Book Title: Nyaya Siddhanta Muktavali Part 1
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008881/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namo titthassa Namo tyu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa anekAntavAda pradarzaka, vizvavatsala, zramaNasaMghanetA, niSkAraNabaMdhu, paramapavitra devAdhideva zramaNa bhagavAna mahAvIre sthApela jinazAsanamAMthI ja te te nayone laIne astitva pAmelI anekAMtavAda janAdarzana . boddhadarzana vedAntadarzanA cAvakadarzana sAMkhyadarzana nyAyadarzana vaizeSikadarzana vizvanAtha paMcAnana kutA kArikAvalisahitI nyAya sikolI mulAvelI gujarAtI vivecana sahita vivecanakAra paM. candrazekharavijyajI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaI zuoMkAra sUri bhaMDAra - vAdaQesmara rajA jJAna leTe bhandai cho Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa nyAyasiddhAntamukatAvalI bhAga : 1 vivecanAra paM. candrazekharavijayajI 350 kmala prakAzana TrasTa | || | | | | ||| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 phona : 25355823, 25356033 vivecanakAra paricaya siddhAntamahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vineya paM. zrI candrazekharavijyajI AvRtti H prathama saMskaraNa : nakala : 1000 vi.saM. 2063 tA. 5-11-2006 mUlya rUA. 100/ TAIpaseTiMga : arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, khADiyA, amadAvAda. mudraka : bhagavatI ophaseTa bAraDolapurA, amadAvAda Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CMock_ kkxxxxxxMkkkkkkkkkk% umaLakAbharyA haiye ame svIkArIe chIe ApanuM snehabharyuM saujanya. kamala prakAzana TrasTa taraphathI pragaTa thatAM zAstra graMtho ke tenA vivecanomAM ApanA zrIsaMghe jJAnakhAtAnI rakama ApI lAbha lIdho te badala khUba khUba dhanyavAda. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai saujanya che pa.pU. jinasuMdaravijayajI ma.sA.nI preraNAthI te zrI ghATakopara jaina zve. mU.pU. tapagaccha saMgha navaroja krosa lena, ghATakopara (vesTa), muMbaI-400 086. GAR 0 00000000000000 Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K wa Jig Stdxd6d%****** 1. ra . 44 46 54 papa rAjAnarUpaNa................ upodaghAta samAptapunarAva... maMgalavAda IzvarakatRtvavAda...... padArtha-nirUpaNa. zaktivAda........... dravya-nirUpaNa.. tamovAda .... guNa-nirUpaNa. 10. jAtinirUpaNa ........................... 11. vizeSa-nirUpaNa .... 12. samavAya-nirUpaNa... 13. abhAva-nirUpaNa. 14. sAdharma-nirUpaNa............... pRthvI-nirUpaNa .. 16. jala-nirUpaNa..... tejasa-nirUpaNa....... .... vAyu-nirUpaNa.... ............... AkAza-nirUpaNa. 20. kALa-nirUpaNa.... 21. dinirUpaNa... ... 22. Atma-nirUpaNa...... 23. mana-AtmavAda...... ........ 24. sAMkhyamata-nirUpaNa ane khaMDana................ 25. buddhi-nirUpaNa.... 26. pratyakSa-nirUpaNa.. 27. alaukika-saMnikarSa................... ... ..25 Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai 15. * 114 ........ 136 17. tawta'' **** 146 18. .......... 153 *. 158 ***** 162 : *. 167 ........... 168 ..... 175 ..... 203 *. 213 * 222 ....... 261 l 9 nyAyasiddhAntayktAvalI bhAga-10 (285) EY Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joDAo.... joDAo... joDAo.. satsaMganI ane saMskaraNanI sAthosAtha samyagajJAna ApatI ajoDa saMsthA eTale. zeThazrI kAMtilAla lalubhAI jhaverI saMskRti pracAraka TrasTa saMcAlita pU. AcAryadeva zrImavijaya premasUrIzvarajI sarakRta pAThazALA preraNAmUrti pa.pU. paMnyAsazrI candrazekharavijayajI ma.sAheba tathA pU. sAdhvI zrI mahAnaMdAzrIjInA svargIya mAtuzrI subhadrAbena kAMtilAla pratApazI ha. praphullabhAI preraNAdAtA pa.pU. paMnyAsazrI candrazekharavijayajI ma.sAheba saMyojaka: pU. munizrI jitarakSitavijayajI ma.sAheba [ saMskRta pAThazALAnI keTalIka viziSTatAo :) 03 ke 5 varSano korSa0 rahevAnuM ane jamavAnuM niHzulka prakaraNa-bhASyakarmagraMtha-saMskRta-prAkRtAdino abhyAsa 0 aMgrejI-saMgIta-nAmuM-komyuTarapUjanAdino korsa * vividha prakAranI skolarazIpa ane InAmo 0 mumukSu AtmAone saMyamanI viziSTa tAlIma 0 abhyAsa pUrNa thayA bAda sArI pAThazALAmAM goThavavA prayatna tA.ka. A saMsthAmAM dAna ApavAnI bhAvanAvALA puNayazALIoe nIcenA saranAme saMparka karavo. saMparka sthaLa: premasUrIzvarajI sarakRta pAThazALA tapovana saMskArapITha, mu. amIyApura, po. sughaDa, | ji. gAMdhInagara-382424. phona : (079) 23289738, 23276901-902 lalitabhAIno mobAIla naM. : 94260 60093 rAjubhAIno mobAIla naM. : 94265 05882 : pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone, paMDitavaryone paricitomAMthI vidyArthIone mokalavAnI preraNA karavA vinaMtI che. tapovana padhAro to avazya saMskRta pAThazALAnI mulAkAta levAnuM cUkazo nahi. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. pAda paM. pravarazrI candrazekharavijayajI ma.sAhebanA ciMtanothI bharapUra mustita mAsika saMpAdaka : guNavaMta zAha sahasaMpAdaka : bhadreza zAha mAsikanA grAhaka banavAthI ApazrIne pUjyazrInA parokSa satsaMgano lAbha maLaze. 72 varSanA anubhavono nicoDa maLaze. dharma-saMskRti-rASTra rakSAnA upAyo jANavA maLaze. thoDAmAM ghaNu jANavAnuM maLaze. trivArSika lavAjama mAtra rUA.150/ trivArSika lavAjama mAtra 31.940/ trivArSika lavAjama mAtra rUA.150/ lavAjama bharavAnuM sthaLa : kamala prakAzana TrasTa jI.pra. saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, rilIpha roDa, amadAvAda. phona H 25355823 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramo bhAtAso ! mo pitAmo! tabhAro lA'vAyo Gthya zikSA sAthe susaMsTAra meNave tevU tabhe chamcho cho ? dha'pAzamA tabhArI sevA re tevu tame chamcho cho? vaDilono vinayI ane tevu tame chamcho cho ? heva sane guruno upAsa: mane tevu tame chamcho cho? pinazAsanano sAyo zrAva bhane tevU tabhe chamcho cho? bhane tabhArA dharano TuNaTIpaSTha ane tevU tame chamcho cho? 'to, tene traNa varSa mATe tapovanamAM praveza Apavo ja rahyo. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca saMskAra sAthe ucca zikSaNanA sopAna sara karavAnA lakSane varelA tipovanamAM bhaNatA bALako atithione namonamaH kare che. roja navakArazI kare che. ...roja aSTaprakArI jinapUjA kare che. .. roja rAtribhojanano tyAga kare che. ...roja guruvaMdana kare che. ...roja navI navI vArtAo sAMbhaLe che. ..roja kumArapALa rAjAnI Arati utAre che. ...roja navI navI vaMdanAo gAya che. ...roja navA stavananA rAga zIkhe che. ...komyuTara zIkhe che ...karATe zIkhe che.. ...skeTIMga zIkhe che ...yogAsana zIkhe che... ...saMgItakaLA zIkhe che... nRtyakaLA zIkhe che... ...lalItakaLA zIkhe che ...citrakaLA zIkhe che.. ...vakatRtvakaLA zIkhe che ...abhinayakaLA zIkhe che... ..aMgrejImAM speech ApatAM paNa zIkhe che... mAtApitAnA sevaka bane che. prabhunA bhakta bane che. garIbonA belI bane che. prANIonA mitra bane che. zaktimAna banavA sAthe guNavAna bane che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajasses 2222222222222525951, - koosowowstawcostosotasutustastaserowarstwows.cbsrechos de cadascosto Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ( upodaghAta dareka bhAratIya darzananuM adhyayana karavA mATe nyAyazAstranuM jJAna atyaMta jarUrI che. che. jeTaluM nyAyazAstranuM jJAna sAruM teTalo jaldIthI bIjA zAstromAM praveza thaI zake. nyAyazAstra eTale vastutaH buddhine tIkSNa banAvanAruM zAstra. te nyAyazAstra be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che : koI eka viSaya laIne zuddha | jijJAsAbhAvathI vidvAn puruSo je zAstracarcA kare tene "vAda kahevAya ane pote vijaya meLavavAnI IcchAthI je zAstranI carcA kare te jalpa (vivAda) kahevAya. nyAyazAstrano ghaNo moTo bhAga A vAda ane jalpamAM rokAyela che. arthAt | vAdI-prativAdIe kevI rIte potapotAnA pakSanuM pratipAdana karavuM, sAmApakSanI truTio zodhIne tene nirbaLa banAvavo, sAmAne kevI rIte phasAvI devo vagere dAvapeco ramavAnI rIto A vibhAgamAM ajamAvelI che. bAkI rahelo ghaNo thoDo bhAga dehabhinna | AtmAnI sattA ane tenA sAdhanonuM pratipAdana karavAmAM rokAyelo che. eTale eno artha e thayo ke nyAyazAstramAMno prathama moTo vibhAga te | 'sAdhanavibhAga' che ane bIjo nAno vibhAga te "sAdhyavibhAga' che. dehabhinna AtmA | e "sAdhya che ane tenI siddhi mATenA vAda, jalpa vagere tenA sAdhana che. nyAyanI vyAkhyA karatAM vAtsyAyane kahyuM che ke, "pramAH arthaparIkSavi cAyaH | eTale ke pramANa ane tarkathI siddhAntanI parIkSA-rakSA karavI te nyAyanuM kArya che. bIjAothI toDI pADavAmAM AvatA potAnA siddhAntonI rakSA karavA mATe jalpa, vitaMDA | vagerenI yojanA karavAmAM AvI che. nAnA choDanI rakSA jema kAMTAnI vADathI thAya che tema svasiddhAntonI rakSA jalpa, vitaMDA vagerethI thAya. nyAya traNa vibhAgamAM vaheMcAyela che : (1) prAcIna nyAya ke je jaina ane | bauddhadharmanI pratiSThA pUrveno che. (2) madhya nyAya ke je jaina ane bauddhadharmanA yauvana kALano che. (3) navya nyAya ke je bauddhadharmanA patana ane brAhmaNa-dharmanA punarutthAna | kALano kahevAya che. athavA ema paNa kahI zakAya ke jemAM mULa sUtro hoya ane te sUtro upara | bhASyavArtika, tAtparya, TIkA Adi hoya te prAcIna nyAya kahevAya che. jemAM A badhuM vuiM nyAyasiddhAnaputAvelI bhAga-1 C Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ th w ech a dondoadowsbastesc doadowosowassasaxdowdawdawdoosoo na hoya, arthAta prAcIna sUtrapaddhatinI upekSA karIne