgabhraSTa mAlaka mAlaga mAlava mAlavaMta mAlavI mAlAkAra mAlApata mAlivara mAlI mAluka mAlukA mAlukAmaMDapa mASa mASaparNI mAsa mAsakalpa mAsaguru mAsapurI mAsa-laghu mAsAvallI mAsikabhikSupratimA mAhendra mAhezvarI mittiya mithilA mithyAdaSTi mithyAzruta miyaluddhaya mizrajAta miSTAnna 343 pRSTha 254 63 58 70 74 102 18 97 160 62 73, 77 69 72 62 71 71 70, 93, 264, 268 193 221 15 222, 224 70 70, 6 78 78 88 75, 9, 123, 186, 228 16, 66 256, 257 15 160 58 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 aMgabAhya Agamo pRSTha 88, 238, 240 160 71 78 258 pa9 114, 115 73 mukulI 170 zabda pRSTha zabda missAphUra 89 mUla mImAMsA mUlakarma muMjacippaka 200 mUlaga muMjapAdukAcAra mUladevI muMDana 60, 180, 202 mUlaprathamAnuyoga muMDamAlahamma 58 mUlaphala muMDI mUlasUtra mukuMda 36, 44 mUSaka mukuMdamaha 60 musala mukuTa mUsichinna mRga muktAvalikA mRgadaMtikA mukha-chedana 180 mRgavana mukhavastrikA mRgavAluMkI mudde mRgA muDhijuddha mRgAputra mugaparTI mRgAputrIya mudragara pa6 mundraya mRtapiDanivedana muni 139 mRtAMga municandrasUri mRtikAvatI mummukhI muraja mRtyu 11, 35 mRdaMga murava mRddhIkA mureDa 12, 74 mRddhIkAmaMDapa murmara muSTiyuddha 22, 60 mRddhIkAsAra musuMDhI 4, 28, pa6, 71 mRSAvAda muhUrta 88, 93, 264, 268, 290 mRSAvAda-viramaNa mUMga 71 meMDhamukha mUDha 202 mUtratyAga 168 meghakumAra meghamukha 5, pa6 131 73, 89 70 42 71 132 132 132 203 mRtaka - 73 27 284 75 13, 286 11, 35 0 0 ja 140 150 74 mekhalA 58 74, 100 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meDhaka medhA meya na ja che meSa 60 73 78 136 zabdAnukramaNikA 345 zabda pRSTha zabda 88 bleccha 4, 99 metArya 12, 13 254 yaMtrapIDaka 97 74 yakSa 44, 61, 64 meraka yakSadIptaka 86, 87 yakSa-pUjA meruparvata 102 yakSa-pratimA melimiMda 73 yakSa-maMDala 244 yakSamata mesara yakSasena 237 maithuna 140, 202, 213, 226 yakSI maithuna-pratisevana 240 yajana maithuna-viramaNa 150 18 moDha. 74 yajJa 60, 138 moka 206 yadukula mokSamArgIya 139 yathAkhyAta-cAritra 271 mogaro 70 yathArAtnikavastraparibhAjana 201 mogalI yathAvAra 258 mogalAmaNa , 89 yama 88, 110 mocakI yamunA 204, 231 moTikA yavana 11, 74, 99 morasa yavanadvIpa 99 mohanagRha yavanAnI mohanadhara yavanI 78 mohanIya 141 yavamadhya-caMdra pratimA 7, 218 mohanIyasthAna 187 yavAna mauktika 72 yazasvatI maukharika 207 yazasvI 94, 186 mauryaputra 12, 13, 15 yazodA mauSTika 4, 28, 60 yazobhadra 243, 244 prakSita 161 yazovarjhana 237 yaSTi 3 44 # # # # ?? 70 69 jI re 77 58 186 186 2 171 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 zabda yAjana yAjJavalkyasmRti yAna yAnazAlA yAnazAlika yAvajIvana-bandhana yuktAnaMtaka yuktAsaMdhyeyaka yuga yugaladharmI yuddha yuvarAja yUthikAmaMDapa cUpaka yoga yogapaTTaka yogasaMgraha yojana yoddhA yodhA yodhAputra yoni yonipoSaNa yonizUla pRSTha 76 95 60 10 10 180 272 272 93, 103, 264, 268 284 raktacaMdana rakSa rakSita rajauddhAta rajata rajasANa 140 267 8 30 30 66, 80, 222, 283 76 61 22, 61 6, 8, 30, 59 62 60 66, 160, 249 171 2 5 244 243 61 56 170 zabda rajoharaNa rativAkya ratna ratnaprabhA ratnAvalikA ratni ratnorujAla ratha rathanemi rathanemIya rathamuzala rathareNu ramyaka ramyakavarSa rayaNorujAla yAraiya vigupta rasa rasadevI rasaparityAga rasAlU rasodaka rAkSasa rAkSasamaNDala rAkSasI rAjagAdI rAjagRha rAjadhAnI rAjanya rAjapraznIya aMgabAhya Agamo pRSTha 170, 200 157 56 55 37 267 58 60 135 135 105, 108, 109 267 102 74 58 39 237 255 112 8 59 69 61, 78 38 78 236 5, 104, 105, 186, 190, 197, 228 59, 193 7, 8, 30, 45, 76 27, 257 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 347 pRSTha 8 w ovo 59 44 rUpa 37, 71, 73, 74 255 7) rUpI pa6 recita zabda pRSTha zabda rAjaprasenanIya ruSNamUliA rAjaprasenajita 27 rukmiNI rAjabhaya 163 caka rAjabhavana 33 Tucaka-dIpa rAjavallI 71 caka-samudra rAjahaMsa 73 uddhadAsa rAjA rudra rAjImatI 111, 135 rudramaha rAta 87, 88 23 rAtri 88 rAtrigamana 167, 197 rAtrijAgaraNa rUdhyaka 20 rAtribhakta rUva 196 recakacita rAtribhojana 140, 202,205 rAtribhojana-viramaNa 150 reNukA rAtrivastrAdigrahaNa 197 revatI 135 revatI nakSatra rAmakaha 105, 109 raivataka rAmAyaNa 96, 257 roga rAyapAseNaIya 1, 2, 3 rojha rAyapAseNiyA 2pa7 romaka rAyapAseNIe 27 romapAsa rAyArAma 18 rohaka rAyArAya rohagupta rAlagA 71 rohataka rAvaNa rohiNiya rAzi 263 rohiNI rAsagAyaka 4, 28 rohitamasya rigisikA 36 rohitAMza ribhita 38 rohitAmyA Delsa rohIDayA - rAma 39 39 71 88, 89, 112 243 135 61 . 73 74 74 18 96 250 25 1 13 72 71, 88,89, 135 72 71 101 113 88 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u48 aMgabAhya Agamo zabda pRSTha pRSTha 74 1 1 11 73 lausa 12 laosa saMkha 4, 28, 60 laMbhanamasya lakuca 69 lakuTa lakuTazAyI 8 lakhaNa 131 lakSaNa 103, 123 lakSaNavidyA 12 2 lagaMDazAyI 205 lana 290 ladhu 230-234 laghu-mAsa 222, 224 laghuvimAna-pravibhakti 219 lacchI 112 lakrie 89 latA 55, 69, 70 latAghara 62 lattiyA 36 ladhyakSara 256 layana lavAjuddha lalitavistara. 93, 264, 268 lavaMga 71 lavaNa 68 lavaNasamudra 65, 92, 98 lavaNodaka laSTadaMta 74 zabda lahuya lAMtaka lATa 78 lADha 75 lAbhArthI lAyamanA 118 lAlAviSa 73 lAvaka lAsTika 217 lAsaka 12, 60 lAsika liMga 2 2 2 licchavI 8, 30, 108 licchavIputra 8, 9, 30 lipi 77, 78 lipta 161 lipyAsana 42 lekha lekhana 20 lekhanI 42 lepa 169 lepyakAra lezyA 66, 82, 87, 148, 141 20 loka 138 lokabiMdusAra 258 lodha lobha 160 lomapaSmI lomapakSI lomAhAra loyANI 257 pa8 leha je lava 69 55 73 68 my Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda lohA lohiccAyaNa lohita lohitapatra lohitAkSa lohiya laukAyatika lauhitya vaiula vaMga vaMgacUlikA vaMjula vaMjulaga vaMdana vaMdanA vaMza vaMzakavelluya vaMzImUla vaMsI vaMsImuha vavAsI vakSaskAra vagaDA vagyAvacca vacana vacana-saMpadA vaccakaciSpaka vaccha vANI viivadehaputra vAra pRSTha 56, 68 88 56 72 68 89 vajaratna 257 243 73 58, 263 219 69 73 140, 143 257, 263 36, 40 40 198 71 72 16 91 194 88, 89 206 179 200 zabda viyAyaNa 88 70 6, 106 77 vaja vajakaMda vajrabhUmi vajamadhyacandrapratimA vajrasvAmI vaTa vaTezvara vaTTakheDa varaMga vaTTaNaga vaTA vaDa vaDagara vaDabhI vaha vahiMdasA vahiMdasAo vartyavihi vANI vatsunivesaNa vatyula vattuvijjA vatsa vandvaNI vana vanakhaDa vanalatA vanaspatikAya vanaspatikAyika vIpaka 349 pRSTha 88 56, 243, 244 71 186 7, 218 68 236 69 135 22 73 57 75 72 72 11 112 104, 112 2 21 89 22 70, 71 22 75, 88 57 38 62, 92 32, 70, 55 55 55, 68, 69,71 152, 160 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 aMgabAhya Agamo pRSTha zabda pRSTha - 58 pa5, 57, 69, 71 70 55, 70 36 166, 168 28 88, 135 199, 200 zabda vilabhIgRha valaya valayAvalikA vallakI vali vallI vasaMtalatA