________________
જીવાજીવાભિગમ
૬૩
નથી, દ્વારની બંને બાજુ ભિત્તિગુલિકા (ચોકી) અને ગોમાણસિય (બેઠકો) બનાવેલ છે. આ દ્વાર વિવિધ રત્નોથી ખચિત શાલભંજિકાઓ વડે શોભિત છે. દ્વારની ઉ૫૨ નીચે ફૂટ (કમાન), ઉત્સેધ (શિખર), ઉલ્લોક (છત), ભૌમ (ભોંય), પક્ષ (પાંખ), પક્ષબાહ (પાંખની બાજુ), વંશ (ધારણ), વંશકવેલ્લુય (નેવાં), પટ્ટિયા (પાટિયા), અવઘાટિની (છાજલી) અને ઉપરીપુંછની (ટટ્ટી) નજરે પડે છે. દ્વાર ઉપર અનેક તિલક અને અર્ધચંદ્રક બન્યાં છે અને મણિઓની માળાઓ ટીંગાડેલી છે. બંને બાજુ ચંદનકળશ રાખવામાં આવ્યા છે. તેમાં સુગંધિત જળ ભર્યું છે અને લાલ દોરા બાંધેલા છે. બંને તરફ બે બે નાગદંત (ખીલા) લગાવેલા છે જેમાં નાની નાની ઘંટડીઓ અને માળાઓ લટકી રહી છે. એક નાગદંત ઉપર અનેક નાગદંત છે. તેના પર સિક્કક (શીકાં) લટકી રહ્યાં છે અને આ સિક્કકોમાં ધૂપઘટિકાઓ રાખવામાં આવી છે જેમાં અગર વગેરે પદાર્થો મહેકી રહ્યા છે. દ્વારની બંને બાજુ બે બે શાલભંજિકાઓ છે, તે રંગબેરંગી વસ્ત્રો અને માળાઓ પહેરેલી છે, તેમનો મધ્ય ભાગ મુષ્ટિગ્રાહ્ય છે. તેઓ પીન પયોધરવાળી છે અને તેમના કેશ કાળા છે. તેઓ પોતાના જમણા હાથ વડે અશોક વૃક્ષની ડાળી પકડી કટાક્ષપાત કરી રહી છે, એકબીજાને એવી રીતે જોઈ રહી છે કે જાણે ખિજાઈ રહી હોય. દ્વારની બંને બાજુ જાલકટક(જાળીઓ) છે અને ઘંટો લટકી રહ્યા છે. . બંને બાજુની બેઠકોમાં વનપંક્તિઓ છે જેમાં વિવિધ વૃક્ષો ઉગેલાં છે (૧૨૯)૧.
વિજયદ્વારની બંને બાજુ બે પ્રકંઠક (આસન) છે અને ઉપર પ્રાસાદાવતંસક નામે પ્રાસાદ બનેલા છે. આ પ્રાસાદોમાં મણિપીઠિકાઓ બિછાવેલી છે જે સિંહાસનોથી શોભાયમાન છે. આ સિંહાસનો ચક્કલ, સિંહ, પાદ, પાદપીઠ, ગાત્ર અને સંધિઓથી યુક્ત તથા ઈહામૃગ, વૃષભ વગેરેના ચિત્રોથી શોભિત છે. સિંહાસનોની આગળ પગ રાખવા માટે પાદપીઠ છે જે મસૂરગ (મુલાયમ ગાદી) અને અત્યંત કોમળ સિંહકેશર (એક પ્રકારનું વસ્ત્ર)થી શોભે છે. તેમની ઉપર રજસ્રાણ બિછાવેલ છે અને પછી તેના પર દૂકુલ બિછાવવામાં આવેલ છે. સિંહાસનો શ્વેત વર્ણના વિજયદૂષ્યથી આચ્છાદિત છે. તેમની વચ્ચોવચ અંકુશ (ખીલી) લાગેલ છે જેના પર મોતીઓની એક મોટી માળા લટકી રહી છે અને આ માળાની ચારે બાજુ ચાર માળાઓ છે. પ્રાસાદાવતંસક અષ્ટમંગલ વગેરે વડે શોભિત છે (૧૩૦)૨.
૧. આ જ વર્ણન રાજપસેણઈયસૂત્ર (૯૮-૧૦૪)માં છે.
૨. રાયપસેણઈય (૪૨-૪૩)માં પણ આ જ વર્ણન છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