svataMtrarUpe granthanirmANa karavAmAM | AvyuM hoya te navya nyAya kahevAya che. upaniSadUkALamAM RSi-munio AtmAnA astitvanI pratiSThA karavA ghaNo | uhApoha karatA. e arasAmAM sAdhya evA AtmAnI siddhi mATenA zaMkA-samAdhAnavALA vAyagranthono udaya thayo. ethI e nyAyagranthone sAdhyapradhAna nyAyazAstra kahevAya che. paraMtu jayArathI AtmA aMgenI vicAraNA paNa pratipakSarUpa banIne vAda-vivAdamAM | pariNamavA lAgI, jaya-parAjayanI bhAvanAothI kalaMkita thavA lAgI tyArathI navA | zAstronI racanA navA rUpamAM thavA lAgI. have paMcAvayava vAkya, hetvAbhAsa, jAti, | |nigrahasthAna vagerenuM pratipAdana nyAyagranthomAM thavA lAgyuM. thoDA ja samayamAM | nyAyazAstra AtmatattvanA vivecanathI kyAMya dUra jaIne, sAdhyane kyAMya choDIne vAda-| vivAdanI kaLAne nirUpavAmAM, arthAt sAdhanane mukhya banAvavAmAM pradhAna banyuM. AthI | ja A nyAyazAstro "sAdhanapradhAna' nyAyazAstra kahevAya che. Ama nyAyazAstra zarUAtamAM je AtmAnA nirUpaNanA kAraNe sAdhyapradhAna hatuM te | kALakrame vAdavivAdanA nirUpaNamAM pariNamI sAdhanapradhAna banyuM. A bheda be ya zAstramAM | kahelI nyAyapadanI vyAkhyAthI paNa spaSTa thaI jAya che. prAcIna sAdhyapradhAna nyAyagranthamAM | mAvIfkSI cAthavidyA' kahela che, arthAt prameyarUpa AtmAnuM anveSaNa kare te | | nyAyavidyA kahevAya. jyAre pAchaLathI racAyelA nyAyazAstramAM nyAyanI vyAkhyA karatAM, | kahyuM che ke, "pramAd: WparIkSA cAle.' A vyAkhyAmAM prameya AtmAne gauNa banAvI | tenA sAdhanarUpa pramANa Adine mukhya banAvavAmAM AvyA che. | prAcIna nyAya : prAcIna nyAyanA nirmAtA medhAtithi gautama hatA, jeo mithilA nagarI pAse janmyA hatA. jyAre e ja prAcIna nyAyane sArI rIte pariSkRta karanAra | akSapAda hatA ke je prabhAsapATaNamAM rahyA hatA. keTalAka gautama ane akSapAdane eka | ja mAne che te barAbara nathI, temaja medhAtithi ane gautamane judA mAne che te paNa | barAbara nathI, kemake "medhAtithi pote ja gautama gotranA hoIne "medhAtithi gautama kahevAya che. prAcIna nyAyanA AdyapraNetA medhAtithi gautama hatA ane temano sauthI prathama | grantha nyAyasUtra che ke je atyAre paNa upalabdha che. tyArapachI te sUtra upara vAtsAyananuM nyAya bhASya ane tenI upara udyotakaranuM nyAyavArtika; vArtika upara vAcaspati mizranI | nyAyavArtikatAtparya TIkA, te TIkA upara udayanAcAryanI nyAyavArtika-tAtparya parizuddhi, ETV nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (2) Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | TIkA vagere graMtho racAyA che. A badhA ya gratho prAcIna nyAyanA kahevAya che. madhyanyAya : prAcIna nyAya ane navya nyAyanI racanAkALanI vaccenA kALamAM khAsa | karIne jaina ane bauddha dArzanikoe je nyAyagranthonI racanA karI te madhyanyAya kahevAya che, jemAM mukhyatve jainomAM siddhasenadivAkarasUri tathA bauddhomAM AcArya dinAga e be | madhyanyAyanA pravartaka kahevAya che. - navya nyAya : bauddhadharmanA patana pachI bAramI sadImAM racAyelA nyAyagrantho nabanyAyanA kahevAya che jenA AdyapraNetA gaMgeza upAdhyAya che. A nyAyamAM ja mAtra avacchedaka nI bhASA jovA maLe che. pUrve kahyA mujaba ahIM sUtra AdinuM avalaMbana levAmAM AvyuM nathI. navya nyAyanA granthomAM mukhya grantha gaMgeza upAdhyAya racita tattvaciMtAmaNi gaNAya ThA che, jenA upara vardhamAna upAdhyAyanI tattvaciMtAmaNI prakAza TIkA, raghunAtha ziromaNinI | dIdhiti, jagadIzanI jAgadIzI, gadAdharanI gAdAdharI vagere TIkA-praTIkAo racAyelI maLe che. tAtparya e che ke jemAM prameya evA AtmArUpa sAdhyane anulakSIne sUtrAdinI racanApUrvaka pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya tene sAdhyapratipAdaka prAcIna nyAya kahevAya ane jemAM pramANa Adi soLa padArtharUpa sAdhanane anulakSIne sUtrAdinI upekSA karavApUrvaka svataMtra zailIe pratipAdana karavAmAM AvyuM hoya te zAstra navya nyAya kahevAya. A hisAbe prastuta muktAvalI grantha ke je vizvanAtha paMcAnanakRta che te nabanyAya kahevAya, kemake ahIM sUtrAdi kramanI upekSA che temaja pramANa Adi sAdhanonI pradhAnatA che. nyAya ane vaizeSika darzana-e bemAM ghaNI samAnatA hovAthI emane samAnataMtra kahevAmAM Ave che. ethI ja nyAyagranthamAM vaizeSika darzananI mAnyatAono paNa pradhAnapaNe nirdeza jovAmAM Ave che. nyAyadaSTie pramANAdi soLa padArtho che, jyAre vaizeSika dRSTie dravyAdi cha padArtho che. nyAyanA pradhAna granthomAM pramANa Adi soLa padArthonuM pratipAdana mukhya hoya che, jyAre vaizeSikapradhAna nyAyagranthomAM dravyAdi cha padArthonuM pratipAdana mukhya hoya che. A hisAbe prastuta muktAvalI vaizeSikapradhAna nyAyagrantha kahevAya, kemake temAM dravyAdi cha padArthonuM pratipAdana mukhya che. vizvanAtha paMcAnane kArikAvalI nAmano 168 zlokano grantha racyo che. tenI upara che 999 nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 gIrI gayA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ httstaatsdosexxsxowboswwwswastetoscowowcasewoon | nac5 temaNe ja (svopajJa) muktAvalI nAmanI TIkA racI che. ane te samagra muktAvalI upara dinakarI nAmanI TIkA che je dinakara bhaTTe racelI che. te muktAvalI temaja dinakarI upara | (pratyakSAdi cAra khaMDa sudhI) rAmarudra bhaTTAcAryanI rAmarudrI nAmanI TIkA che. nyAya prakAra | mukhya granthakartA | mukhya grantha | grantharacanA 1. prAcIna nyAya medhAtithi gautama | nyAyasUtra | sUtrAdi kramapUrvaka | ati jUnA pravartaka akSapAda | 2. madhya nyAya jaina : siddhasenadivAkarasUri | nyAyAvatAra mizra bauddha : AcArya dinAga | pramANasamuccaya 3.navya nyAya gaMgeza upAdhyAya tattvaciMtAmaNi | sUtrAdi kramathI svataMtra samaya : prAcIna nyAya : prameyAtmapradhAna sAdhyapradhAna yuga madhya nyAya : madhya yuga navya nyAya : pramANa, jalpAdipradhAna sAdhanapradhAna yuga nyAya - vaizeSika darzanamAM mukhya bheda nyAya vizeSika 1. anumAnataH zAkhA fmanam | 1. minnam 2. mAtA: pramAWIKI 2. vevA pramANam | 3. pratyakSAdi catuH pramANAni / 3. pratyakSAnumAne te pramANe che 4. pramAdri pozapAtha: 4. driya parpothI 5. pivarAvavAnI ! pa. pInupAvavani ! li. gurupAdapamaraNa paM. candrazekharavijaya ba nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 () EYES Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Showstosteobwowboscos bara" dakokkkkkkko muktAvalI : cUDAmaNIkRtavidhurvalayIkRtavAsukiH / bhavo bhavatu bhavyAya lIlAtANDavapaNDitaH // 1 // TippaNa : kAvyanA aneka doSomAM samAptapunarAttatva nAmaka doSa Ave che. kriyApadArthanI sAthe anvaya thavAthI jenI AkAMkSA zAMta thaI che te vizeSyavAcaka padanuM anya vizeSaNanI sAthe anvaya karavA pharIthI je anusaMdhAna=joDANa thAya che tene samAptapunarAttatva' kAvyadoSa kahevAya che. kriyAnvayena zAntAkAGkSasya vizeSyavAcakapadasya vizeSaNAntarAnvayArthaM | punaranusandhAnaM samAptapunarAttattvaM nAma kAvyadoSaH / A ja doSa prastutamAM paNa saMbhave che. nava vizeSyapada sAthe bhavatu kriyAno anvaya| thaI jatAM jijJAsA-AkAMkSA pUrNa thAya che. tyAra bAda maMgalakAra strInItADavAhita e vizeSaNanI upasthiti kare che. A vizeSaNano anvaya bhava vizeSya sAthe karavo paDe che. A rIte AkAMkSA zAMta thaI gayA bAda anya vizeSaNano ukta vizeSya sAthe anvaya karavo paDato hovAthI samAptapunarAttatva nAmano doSa Ave che. ukta doSano nirAsa A rIte thaI zake ke jo nInjAtAdDavapauieta: padane vizeSyavAcaka banAvIe ane tenA vizeSaNa tarIke mA padano bodha karIe to aMtima pada nItAtAvapatiH no bodha | thatAM enI sAthe koI vizeSaNano anvaya karavAno na hovAthI samAptapunarAttatva doSa Takato nathI. paraMtu A yukti asaMgata gaNAya che, kemake game te padane vizeSya ke vizeSaNa na banAvI zakAya. paraMtu jAtipravRttinimittaka pada ane guNa-kriyA-dravyapravRttinimittaka padamAMthI koIpaNa eka-ema be pada upasthita thatAM hoya tyAre jAtipravRttinimittaka pada hoya te ja vizeSya bane evo niyama che. eTale prastutamAM nInjAtA paEA ti rUti tInatADavAta: evuM pada to guNapravRttinimittaka che, jyAre nava pada jAtipravRttinimittaka che, mATe ahIM mava pada ja vizeSya banI | zake. je pada jyAM pravRtta thAya te pravRttimAM jo jAti nimitta bane to te pada jAtipravRttinimittaka kahevAya. A rIte pravRttimAM jo dravya, guNa ke kriyA nimitta bane to te pada kramazaH dravya, guNa ke kriyApravRttinimittaka kahevAya. mava pada bhava=mahAdevamAM pravRtta thAya che. temAM 'bhava' mAM rahelI sarvatra jAti nimitta bane che. "jo' pada badhI Eksostosascosastostarostascostosowestwestshowcostosowas boscosostosowstosowocowstosowascostosostom vinA ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 : Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kustusseastuchachostbardooddooddoostudos destacados casos bascostoso.com "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai gAyamAM pravRtta thAya che to te pravRttimAM nimittabhUta jota jAti che. jo zabda zotva jAtine laIne thAya che = jo zabdanI pravRttinuM nimitta bova che=o zabda jAtipravRttinimittaka bane che. tevI ja rIte pati padanI amuka manuSyamAM pravRtti thavAmAM te manuSyamAM rahelI | tenI paU = buddhi nimitta bane che mATe te pati pada guNapravRttinimittaka kahevAya. e ja rIte pAraMva pada pacanakriyAne lIdhe che mATe "pAcaka pada kriyApravRttinimittaka che. praznaH ahIM mavati gammAt namatu ti bhava: evI vyutpatti karIne nava pada kriyApravRttinimittaka paNa thaI zake che to pachI mava padane kriyApravRttinimittaka