vasati vasuM. vasudeva vastra vaha vAiMgaNi vAIo vAubhakhkhI vAMsa vAdaMDa vAkyazuddhi vAgulI vAgulIyA vAcakavaMza vAcanA vAcana-saMpadA vANijya vANI vAtamaMDalI vAtika vAtAtkAlikA vAtozrAma vAtsyAyana vAditra vAdya viSpa 69 varaTTa 71 varaNA 75 varadAma 98, 102 varadAmatIrthakumAra 98 varavAdanI varavAruNI pa6 varasagAMTha 20 varasIdhu pa6 varATa 72 varAha 73, 89 varillaga 74 vare varuNa 110 varuNavara-dvIpa 6pa varuNavara-samudra 65 varuNodaka varuNopapAta 258 varubha vargacUlikA 258 vartamAnapada 258 vardhamAna 137, 185, 186, 258 vardhamAnaka 11, 37, 245 vapna 171 102 varSagAMTha 53 varSadhara 11, 12, 53 varSazata 93, 264, 268 varSazatasahasra 93, 264, 268 varSasahasra 93,264, 268 varSARtu varSAvAsa 186 70 68 95 154 89 68 140, 202 179 varSa 154 69 202 69 69 12 196 20, 39 35, 36 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda vAnaprastha vAnaprasthI vAmuttaga vAyasa vAyu vAyukAya vAyukAyika vAyukumAra vAyubhUti vArANasI vAraNa vArtAnivedaka vArtika vAla vAlI vAlukA vAlukAprabhA vAziSTha vAsaMtI vAsaMtImaMDapa vAsaMtIlatA vAsapatAkA vAsika vAsiSTha vAsudeva vAstuvidyA vAha vAhanazAlA viughvA viMTaranitjha vikaTa vikathA vikAla pRSTha 110 15 57 73 51 55 66, 68 61, 78, 96 12,13 75, 111, 228 12 6 260 88 36 68 55 88, 89 38, 70 62 33, 70 73 88, 89 186 74, 96 22, 131 266 10 70 104, 119 153 140 148, 216 zabda vikAlavihAra vikRtagRha vikRti vikRtipratibaddha vikRtivihIna vicArabhUmi vicikkI vicitrapakSa visphU vijaya vijayaghoSa vijayacarita vijayadRSya vijayadvAra vijayaskaMdhAvAra vijayA vijjAcaraNa vijyuaMtariyA vijjhaDiyamatsya vijJAna viDaMka viDaMbaka vitata vitatapakkhI vitatapakSI vitastI vidUSaka videha videhadizA videhaputta videhaputra vidyA 351 pRSTha 197 198 148 202 202 197 36 72 72 64, 79, 132 138 258 34 62 98 64 3 24 72 254 58 60 38 55 73 267 4, 11, 28, 60 18, 75, 76, 108 186 106 6 122, 160 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 aMgabAhya Agamo pRSTha zabda vidyu 219, 258 158 238 88, 89, 187 163, 172 74 79 vidhavA 270 88, 2 zabda vidyAcaraNavinizcaya 257 vilavaNavihi vidyAdhara 74, 92 vivAgasuya vidyAdharayugala 32 vivAha vidhAnapravAda 258 vivAha cUlikA vidyAnuvAda 1 2 3 viviktacaryA 60, 69 viveka vidhukumAra 61, 78 vizAkhA vidyudaMta 74 vizuddhi vidyummukha vizeSa 13, 169 vizeSadaSTa vinami - 100 viSNu vinaya 8, 119, 1pa6 vistAraruci vinayapiTaka 196, 202,221 vistRbhara vinayavAdI 15 vihAra vinaya-samAdhi 156, 157 vihArakalpa vinIta 202 vihArabhUmi vinItA 95, 97 vINA vipecI 35 vItarAga vipAkazruta 256 vItarAgacAritra vipulamati 248 vItarAgadarzana viprajahata-zreNikAparikarma 258 vItarAgadhruta vibhaMgu vItibhaya vibhASA 260 vIyakamya vibhItaka 69 vIraMgaya vibhela 112 vIrakata vimata 70 vIraNa vimarza 254 vIratthava vimalavAhana vIrabhadra vimAna 39 vIrasena vimAnaracanA vIrastava viruddha 14 vIrAsana viruddha rAjaya vIrAsanika vilaMbita nATya 38 vIryapravAda 78 73 164 257 197 6, 36, 60 52 78 78 257 75 70 88 113 105, 109 70 94 294 277, 281 11 2 294 205 258 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6O. 62. zabdAnukramaNikA 353 zabda pRSTha zabda pRSTha vacce 70 vaitADhya 92, 100, 101 vUha 22 vaitADhyagirikumAra 98 vRkSa 44, 55, 69 vaidharmopanIta 271 vRkSamUla 198 vainAyikI 78, 250, 253 vRkSAropaNamaha vaimAnika 55, 61, 65, 78 vRttisaMkSepa vaiyAvRtya 8, 214, 220 14, 244 vaira vRddhavAdI 237 vairAjaya 196 vRSabha 32, 57, 89, 94 vairATa 75 vRSabha-pucchana 180 vailaMdharopapAtika 219 vRSabhAsana vaizAlI 8, 28, 105, 108, vRSNidazA 104, 258 186 vekaraccha 13 vaizeSika 257 vekacchiya 171 vaizyAyanaputra 15 veNaga 73 vaizramaNa 44, 110 vaizramaNamaha vaizramaNopapAta 258 veda 1, 66, 138, 257 vaizramaNopapAtika 219 vedaga vaizravaNa 136 veda-chedana 180 vaiSANika 74 vedanA 84 voDAla 71 vedanIya 140 vyaMjana 126 vedanIzataka 219 vyaMjanAkSara 256 veya vyaMjanAvagraha 254, 255 velaMdharopapAta 258 baMtara , 61, 69, 79 velavAsI - 16 vyakta 12, 13 velU 70 vyavazamana 196 veinaka 57 vyavasAyasabhA 42, 64 vesAyaNa 15 vyavahAra 140, 208, 218, 219, vehallakumAra 107, 108 258, 287 vaikriyasamudyAta vyAkaraNa 1, 18, 257 vaijayaMta 79, 92 vyAkaraNazAstra 265 vaiDUrya pa6, 68 vyAkhyAprajJapti 219, 256 vitra 70 31 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 aMgabAhya Agamo pRSTha 207 che ja 10 258 zabda vyAghAtaka vyAdhra vyAdhramukha vyAmuktaka vyAyAmazAlA vyAvarta vyutkrAMti vyutsarga vyakjhAhita mUha vratabhaMga vatI vrIhi 12 8, 239 202 22 * 101 169 - 14 71 41 161 11, 35, 72, 100 zabda pRSTha zatapuSpa 71 zataporaka 70 zatabhiSaja 88, 89 zatAyuM 56 zanaizcara 103 zabara 74 zabarI zabaladoSa 176, 177, 215 zabda pa2, 255 zabdApAtI zaThaMbhava 146, 243, 244 zapyA zadhyA-saMstAraka 201, 217 zara 70 zaraNa 58 32, 37, 73 zarAvasaMpuTa 33, 37 zarIra 47, 66, 81, 82, 261 zarIra-saMpadA 179 zarkarA 68 zarkarAmabhA 55 zalya zoddharaNa zazabiMdU zazi zaSphalIkarNa 74 za zAMDilya 75, 243, 244 zAMticaMdra zAMtinAtha 132 zAMtisUri 118 zAMba 11 2 zaMkita zaMkha zaMkhakAra zaMkhanaka zaMkhavAdaka zarabha zaka 72 11 74 60 257 73 zakaTa zakaTabhadrikA zakaTamukha zakaTayUha 70 57 zakuna zakunaruta zakti zatadanI zatapatra zatapAka 22, 108, 109 167, 290 257 11, 56 4, 28 71 10 91 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 355 58 zabda zAka zAkya zAyinI zArpeTiyara zAla zAlaghara zAlabhaMjikA zAli pRSTha 180 180 264, 268 264, 268 m 6 $ $ $ 61, 69 89 114 pRSTha zabda zItodaka-kAyavUDana 152 zIrSa-chedana 284 zIrSaprahelikA, 114, 118 zIrSaprahelikAMga zIlavrata zuka 32, 40 zukti 71 zuklapakSa 263 zuddhadata 140 zuddhavAta 28 zuddhAgni - 244 zuddhodaka zubiMga 1, 18, 202 zulka 9, 12 zuSira zUrasena 40 zUla 33, 60, 96 zUlAbhedana 69 zUlAyana 61 eNkhikA jhiMga 95 zRMgabera 75, 76 zeSavatI 16, 44, 112 zeSavatu 244 zeSendra zaikSa-bhUmi 135 zaila 55 zailaka 36 zailasaMsthita zelArdhasaMsthita 21 zauktika 68 zauripura 11 ) 11, 56 180 180 zAsana zAstrArAdhanA zAhabAda zAhuDI ziMgoDAM zikSA zikSAvrata zikhaMDI zikhara zibikA zirISa zirovedanA zilA zilpa zilpArya ziva rivabhUti zivamaha zivA zizumAra zizumArikA ziSya zIghrakavitva zItodaka jI 68 8 0 jA 9 che 73 219 244 153 58 58 7 2 P 75 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 zabda zyAma zyAmalatA zyAmalatAmaMDapa zyAmA zyAmAka zyAmAcArya zyAmArya zyAhI zramaNasaMgha zramaNopAsaka zramaNa 17, 24, 152, 186, 274 163 zravaNa zravaNatA zrAddha zrAmaNyapUrvika zrAvaka zrAvaka-pratimA zrAvastI zrIkaMdalaga zrIgoviMda zrIcaMdrasUri zrIparNI zrIratha zrIvatsa zrIhastI zruta zruta-ajJAna zrutajJAna zrutavyavahAra zruta-saMpadA zrutasamAdhi zreNika pRSTha 2 38, 70 62 30 186 68 243 2, 43 88; 89 254 60 148 14 180 28, 42, 75, 137, 186, 228 73 243 1 69 244 11, 37 244 260, 263 250 250, 255 218 179 157 190 5, zabda zreNI zvAsocchvAsa zveta zvetasarpa 176 kSetikA zreNI-prazreNI zreyAMsa zreSThI zroNisUtra zloka zvAsa barnAma SaDvanikAya paDyAmarI SaNmAsika SaSmAsikI SaSThitaMtra saurua saMkucita saMkSepaci saMkhiDa saMkhadhamaka saMkhA saMkhAyaNa saMkhyA saMgha aMgabAhya Agamo pRSTha 39 98 186 saMkhyApramANa saMdhyeya saMdhyeyaka saMgAmiyA saMgraha-parijJA-saMpadA sa 6, 8 57 21 61 264 29 73 30 265 149 36 209 219 18, 257 23 39 78 154 15 17 88 272 269 261 272 113 179 186 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda saMghaTTA saMghADI saMghAta saMjaya saMjavana saMjJAkSara saMzizruta saMjJI saMthAraga saMthAro saMdhi saMdhirakSaka saMdhyA saMpakbAla saMpatti-haraNa saMpalitabhadra saMbara saMbAdha saMbukka saMbhinna saMbhUtavijaya saMbhUti saMbhUtivijaya saMbhoga saMbhrAMta samUcchima saMyata saMyatIya saMyama saMyUtha saMyojanA saMlekhanA aM.A.