________________
ઔપપાતિક
પ્રવેશ કરવો મુશ્કેલ હતો. આ નગરી વક્ર પ્રાકાર (કિલ્લા) વડે ધેરાયેલ, કપિશીર્ષકો (કાંગરાં) વડે શોભતી તથા અટ્ટાલિકા (અટારી), ચિરકા (ઘર અને પ્રાકારની વચ્ચે હાથી વગેરેને જવાનો માર્ગ), દ્વાર, ગોપુર અને તોરણોથી મંડિત હતી. ગોપુરના અર્ગલ (આગળા) અને ઇન્દ્રકીલ (એક પ્રકારના ખીલા) કુશળ શિલ્પીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ હતા. અહીંની બજારોમાં વ્યાપારીઓ અને કારીગરો પોતપોતાનો માલ વેચતા. ચંપા નગરીના રાજમાર્ગો સુંદર હતા અને હાથી, ઘોડા, રથ અને પાલખીઓની અવરજવરથી ભરેલા રહેતા (સૂત્ર ૧).
ચંપાની ઉત્તર-પૂર્વ દિશામાં (ઇશાન ખૂણામાં) પુરાતન અને પ્રસિદ્ધ પૂર્ણભદ્ર નામે એક ચૈત્ય હતું. આ ચૈત્ય વેદી, છત્ર, ધ્વજા અને ઘંટાઓ વડે સુશોભિત હતું. રુંવાટીમાંથી બનાવેલી સાવરણી વડે તેને વાળવામાં આવતું, ભોંય છાણથી લીંપવામાં આવતી અને દીવાલો ખડી માટીથી ધોળવામાં આવતી. ગોશીર્ષ અને રક્તચંદનના પાંચેય આંગળીઓના થાપા ત્યાં પાડવામાં આવેલા. દ્વાર પર ચંદનકળશ રાખવામાં આવેલા હતા, તોરણો બાંધવામાં આવેલા હતા અને પુષ્પમાળાઓ લટકી રહી હતી. આ ચૈત્ય વિવિધ રંગોના પુષ્પો, ગુંદુક્ક (સુગંધી પદાર્થો), તુરુ (લોબાન) અને ગંધગુટિકાઓની સુગંધથી મહેકતું હતું. નટો, નર્તકો વગેરે અહીં પોતાનો ખેલ બતાવતા અને ભક્ત લોકો પોતાની મનોકામનાની સિદ્ધિ માટે ચંદન વગેરેથી પૂજા-અર્ચના કર્યા કરતા(૨).
આ ચૈત્ય એક વનખંડ વડે ઘેરાયેલ હતું, જેમાં અનેક પ્રકારનાં વૃક્ષો ઉગેલાં હતાં. વૃક્ષો પત્ર, પુષ્પ અને ફળો વડે આચ્છાદિત હતાં, તેમના પર વિવિધ પક્ષીઓ ક્રીડા કરતા હતા. આ વૃક્ષો જાતજાતની વેલીઓ વડે ઘેરાયેલા હતાં. અહીં રથ વગેરે વાહનો ઊભા રાખવામાં આવતાં (૩).
ચંપા નગરીમાં ભંભસાર નો પુત્ર રાજા કૂણિક રાજ્ય કરતો હતો. તે રાજા કુલીન, રાજલક્ષણોથી સંપન્ન, રાજ્યાભિષિક્ત, વિપુલ ભવનો, શયનો, આસનો, યાનો, વાહનો, સોનું, ચાંદી, દાસીઓ, કોષ, કોષાગાર અને આયુધાગારનો અધિપતિ હતો (૬).
૧. તુરુબ્જો યવનરેશન:-હેમચન્દ્ર, અભિધાનચિંતામણિ (૩-૩૧૨).
૨. ભંભસાર અથવા ભિભિસાર (બિંબિસાર) શ્રેણિકનું જ બીજું નામ છે. એક દંતકથા અનુસાર એક વાર કુશાગ્રપુર (રાજગૃહ)માં આગ લાગી ત્યારે રાજા પ્રસેનજિત અને તેના બધા રાજકુમારો મહેલ છોડી ભાગી છૂટ્યા. ભાગતી વખતે કોઈએ ઘોડો લઈ લીધો, કોઈએ રત્નો અને કોઈએ મણિ-માણેક, પરંતુ શ્રેણિક એક ભંભા (ઢોલ) ઉપાડીને ભાગ્યો. પ્રસેનજિતે પૂછ્યું તો શ્રેણિકે જવાબ દીધો કે ભંભા રાજાના વિજયનું ચિહ્ન છે, એટલા માટે તેણે ભંભા લીધેલ છે. ત્યારથી
અં.આ. - ૩
મ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