tarIke na letAM jAtipravRttinimittaka tarIke grahaNa karyuM tenuM zuM kAraNa ? uttara : "gopAt : vatnIyasvam !' e nyAyathI koIpaNa padanA yaugika ane rUDha ema be artha thatAM hoya tyAre rUDhArtha baLavAna bane che. tethI ahIM bhava pada zivamAM rUDha che mATe tene jAtipravRttinimittaka pada kahyuM. anyathA jo kriyApravRttinimittaka mitra pada laIe to mava padano artha "kALa' paNa karavo paDe, kAraNa ke jagatane utpanna thavAmAM kALa e paNa kAraNabhUta che. dareka yugamAM Izvara navA bhavano avatAra le che mATe aneka bhava thavAthI temAM rahela mavati e jAti bane che. eTale kalpabhedathI nRsiMhazarIravata ziva-zarIra paNa bhinna hovAthI jAtibAdhaka eka vyaktitvanI zaMkA paNa TaLI jAya che. Ama nava pada jAtipravRttinimittaka banavAthI te mava pada ja vizeSya banI zake. A ApattithI mava pada vizeSyavAcaka banI rahe che ane tethI ukta kAvyadoSa TaLI zakyo nahi eTale have anya upAyathI doSano nirAsa karatAM pahelAM ApaNe doSanuM | vizeSa svarUpa samajI laIe. AkAMkSA be prakAre H (1) utthApya (2) usthita. kriyAnA anvaya bAda uThAvavI | paDatI AkAMkSA utthApya kahevAya. dA.ta. rAmo kacchati pavita: ! ahIM rAma: ti eTaluM thayA pachI tu: rAma: evI AkAMkSA svayameva UThatI nathI paraMtu tene uThAvavI I paDe che mATe te utthApya kahevAya. bIjA prakAranI AkAMkSA svayameva usthita bane che. dA.ta. pitA sthiti caitrI ahIM pitA nacchatti eTaluM thayA pachI paNa vaya pitA e pramANe svayaM AkAMkSA usthita bane che. jyAM utthita AkAMkSA hoya tyAM samAptapunarAttatva doSa na Ave. paraMtu utthApya AkAMkSAmAM ja A doSa Ave che. ahIM paNa ukta zlokamAM nava padanA anusAre , STTTTTTT nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chessbossos dos costososowassasswooshestastwoodowcostawcordoos.com costoscouscoCastosowodustascostosowscorso costosos descontottukawsawowa utthApya AkAMkSA bane che, kemake "mavo bhavatu bhavyAya' evA zAbdabodha pachI zIza ma: evo prazna uThAvavo paDe che. paraMtu vUDAmavidvadhu e bolatAMnI sAthe ja AkAMkSA usthita bane che ke, "mirtha cUDAmAram ? vanayItavIsuviH zimartha?" Ama A padomAM sahaja usthita AkAMkSA rahelI che ane te AkAMkSA nInAtAvafuta: e pada bolatAM ja zAMta thaI jAya che. e be padane laIne samAptapunarAttatva doSa lAgato nathI. A doSa arthAnvaya karavAmAM Avato hovAthI teno zlokAnvaya tnItrAtA:vapafuuta: bhava: mavyAya mavatuM e rIte karavo. muktAvalI : nijanirmitakArikAvalImatisaGkSiptacirantanoktibhiH / vizadIkaravANi kautukAnanu rAjIvadayAvazaMvadaH // 2 // TippaNa : bIjA zlokamAM abhidheya jaNAvatAM kahe che ke pote banAvelI je kArikAvalI, tene kautukathI tathA rAjIva nAmanA ziSya uparanI dayA-kRpAne vaza thaI ciraMtanAcAryonA atisaMkSipta vacanothI vizada-vistRta karuM chuM. pUrva RSionA vacano zabdathI atisaMkSipta che paNa arthathI to ati gauravavALA che. A granthanA nirmANamAM potAnA klezanA abhAvane sUcavavA "autuktanu padanuM upAdAna che ane potAnA granthanA nirmANanuM prayojana jaNAvavA "navaya' ityAdi padanuM upAdAna che. muktAvalI : sadravyA guNagumphitA sukRtinAM satkarmaNAM jJApikA / satsAmAnyavizeSanityamilitA'bhAvaprakarSojjvalA // viSNorvakSasi vizvanAthakRtinA siddhAntamuktAvalI / vinyastA manaso mudaM vitanutAM sadyuktireSA ciram // 3 // TippaNa : viSNunA vakSa:sthaLamAM vizvanAtha paMDita dvArA samarpita karAyelI A siddhAntamuktAvalI paMDita puruSonA mananA AnaMdane vistAro. muktAvalI kevI che ? sarvavyA jemAM dravyAdi padArthonuM nirUpaNa che, arthAta muktAvalI pratipAdyatA saMbaMdhathI dravyAdi padArthavALI che ane temAM guNo paNa gUMthAyelA che. sarva eTale pAMca prakAranA karmanuM paNa vivecana emAM che. tathA sAmAnya, vizeSa ane nityamilita=samavAya Green-nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 () E T Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kodbuscabastostarosta obcascostosowowsstastastestwestwoodostaess astustest saMbaMdhavALI ane abhAvanA prakarSathI uvala evI A muktAvalI che. vaLI siddhAntarUpapaMkti = muktAvalIvALI temaja laghu eTale sArI yukti-prayuktivALI evI A siddhAntamuktAvalI paMDita puruSonA manano AnaMda vistAro. have saMpUrNa zlokane muktAvalI=motInI mALA e pakSamAM lagADIe. vyA-mANijyAdi viziSTa dravyovALI tathA dorIthI gUMthelI ane puNyazALI puruSonA satkarmane jaNAvanArI temaja sAmAnya ane viziSTa e baMne jAtanA motI jemAM haMmezA maLelA hoya che tevI tathA teno mAva = aMdhakAramAM atyaMta ujjavala lAgatI ane jemAM motInI goThavaNa sArA AyojanathI karavAmAM AvI che tevI motInI mALA vizvanAtha paMDita dvArA viSNunA vakSa:sthaLamAM arpita karAyelI lAMbA samaya sudhI sajjananA manane AnaMda Apo. kArikAvalI : nUtanajaladhararucaye gopavadhUTIdukUlacaurAya / tasmai kRSNAya namaH saMsAramahIruhasya bIjAya // 1 // TippaNa : have kArikAvalI granthanI zarUAtamAM maMgalAcaraNa karatAM kRSNane namaskAra kare che. namaskAra=namrabhAva=potAno apakarSa ane parano utkarSa-sUcakabhAva. svApakarSAvadhikaparotkarSAnukUlavyApAra: namaskAraH / tabai nama: MITya ! ahIM yat vinA tat zabda Avela che, enAthI sUcita thAya che ke tat zabda jema pUrvaparAmarzaka che tema prasiddhaparAmarzaka paNa che, arthAt tat zabda prasiddhavAcaka padono parAmarza (bodha) karavA mATe paNa vaparAya che. nUtanananadharava - ahIM navIna meghanA jevI kAMtivALA kRSNa kahyA to te kAMti = zyAmatA bIjA paNa aneka padArthomAM rahelI che. to te sarva padArthone choDIne nUtana jaladharanI upamA ApI te sUcave che ke jema zrIkRSNa navIna jaladharanI jevI kAMtivALA | che tema kRSNane karela namaskAra nUtana jaladharanI mAphaka zIghra phaLadAyaka paNa che. gopavadhUTanavarAya - A padathI kRSNanuM pAmara jana pratye paNa vAtsalya sUcita | thAya che. athavA to : = indriyo, tenuM rakSaNa karanAra gopa: = mana ane tenI vapUTI = strI, eTale ke buddhi, tenA AvaraNane haranAra evA te kRSNane namaskAra thAo. saMsAramahIsTrI vInAya-A padathI jaNAve che ke kRSNa saMsArarUpa vRkSanA bIjarUpa | eTale ke asAdhAraNa kAraNarUpa che. evA te kRSNane namaskAra thAo. SEEEEEE nyAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-1 0 (8) EEEEE Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ the shortestow westostes vastastestuesto maMgalavAda | bdkodkodkodkodkoddkkd5dk muktAvalI : vijavighAtAya kRtaM maGgalaM ziSyazikSAyai granthato nibadhnAti nUtaneti / - muktAvalI : vipnanA vighAta mATe maMgala karavAmAM Ave che. yadyapi vipnavighAtaka | maMgala e bhAvAtmaka vastu che eTale te to AtmAmAM ja thAya che. zabdarUpa maMgala to dravya maMgala che. tenA karavA mAtrathI vipnano nAza thaI na jAya, to pachI granthamAM maMgalane zabdathI bAMdhavAnI zI jarUra ? enA uttararUpe ziSyazikSAvai e pada mUkyuM che. ziSyo paNa granthano AraMbha karatAM | maMgala kare tevo bodha ApavA mATe granthamAM zabdathI maMgala karavAmAM AvyuM che. ccboscosostosowodostosowanowbo - TippaNa: ApaNe upodaghAtamAM joI gayA ke naiyAyiko be prakAranA che : navya ane | prAcIna. "maMgalanuM kArya vipnadhvaMsa che te vicAra navyono che. jyAre "maMgalanuM kArya | samApti che' tevo maMgala ane samApti vacceno kArya-kAraNabhAva prAcIna naiyAyiko mAne che. prastuta grantha navya naiyAyikono che eTale kahyuM ke vipnavighAta mATe maMgala karyuM che. tenI paMkti vividhAtAya te mam' e che. ahIM padane anulakSIne ApaNe upasarganA svarUpano kAMIka vicAra karIe. upasarga be prakAranA che : vAcaka ane ghAtaka. vAcaka upasarga tene kahevAya ke je dhAtunA ja koIpaNa arthano bodhaka bane. arthAt | dhAtunA aneka arthamAMthI eka arthane pragaTa kare, bIjA arthone tirohita rAkhe. vAcaka upasarganuM ATaluM ja kArya che. teno potAno koI svataMtra artha nathI. jayAre dyotaka upasargamAM to upasargano potAno amuka artha hoya che. eTale jyAre ghAtaka upasarga Ave tyAre ema kahevAya ke upasarga dhAtunA artha upara upasarga kare che ane teno artha pheravI nAMkhe che : spaSTa kare che vagere... dA.ta. ama dhAtuno artha "gamanakriyA che, paNa tenI sAthe manu upasarga joDavAmAM Ave to "pAchaLa javuM : "anusaravuM' tevo artha thaI jAya. prad dhAtu grahaNArthaka che, paNa vi pUrvaka prad dhAtu vigrahArthaka banI jAya che. e ja rIte saMgraha, anugraha, nigraha | vagere sthAne upasargo dhAtunA arthamAM viziSTatA lAve che. prastuta mAM vi upasarga ghAtaka tarIke che, arthAt te vAta padanA arthane prakAzita asts acouscouscouscouscouscabadbaccoast was boscostoborticos vaEEEEE nyAyasiddhAnamuktAvalI bhAga-1 0 () ETEST Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ================== === ======= ===== ======= ====== bassbabascoobas h ashxdexscascades bascossboddosbarbadoo badoo kare che. vAtano artha nAza, dhvaMsa, abhAva che. abhAva to prAgabhAva, dhvasAbhAva, atyaMtAbhAva vagere aneka prakAre che. to ahIM kyo abhAva levo? eno uttara vi pada | Ape che. te kahe che ke ahIM dhvasAbhAva : utpattimad evo abhAva levo. prazna : ghAtano ja artha utpattimad abhAva karI laIe to na cAle ? kAraNa ke | tema karavAthI vi padanI jarUra na rahe. uttara : jarUra cAlI zake, paNa jayAre A rIte vi pada paDyuM hoya tyAre utpattimad abhAva evo viziSTArtha vAta padathI vAcya na levAya, kemake tema karavAthI vi pada nirarthaka banavAnI Apatti Ave. eTale vAta no artha mAtra vizeSyaparaka arthAt abhAva paraka ja levo ane pachI sAthe rahelA vi pada rUpa vizeSaNano