-25 pRSTha 70 171 263 131 58 256 256 66, 80, 84 286 166, 168 33, 40 6 60 15 180 244 73 59, 194 72 258 243 128 244 202 39 55 66 131 164 258 159 292 zabda saMlekhanAzruta saMvatsara saMvatsarapratilekha saMvatsarI saMvartakavAyu saMvAsa saMvega saMstAraka saMsthAna saMskRtAsaMskRtanirvicikitsa saMhata sakkarAbha sagara sacela saceladharma sajIva sajjhAya DiNa saDrelaya saaI saNappaya sahamaccha sahI satI-prathA sattagharatiyA sattaNU sattivatra satyakI satyapravAda sana sanakhapada 357 pRSTha 292 40, 23, 103 20, 53 229 69 202 140 286 88, 89 205 161 88 132 137 44 23 71 71 25 15 55 72 89 236 24 112 23 70 148 70, 71 55, 73 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 aMgabAhya Agamo pRSTha 78, 132 pa9 256 261 265 134 134 72 73 112, 135 263 15 82, 139 140 256 219 261, 265 73 71 2 11 140 244 131, 157 20 241 21 5. 0 0 zabda sanakumAra sanniveza saparyavasitazruta samaya sapanAma saptaparNa saptarAtridinI saptasvara sasahasta saplAya saprAyazcitta sabaladoSa sabhA sabhikSu samatAla. samabhirUDha samaya samavatAra samavasaraNa samavAya samavAyAMga samAdhimaraNa samAdhisthAna samiti samuccapaSmI samuta samutthAnazruta samugaka samudgakapakSI samuddhAta samudradeza samudra zabda samudrapAlita samudrapAlIya samudralikSa samudravAsa samudravijaya samUha sammajajaka samyakta samyatva-parAkrama samyaphazcata samyagdaSTi sayaNavihi sayadhaNuM sayarI savAIya saraMTha sarakha saraga saragaya sa2Da sarayuM sarala sarasava sarAgacAritra sarAgadarzana sarovara sarpa sarpasugandha sarvakAla sarvatobhadra sarvatobhadra-pratimA sarvadharmopanIta Go che ne ke ja che 204 261, 272 210 256 1, 2, 219 292 14) 138 55 71 71 | 89 258 78 44 32, 37 71 264 258 40 73 - 84 261 86, 87 270 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 359 pRSTha 100 271 257 25 m che h 17 17 71 10 78 58 42 71 58 75, 228 38, 44, 54 33, 37 che m tuM zabda sarvaratna sarvadharmopanIta sallakI sallekhanAzruta sasaga sahira sasihAra sahasrapatra sahasrapAka sahasrAra sahiNagakalyANaga saheTa-maheTa sAe sAkara sAketa sAgara sAgarataraMga sAgaropama sAgArikapiMDa sAgArikanizrA sAgArikopAzraya sAdizruta sAdharmika sAdharmikasainya sAdharmopanIta sAdhikaraNa sAdhu sAnaka sAparAdhadAsa sAma sAmali sAmaveda sh zabda pRSTha sAmAcArI 139, 185 sAmAnika 41 sAmAnyade 270 sAmAyika 78, 148, 143, 257, 261, 263, 271, 274 sAmAyikasaMyatakalpasthiti 207 sAmiliNo 88 sAmucchaiyA sAmudAnika 11 3 sAya sAraMga sAra sAra kalyANa sArasa sArthavAha 6, 8 sAlaMkAyaNa 89 sAli sAlI sAvazraya 205 sAsaMga 68 sikaMDhI siMgarapha siMgiraDa sighADA siMduvAra siMdhavIya siMdhu pa8, 92, 99, 101 siMdhudevI 98 siMdhu-sauvIra 75 siMha 33, 73, 244 siMhakarmI 71 siMhagiri 244 73 0 5 ) V. 199 195 195 2pa6 211 202 271 211 14 199 60 71 69 18 78 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zabda siMha-pucchana siMhamukha siMhala siMhAsana sikkaka siddha siddhaguNa siddhazreNikAparikarma siddhasena siddhasenagaNi siddhAMta siddhAyatana siddhArtha siddhArthaka siddhArthavana siddhikSetra sippiya siri sirIsa siloya silDaka siva sIpI sImaMkara sImaMtonnayana sImaMdhara sImAkAra sImAprAMta sIyaura sIvaga sIsama sIsA saMkalItRNa pRSTha 180 74 12, 74, 99 62 171 66 140 258 237 27 264 41, 64, 92 113, 185, 186 57 95 26 71 112 2' 56, 21 5 zabda suMgAyaNa suMTha saMsumAra sukaC sukAla sukAlI sukRSNa sukozalarSi 2 sukka sugaMdhita sughoSA suttakheDa sudarzanA sudharma sudharmA sudharmA-sabhA 109 supAsa 72 supina 94 60 subhaga 94 subhada 73 subhadra sunAra supakva suparNakumA2 supaviTTara supArzva subhadrA sumaNasA 70 97 sumati 69 suya 68 suyareMTa 71 surapriya aMgabAhya Agamo pRSTha 88 70 72 105, 109 105, 109 105 105 286 109 71 36 22 25, 186 243, 244 12, 13, 118 41, 64 77 56 61 57 186 186 131 71, 72 109 109 6, 9, 12, 111 70 94 71 72 112 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA zabda surAdevI surApAna surAvikaTa suvarNa suvarNakAra suvarNakumAra suvaNajuttI suvarNapAga suvidhikoSTaka suvratA suSamA suSamA-dukhamA suSamA-suSamA suseNa susaDha susthitasupratibuddha suhabohasAmAyArI suhastI suhA sUkSma sUkSmasaM5rAya sUkSmasaM5rAya-cAritra sUci sUcika sUcimukha sUtaka sUtra sUtraka sUtrakRta sUtrakRtAMga sUtraci sUtravaikAlika pRSTha 112 59 198 56, 68, 266 97 zabda sUtrasthavira sUtrAgama sUtrAnugama 256 140, 219 78 76 sUpa sUpakAra sUyagaDaMga 78 21 sUyagaDa 22 sUryali 58 111 94 92, 94 92, 94 98 236 244 1 243, 244 69 66 78 271 40, 271 33 72 52 258, 263 57 sUra sUraNa sUrapannatti sUravallI sUriyAbha sUrilli sUryAvaraNa sUryAvalikA sUryabha sUryAbhadeva sUryAsta sUryodgamana seiMgAla seMdriya secanaka 361 pRSTha 219 271 275 58 77, 97 1, 2 27 74 109 71 sUrya 57,78,85-87,89,90,103 sUryakAMta sUryakAMtA sUryagrahaNa sUryapariveza sUryapura sUryaprajJapti sUryamaMDala sUyaMgama 2, 0-2 70 27 72 43, 69 43, 52 61 61 135 2, 81, 89, 257 38 37 39 37 30. 30, 52 38 37 72 66 107 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 2 aMgabAhya Agamo pRSTha zabda seDiyA ? 