________________
રાજપ્રશ્નીય
બત્રીસ પ્રકારની નાટ્યકળા પ્રદર્શિત કરવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી (૫૧-૫૫).
પ્રેક્ષામંડપ :
સૂર્યાભદેવે પ્રેક્ષામંડપની રચના કરી અને પૂર્વોક્ત પ્રકારે પ્રેક્ષકોને બેસવા માટેનું સ્થાન, મણિપીઠિકા, સિંહાસન વગેરેનું નિર્માણ કર્યું. ત્યારપછી એક તરફથી રૂપયૌવન સંપન્ન અને નાટકીય ઉપકરણો અને વસ્ત્રાભૂષણોથી સજ્જ ઉત્તરીય વસ્ત્ર પહેરેલ ચિત્ર-વિચિત્ર પટ્ટો વડે શોભતા એકસો આઠ દેવકુમારો અને બીજી બાજુ તિલક વગેરેથી વિભૂષિત, ગળાનાં આભરણો પહેરેલ અને કંચુક ધારણ કરેલ, વિવિધ પ્રકારના મણિ, કનક અને રત્નોના આભૂષણો ધારણ કરેલ, હાસ્ય અને સંલાપ વગેરેમાં કુશળ એવી એકસો આઠ દેવકુમા૨ીઓ આવિર્ભૂત થઈ (૫૬-૫૮). વાઘો :
૩૫
૩
ત્યારપછી સૂર્યાભદેવે નીચે પ્રમાણેના વાઘો તૈયાર કરાવ્યાં—શંખ, શ્રૃંગ, શ્રૃખિકા, ખરમુહી (હિના), પેયા (મતી નાહતા), પિરિ૫િરિકા (ìતિમુવાવનદ્ધ મુદ્ધવાદ્ય), પણવ (તષુપત્ન), પટહ, ભંભા (ઢા), હોરંભા (મહાકા), ભેરી (જ્ઞાતિ વાદ્ય), ઝલ્લરી (ધર્માવનદ્ધા વિસ્તીર્ણવતયાળા), દુંદુભી (મેર્યાારા સંટમુવી રેવાતોઘ), મુરજ (મહાપ્રમાળ મર્વત), મૃદંગ (તપુ મત્ત), નંદી મૃદંગ (ત: સંકીર્ણ: અન્યત્ર વિસ્તૃતો મુરખવિશેષ:), આલિંગ (મુરખ વાદ્યવિશેષ'), કુતૂંબ (ધર્માવનદ્ધપુયે વાવશેષ:), ગોમુખી, મર્દલ (૩મયત: સમ), વીણા, વિપંચી
૧. મહાવીરે આ તરફ કોઈ ધ્યાન ન દેવાનું કારણ બતાવતાં ટીકાકારે લખ્યું છે કે તેઓ પોતે વીતરાગ છે અને નાટ્ય ગૌતમ વગેરે શ્રમણોના સ્વાધ્યાયમાં વિઘ્નકા૨ક છે (સૂત્ર ૫૫ ટીકા).
૨. પ્રેક્ષાગૃહના વર્ણન માટે જુઓ—જીવાજીવાભિગમ, ૩ પૃ. ૧૪૬ અ.
૩. આને ડાબા હાથમાં પકડી જમણા હાથથી વગાડવામાં આવે છે, શાર્રધર, સંગીતરત્નાકર ૬,
૧૨૩૭.
૪. મંગળ અને વિજયસૂચક હોય છે તથા દેવાલયોમાં વગાડવામાં આવે છે, એજન,
૧૧૪૬.
૫. ગોપુચ્છાકૃતિ મૃદંગ જે એક છેડે પહોળું અને બીજા છેડે સાંકડું હોય છે—વાસુદેવશરણ અગ્રવાલ, હર્ષચરિત, પૃ. ૬૭.
૬. જુઓ—સંગીતરત્નાક૨, ૧૦૩૪ વગેરે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