artha utpattimad levo. | niyama che ke viziSTavIvAnAM pAnAM sati pRthavizeSapAvApaHvaghAne vizeSyamAtraparatvam aa viziSTa vAcaka pado jayAre vizeSaNa vAcaka padanuM samavadhAna hoya tyAre viziSTane badale aviziSTa=vizeSya arthanA bodhaka bane che. kavi kAlIdAse A niyamanuM raghuvaMzamAM anusaraNa karyuM che : sajIva pUrajo. vastutaH vIva eTale ja "pavanabharyA chidrovALo vAMsa' thAya che, chatAM ahIM kAlIdAsa jIva padanI sAthe | tenA vizeSaNa tarIke mArutapUUca padanI yojanA kare che eTale have ahIM viziSTArtha) |i bodhaka zIva pada vizeSyArtha vAMsabodhaka ja bane ane mArutapUragna rUpa vizeSaNa pavanabharyA chidrovALo' evo artha jaNAve che. - muktAvalImAM ninu mardU ra vinaaAM prati navA samApti prati vaIRUjU ityAdi | | nAstikanI je paMkti AvavAnI che te paMktinI pUrve Astika-nAstikanI vacce keTalIka vicAraNA thaI che je atre joI laIe. nAstika narta rtavya ninaitthAt caityavanavat je niSphaLa hoya te kartavya na kahevAya. maMgalamAM niSphaLatA che mATe temAM akartavyatA che. Astika: ahIM svarUpAsiddhi doSa che, arthAt pakSa maMgalamAM heturUpa niSphaLatA ja nathI = asiddha che mATe pahelAM maMgalanI niSphaLatAne siddha karo pachI akartavyatAnI vAta. nAstika : anne niSpanna vizeSAmAvaTavarvat je je sarva phaLavizeSAbhAvanA kUTavALuM hoya te niSphaLa hoya. maMgalanuM koI ja phaLa nathI. svarga, putra, | strI, dhana, yaza prApti vagere koIpaNa phaLavizeSa (amuka phaLa) maMgalathI prApya nathI. SETTE nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) EYES Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chauswasserwowowowowstorstadossadesso sostibossadaxshassonson eTale maMgala yAvata phaLavizeSonA abhAvanA kUTavALuM (samUha) che. tethI te niSphaLa eTale ke phaLasAmAnyAbhAvavALuM che. jenuM ekapaNa phaLavizeSa na hoya te phaLa vinAnuM = phaLasAmAnyAbhAvavALuM kahevAya. Astika : tame maMgalamAM niSphaLatA siddha karavA je hetu Apyo che te paNa asiddha | che, kemake bhale maMgalamAM svargAdi phaLavizeSo na hoya paNa maMgalanA vidanadhvaMsa ke | matAMtare samApti e phaLavizeSa to che ja. mATe maMgalamAM phaLavizeSAbhAva hovA chatAM | phaLavizeSAbhAvakUTa to nathI ja, kemake ekapaNa phaLavizeSano sadbhAva hoya to tyAM | | phaLavizeSAbhAvakUTa to na ja kahevAya. A hakIkatanuM anumAna A rIte thAya ke : "rta na pahvazoSAmAvata, | vighnadhvaMsasamAptiphalavattvAt / ' basa, A ja vAta muktAvalIkAra nAstika taraphathI kahe che ke tenuM mahatna na | vinaa prati ra vI samApti prati pAm navya ane prAcIna e be ya naiyAyikonI | mAnyatAne toDI pADavA mATe nAstika be ya phaLono niSedha kare che. jo ke ahIM nAstika phAve tema nathI, te vAta ApaNe muktAvalImAM joIzuM. paNa jo be ya phaLa maMgalamAM asiddha thaI jAya to phaLavizeSAbhAvakUTa hetu siddha thaI jAya, tethI te hetu dvArA maMgalanI | niSphaLatA siddha thaI jAya. ane niSphaLatA siddha thAya eTale niSphaLatAhatuka maMgalamAM | | akartavyatAnuM anumAna paNa siddha thaI jAya che. muktAvalI : nanu maGgalaM na vighnadhvaMsaM prati na vA samAptiM prati kAraNaM, | vinA'pi maGgalaM nAstikAdInAM grantheSu nirvighnaparisamAptidarzanAditi cet ?| muktAvalI : nAstika : maMgala ane samAptino kAryakAraNabhAva banato nathI, kemake je be vacce kAryakAraNabhAva bane te be no anvayasahacAra ane vyatirekasahacAra hovo joIe. te ahIM nathI. ahIM to anvayavyabhicAra ane vyatirekavyabhicAra che. mATe maMgalanuM phaLa vipnadhvaMsa ke samApti ekeya nathI. kAdaMbarIne laIne anvayavyabhicAra che tathA nAstika granthane laIne vyatireka vyabhicAra che. yatve yatve arthAt kAraNasarve kAryasattva = anvayasahacAra. sarve tharva arthAt kAraNasarve kAryAsattva = vyatirekasahacAra. * nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (11) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kulutu s taba todo borbe destackdoot wastoboscostosa dostostot vatsatve sarva arthAt kAraNasarve kAryAsattva = anvayavyabhicAra. yatve yatsavaM arthAt kAraNasarve kAryasattva = vyatireka vyabhicAra. prastutamAM maMgala kAraNa hoya ane samApti kArya hoya to maratve samAptisarva anvayasahacAra ane praznArve samAparva vyatirekasahacAra hovA joIe, paNa evuM to che nahi. kAdaMbarI granthamAM maMgala che paNa samApti nathI eTale anvayavyabhicAra doSa AvI gayo. temaja nAstikanA granthamAM maMgala to hoya nahi chatAM nirvidane samApti thaI jAya che eTale tyAM vyatireka vyabhicAra doSa AvI jAya che. mATe maMgalanuM phaLa nathI to vipnadhvaMsa ke nathI to samApti : maphatna ne vinaasapana. 1 vA samAptinaoNM avayavyatirA-mavAranA eTale have je be phaLavizeSane lIdhe tame kahyuM hatuM ke maMgalamAM phaLavizeSAbhAvakUTa che ja nahi mATe te niSphaLa nathI te vAta have te be phaLavizeSane maMgalanA kArya tarIke dUra karavAthI UDI jAya che eTale ma niSpanna vizeSAmAvaTavAt A anumAna sAcuM bane che, kemake ahIM svarUpAsiddhi doSa raheto nathI. ethI A anumAnathI maMgalamAM niSphaLatA sAbita thaI jAya che. | muktAvalI : avigItaziSTAcAraviSayatvena maGgalasya saphalatve siddhe tatra ca | phalajijJAsAyAM sambhavati dRSTaphalakatve adRSTaphalakalpanAyA anyAyyatvAt upasthitatvAcca samAptireva tatphalaM kalpyate / muktAvalI : AnI sAme naiyAyika kahe che ke ahIM maMgala saphaLa che, kemake te avigItaziSTAcArano viSaya che, arthAta ziSTa puruSonA avigIta (anindita) AcArano viSaya che. je je avigItaziSTAcAra viSaya hoya te te saphaLa hoya. maMgala paNa tevuM ja che mATe te saphaLa che. A rIte anumAnathI maMgalamAM saphaLatva siddha thaI jAya che. - have prazna thAya che ke maMgala jo saphaLa che to tenuM phaLa zuM? enA uttaramAM e ja kahevAnuM ke jo upasthita ane daSTa phaLa tarIke samAptine kahI zakAya tema hoya to anupasthita ane adaSTa evA svargaphaLanI kalpanA zA mATe karavI joIe ? temAM gaurava che. mATe maMgalanuM phaLa samApti nakkI thAya che. A rIte maMgala-samAptino kAryakAraNabhAva sthira thaI jAya che. dIdIe dIdIdIdIe dIdIdIdIdI vagagagagagagaga nyAyasiddhATanamuktAvalI bhAga-10 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TippaNa : AnI sAme naiyAyiko anumAna kare che ke : mar3AM sanam aviLItaziNAraviSayatvAt / have ahIM 'avigItaziSTAcAraviSayatva' hetunuM padakRtya karIe. hetumAM ekapaNa pada nirarthaka na ja hovuM joIe. hetumAM sAdhyanI vyApti rahe che. eTale ke yajJa yaMtra hetu: taMtra tatra sAdhyam - evI pratIti sarvatra thAya to ja sAdhyanI vyApti hetumAM rahI kahevAya. have mar3AM sAM viSayAt eTaluM ja kahIzuM to cAlaze ? nA, kemake ahIM hetu-sAdhyanI vyApti nahi maLe. yaMtra yaMtra viSayatve taMtra tatra satva evuM banatuM nathI. jyAre ApaNane sukhanuM jJAna thAya che tyAre jJAnano viSaya sukha banyuM, sukhamAM viSayatva rahyuM paNa tyAM saphalatva rahetuM nathI, kemake sukha to phaLa che. hA, enuM jo koI bIjuM phaLa hota to te phaLavALuM saphaLa sukha kahevAta. dA.ta. mokSa phaLa kahevAya paNa saphaLa nahi, kemake mokSanuM vaLI koI phaLa nathI. paNa ratnatrayI saphaLa kahevAya, kemake ratnatrayInuM phaLa mokSa che. Ama sukhamAM viSayatva chatAM saphalatva na rahyuM eTale yatra viSayatve taMtra maLatatva na banavAthI kevaLa viSayatva satu na banyo paNa vyabhicArI banyo. to have AcAraviSayatva laIe eTale mafAM satam AcAraviSayAt evuM anumAna thayuM. ahIM paNa vyApti nathI thatI. AvA = prayatna. je je prayatnano viSaya bane te saphaLa hoya ? nA, kema ? pazu jalamAM potAnuM pUchaDuM pachADe che. e pucchatADana enA prayatna=AcArano viSaya che, kemake pucchatADanano prayatna=pucchatADanaviSayakaprayatna. Ama prayatnanuM viSayatva pucchatADanamAM rahyuM paNa A ceSTAnuM koI phaLa nathI, mATe te kuMtADanamAM saphaLatva nathI. A rIte ahIM paNa vyabhicAra doSa Avyo. ene dUra karavA ApaNe kahIzuM ke jeno prayatna hoya te vyakti ziSTa joIe. pazu ziSTa nathI mATe tenuM dRSTAMta na levAya. eTale have ziSTAcAraviSayatva hetu thayo. manuM mana zivAviSayatvAt / jyAM jyAM ziSTAcAraviSayatA hoya tyAM tyAM saphalatva hoya. A vyApti paNa barAbara nathI. ziSTa eTale vevapramALA myupanantA, arthAt je puruSa vedane pramANa mAne te ziSTa. have evA koI ziSTa puruSe bhramathI amAvAsyAe karavAno yajJa pUrNimAe karI dIdho. zuM A yajJa saphaLa bane ? nahi ja. eTale e yajJa ziSTAcAraviSaya to banyo paNa temAM saphaLatA na AvI. Ama hetu vyabhicArI banyo. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (13) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ==== = w w === = w ww == ========= ==== = == = ===== = wwwsexdows todos os asowawcascoodbadachadondoo A doSa nivAravA ema kahevAmAM Ave che ke ziSTa eTale velAmATyupattA nahi, kintu phala sAdhanatA-aMzamAM bhrAntizUnya. jene svargAdi phaLanA sAdhanabhUta yajJAdimAM koI bhrAnti na hoya te ziSTa. A vyAkhyA mujaba pelo brAnta puruSa ziSTa nahi kahevAya. eTale tenA yajJamAM ziSTAcAraviSayatva jaze ja nahi. ethI vyabhicAra nahi Ave. paNa have navI Apatti AvI. te Apatti jotAM pahelAM ApaNe sAdhyasaphaLatva eTale zuM ? te vicArI laIe. bhayAnaka aniSTanA anubaMdha paDe tevuM phaLa je pravRtti karavAthI Ave te pravRtti saphaLa (phaLavALI) chatAM vastutaH saphaLa na kahevAya. eTale sarva vartAvaniSTananuvatni(39)natvam ema ja artha karavo paDe. have pelI Apatti joIe. je bhrAnti vinAno ziSTa puruSa yenayAga kare che tenA yenayAgamAM ziSTAcAra| viSayatva to che, paNa tyAM hamaNAM ja kahyuM tevuM saphalatva to nathI, kemake zyanayAganI hiMsAthI to narakanA bhayAnaka phaLano anubaMdha paDavAno che. Ama thavAthI hetu jaze ane sAdhya na jatAM vyabhicAra doSanI Apatti AvI. A Apatti dUra karavA mATe |i vita' para mUkyuM. aviva eTale balavaraniSTano ananubaMdhi, arthAt | balavadaniSTano ananubaMdhi je ziSTAcAra, tenuM viSayatva te hetu banyo. zyanayAgamAM A hetu have jaze ja nahi, kemake te to narakarUpa balavadaniSTano anubaMdhi ziSTAcAra che. (hetu jAya ane sAdhya na jAya to tyAM vyabhicAra doSa Ave. have to hetu paNa nathI jato eTale vyabhicAra doSa rahyo nahi.). ahIM avigItaziSTAcAraviSayatva hetunuM padakRtya pUrNa thAya che. have A hetuthI maMgalamAM saphaLatva siddha thAya che eTale nAstikanuM paheluM anumAna tni na vartavya niSpannatthAt e UDI jAya che, kemake tenI sAme A anumAna UbhuM thayuM ke mantra rtavya sahastravAnA muktAvalI : itthaM ca yatra maGgalaM na dRzyate tatrApi janmAntarIyaM tat kalpyate / yatra ca satyapi maGgale samAptirna dRzyate tatra balavattaro vijo vighnaprAcuryaM vA | bodhyam / pracurasyaivA'sya balavattaravighnanivAraNe kAraNatvam / (vA 56 mahIne | vipnaprAcaryamAM potAnI arUci batAvI.) GrzvAsa ja nyAyasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (14) hoya Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktAvalI : have jyAM nAstika granthomAM samApti hovA chatAM maMgala dekhAtuM nathI tyAM janmAMtarIya maMgalanI kalpanA karI levI joIe. ane kAdaMbarImAM maMgala chatAM samApti na thaI tenuM kAraNa balavattara vighna athavA ghaNAM vighnanA nAzane karanAruM baLavAna maMgala ja na hatuM tema kahevuM joIe. muktAvalI : vighnadhvaMsastu maGgalasya dvAramityAhuH prAJcaH / muktAvalI : samApti pratye maMgala kAraNa che paNa vighnadhvaMsa dvArA. jyAre A rIte maMgala-samAptino kAryakAraNabhAva nizcita thayo tyAre nAstikAtmAnI granthasamApti pratye paNa maMgalanI kAraNatA sAdhavI rahI. eTale prastuta janmamAM maMgala karyuM nathI mATe janmAntarIya maMgalanI kalpanA karavI rahI A pramANe prAcIno kahe che. jo sAdhAraNa maMgala bhayAnaka vighnono nAza na kare to pratibaMdhaka vighnonI hAjarImAM maMgala hovA chatAM samApti na thAya te sahaja che. daMDa e ghaTa pratye kAraNa che. te hAjara hoya to paNa vacce koI pratibaMdhaka Ave to ghaTa na ja thAya. tethI kaMI ghaTa pratye daMDa kAraNa nathI ema na kahevAya. Ama maMgala vighnadhvaMsa dvArA samApti-kArya kare che ema prAcIna naiyAyiko kahe che. TippaNa : muktAvalIkAra ema kahe che ke A pramANe prAcIna naiyAyiko mAne che. teno artha e thayo ke muktAvalIkArane potAne prAcInono A mata iSTa nathI. eTale ja temaNe kahyuM ke,'teo Ama kahe che.' Ama prArzva: AhuH padathI temaNe A vAtamAM potAno asvarasa-asaMmati sUcita karela che. muktAvalIkAra to navya naiyAyika che eTale ahIM teo potAno asvarasa sUcavI jAya te sahaja che. A vAtamAM temanI aruci e che ke jo maMgala vighnadhvaMsa karavA dvArA samAptikArya karatuM hoya to pachI maMgalanA sAkSAt phaLa vighnadhvaMsane na letAM pAraMparika phaLarUpa samApti sAthe maMgalano kAryakAraNabhAva zA mATe levo joIe ? maMgala to vidhnadhvaMsa karavAmAM ja potAnuM baLa (kArya) pUruM kare che. pachI tenAthI ja samApti zA mATe kahevI joIe? AnI sAme prAcInono uttara e che ke maMgala e vyApArI (vyApAravALuM) ane vighnadhvaMsa e vyApAra che. vyApArathI vyApArInI kaMI anyathAsiddhi na thaI jAya. jo tema thAya to to daMDa paNa ghaTanuM kAraNa na banatAM ghaTa pratye anyathAsiddha thaI jAya, kemake nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (15) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basturbatorstados todos os astacadosbouscous buscous baccaccbotococcocoa boca.com vyApAri daMDa cakramAM bhramI utpanna karavArUpa vyApAra dvArA ghaTa utpanna kare che. eTale ke have ghaTanuM kAraNa bhramI rUpa vyApAra ja banaze ane daMDa e ghaTa pratye anyathAsiddha thaI | jaze. paNa Ama to banatuM nathI mATe prastutamAM paNa maMgala vipnavaMsa dvArA samApti kare tethI te maMgala anyathAsiddha na thaI jAya. vyApAra tene kahevAya ke je kAraNathI utpanna thayela hoya ane je kAraNajanya kAryane utpanna karato hoya. anyatve ti #AryAnvi vyApAratvam | maMgalarUpa kAraNathI vipnadhvasa utpanna thAya che ane te | | vipnadhvasathI samApti-kArya utpanna thAya che. maMgala-kAraNa, vidhvadhvaMsa janya ane janaka, samApti-kArya. naiyAyiko mAne che ke kAryanI avyavahita pUrvekSaNamAM kAraNanI hAjarI hovI | joIe. have dAna devAthI svarga maLe che mATe dAna ane svargano kArya-kAraNabhAva thayo. paNa dAna to kyAranuM ya thaI gayuM ane tenAthI je svarga maLe te to AyuSya pUrNa thayA | bAda maLe, to pachI svarganI avyavahita pUrvekSaNamAM dAnakriyA to che nahi pachI te be | vacce kArya-kAraNabhAva kema jAme? AthI kArya-kAraNabhAva jamAvavA mATe ja dAna ane | svarganI vacce eka vyApAra mAnavo paDe che. bhale dAnakriyA naSTa thaI gaI paNa tenAthI | | je zubha adaSTa (puNya) utpanna thayuM te to svargaprAptinI avyavahita pUrvekSaNamAM che ja. | Ama zubha adaSTarUpa vyApAra mAnavAthI ja dAnanI svarga pratyenI kAraNatA utpanna thAya che | che. AthI be vastuno kArya-kAraNabhAva jamAvavA mATe "vyApAra' mAnavo paDe che. eTale | dAnathI zubha adaSTanA vyApAra dvArA svarga utpanna thAya che to jema svarga pratye dAna | anyathAsiddha nathI (akAraNa nathI, tema samApti pratye maMgala paNa anyathAsiddha nathI. A prAcInonuM maMtavya che. muktAvalI : navyAstu maGgalasya vighnadhvaMsa eva phalam / muktAvalIH navyo to kahe che ke maMgalanuM phaLa viplavaMsa ja che, samApti nahi. TippaNa: navya : kAraNa be jAtanA hoya che : svarUpayogya ane phalopadhAyaka. svarUpayogya : A evuM kAraNa che ke te jo jarUrI bIjI sAmagrI maLe to avazya chuM | potAnuM kArya karI Ape. paNa jyAM sudhI tene kArya karavA mATe jarUrI sAmagrI na maLe tyAM sudhI te kArya na kare. eTale tenA svarUpamAM te kAryanuM kAraNa banavAnI yogyatA to Tche ja. eno kaMI InkAra karI zakAya nahi. araNyamAM paDelo daMDa jo bIjI badhI kulAlAdi para nyAcasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (1) E EEEEE Cocoonstadsutorsdoortastood Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAjara k ostwestostustasosta taustastattetettestosters testostestato ********xxxxxxxxxxxs | sAmagrI-yukta bane to te jarUra ghaTakArya karI zake. eTale ema kahevAya ke ghaTakAryane | utpanna karavAnI yogyatA e daMDanA svarUpamAM jarUra che. rUtarArapAmavAne vaIche | kAryanana tat svarUpaSe RUKI jarUrI sAmagrInA abhAvamAM je vastu kArya na | karI zake to teTalA mAtrathI te kArya pratyenI te vastunI kAraNatA UDI na jAya. phalopadhAyaka: A evuM kAraNa che ke je badhI jarUrI sAmagrIthI yukta baneluM che ane | | tethI ja jenI uttarakSaNamAM kArya thaI javAnuM che. arthAt kAryarUpa phaLanuM je upadhAna | (janana) kare te phalopadhAyaka kAraNa kahevAya. | svarUpayogyatAvALo araNyastha daMDa jo kuMbhAranA hAthamAM AvI jAya ane ghaTa | mATenI bIjI badhI sAmagrI lAvIne te daMDathI kuMbhAra ghaTa utpanna kare to te daMDa have ghaTanuM | phalopadhAyaka kAraNa banI jAya. taMtu ane taMtuno saMyoga thatAM uttarakSaNe ja paTakArya thAya | che mATe taMtu ane taMtuno saMyoga paTa pratye phalopadhAyaka kAraNa kahevAya. | have prastuta mAM vipnadhvasa pratye maMgala kevuM kAraNa che ? te joIe. | muktAvalI : samAptistu buddhipratibhAdikAraNakalApAt / - muktAvalI : samApti to buddhi, pratibhA, vidhvadhvaMsa vagerethI thAya, arthAt maMgalathI to mAtra vikhadhvasa ja thAya, paNa samApti nahi. muktAvalI : na caivaM svataHsiddhavighnavirahavatA kRtasya maGgalasya niSphalatvApattiriti vAcyam, iSTApatteH / - muktAvalI : prAcIna H jo maMgalanuM phaLa vipnadhvasa hoya to je Astikane vipnano svataHsiddha (sahaja rIte) atyaMtAbhAva che tene to maMgalakaraNa niSphaLa ja jaze ne ? kemake tyAM vighna ja nathI, mATe maMgalathI vidhvadhvaMsa karavAno prazna upasthita thato nathI. navyaH hA, evA sthAne maMgala bhale niSphaLa bane. amane temAM ISTApatti ja che. | muktAvalI : vinazaGkayA tadAcaraNAt, tathaiva ziSTAcArAt / muktAvalI : (prAcIna : to tevA niSphaLa kAryamAM pravRtti kema karI ?) navyaH vipnonI zaMkAthI maMgalamAM pravRtti karavAmAM Ave che. maMgala karanArane evuM pa EEEEE nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) EEEEEEEEE Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = == = == = == = ====== == hestastaastabostabaustastardox coxoxdoodswoosho == ==== == === w cascostosowan Mk * * * *d % % % ad% jJAna hotuM nathI ke mane svata:siddha vijJAtyantAbhAva che. e to vipnanI saMbhAvanA mAnIne ja maMgala kare che. 