73 che 42 i 266 201 1 6, 8, 32 1 42 17 88 * 77 2 2 7 strI 70, 71 16 73, 74 seDI setavyA setikA senA senApati seya seviyA selaI selatatA selu selugAra sevA sevAla sevAlabhakhkhI seha soMDamagara somaMgalaka soma somaya somA somila soriyapura saugaMdhika sautrika saudharma saumanasavana saurASTra sauriyaka sauvastika sauvIravikaTa aMda zabda pRSTha aMgraha skaMdamaha skaMdilAcArya 243 skaMdha 68, 260, aMdhadeza skaMdhapradeza staMbha svanitakumAra stavastutimaMgala sUpa 44, 96 tUpamaha 60 sToka 93, 264, 268 55, 94, 169, 284 strIparijJA 153 strIliMga 249 spaMDila 168, 170 sthalapuSkara 71 sthavira 210, 212, 217, 219 sthavirakalpasthiti 207 vikalpI 120, 170 virAvalI 187, 243 sthAna 256 sthAna sthitika sthAnAMga 95, 174, 219 sthAnAtiga sthApanA 160, 254 sthApanA-Avazyaka 262 sthAvara 55 sthiti sthitipatitA 20, para dhUNa 73 72 1 10 112 109 135 56, 68 30, 78 70 37, 72 198 44 197 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAnukramaNikA 363 0 * ka8 - 9 ) ) 5. zabda sthUlabhadra snAna snAnaghara snAnapITha snAnamaMDapa snAnAgAra sparza sphaTika aMdamAnI svama svaprabhAvanA svapravidyA svayaMbuddhasiddha svara svarga svaliMgasiddha svastika svastikamasyA svatikAvarta svAti pRSTha zabda 243, 244 haDatAla 153 haDha hatthitAvasa 10 hatthisoMDa 10 hayakarNa 10. hayalakhaNa 256 haratanuMka pa6, 68 haratAla 60. hari 122, 131, 185 harikirNa 219, 258 harikeza 122 harikezabala 249 harikezIya 123, 131 harisegamesi 49 harihaimameSI 249 haritaka 11, 33, 37, 71 harita 73 haridrA 258 haribhadra 88, 89, 243 harivarSa 8, 140 hariSaNa harItaka 17, 73, 78, 244 harSaka pa6, 68 hala 37 halimasya 37 halIsAgara 37 hasta : 62 hastakarma 94, 95 - hasta-chedana hastAtAna hastAtAla hastitApasI 98 102 74 127 126 126 185 102 69, 71 pa5, 69, 71, 76 71 237 74, 101 132 pa9 pa7 pa6 72 72 88, 89, 266 202, 222 180 202 202 1 5 svAdhyAya rum haMsa haMsagarbha haMsapakSa haMsavastra haMsAvalikA haMsAna hajhAra hajAma haDapha haDibaddhaga m * * 11 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 aMgabAhya Agamo pRSTha pa6 zabda hastinApura hastimukha hastiratna hastivrata 74, 102 1 12 nA hastI 245 91 hastIpUyaNaga hastottara hAtha. hAthI hAyanI 15 11, 36 264, 268 264, 268 74 93 93 197 hA2 pRSTha zabda 16, pa7, 228 hiraNya 74 hiraNyaparvata 9, 10, 98 hiri hilliyA 73 hIyamAnaka 53 hIravijayasUri 184 hubauTTa 267 huDukkA 32, para huhuta 284 huhutAMga 9, 30, 57, 108 89 hUhukAMga hatAhRtikA 72 hRdaya-utpAdana 41 hRdayazUla 68 hemacaMdrasUrI 71 hemaMta 41 hamajAla 68 haimavata 243 haraNyavata 92 hoMtiya 92 horiyA 21 horaMbhA 22 hRdamaha 72 74 180 hArita hAridrapatra hArosa hAlAhala hiMgaLoka hiMgula hiMguvRkSa hiMgUlaka hima himavaMta himavAna himAlaya hiraNajurI hiraNyapAga 61 196, 213 pa7 74, 101, 102 102 71 15 35 6O Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka graMthonI sUci aMgavidyA-prAkRta TekasTa sosAyaTI, vArANasI, 1957. aMguttaranikAya (bhAga 5)-pAli TesTa sosAyaTI, laMDana, 1885-1900 aMtakRdazA-ema. sI. modI, pUnA 1912. anuttaraupapAtikadazA-pI.ela.vaidya, pUnA, 1932 abhidhAnacittAmaNi--hemacaMdra, bhAvanagara, vI. saM. 2441. avadAnazataka (bhAga 2)-seMTa pITarsabarga, 1906. AcArAMga-niryukti, bhadrabAhu -cUrNi, jinadAsagaNi, ratalAma, 1941. -TIkA, zIlAMka, sUrata, 1935. udAna-aTTakathA (paramatyadIpanI)- laMDana, 1915. RSibhASita-surata, 1927. kathAsaritsAgara somadeva; saMpAdaka, paeNja2 (bhAga 1-10), laMDana, 1924-28 kAdaMbarI-bANabhaTTa; saMpAdana, kAle, muMbaI, 1928. kaTTinImata-dAmodara, muMbaI, vi. saM. 1980. carakasaMhitA-hindI anuvAda,jayadeva vidyAlaMkAra,lAhaura, vi.saM.1991-93. jarnala opha dhI eziyATIka sosAyaTI opha beMgAla. jarnala opha yu.pI. hisTorikala sosAyaTI, jAtaka (bhAga 6)-kujhabaoNla, laMDana, 1877-97; bhadatta AnaMda kauzAtyAyana, hindI sAhitya saMmelana, prayAga, 1941-56 jaina Agama-dalasukha mAlavaNiyA, jaina saMskRti saMzodhana maMDaLa, banArasa, 1947. jaina Agama sAhityame bhAratIya samAja-jagadIzacaMdra jaina, caukhaMbA - vidyAbhavana, vArANasI, 1965. jaina AcAra-mohanalAla mehatA, pArzvanAtha vidyAzrama zodha saMsthAna, vArANasI, 1966 e.A. - 26 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 aMgabAhya Agamo jaina darzana-mohanalAla mehatA, sanmati jJAnapITha, AgrA, 1959. jJAtAdharmakathA-TIkA, abhayadeva, Agamodaya samiti, muMbaI, 1919. - bhagavAn mahAvIranI dharmakathAo (gujarAtI), becaradAsa, amadAvAda, 1931. jyogrAphI opha arlI buddhijhamabI.sI. lAhA, laMDana, 1932. jyotiSkaraMDa-TIkA, malayagiri, ratalAma, 1928. DikzanarI opha pAli propara nemsa (bhAga 2)-malAlasekara, laMDana, 1937-38. tattvArthabhASya-umAsvAti, AhimataprabhAkara, pUnA, vI.saM. 2453 trilokasAra-nemicaMdra siddhAMtacakravartI, mANikacaMdra digaMbara jaina graMthamAlA, muMbaI, 1919. theragAthA-rAhula sAMkRtyAyana, raMgUna, 1937. therIgAthA-rAhula sAMkRtyAyana, raMgUna, 1937. dazakamAracarita-daMDI; saMpAdaka- kAle, muMbaI, 1925. divyAvadAna-kembrija, 1886. dIghanikAya (bhAga 3)-rAIsa DeviDjha, pAli TeksTa sosAyaTI, laMDana, 1889-1911. dhammapada sastuM sAhitya maMDaLa, amadAvAda, vi. saM. 2002. nAgarIpracAriNI patrikA. pAkSikasUtra--TIkA, yazodevasUri, sUrata, 1951. pravacanasArodvAra-nemicaMdra, muMbaI, 1922-26. praznavyAkaraNa-TIkA, abhayadeva, muMbaI, 1919. prAkRta aura usakA sAhitya--mohanalAla mehatA, bihAra rASTrabhASA pariSada, paTaNA, 1966. prAkRta sAhitya kA ItihAsa-jagadIzacaMdra jaina, caukhaMbA vidyAbhavana, - vArANasI, 1961. bRhatsaMhitA (bhAga 2)-varAhamihira; saMpAdana, sudhAkara dvivedI, banArasa, vi. saM. 1987. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka graMthonI sUci 367 bhagavatI (vyAkhyAprajJapti)-TIkA - abhayadeva, Agamodaya samiti, muMbaI, 1921; ratalAma 1937. bhagavatI ArAdhanA-zivakoTi, solApura, 1935. bharatanATyazAstra-bharata, gAyakavADa orieMTala sirIjha, 1924, 1936; kAzI saMskRta sirIjha, 1929. bhAratake prAcIna jaina tIrtha-jagadIzacaMdra jaina, banArasa, 1952. bhAratIya prAcIna lipimAlA-gaurIzaMkara ojhA, ajamera, vi. saM. 1975. majhimanikAya (bhAga 3)-TaeNkanara aura cAlamersa, laMDana, 1888-99. manusmRti-nirNayasAgara, muMbaI, 1946. mahAbhArata-TI.Ara.kRSNAcArya, muMbaI, 1906-9. mahAvagma (vinayapiTaka pa bhAga)-olDanabarga, laMDana, 1879-83. yAjJavakyasmRti-vijJAnezvara TIkA, muMbaI, 1936. rAmAyaNa-TI.Ara.kRSNAcArya, muMbaI, 1911. rilIjIyansa opha hindu--eca.eca.vilsana, kalakattA, 1899. lalitavistara-laMDana, 1902 ane 1908. lokaprakAza-vinayavijaya, devacaMdra lAlabhAI, muMbaI, 1926-37. vinayavastu (mUla sarvAstivAda)-gilagiTamenyukjhirsa, volyuma 3, bhAga 2, - zrInagara-kAzmIra, 1942. vizeSAvazyaka bhASya jinabhadragaNi, yazovijaya jaina graMthamAlA, kAzI, vI.saM. 2427-2441. zramaNa bhagavAna mahAvIra-kalyANavijaya, jAlora, vi. saM. 1988. padarzanasamuccaya-haribhadrasUri (guNaratnasUrikRtaTIkA), bhAvanagara, vi. saM. 1974. saMgItaratnAkara-zAdeva,pUnA. 1896. saMyuttanikAya (2 bhAga)- liyo phIra, laMDana, 1884-98. sama problemsa opha inDiyana liTarecara-morisa viTaranilka, kalakattA, - 1925. samavAyAMga-TIkA- abhayadeva, amadAvAda. 1938. suttanipAta-rAhula sAMkRtyAyana, raMgUna, 1938. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 aMgabAhya Agamo suzrutasaMhitA-hindI anuvAda, bhAskara goviMda ghANekara, - lAhaura, 1936, 1941. sUtrakRtAMga-TIkA- zIlAMka, Agamodaya samiti, muMbaI, 1937. soziyala lAipha ina eeinTa inDiyA sTaDIjha Ina vAtsyAyana kAmasUtra, eca. sI. cakaledAra, kalakattA, 1929. soziyala lAipha ina enjimenTa inDiyA eja DipinTeDa Ina jaina kenansa jagadIzacaMdra jaina, nyu buka kaMpanI, muMbaI, 1947. sthAnAMga-TIkA- abhayadeva, amadAvAda. 1937. harSacarita: eka sAMskRtika adhyayana-vAsudevazaraNa agravAla, bihAra rASTrabhASA pariSadda, paTaNA, 1953. hisTrI opha inDiyana liTarecara (bhAga 2)-morisa viTaranistra, kalakattA, 1933. hisTrI opha kenanikala liTarecara opha dhI jainsa-eca.Ara.kApaDiyA, muMbaI, 1941. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ girirAjanI godamAM, najare nihALatAM, manane harI letA zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana-samavasaraNa mahAmaMdiranI AcherI jhalaka jagatanA tamAma dharmomAM jaina dharmanI eka mahattA enAM bhavya, alaukika ane adhyAtmabhAvanAthI bharapUra tIrtho che. A tIrtho bhaktanI bhakti, zreSThInI dAnavIratA, sAdhakanI upAsanA ane sAdhujanonI samatAno saMdeza ApIne saMsArasamudra taravA mATe jinabhaktino upadeza Ape che. samagra dezamAM ja nahi balka videzomAM aneka jinAlayo AvelAM che, paraMtu A badhA jinAlayanI yAtrA karIne potAnI bhaktibhAvanAne dhanya karavAnI paNa sahune sAMpaDatI nathI. kyAreka zArIrika ke Arthika zakti na hoya, to kyAreka samaya ke sagavaDano abhAva hoya. AthI ja pAlitANAmAM AvelA zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana ane zrI samavasaraNa mahAmaMdiramAM eka sAthe aneka tIrthonAM darzana ane bhAvapUjanano lAbha maLe che. jANe tIrthonuM saMgamasthAna ja joI lo ! girivara darzana viralA pAve A saMgamasthAna tIrthAdhirAja zrI zatruMjaya girirAja caDatAM ja jamaNI bAju AveluM che. deza ane videzanA khUNe khUNethI pratyeka jaina tIrthAdhirAja zrI zatruMjayanI yAtrA karavAnI sadaiva jhaMkhanA rAkhato hoya che. AthI ja zrI 108 tIrthadarzana bhavana pAlitANAmAM nirmANa karavAmAM AvyuM, jethI siddhagirinI yAtrAe AvanAra yAtrALune anokho tIrthadarzana, vaMdana ane pUjanano dharmamaya suyoga sAMpaDe che. nimittamAtram AnI racanAnuM nimitta surata desAI poLanA zrI suvidhinAtha jinamaMdiramAM zrI desAI poLa peDhInA saMsthApaka dharmaniSTha DAhyAbhAI (kIkAbhAI) ratanacaMda kinArIvALAe taiyAra karAvela zrI 108 jaina tIrthadarzana banyuM. ahIM prAcIna tIrthonA mULanAyakajInA 36 X 30 iMcanI sAijhanAM citro dIvAla para birAjamAna karavAmAM AvyAM. paramapUjaya dharmarAjA AcArya deva zrI vijayakasUrasUrIzvarajI mahArAja tathA pa.pU. paMnyAsajI (hAla AcArya ma.sA.) zrI caMdrodayavijayajI gaNi mahArAjanI nizrAmAM vi. saM. 2024nA kArataka vadaranA roja enuM udghATana karavAmAM AvyuM. tyArabAda DAhyAbhAIe 108 tIrthono eka paTTa bahAra pADyo. pachI potAnA dIkSA grahaNanA divase ja vi. saM. 2026 poSa suda 11nA 108 tIrthadarzanAvali nAmaka eka Alabama prakAzita karyuM. jemAM 108 tIrthanA mULanAyakajI, derAsara ane temano itihAsa levAmAM Avyo. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (II) lokaAdara pAmela AnuM nimitta joIne vi. sa. 2028mAM surendranagaramAM zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana ane zrI samavasaraNa mahAmaMdiranuM nirmANa karavAno nirNaya karyo. pUjya dharmarAjA gurudevazrInI sphuraNA thAya che sAkAra zrI 108 jaina tIrthadarzana ane zrI samavasaraNa mahAmaMdira, sarasvatI maMdiranI bAjumAM (bAbunA derAsaranI sAme) vIsa hajAra vAra 400 x 450 phUTa laMbAI-pahoLAIvALI vizALa jamIna para taiyAra karavAmAM AvyuM che. 2500 varSa pahelAM tIrthaMkara paramAtmA zrImahAvIra svAmI jemAM birAjamAna haze, e samavasaraNa kevuM haze ? jinAgamo, samavasaraNastava Adi prAcIna stavo, stavanomAM ane anyatra paNa samavasaraNa saMbaMdhI ullekha maLe che te ja rIte keTalAya zilpIoe potAnI kalA temaja AgavI sUjhathI enI racanAno khyAla Apyo che, to keTalAMya citrakAroe enAM citra paNa banAvyAM che. pUjaya AcAryadeva zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI mahArAja potAnA dhyAnamAM zrI samavasaraNanuM ciMtana karatA hatA. A samaye 108 jaina tIrthadarzana goThavavAnI vicAraNA cAlI rahI hatI. evAmAM ekAeka teozrIne eka nUtana vicAra sphUryo. emaNe vicAryuM ke samavasaraNa paNa banAvavuM ane temAM 108 tIrtho AvI jAya tevI ramaNIya racanA karavI. evI sarasa goThavaNI karavI ke jethI vartamAna covIzI, 108 pArzvanAthajI, 108 tIrthapaTTo tathA 108 citrapaTTo vagere badhuM ja A saMgamamAM mahAsaMgama banI rahe samavasaraNanI saphaLatAnA sukAnI pUjya guru bhagavaMto 52mapUjya AcAryadeva zrI vijaya kastUrasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara paramapUjya AcArya zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAjanI zilpa-sthApatya saMbaMdhI sUjha-bUjhanA sahArA sAthenA saMpUrNa mArgadarzana heThaLa pUjya tapasvI muni zrI kuzalacaMdravijayajI ma. sA.nI jahematathI A kArya sArI evI saphaLatAne pAmyuM. temaja A tIrthadhAmanA utthAnamAM mArgadarzana pUjyAcArya mahArAja tathA teozrInA gurubaMdhu pa. pU. AcArya zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU.AcArya zrI vijaya jayacaMdrasUrIzvarajI ma.sA., pa.pU. paM. zrI pramodacaMdravijayajIgaNI ma.sA., pa.pU.paM. zrI ajitacaMdravijayajI gaNi ma.sA., pa.pU.paM. zrIvinItacaMdravijayajI gaNi ma.sA., pa.pU.paM. zrI hrIMkAracaMdravijayajI gaNi ma.sA., pa.pU.paM. zrI puSpacaMdravijayajI gaNi, paM. zrI somacaMdra vi.ma., pa.pU. munizrI amaracaMdra vi.ma., pa.pU. muni kailAsacaMdra vi.ma., pU. muni zrI rAjacaMdra vi. ma. Adi dharmarAjA pUjya gurudevanA ziSya-praziSya samudAyano athAka prayatna paNa nimittarUpa banela che. * Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (III) vizvamAM ajoDa zrI samavasaraNa mahAmaMdira zrI samavasaraNa mahAmaMdira jonArane prathama najare ja jANe AkAzamAMthI UtarI AvyuM hoya tevuM lAge che. jemAM zrI pArzvanAthajI 108, tIrthapaTTo 108 ane citrapaTTo paNa 108 che. tenI UMcAI paNa 108 phUTanI rAkhI che. mahA maMdiramAM pravezatAM zrI nemi-vijJAna-kastUrasUrIzvarajI dharmoghAna Ave che. suMdara ...kArIgarIthI zobhatuM AkarSaka A pravezadvAra dUrathI ja yAtrALunAM manane mohI le che. tenI banne bAju nIkaLatI paththaramAMthI kaMDArela cakronI cakrAvali ane tenI upara paththaramAM ja aMkita akSaronI adbhutatA dvAranI zobhAmAM abhivRddhi kare che. dvAranI aMdaranA bhAgamAM eka tarapha paraba ane bIjI bAju vizrAMtigRhanuM suMdara Ayojana vicArela che. hAla yAtriko mATe ThaMDA ane ukALelA pANInI paraba paNa rAkhelI che. lIlA-gulAbI kamaLonI paMkti samavasaraNanI AsapAsa patharAyela kamaLo jevI lAge che. mukhya daravAjAmAM pravezatAM ja jamaNA hAthe eka ajoDa ane advitIya maMdiranA darzana thAya che. traNa gaDha rUpe tenI racanA thaI che. zAstrIya rIte taiyAra karela cAre dizAnA bAra daravAjA, suMdara kamAno, dvArapALo, bAre