Setubandha

Author(s): Krishnakant Handiqui
Publisher: Prakrit Text Society Ahmedabad

Page 638

145
NOTES - CANTO XI मात्रेण दत्तः संमुखीकृतः, जनकसुताभिमुखेन हृदयेन जनितोत्कण्ठः विहितवैवश्यः तस्य मुखनिवहो निजान्तःपुरमुखेषु उल्ललेति नावतिष्ठते.
14. K and Kula read ņīsāsam for samtāvam (R).
R says गमयति प्रतारयति. MY says अगमयत् कथंचिदनयदित्यर्थः. Kula is mostly corrupt, but SC reproduces him in the initial portion of its gloss on the verse -- यावदन्येन मुखेन ummacchlam ईर्षोद्विग्नं विलासिनीसाथ हसन् गमयत्यभिव्यथं करोति । यद्वा सानुरागं पश्यत्यर्थात् रावणः. Others read ummaccharam, i.e. उन्मत्सरम्. sc says ummacchiaशब्दः क्रोधे तज्जन्योद्विग्नतायामेव देशी.
K says उन्मत्सरम् उद्भूतमत्सरं विलासिनीजनमन्येन केनचिन्मुखेन हसन् रावणो यावत् गमयति यत् किश्चिदुक्त्वा यापयति, तावत् तस्यान्यत् मुखं शोकेन दुर्मनो दुःखितं, दुःसहनिश्वासमभूत् । दाक्षिण्येन प्रणयिनीः विनोदयितुकामो हसन् अन्यतमेन मुखेन यावत् आभाषते तावदन्यत् मुखं उत्कण्ठया विषण्णं दीर्घनिश्वासं च बभूवेत्यर्थः.
____ 15. K and MY read अवधीरण for avaharana = अवधारण (R and Kula): K reads शून्य for ana (R and Kula)
K says प्रियाणामुपालम्भनिपुणेन हसितेनानुविद्धं युक्तं, सीतालाभस्यावधीरणमवज्ञारूपं सीता तव वशं न यास्यतीति विसंवादम् , आनुकूल्य संवादः, विसंवादं प्रतिकूलवचनं शून्यदत्तहृदयो रावणः शृणोति स्म। केवलमशृणोदेव, स्फुटं न लक्षयति स्म शून्यहृदयत्वात्.
MY says अवाप्तसकलत्रैलोक्यवर्तियुवतिरत्नस्यापि ते मानुषीलाभोऽपूर्वः. प्रार्थनीय एवेत्येवं परिहासानुगतं, सीतालाभस्याप्रार्थनीयत्वेन अवज्ञानात् यो विसंवादः स्वाभिप्रायविरुद्धवचनं तदित्यर्थः. Kula explains विसंवाद as अन्यथाभाव. R says सीताया लम्भस्य प्राप्तेरवधारणम् अनेनोपायेन सीतालाभ इति निश्चयस्तस्य विसंवादमन्यथाकरणं साध्वी सीता कथमनेन लब्धव्येत्यादिवचनरूपम्, s...19