'vinanI zaMkA mAtrathI vipnadhvasa mATe maMgalamAM pravRtti zI rIte ghaTe ?' evo prazna paNa na karavo, kemake A ja pramANe ziSTa puruSono AcAra che ke jayAM vidhvanI zaMkA hoya tyAM tenA nAza mATe yathocita pravRtti karavI. - TippaNa : je Astikane svataHsiddha vijJAtyatAbhAva che tene maMgala niSphaLa jarUra jAya, kemake te maMgalathI vipnaasarUpa kArya thaI zake tema nathI. eTale e vAta nakkI thaI ke maMgala vipnadhvaMsa tyAre ja karI zake jyAre vidhvarUpa pratiyogInI hAjarI hoya, arthAt vijJaasarUpa kArya karavA mATe jema maMgalanI jarUra che tema vipnonI paNa jarUra che. jo vipno ja na hoya to mAtra maMgalathI vidhdhadhvasa zuM thAya? sati viSe tanAzI vaIRUAm maphatram | jo vidhdhadhvasa prati vighnarUpa jarUrI sAmagrI paNa hAjara hota to maMgalathI avazya vijJavaeNsanuM kArya thAta, paNa ahIM svataHsiddha vinAyaMtAbhAva che | eTale vighnarUpa sAmagrInA abhAve maMgala potAnuM kArya vipnadhvaMsa karI zakatuM nathI. paNa, tethI maMgalanI kAraNatA maTI na jAya, kintu AvA maMgalane svarUpayogyakAraNatAvALuM kahevAya. jarUrI sAmagrI maLatAM je kAryane utpanna kare te svarUpayogya kAraNa kahevAya. ghaTanAzamAM jema daMDanI jarUra che tema ghaTanI paNa jarUra che, arthAt nAza pratye pratiyogInI paNa kAraNatA che. muktAvalI : na ca tasya niSphalatve tadbodhakavedAprAmANyApattiriti vAcyam, sati vighne tannAzasyaiva vedabodhitatvAt / ata eva pApabhrameNa kRtasya prAyazcittasya niSphalatve'pi na tadbodhakavedAprAmANyam / % % % % contestostarostorsatascocacoustondotchococacochaxs coclausoxtarsachustotasoxtosoxastaxantxstatatatatatastars % * * * * * * * * * * * * muktAvalI : prAcIna : jo svataHsiddha vijJAtyaMtabhAvavALA AstikanuM maMgala niSphaLa jAya to vedamAM je vidhvadhvaMsa ane maMgalano kArya-kAraNabhAva kahyo che te apramANa thaI jAya, kemake ahIM to maMgala chatAM tenuM kArya na thavA rUpa anvayavyabhicAra Avyo. uttara : vedamAM maMgalane vipnadhvasa pratye kAraNa kahyuM te svarUpa yogya kAraNa kahyuM che, nahi ke phalopadhAyaka. eTale jo vighnarUpa sAmagrI hAjara hoya to maMgala jarUra vipnadhvasa [ kare. AthI vedanI paMkti apramANa thatI nathI. T ELE OAyasiddhAntanamuktAvalI bhAga-10 (18) STEE * * * Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chooscosocos tosos astostarostassoostudoscoccostosasoodsado dostoso A hakIkata che mATe ja "kIDInI hatyArUpa pApa mArAthI thayuM che' evA bhramathI koI tenuM prAyazcitta kare to tyAM yadyapi hatyA na thaI hoya to prAyazcitta niSphaLa jAya. chatAM prAyazcittathI pApanAza thAya tevo pApanAza-prAyazcittano kArya-kAraNabhAva kahenAra | vedapaMkti kAMI apramANa na thAya, kemake ahIM pApanAza pratye prAyazcittanI svarUpayogyatArUpa kAraNatA che. jo pApa hota to prAyazcitta teno nAza karI deta. | muktAvalI : maGgalaM ca vighnadhvaMsavizeSe kAraNam, vighnadhvaMsavizeSe ca vinAyakastavapAThAdiH / muktAvalI : prazna : tame maMgala-vijJadhvaMsano je kArya-kAraNabhAva banAvyo temAM vyatireka vyabhicAra doSa Ave che, arthAt maMgala vinA paNa vidhvadhvaMsa thaI jAya che. te A rIte : eka mANasa vinAyakastavapATha kare che ane tenA vighnono dhvaMsa thAya che. bIjo eka mANasa prAyazcitta dharma kare che ane tenA vighnono dhvaMsa thAya che. A be ya sthaLe maMgala vinA ja vijJasvaMsa thAya che. A be ya sthaLe maMgala vinA ja vipnadhvasa | thayo mATe vyatireka vyabhicAra doSa Avyo. uttara : ame kahIzuM ke je vipnadhvasa maMgalathI thayA hoya te badhA vipnaasavizeSa pratye ja maMgala kAraNa, je vijJavaeNsa vinAyakastavapAThathI thayA hoya te badhA vidhvadhvaMsavizeSa pratye vinAyakastavapATha kAraNa, ane je vipnadhvaMsa prAyazcittathI thayA hoya te vijJavaeNsavizeSa pratye prAyazcitta kAraNa mAnavuM. eTale have vyatirekavyabhicAra doSa nahi | Ave, kemake maMgalathI thanArA vijJaasavizeSa pratye ja ame maMgalane kAraNe mAnIe chIe. mannottaragAyamAnavanaavizeSa pratye anne rim | prazna : vinAyakastavapATha paNa eka prakAranuM maMgala ja che ne ? uttara : nA, maMgala to zabdAtmaka che. vinAyakastavapATha e jarUra maMgala che, paNa vinAyakastavanA pAThanI kriyA te maMgala nathI, kemake maMgala kriyAtmaka na hoya. muktAvalI : kvacicca vighnAtyantAbhAva eva samAptisAdhanaM, pratibandhakasaMsargAbhAvasyaiva kAryajanakatvAt / muktAvalI : prazna : maMgala ane vijJadhvasano kArya-kAraNabhAva to thayo paNa tame kahyuM ke samApti maMgalathI thatI nathI paraMtu buddhi, pratibhA, viSnavvasAdi kAraNasamUhathI SEE OAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (19) EEEEEEEE Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasssssssssss33582522552225555555 Finowboots vosas boscostos cadastaboshestar soccorsowcascotascosto astxstrestaustasaustustasonsarbest : thAya che, arthAta vidhvadhvaMsa ane samAptino kArya-kAraNabhAva banyo. A kArya-kAraNabhAvamAM vyatirekavyabhicAra Ave che. eTale ke svataHsiddha vighnano | viraha (vijJAtyantAbhAva) jayAM che tyAM je samApti thaI te vipnadghasarUpa kAraNa vinA | | ja thaI eTale vyatirekavyabhicAra doSa Avyo. uttara H ame kahIzuM ke keTalAka sthAne samAptinuM kAraNa vidhvadhvaMsa che ane keTalAka paNa sthAne samAptinuM kAraNa vidhvAyattAbhAva che. praznaH A to samAptinA ananugata kAraNo thayA. eka ja anugata kAraNa zuM thAya? uttara : vidhvadhvaMsa ane vijJAtyatAbhAva banne mULa to vighnasaMsargAbhAvarUpa che. | mATe samAptinuM anugata sAdhaka = kAraNa vighnasaMsargAbhAva kahIzuM. Ama maMgala ane | vinasaMsargabhAva vacce temaja vinasaMsargabhAva ane samApti vacce kArya-kAraNabhAva sthira thayo. TippaNa: nyAyadarzanano niyama che ke pratibaMdhaka je saMbaMdhathI rahIne kAryane aTakAvatuM hoya te ja saMbaMdhathI teno abhAva hoya to ja kArya thAya. dA.ta. kulAla ghaTakArya karI rahyo che. te vakhate cakra upara kulAlano chokaro AvIne besI jAya to tyAM ema kahevAya ke ghaTakArya thavAmAM chokarAno cakra sAtheno saMbaMdha pratibaMdhaka che. e ja vakhate cakra upara | samavAya saMbaMdhathI chokarA rUpa pratibaMdhakano abhAva che chatAM paNa kArya na thAya. kArya thavA | mATe to have saMyoga saMbaMdhathI ja chokarArUpa pratibaMdhakano abhAva joIe. eTale e | niyama thayo ke, vAvacchinna: pratiyoganI vArtha prati pratijanya, tat| sAvacchinnapratiyogitAvI: samAva: vArthanA ! have A niyama mujaba prastutamAM | samApti pratye vipna pratibaMdhaka che ane vidhvarUpa pratibaMdhakano abhAva samAptijanaka che. | ahIM vighna AtmAmAM je saMbaMdhathI rahetA hoya te saMbaMdhathI teno abhAva samApti-kAryano | janaka bane. vipna=pratibaMdhaka=adRSTa=karma AtmAno guNa AtmAmAM samavAyasaMbaMdhathI | rahIne samAptino pratibaMdhaka bane che mATe samavAyasaMbaMdhathI rahenArA vidgono abhAva | samAptino janaka bane ema kahevAya. | samavAyasambandhAvacchinnapratiyogitAkaH vighnAbhAvaH meM Atmani samavAyena | vino nApti ema thavuM joIe. naiyAyikano niyama che ke abhAvomAM je atyantAbhAva che tenI pratiyogitA koI Tne koI saMbaMdhathI avacchinna hoya, paNa je dhvasarUpa abhAva che athavA to prAgabhAvarUpa paET nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (20) EEEE Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhAva che tenI pratiyogitA koI saMbaMdhathI avacchinna na hoya. tenuM kAraNa e che ke bhUtala upara ghaTa hovA chatAM samavAyena ghaTo nAsti ema kahI zakAya che ke kapAlamAM ghaTa hovA chatAM tyAM saMyonena ghaTano atyaMtAbhAva kahI zakAya che. eTale ahIM atyaMtAbhAvamAM spaSTa karavuM ja paDe ke abhAvanI pratiyogitA kyA saMbaMdhathI levAnI iSTa che ? jyAre prAgabhAva ke dhvaMsAbhAvamAM AnI spaSTatA karavAnI jarUra rahetI nathI, kemake dhvastastu dhvasta: va / saMcoLenApi ghaTo dhvastaH, samavAyenApi ghaTo dhvastaH / ghaTa jyAre dhvaMsa pAme tyAre e tamAme tamAma saMbaMdhathI dhvaMsa pAme. koIka saMbaMdhathI ghaTadhvaMsa thayo che ane koIka saMbaMdhathI nathI thayo evuM tyAM bolI zakAtuM nathI. e ja vAta prAgabhAvamAM paNa samajavI. eTale A be abhAvonI pratiyogitA saMbaMdhAvacchinna na bane. eTale have samAptinA je be kAraNo vighnadhvaMsa ane vighnAtyantAbhAva kahyA emAM vighnAtaMtAbhAva to yatkiMcitsaMbaMdhAvacchinna che ja, eTale te to samAptinuM kAraNa banI jaze. paNa vighnadhvaMsa yatkiMcitsaMbaMdhAvacchinna nathI, te samAptinuM kAraNa zI rIte bane? uttara : tamArI vAta sAcI che paNa sAthe ja e vAta khyAlamAM rAkho ke je bhUtala upara ghaMTo dhvasta: evI pratIti thAya che tyAM ja bhUtane paTo nAsti evI pratIti paNa thAya che. e ja rIte cakra upara ghaTa-prAgabhAvanI pratIti thAya che tyAM ja ca paTo nAsti evI pratIti paNa thAya che. eTale prAgabhAva ke dhvaMsAbhAvanA adhikaraNamAM atyaMtAbhAvanI paNa pratIti thAya che. mATe ame kahIzuM ke AtmArUpa adhikaraNamAM jema vighnadhvaMsanI pratIti thAya che tema tyAM vighno nAsti evI atyaMtAbhAvanI paNa pratIti thAya che. eTale bhale vighnadhvaMsanI pratiyogitA koI saMbaMdhathI avacchinna na hoya paNa tyAM ja pratIyamAna vighnAtyannAbhAvanI pratiyogitA to samavAyasaMbaMdhAvacchinna che ja. mATe A rIte vighnadhvaMsanA sthAne vighnAtyaMtAbhAvanI pratIti laIne tame ApelI Apatti ame dUra karIzuM. yadyapi prAcIno dhvaMsa ke prAgabhAvanA adhikaraNamAM atyaMtAbhAvanI pratIti mAnatA nathI tathApi temano e siddhAnta aprAmANika che, kemake dhvaMsa-prAgabhAvanI pratIti jyAM thAya che tyAM atyaMtAbhAvanI pratIti pratyakSasiddha che. uparanI vicAraNAthI e nakkI thAya che ke vighnAtyannAbhAva be prakAre che : (1) svata:siddhavighnAmattvAyu : ane (2) vighnadhvaMsaprayuo: - eTale ke vighnadhvaMsAdhikrnne pratIyamAnaH / prazna H tame kahyuM ke jyAM dhvaMsanI pratIti hoya, mUtane ghaTo dhvastaH evuM jyAM thAya nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (21) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************************** tyAM ja bhUtane ghaTo nAsti evI atyannAbhAvanI paNa pratIti thAya che. enI sAme ame kahIzuM ke tevA sthAne bhUtane ghaTo nAsti evI je pratIti thAya che te vastutaH dhvaMsanI ja pratIti che, atyantAbhAvanI nahi. uttara : jo ema ja hoya to bhUtala upara be ghaTa paDyA