parSadA, caityavRkSa ane azokavRkSa najare caDhyA vagara rahetAM nathI ane tethI ja Aje zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana ane zrI samavasaraNa mahAmaMdira vizvamAM enI bhavyatA, pavitratA ane mahattAthI khyAtanAma banyuM che. ahIM mAtra jinAlaya ja nahi paraMtu jaina khagoLa, bhUgoLa ane jaina itihAsanI mArmika jhAMkhI thatI hovAthI ja Ane mahAmaMdira kahevAmAM Ave che. prabhudarzanathI mana pAvana bane che mukhya dvAranA uMbaramAM paga mUkatAM ja kyAM pahelA darzana karavA javuM ? te vicAramAM mugdha banela (muMjhAto) bhAvika zrI AdinAthadAdAnI bhavyamUrtinA darzanathI te tarapha jatI jAjvalyamAna ArasanI pagathAra dvArA aMdaranA daravAje pahoMcI jAya che ane pahoMcatA ja AMkha TharI jAya che. aho keTalo vizALa Doma ! temaja nAMkhI najare nIrakhI na zakAya eTalo UMco mANeka staMbha. A mahAmaMdiranI vizvabharamAM sauthI moTI e ja viziSTatA che ke 42 phUTa UMco ane 70 phUTa pahoLo goLa ghummaTa(Doma) paththarathI ja taiyAra thayela che. vIMTI jevA A vartuLAkA2mAM 42 phUTa UMco ane 16 phUTa pahoLo aSTamaMgalathI temaja cheka Toca upara UMdhA kamaLanI pAMkhaDIothI suzobhita mANekathaMbha ratnanI jema dIpI UThe che. mANekastaMbhanI cAre dizAmAM vartamAna covIsa tIrthaMkaronI bhAvollAsa jagADatI 24 mUrtio birAjamAna che. A covIsamAMthI cAre bAjunA mULanAyaka tIrthaMkara zrI AdinAthajI, zrI zAMtinAthajI, zrI neminAthajI, zrI pArzvanAthajInI 41-41 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (IV) iMcanI AdhyAtmika cetanAne jAgrata karatI pratimAo suMdara pavAsaNa upara birAjamAna che. temaja DomanI goLAImAM cAre dizAmAM kula 27-27nA vibhAgamAM, judAM judAM nAmothI vartamAnamAM prasiddha kula 108 zrI pArzvanAtha prabhunI mUrtio thAMbhalA vinAnI, jhUlatI kamAno upara rahela ghummaTavALI judIjudI mInI (nAnazI) devakulikAmAM pratiSThita karela che. dareka prabhunI palAThImAM zrI samavasaraNa maMdiranA pratIka sahita lAMchano kaLAmayatAthI kotaravAmAM Avela che. A rIte eka sAthe thatA 24+ 108 =132 prabhunA darzanathI jIvana-mana pAvana banI jAya che. A che mahAmaMdiranuM AMtaradarzana prabhudarzanathI pAvana pathika prANapyArAM evA aitihAsika tIrthonAM darzana karavA bahAra Ave che. jayAM sAmenI goLAImAM 27-27nA 4 vibhAgamAM bhAratabharanAM 108 tIrthanAM jinAlayo, tenA mULanAyaka bhagavAna, teno itihAsa ane paricaya sAthe, je te tIrthomAM jaIne lIdhela AbehUba tasvIro Adhunika leminezana paddhatithI Arasa para mUkavAmAM Avela che. zrI giririjathI zarU karI rAjyavAra goThavela 108 tIrthapaTTonA darzanathI darzaka jANe te tIrthonI yAtrA karyAno saMtoSa anubhave che. te tIrthapaTTonI sAmenI goLAImAM prabhu zrIvIranA samayathI Ajadina sudhImAM thayelAM. dharma-saMgha-deza ane samAja mATe potAnuM AgavuM samarpaNa karanAra puNyavaMta evA 27 sAdhu, 27 sAdhvIjI. 27 zrAvaka ane ra7 zrAvikAnAM citro paNa Arasa upara leminezana karI mUkavAmAM AvyAM che. atyAre paNa itihAsanAM pAnAM ukelatAM jANavA maLela aitihAsika hakIkato dvArA A citro je rIte benamUna taiyAra karelAM che, te jotAM lAge che ke A citrapaTTo lAgavAthI A mahAmaMdiranI darzanIyatA/aitihAsikatAno ghaNo ja vadhAro thayo che ane sAthe sAthe jaina itihAsamAM eka suvarNapRSThano umero thayo che. mahAmaMdiramAM zilpanI sAthe sAhityanuM gaThana samavasaraNa maMdiranA aMdaranA cAre daravAjA upara tIrthaMkara prabhunA cAra viziSTa vizeSaNone darzAvatA - (1) mahAmAyaNa; (2) mahAgo5; (3) mahAsArthavAha; (4) mahAnirdhAmakanAM dazyo kalAtmaka rIte kaMDAryA che. vaLI cAre dizAnA cAra mukhya daravAjAnI AjubAjunA be-be blaoNka (rUma) kula ATha blaoNka suMdara nakazIkAmanAM dvArothI zaNagAryA che. pahelA-bIjA dvAramAM 16 vidyAdevInA, trIjA dvAramAM zubha zukana, cothA dvAramAM cAra zaraNa, cAra sAdhana ane cAra prakAranAM dAnanA; pAMcamA-chaThThA dvAramAM navakAra-vajapaMjaranI vividha mudrAnA ane navakAranA padonAM pratIko, sAtamA dvAramAM ATha pratihArya ane AThamA dvAramAM aSTamaMgalanA Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (V) pratIko jhINavaTabharI dRSTie jotAM najare caDhe che. AThe blokamAM pahelAmAM hamaNAM vahIvaTI oNphIsa che, bIjAmAM gurugaNa pradarzita karatuM bhavya gurumaMdira - zrI gautama svAmIjI, pUjya zAsanasamrAT, pUjya zrI vijJAnasUrijI ma.sA, pUjaya dharmarAjA gurudevanI guru pratimA tathA mA cakkesarI ne mA padmAvatInI mUrtiothI dIpe che. jyAre bAkInA bIjA blaoNkamAM atIta, anAgata ne vartamAna covIzIno khyAla paNa ApavAmAM Avaze. zAzvatA tIrthaMkaronA paricaya citronI sAthe 63 zalAkA puruSa, 45 AgamanI pAMca vAcanA, aDhI dvIpa, utsarpiNI - avasarpiNI kALapAMcamA-chaThThA ArAnI temaja zrI vIrapATa paraMparAnI samaja ApatAM citro vagere mUkavAmAM Avaze. mahAmaMdiranuM hRdayaMgama bahAranuM bhavyadarzana, sadehe vicaratA bhAva jinezvara bhagavaMtanI lokottara puNyAino khyAla zrI samavasaraNa mahAmaMdiranA aMdaranA vibhAgonA darzanathI prabhAvita puNyAtmA upara birAjamAna prabhu zrIvIrane vaMdana ka2vA utkaTa banI bahAra Ave che. tyAM cAre mukhya daravAjA u52 tIrthaMkara prabhunAM cyavana, janma, dIkSA ane nirvANa kalyANakanAM kaMDArelA dazyone, nIkaLatAM jamaNI bAjue paththaramAMthI banAvela, sAkSAt jevI lAgatI gADAmAM rahela UMcI indradhvajAne, vizALa bhIMto upara paththaramAM kaMDArela rAjA dazArNabhadra ne indra mahArAjAnI prabhuvIranA caraNomAM AtmasamarpaNa bhAva prakaTa karatA paTTane, pradakSiNAkAre AgaLa vadhatAM pAchaLanA bhAgamAM zrI neminAtha prabhu ne kRSNa mahArAjA ; zrI pArzvanAthajI, zrI AdinAthajI prabhu ne marudevA mAtAjInA paTTane temaja zrI prabhuvIra pratye saMpUrNa samarpitatA prakaTa karatA zreNika mahArAjanI bhaktinAM dRzyone temaja nAnI nAnI vADIone joI prasanna bane che. jyAre yAtrikane pUjA-bhakti karavA mATe jarUriyAtavALuM sAdhana joIe, te mATe DAbI bAjue rahela bhaktibhavana tarapha najara jAya che, jyAM Adhunika solAra mazIna dvArA yAtrika mATe garama-ThaMDA pANInI suMdara vyavasthA che ane prabhunI prakSAla pUjA mATe jarUrI pANIno saMcaya samavasaraNanI aMdara rahela TAMkAmAM temaja navA taiyAra thayela kuMDamAM thAya che. yAtrALunI A badhI vyavasthA joI samavasaraNa upara javA mATe pagathiyAM caDhatAM nAnA nAnA pattharanAM kuMbho, kAMgarA, suMdara toraNa-kamAnovALA cAre taraphanA bAre daravAjA, pahelA gaDhamAM paththaramAM kaMDArelA vividha vAhano, bIjA gaDhamAM vibhinna pazu-pakSIo, trIjA gaDhamAM sAdhu-sAdhvI-manuSya-strI-deva-devIonI bAre parSadAne nihALato, to kyAreka viziSTa thAMbhalIe TekaNa upara Teko leto, dhIme dhIme 108 pagathiyAM caDhI upara pahoMce che. jayAM suMdara pavAsaNa upara zrI mahAvIra svAmIjInI sAta hAthanI kAyAne lakSamAM rAkhIne padmAsane beThela 61 / iMcanI pratimA aSTapratihArya sahita Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (VID