che tyAM eka ghaTano dhvaMsa thAya tyAre jema bhUtane ghaTo dhvasta: ema bolAya che tema bhUtane paTo nAsti ema bolavAnI paNa Apatti Avaze, kemake dhvaMsanI pratItine ja tame atyaMtAbhAvanI pratIti kaho cho, arthAt bhUtane paTo dhvasta: - bhUtane ghaTo nAsti thAya. paNa Ama to banatuM nathI, kemake bhUtala u52 hajI eka ghaTa paDyo che mATe tyAM bhUtane ghaTo nAsti kahI zakAya nahi. te ethI have sAbita thayuM ke : (1) dhvaMsa ane atyaMtAbhAvanI pratIti judI che. (2) jyAM dhvaMsanI pratIti thAya tyAM atyaMtAbhAvanI judI pratIti thaI zake che. (3) tethI je AtmAmAM vighnadhvaMsa thayo te AtmAmAM vighnAtyannAbhAva paNa kahI zakAya che. A vighnAtyannAbhAva yatkiMcitsaMbaMdhAvacchinna che mATe tene laIne samApti ane vighnasaMsargAbhAvano kArya-kAraNabhAva sthira thaze. eTale samApti pratye vighnasaMsargabhAvane je kAraNa kahyuM tyAM 'vighnasaMsargAbhAva' padathI dhvaMsa ane prAgabhAvarUpa be ya saMsargabhAva na levA, paraMtu saMsarga(saMbandha)avacchinna abhAva= atyantAbhAva levo, arthAt samApti pratye samavAyasaMbandhAvacchinna- pratiyogitAka vighnAtyannAbhAvarUpa saMsargabhAva kAraNa che. muktAvalI : itthaM ca nAstikAdInAM grantheSu janmAntarIyamaGgalajanyaduritadhvaMsaH svataHsiddhavighnAtyantAbhAvo vA'stIti na vyabhicAra ityAhuH / muktAvalI : have je nAstikanA granthone laIne vyatirekavyabhicAra doSa Avato hato te nahi Ave, kemake teoe janmAMtaramAM je maMgala karyuM hatuM tenAthI vighnano dhvaMsa thayo tevI kalpanA karI zakAya che athavA to A kalpanAthI saryuM, kemake ahIM maMgalanI tathA vighnonA dhvaMsanI kalpanA karavI paDe che ke je gauravagrasta che. enA karatAM nAyavAt ema kahI zakAya ke nAstikanA granthamAM vighnano atyaMtAbhAva hato, arthAt vighno ja na hatA, ane tethI tyAM vighnAtyannAbhAvAtmaka saMsargabhAva hAjara hovAthI ja samAptikArya thayela che, mATe vyabhicAra doSa na Ave. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (22) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja asosastostascostados , cheatstochodowcowowards | muktAvalI : saMsAramahIruhasya bIjAyeti / saMsAra eva mahIruho vRkSastasya bIjAya, nimittakAraNAyetyarthaH / etena Izvare pramANamapi darzitaM bhavati, | tathAhi-yathA ghaTAdi kAryaM kartRjanyaM tathA kSityaGkurAdikamapi / muktAvalI : kArikAvalInA prathama zlokamAM tabai WITya nama: saMsAramaNIye | vInAthe kahyuM che. tenI upara TIkA karatAM vizvanAtha paMcAnana kahe che ke, "saMsAramahIruha samAsano SaSThI tapuruSamAM vigraha na karavo paraMtu karmadhArayathI vigraha karavo je ahIM batAvI ja dIdho che. IzvaramAMthI saMsAra utpanna thayo nathI eTale saMsAramahIrahanuM 8 | samavAyakAraNarUpa bIja na levuM paNa nimittakAraNa rUpa levuM. izvara saMsAranI utpattimAM | nimittakAraNa che. kSityaGkarAdikaM sakartRkaM kAryatvAt / yat kAryaM tat sakartRkaM yathA ghaTaH / tathA | ceTuM (sityavruti kSArtham ) tAt tathA (vartum) | ghaTAdi je koI kArya che | te badhA yano koI ne koI kartA dekhAya che to phityAdi paNa kArya (janya) che mATe teno paNa koI kartA hovo joIe. TippaNa : prazna : tame Izvarane jagatkAryanuM nimittakAraNa kahyuM, arthAt rRzvaraH kArtAi evuM je anumAna karavAnuM sAhasa karo cho te barobara nathI, kemake izvararUpa pakSa ja ahIM aprasiddha che. pakSa to vAdI-prativAdI be ya ne prasiddha hovo joIe. Ama ahIM pakSAsiddhi doSa Ave che. uttara : jyAre A rIte pakSAsiddhi doSa ApavAmAM Ave tyAre pakSarUpa dharmAnuM grAhaka banI jAya tevuM anumAna karavuM joIe, arthAt evuM anumAna karavuM ke jenAthI | pakSanI siddhi ApoApa thaI jAya. fkSatyavruti sa rva tthAt - A anumAnamAM je pakSa che te to vAdIprativAdI be ya ne saMmata che. eTale ahIM pakSAsiddhi doSa saMbhavato nathI. have A anumAnathI sityAdino je kartA siddha thaze te izvara ja siddha thaze. muktAvalI : na ca tatkartRtvamasmadAdInAM smbhvtiitytsttkrtRtveneshvrsiddhiH | muktAvalI : prazna : ApaNo jIvAtmA ja teno kartA na banI zake ? qqqqqqq nyAyasiddhAntamaktAvalI bhAga-10 (3) ES S : Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ b oxca.bastosowanowbooxdooxdoxoxoxoxo adotadorastastoon uttara H jIvAtmAne kartA mAnavAmAM be Apatti Ave che : (1) vinigamanAviraha : vipaniyapu iviniAmanA I tathA vi=mAva: arthAta kyo jIvAtmA lityAdino kartA ? devadattano, yajJadattano ke caitra-maitrAdino ? AmAMthI koI ekano kartA tarIke nirNaya thaI zakato nathI. (2) bIjI vAta e paNa che ke je kartA bane tene je kAryanA upAdAna(samAyikAraNa)nuM jJAna hovuM joIe. kulAlane ghaTakAryanA upAdAna mATInuM jJAna che mATe te ghaTa banAvavAno yatna kare che. sityAdinA upAdAnarUpa | paramANunuM ApaNA jevA jIvAtmAne jJAna nathI, kemake paramANumAM mahattva nathI. mahattva vinAnI vastunuM ApaNane pratyakSa jJAna thaI zake nahi. - A che kAraNasara sityAdinuM kartutva jIvAtmAmAM ghaTI zakatuM nathI eTale phityAdinA kartA tarIke Izvarane mAnavo ja rahyo. muktAvalI : na ca zarIrAjanyatvena kajanyatvasAdhakena satpratipakSa iti vAcyam, aprayojakatvAt / - muktAvalIH prazna : sityAvi sarva vAtvAn ! A anumAna sAme ame | sata-pratipakSa Ubho karIzuM ke phityAdriva mArUM zarIrogacavAn ! je je zarIrathI ajanya che teno koI kartA nathI hoto, jemake AkAzAdi. phityAdi paNa zarIrAjanya che mATe akartaka che. uttara : tamArA A anumAnano hetu aprayojaka che, arthAt sAdhyane siddha karanAro nathI mATe tamAruM anumAna amArA IzvarasAdhaka anumAnanI sAme UbhuM rahI zakatuM nathI. TippaNakoI vyakti koInA hetune aprayojaka kahe eTale tyAM samajI levuM ke hetune | aprayojaka kahenAra vyaktinuM ema kahevuM che ke manu hetu, mADatu sAdhyam aa prastutamAM IzvarakartutvavAdIe nAstikano hetu aprayojaka kahyo, eTale eno artha e thayo ke IzvarakartutvavAdI nAstikane ema kahe che ke tu zarIrogavaM mAtu vistRtvam | arthAta sityAdi bhale zarIrAjanya hoya paNa tethI te akartaka kema banI jAya ? jyAre Avo doSa Ubho karavAmAM Ave tyAre nAstikanI pharaja thaI paDe che ke teNe tenA vipakSano bAdhaka tarka Ubho karI devo joIe. tarka eTale vyApyanA AropathI vyApakano Aropa karavo. dA.ta. vaDhiyAna dhUmA sthAne koI dhUmahetune aprayojaka kahI | bahai nyAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (24) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chcestochodocochosocostosowodowotwowestwoodstawows. com "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai | 4 : parvate astu dhUmaH mA'stu vahniH to tenI sAme ta 324 : yadi dhUmo vahniM vinA'pi t tariMvadvAnyo racAt arthAt ya ivazvane zAt taraM dhUmopi nathI-ddhi vacamAva thAt tardi ghUmImAvofpa thAt ahIM prathama vanyabhAva(vyApya)no Aropa karIne pachI dhUmAbhAva(vyApaka)no Aropa karyo che. jo parvatamAM vanyabhAva hoya to to dhUmAbhAva paNa hovo ja joIe. paNa dhUma to che ja, (tame paNa bahu dhUma: kahyuM ja che) mATe vahni paNa hovo ja joIe, kemake dhUma-vahino kArya-kAraNabhAva sarvatra siddha che. prastutamAM jayAre IzvarakatRtvavAdIe nAstikanA hetune aprayojaka (manuM ke rASacandra mastRtva) kahyo tyAre tenI sAme nAstika tarka karavo joIe, paNa te tema karI zakato nathI eTale have tenuM anumAna hetvAbhAsa banI jAya che. vaLI zarIranItva hetumAM zarIra vizeSaNa vyartha che, kemake je je zarIrathI ajanya hoya te te akartaka hoya (AkAzava) tema na kahetAM je je ajanya hoya te te akartaka hoya (AkAzava) ema kahI zakAya che. AvuM kahetAM jo vyabhicAra doSa Avato hoya to jarUra vizeSaNa mukAta, paNa tema to che nahi, chatAM "zarIra' vizeSaNa mUkyuM che mATe vyarthavizeSaNa-vyApyatvAsiddhi doSa Ave che. dA.ta. parvato dhUpavAna vaI ahIM yatra vahni tatra dhUma: vyApti karatAM vyabhicAra doSa Ave che. (kemake ayogolakamAM vati che paNa dhUma nathI.) tene dUra karavA mAnavaheM hetu mUkIe, arthAt vatine "Ardradhanatva' | vizeSaNa lagADIe to te vyabhicAra doSa raheto nathI, kemake jyAM Arsenjanavati hoya tyAM dhUma hoya ja. Ama vyabhicAravAraka vizeSaNa ja sArthaka kahevAya. - prastutamAM zarIra vizeSaNa na hoya to paNa yatra mananyatve taMtra mAtRtvam vyApti banI rahe che. have Ama gacetAt hetu mUke to phityAdi pakSamAM anyatva hetu rahI | zakato nathI, kemake sityAdi to janya che. mATe svarUpAsiddhi doSa paNa AvI jAya che. have potAnI vAta siddha na thaI chatAM vijaya meLavavo hoya tyAre sAmAnI vAtane jUThI TharAvavA koziza karavI paDe. eTale nAstika paNa IzvaravAdIne kahe che ke tamAro | kAryatva hetu aAyojaka che, arthAt mag (fkSatyAdI) vardhatvam mAtu sarvavatvam | AnA anusaMdhAnamAM have muktAvalI jovI. muktAvalI : mama tu kartRtvena kAryatvena kAryakAraNabhAva evAnukUlastarkaH muktAvalI : amAro hetu aAyojaka nathI, kemake amAre to kartA ane kArya vacceno nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (25) EEEEEEEE ba Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = h === o w === ==== ============== ============= === ======== the statsbad wchodoxborststowsboodshoshxsusandwbxdoudodawson vadosti kAryakAraNabhAva ja anukUla tarka che. jagatamAM sarvatra kArya ane tenA kartA vacce kAryakAraNabhAva che e vAta prasiddha che. have jo phityAdimAM kAryatva kabUla hoya ane tenuM kartutva kabUla na hoya to eno artha e thayo ke kartA vinA paNa kArya thaI zake che. Ama thatAM kulAla vinA paNa ghaTa thaI javAnI Apatti Avaze ke je tamane paNa iSTa nathI. ____ yadi kAryaM kartAraM vinA'pi syAt tarhi kArya-koMH