cAre dizAmAM birAjamAna che. upara mAtra paththarathI ja nirmANa karela azokavRkSa ane caityavRkSanuM suMdara DALI pAMdaDAM sAthe nirmANa karyuM che. 27 phUTa UMcA ane 37 phUTano vyApa dharAvatA A vRkSanuM vajana aMdAje 500 Tana che. te badhuM vajana vRkSanI vaDavAI jevA dekhAtA totiMga thAMbhalA upara patharAI gayeluM che. pAMgaratA paroDhiye/prabhAte paramAtmAnA pUjakane ahIM anupama Atmika AhlAda avanavA anubhava thAya che. A rIte zrI samavasaraNa e mAtra maMdira nahi, balke mahAmaMdira che, jemAM jinazAsananI dhArmika ane AdhyAtmika bhavyatA, zilpa ane raMgarekhAmAM guMjI UThe che. ***** zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa TrasTImaMDaLa tathA pustaka prAptisthAna phona naM.02848-2492, 2561 zrI samavasaraNa mahAmaMdira, taLeTI roDa, pAlitANA - 364270 (1) zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana (2) zrI mahendrabhAI khUbacaMda zAha C/o ratanacaMda jorAjI enDa kuM., goDIjI bilDIMga naM. 1, kIkA sTrITa, pAyadhunI, muMbaI-400 002. (3) zrI kAMtilAla ratilAla zAha saradAra sosAyaTI baMgalo, surendranagara - 360 001. (4) zrI azvinabhAI zAMtilAla saMghavI kAyastha mahollo, gopIpurA, surata. (5) zrI anilabhAI zAMtilAla gAMdhI 110, mahAkAnta bilDiMga, vI.esa.hospiTala sAme, Azrama roDa, amadAvAda - 380006. (6) zrI mahendrabhAI caMdulAla vakhAriyA C/o vakhAriyA bradharsa, javAharacoka, surendranagara - 363001. (7) zrI harSadarAya premacaMda zAha C/o dharmendra vAsaNa bhaMDAra, mahAtmA gAMdhI roDa, bhAvanagara - 364001. (8) zrI harSadarAya cunIlAla bhArata TreDIMga kaMpanI, 111, TanaTanapurA sTrITa, muMbaI-400 009. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (VII) (9) zrI mukezabhAI jamanAdAsa zAha 36, saMpatarAva sosAyaTI, alakApurI, vaDodarA. (10) zrI ramezabhAI gAThANI 2, svInagara baMgaloja, seTelAITa roDa, somezvara jaina maMdira sAme, amadAvAda-380015 (11) zrI kirITabhAI cunIlAla zAha sI-20, vasuMdharA epArTamenTa, trIje mALe, kRSNanagara, bhAvanagara. nIcenA pustaka vikretAo pAsethI paNa zrI jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa prakAzita pustako prApta thaze. (1) sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-1 (2) pArtha prakAzana jhaverIvADa nAkA, rIlIpha roDa, amadAvAda-1 navabhArata sAhityamaMdira zrI mahAvIra svAmI derAsara pAse, gAMdhI roDa, amadAvAda-1 navabhArata sAhityamaMdira 134, prInsesa sTrITa, muMbaI-4OOOOR (5) sevaMtIlAla vI. jene 20, mahAjana galI, pahele mALe, jhaverI bajAra, muMbaI-400002 (6) zrI nemi-vijJAna-kasUrasUri jJAnamaMdira meIna roDa, gopIpurA, surata. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (VIII) zrInemi-vijJAna-kasUrajJAnamaMdira, surata tathA zrI 108 jaina tIrthadarzana TrasTa-pAlItANA prakAzita graMthonI yAdI graMthanuM nAma bhASA prakAzana-varSa krama 2013 2029 1. abhidhAna ciMtAmaNi koza (caMdrodayaTIkA) prathamavRtti dvitIyAvRtti 2. ahapUjana-pauSTika vidhAna 3. ajita-vinIta svAdhyAya saMgraha 4. ArAmasohAkahA 5. AtmadarpaNa 6. karuNarasa kadaMbaka pAia tathA saMskRta 7. karmaprakRti-bhAga-1 8. karmaprakRti-bhAga-2 e. Glory of Jainism 10. gAgaramAM sAgara 11. caturvizati jina stavavRtti 12. cAlo covIzI juhArIe 13. jinazAsananI kIrtigAthA 14. jinazAsananI kIrtigAthA 15. jinazAsananI balihArI 16. jaina darzana siddhAMto ane paricaya bhAga-1 17. jaina darzana siddhAMto ane paricaya bhAga-2 18. jaina dharma ke mUlatattva - bhAga-1 19. jaina dharma ke mUlatattva - bhAga-2 20. jaina darzananuM tulanAtmaka digdarzana 21. tIrthAdhirAjane caraNe - prathamavRtti 22. tIrthAdhirAjane caraNe - dvitIyAvRtti 23. nitya smaraNikA 24. pacce namaskAra stavavRtti gujarAtI prAkRta gujarAtI 2055 prAkRta-saMskRta 1997 gujarAtI gujarAtI aMgrejI gujarAtI 2054 2013 gujarAtI hiMdI 2054 gujarAtI 2054 gujarAtI gujarAtI 2044 gujarAtI 2044 hiMdI 2044 hiMdI 2044 gujarAtI 2024 gujarAtI 2022 gujarAtI 2024 gujarAtI 2032 saMskRta 2004 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (IX) 25. pAia vijJANa kahA bhAga-1- prathamAvRtti prAkRta prAkRta prAkRta prAkRta dvitIyAvRtti 26. pAia vijJANa kahA bhAga-2-prathamAvRtti dvitIyAvRtti 27. pAia vitrANa gAhA prAkRta-saMskRta gujarAtI sAthe prAkRta-gujarAtI 1982 prAkRta-gujarAtI 1996 prAkRta-gujarAtI 2004 prAkRta-gujarAtI 2019 prAkRta-gujarAtI 2044 prAkRta-gujarAtI 2047 30. prAkRta mArgadarzikA 31. prAkRta vijJAna kathAo bhAga-1 prathamAvRtti gujarAtI 2024 dvitIyAvRtti gujarAtI 2032 32. prAkRta vijJAna kathAo bhAga-2 prathamAvRtti gujarAtI 2014 dvitIyAvRtti gujarAtI 2032 2042 2047 2010 1998 1998 2054 2018 2055 2004 2004 2007 2025 2027 2038 2033 28. prAkRta rUpamAlA 29. prAkRta vijJAna pAThamAlA-prathamAvRtti dvatIyAvRtti tRtIyAvRtti cartuthyAvRtti 33. pratiSThAkalpa-aMjanazalAkAvidhi (jUnI) prathamAvRtti 34. prItinI rIti 35. pistAlIsa AgamanI saMkSipta rUparekhA 36. paMDia dhaNavAlakahA 37. mahopAdhyAya bhAnucaMdra gaNicaritam 38. meru zikhara navarAve 39. vinaya saurabha 40. sacitra sarasvatI prAsAda 41. zrAvaka dharma vidhAna 42. sirijaMbUsAmIriyaM 43. siri vijayacaMdakevalI cariya 44. siri usahaNAhariya 45. siricaMdarAyariya 46. siricaMdarAyacariyuM gurjarAnuvAda 47. sirisahaNAhacariyuM gurjarAnuvAda gujarAtI gujarAtI saMskRta 'saMskRta gujarAtI gujarAtI guja-saMskRta gujarAtI saMskRta saMskRta prAkRta prAkRta gujarAtI gujarAtI 2013 2024 2027 2046 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (X) 2008 saMskRta saMskRta 1996 2023 2052 2052 2054 48. zrIpAlacaritram (saMkSipta) dharmopadeza 49. zrI jina stotra kozaH 50. zrI vItarAga stotrAdi sabhyayaH saMskRta 51. zrI sthaMbhana pArzvanAtha mAhAbhya gujarAtI para. zrI upadyAna tapa mArgadarzikA gujarAtI pa3. zrI 108 jaina tIrtha darzanAvalI guja-aMgrejI 54. zrI 108 jaina tIrtha darzanAvalI guja-hiMdI 55. surata tIrtha vaMdu karoDa gujarAtI pa6 sUrya sahastranAmamAlA saMskRta pa7. sUryapUMja (puMja) gujarAtI 58. saMkhitta taraMgavai kahA (taraMgalolA) 59. saMkSipta prAkRta rUpamAlA prAkRta 60. saMskRta maMdirAMta pravezikA (bIjI buka) 61. hariyAlI saMcaya gujarAtI 62. haima nUtana laghuprakriyA 63. jJAtaputra zramaNa bhagavAna mahAvIra gujarAtI prAptisthAna zrI nemi-vijJAna-kastUrasUri jJAnamaMdira meIna roDa, gopIpurA, surata-1 prAkRta 2053 2000 200pa 2025 2025 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (XI) zrInemi-vijJAna-kastUrasUri graMtha zreNI graMthanuM nAma krama 1. prAkRta vijJAna bALa pothI -1 2. prAkRta vijJAna bALa pothI - 2 3. prAkRta vijJAna bALa pothI - 3 4. prAkRta vijJAna bALa pothI - 4 5. zrI vIza sthAnaka tapa ArAdhanA vidhi 6. zrI vIza sthAnaka tapa (kathAo sahita) 7. zrI vIza sthAnakanI kathAo 8. vaMdu jina covIza 9. bhakti vaibhava 10. prAkRta vijJAna saMkSepa 11. he jIva! jAgIza 12. pratiSThA kalpa- aMjana zalAkA-pratiSThAvidhi (dvitIyAvRtti) 13. dazavaikAlikasUtram (tilakAcAryakRta vRtti). 14. karmaprakRti bhAga-3 15. mauna ekAdazI parva 16. abhidhAna cintAmaNi nAmamAlA vyutpattiratnAkaraTIkA) 17. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-1 - aMga Agama 18. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-2 - aMgabAhya Agamo 19. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-3- Agamika vyAkhyAo 20. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-4 - karma sAhitya-AAgamika prakaraNa 21. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-5 - lAkSaNika sAhitya 22. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-6 - kAvya sAhitya 23. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-7 - kannaDa-tAmila, marAThI 24. jaina sAhityano bRha, itihAsa bhAga-8 - apabhraMza sAhitya 25. jaina sAhityano bRhad itihAsa bhAga-9 - avaziSTa jaina sAhitya Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * RNa svIkAra amo AbhArI chIe paramapUjya AcAryazrI vijayacaMdrodayasUrIzvarajI mahArAja, parama pUjya AcAryazrI vijayaazokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja, parama pUjya AcAryazrI vijayasomacaMdrasUrijI mahArAja tathA anya muni bhaMgavatonA. bhAga-2 'aMgabAhya AgamonA prakAzanamAM Arthika sahayoga ApavA badala zrI vilepArlA zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha enDa cerITIjha, vIlepArlA(pUrva), muMbainA. A prakAzananA Arthika sahayogamAM phALo ApanAra aneka saMsthAo tathA dAtAzrIonA. zrI pArzvanAtha jaina zodha saMsthAna, vArANasInA tathA tenA pUrva niyAmaka DaoN. sAgaramalajI jainanA. gujarAtI AvRtinA mAnad saMpAdako DaoN. nagInabhAI zAha tathA DaoN. ramaNIkabhAI zAhanA. uttama chApakAma mATe lesara ImprezansavALA zrI mayaMka zAha tathA mANibhadra prinTarsavALA zrI kanubhAI bhAvasAra ane suMdara sacitra TAITala DijhAIna mATe kIMga Imeja prA. li. nA DAyarekTara zrI jIvaNabhAI vaDodariyAnA. li. zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTanA TrasTIo. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinAnimAna yaadv| vinApApidikAnanadhAyikArya sudhAmayaH kaH kami nAlAkAlAdevI maciva visAniyata // varSAkA lAvAlA nAma jAnane mAnyavanivi gAvaca nisAnAnimannRpatikATIce satra kA nAlAyeva rUgNAMsamidhA mAdanamA vidyAnAsA najAyamAnarAva saMgamAnaviSyavAna saMvamyAna sAkAra sAmagamAnivivinAgvaliyipA yaSyasi vanitAthamA mAnAnAmApitava nAnAmAthi gAdikAsivA 4viSayayAmajAmA svINayantradhAnivAsana nAzika mAnaDikamAnAnAnAdara niyamaH kArmaNAmiparAvadana yAginIvAnAnmAnepadminA dinirthivasa noniyAnAsu mnH||17dvidyaanaathnthaadinaavnaadvaanvprti zrImati tavAnudina ghAyAyanAmayajJAtra yaunaksAmayI supAkramataJcakramAna // avamAnikavimAnacI mAdAryamaMtra premeAkAnAM zAna ke sAya jhakena nadIpA mamadhi kalAya kA vidyAdAyAmAsa vidyApaya AsAvika priy||42 siTAma dArAya mamamama svAsaniH vidhIyamAmalakSaNAvatArAma pilA kala mAnavAlA nyAyamamA sadanavAsinAnavitArthadAnavidhAko kAnamaMDa liyona svAminitijJapaniyAtiyozrIrAmAyA nADa didyAmivAma diyA minimaNimayAnikhApi mAnisa prakiyAmAsa kA sAyAsada hinAsammakAdyAcArjigrAha zira mnomaalinaa| para jAlasAja Jain Education Internatio Priyate & Personal Use Only. ha ghA anAva khalIla laka prabhaya nAUma AMER rA yaH parADa pudI nAbhi suna ghaTa www.jainelibra yorg Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azAvatApazyadaNAmacanAmikAzikAnazpanivasAdivAsarbhimAyakAdakA mAravadhApayAcizmAvaTIcArikhamAbAdhAmasamAdhinAthamAikAyAdavavaMDAvI sAmagrImacivAlayamAvanAbAeinAnizAkhAsAranAjirakArya pisAmAviAnAmasimAvasyAlAyAmAsayakasamAzAyarazAsdina dAkAtayAnacakApAyAvakAzanAcaNAvadhAnavAyakAyadyAyavAharakata phATikAva napAvala bhAvAnayA iTInAlAkaNayAlayAdavamAnamapivayavinAniyatAudIkoM sanirmacAvilAvAlayanavAlAlAmAyApakhAmAvAdamajasavAsanIyavasmAta jhaMganAyavarahimadajalakhiolisihAnAhAnamanapAtAkATArasama lAlayivakajijAgyAsAmivikasamAdhavanArasuvamAviraMvadyAra gAyanAtanAyanAGigaladhasaMgamAtaviyAyavAcoyanAmasavamayAnamAra lpivdyaaspttaaghaalaavaamiraajdesaavdhaanvivinaasvlihinnyaaypiyaa| mApiAtArAsvasivaninAdhamezmayAnAnAlaarymAvayAcuruporimapitArAtara mAnavAikAganAjJAnayamAvANAdhiaAdinaHzuzcatkAsivAna vaMgamAnazcayAviSayayAmajIsAraDAsAyannAdhAnivasvAmina FFSC mnAbhikamnAnADimAnAnAnAdaranigAsayamAkAgAmiyAjadara nikAyAginAvAnavAnmAnapasinIyatAmAyadAnAvasamAniAyavadhAyanAmaka mAthAsujananadyAnamAravizaNasavidhAnAdhanadhAdigAvanAdavAnAdhAna nayanamanilAmancapaniAkatavAntAdanazcivaTasiTobAsavanayApanAmayanA samayAnazmAmayAsapAkramanacakamAnAuvamAnikarvisAmadhImAvApisa anya amezikAyatIbadyAdenazAnAlAyajhamakalayavikatAitAla kinamaNidAvadhAsAhalAkalApalAvivAdAyAbAmapaJcAturmAsAnA niAdabAvanAmavaNamelAvakhAnAmAvikAyAdhisatavasanujayAmaka gAva yApadAlAyasanamamasvAmividhAyamAnalavaNAvatArAmapisAgasavakA cakramAlA pUnAvAvAsamAmadanApavAmimAvasvadhinAdAvidhakiAkAnamaMDa ikarAgamavAsinimAtiAnAjJayanimAniyAvidhIvAnAdhAyakhakhAlaNyAta nAryanasacAnADUcAmadiyAmivAmAsivasuvAcaujJipaNAnimariNAriNamayAnihAya mAnAganADAnabAmavAsanAmArAmANikiNayAmAsakAkSAdAnaka REETmAyasAhanAsuvamAkAdyAhADiArinAmAnimr Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nimAyAginAdhInaganmA sAdhAsukhananavadyAna nyatramanilImajayanikalavAna jhiyamaamAyamarAjanAtha mApanAsAnAdakhAnAmAzA dakSArakhAnayAmakAna sekasyisAnAmapimAlAmamami vAraMvADiyasanApanapanAyAma mamayAnazmAmayApAka pratyayamadhigAkAryanAgAra nimaNidIpamAlAsA nAdavAvamAnavAmanAvara pApadAvAyamagaMjamamakha lAyavadhAnAnAmAsamabaMda AdadAdhiAdavamAdhAyA~ jivivanasikabhivamasi pAtAladhayAnAspRhAvara kumA'nyaparIvArasamAsadatA kazyAgarUvAminiyamitA sArthanAsavAnAkhAmadiyAnivAsa mAanyAilinamAnahanAI manAvatAnadhisAdhanavAdamAmilA sukhamAyapAhamAcavamAkAAdyAhA palAnunasaknAnAmayAnAmivizavatamA lakagAnilAmayinasanabanAnAdhyama sakhayAnidhimAjAdhakAnadhyamayedImabAra nAsanakAayAninimmAyagAvara masAvAzamAnavamAnA kasammAnajinAnakAdava mulagAvavAdabAjomasevama navidanazaviruddhamanAmajA miDAyagiyAvAcakaminimA banazyiyayubamAnavAnamAlikanyA yaghAdhidhilaTAyanisafarmkAni navanAmikamAipauvAta kaviAcanamAmimA vabhizcaryadihinAmA syakazAmiDiyAyanane mikameDalAuDazizi saasmyaavnniyaavdhmdh||4y manaugAvAmamitAkatanaM 3 nAmAyAvadinatAkacAnAsAnA nalAgArAcanAnilakinadhizA kAtinAmivAna mAvayavAvaMTAmaciyAvayati sAkasamAsAdayAvayavayogamA dAbAmAmudInAraNAnalA nikAjAvivamAnApana parAjAveMsujAtAsanmabhuvanayavivAda vAyumA umajhamAyAdadausarorists BRUNEI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI 108 jaina tIrtha darzana bhavana-samavasaraNa mahAmaMdira - pAlItANA, King-(91)+79-26585596