kAryakAraNabhAvo na syAt / | tathA sati kulAlaM vinA'pi ghaTa: syAt / ahIM vyApyAropa vaDe vyApakAropa A rIte che : jo phityAdimAM sakakatvano abhAva (vyApyo hoya to kAryatvano paNa abhAva (vyApaka) thaI jaze, paNa tyAM kAryatvano abhAva to nathI ja. TippaNa: have te kartA koNa? e praznanI sAme lAghava tarka che ke jo eka ja kartA ane te paNa nitya siddha thAya to aneka ane anityane kartA mAnavAmAM gaurava che. vize nityazcet tadA lAghavam / Ama A tarkathI eka ane nitya tarIke Izvara kartA tarIke siddha thaI jAya che. sityAvi sarNavAryatvaA hetumAM phityAdi kArya che ane Izvara kAraNa che. IzvaramAM kAraNatA rahe che ane kRti (prayatna) paNa rahe che, mATe kAraNatAvacchedaka kRti banI zake. paNa kRti to jagatamAM aneka che, eTale kAraNatAvacchedaka anaMtA thavAthI gaurava Ave. mATe lAghavAta jagatkAryanuM kAraNa Izvara na kahetAM kRti (IzvaranI) kahevI joIe. tethI kAraNatAvacchedaka kRtitva thAya ane te to jAti hovAthI eka ja che, eTale te eka ja jAti kAraNatAvacchedaka banatAM lAghava thAya. mATe sakartakatvano paNa abhAva | nathI. Ama thatAM amArA saddhatuthI sityAdino kartA siddha thayo. | muktAvalI : 'dyAvAbhUmI janayan deva eko vizvasya kartA bhuvanasya goptA' ityAdaya AgamA apyanusandheyAH / muktAvalI : vaLI vImUna nanaya ItyAdi AgamavAkyo paNa Izvarane jagatkartA zreSTha tarIke siddha kare che. ghaNAM rasoIyA rasoI bagADe, ghaNAM DaoNkTaro kesa bagADe, tethI eka 1 ja kartA mAnavAmAM lAghava che. kahevata che ne ke tu ke tuMDe matimitra do sexo concesso do Soxo chhaharchados ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (26) Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dadadadadIdI kArikAvalI : dravyaM guNastathA karma sAmAnyaM savizeSakam / samavAyastathA'bhAvaH padArthAH sapta kIrtitAH // 2 // | muktAvalI : padArthAn vibhajate-dravyamiti / atra saptamasyA'bhAvatva kathanAdeva SaNNAM bhAvatvaM prAptaM, tena bhAvatvena pRthagupanyAso na kRtaH / ete |ca padArthA vaizeSikanaye prasiddhAH, naiyAyikAnAmapyaviruddhAH / pratipAditaM jaivameva mANe muktAvalI : padArthonuM vibhAjana kare che. te padArtho sAta che : dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane abhAva. prathama cha padArtho bhAvarUpa che evI pratIti to sAtamo | padArtha 'abhAva' kahevAthI thaI jAya che, eTale juduM spaSTIkaraNa karyuM nathI. A sAta | padArtho vaizeSika darzanamAM prasiddha che ane te sAteya padArtho nyAyadarzanane paNa mAnya che, kAraNa ke nyAyabhASyamAM tevuM ja pratipAdana Ave che. TippaNa: pArtha vimAne-pAna pratipasthiti aa padArthonuM pratipAdana eTale | padArthatvanA vyApya dharmone AgaLa karIne thatuM pratipAdana. padArthatvanA vyApya dharmo dravyatva, guNatva vagere sAta che. te dravyatvAdi dharmone AgaLa karIne je pratipAdana thAya | tene padArthonuM pratipAdana-padArthonuM vibhAjana kahevAya. padArthanA sAkSAta vyApya dharmo dravyatvAdi che tema padArthatvanA paraMparayA vyApya | dharmo pRthvItvAdi che. padArthatvavyApyadravyatva ane dravyatvavyApyapRthvItva che. eTale mAtra padArthatvanA vyApya dharmathI jo pratipAdana karIe to paraMparayA vyApya dharma pRthvItyAdine laIne paNa padArthonuM pratipAdana thaI jaze. A Apatti dUra karavA sAkSAt vyApya dharma | kahevuM joIe. padArtha-vibhAjana = padArthatvanA sAkSAta vyApya dharmanuM pratipAdana. A rIte dravyanuM vibhAjana eTale dravyatvanA sAkSAt vyApya dharmane AgaLa karIne | karAtuM pratipAdana e artha thayo. ahIM dravyatvanA sAkSAt vyApya dharma bhUtatva, mUrtatva | ane amUrtatva e traNa che ja. prazna : A traNamAM nave ya no samAveza thaI ja jAya che to zuM te rIte dravya traNa kahevAya ? SC, TRY nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (20) E MY Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ medborststoestand w ashestacados estos dostosowowowote uttara : nA, je sAkSAt vyApya dharma levA joIe te mitho viruddha paNa hovA joIe. bhUtatva ane mUrtatva tevA nathI. pRthyAdi cAramAM bhUtatva-mUrtatva be ya rahe che eTale A dharmo laI zakAya nahi. paraspara viruddha hoya tevA to pRthvItyAdi nava ja che. jyAM pRthvItva che tyAM jalavAdi nathI ane jyAM jalatva che tyAM pRthvItyAdi nathI. eTale have e vAta nakkI thaI ke padArthanuM vibhAjana = pArthatvAkSAvyANafpathaviddhAvathapurA pratinim padArthatvanA mitho viruddha sAkSAt vyApya dharmo jeTalA hoya teTalA badhA ya levA joIe, paNa eka, be ke cAra nahi. mATe padArthanuM vibhAjana padArthasAkSAtavyApyamithoviruddhayAvadharmapuraskAreNa pratipAdana thAya. yadyapi bhAvatva ane abhAvatva AvA ja dharmo che, eTale kharekhara to bhAva ane abhAva ema be ja padArtha kahevA joIe, paraMtu ziSyamatine vikasAvavA mATe dravyatvAdi sAta padArtho lIdhA che. pratipAdana=nirUpaNa nAmotkIrtana=padArthanA nAma Ape che. wsexcbwsexdowcowbacoastwoodactastarstabacchuchastoodatudowbachostattoochestadbabastab 1 nyAyasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (28) ELESED ja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phiktavAda jas. stoccabadawcowbassado muktAvalI : ata evopamAnacintAmaNau saptapadArthabhinnatayA zakti| sAdRzyAdInAmapyatiriktapadArthatvamAzaGkitam / nanu kathameta eva padArthAH? | zaktisAdRzyAdInAmapyatiriktapadArthatvAt / tathAhi-maNyAdisamavahitena | | vahninA dAho na janyate, tacchUnyena tu janyate / tatra maNyAdinA vahnau dAhAnukUlA | zakti zyate, uttejakena maNyAdyapasAraNena ca janyata iti kalpyate / muktAvalI : padArtho sAta che, mATe ja upamAnacintAmaNi granthamAM zakti ane | sAdRzya e be padArthonI atirikta padArtha tarIke zaMkA karI che ke padArtho sAta ja kema kahyA? zakti ane sAdazyane paNa AThamo ane navamo padArtha kema na kahyo ? (have zaktivAdI potAnA pUrvapakSa sthira kare che.) sAmAnyataH vahnimAMthI dAha nIkaLe che, paNa jyAre te vaddhinI pAse candrakAnta maNi mUkavAmAM Ave che tyAre te vahnimAMthI dAha thato nathI. jyAre candrakAnta maNi dUra | karavAmAM Ave che tyAre vaLI pAcho vahmimAMthI dAha pedA thAya che. ahIM amAruM kahevuM | e che ke jo dAha pratye vaddhi ja kAraNa hota to maNinA sarbhAvamAM paNa dAha thavo joIe, kemake tyAre paNa vahni to che ja, paNa tema thatuM nathI. eTale ja ema kahevuM paDaze ke jyAre candrakAnta maNi vaddhinI pAse mUkvAmAM Ave che tyAre dAhane utpanna karavAnI | vahnimAM rahelI zaktino te nAza kare che ane jyAre maNi dUra thAya che tyAre vahnimAM | dAhAnukUla zakti utpanna thaI jAya che. Ama vahnimAM zasitte voditattva, zaksi| sarve hArva evo anvaya-vyatirekasahacAra mAnavo ja joIe. AthI "zakti' | nAmano jUdo padArtha siddha thAya che. TippaNa: naiyAyika : zakti nAmano bhale eka jUdo padArtha siddha thayo paNa teno sAtamAMthI koIpaNa padArthamAM samAveza na karI zakAya ? zaktivAdI: nA, te A rIte : (1) zakti dravyarUpa padArtha nathI, kemake zakti to | guNAdimAM paNa rahe che. jo zakti dravyarUpa padArtha hoya to dravya to guNAdimAM rahI zake nahi, eTale zakti paNa guNAdimAM rahI na zake. paNa zakti guNAdimAM rahe to che ja, | mATe tene dravya padArtha svarUpa na manAya. zam: ra vyAtmi UAtivRttitvAt (2) zakti guNa-karma padArtharUpa paNa nathI, kemake zakti guNa-karmamAM paNa rahe che. www nyAyasiddhAntamatAvalI bhAga-10 (6 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cotto sto basados cossos casos asoodsoortoostoodstochwastosoccouscous.com | jo te guNa ke karmarUpa hota to te guNa-karmamAM na rahI zakata, kemake guNa-karma e guNakarmamAM rahetA nathI. zam: 1 purNirUpA, kutivRttivAn ! (3) zakti sAmAnya, vizeSa, samavAya, atyantAbhAva svarUpa paNa nathI, kemake | | zakti utpattimad ane vinAzI che. je utpattimad ane vinAzI hoya te sAmAnyAdi | svarUpa na hoya, kemake sAmAnya, vizeSa, samavAya ane atyaMtabhAva to nitya che ane | asAbhAva utpattimad hovA chatAM vinAzI nathI. prAgabhAva vinAzI che paNa utpattima nathI. Ama dravyAdi sAtamAM kyAMya paNa zakti padArthano samAveza thato nathI mATe tene sAta padArthathI atirikta AThamo padArtha mAnavo joIe. | muktAvalI : evaM sAdRzyamapyatiriktaH padArthaH, taddhi na SaTsu bhAveSvantarbhavati, sAmAnye'pi sattvAt / yathA gotvaM nityaM tathA azvatvamapIti sAdRzyapratIteH / nApyabhAve, sattvena pratIyamAnatvAditi cet ? na, - muktAvalI: A ja rIte sAdRzyane paNa atirikta navamo padArtha mAnavo joIe. | | vanasa muThTham ! ahIM mukhamAM candranuM je sAdezya che te sAdezya nAmano padArtha dravyAdi | | sAta padArthamAM kyAMya samAveza pAmato nathI. te A rIte : dravyAdi cha bhAvapadArthomAM teno antarbhAva thato nathI, kemake dravyAdi cha bhAvapadArtho sAmAnyamAM rahetA nathI, | jyAre sAdazya to sAmAnyamAM paNa rahe che, kemake jema gotva nitya che tema azvatva paNa | nitya che. eTale nityatAne lIdhe gotva ane azvatva be samAna che, arthAta nityatAne lIdhe gotvanuM sAdezya azvatva sAmAnyamAM pratIta thAya che. Ama sAdRzya to sAmAnyamAM paNa rahe che mATe cha bhAvapadArtharUpa sAdRzya na manAya, kAraNa ke cha padArtho to sAmAnyamAM rahetA nathI. vaLI abhAvarUpa sAtamA padArthamAM paNa teno samAveza thaI zake nahi, kemake sAdazya to bhAvapadArtha tarIke pratIta thAya che. jo sAdazya abhAvarUpa padArtha bane to tenI bhAva tarIke pratIti na thaI zake. muktAvalI : maNyAdyabhAvaviziSTavalyAderdAhAdikaM prati svAtantryeNa maNyabhAvAdereva vA hetutvaM kalpyate / anenaiva sAmaJjasye anantazaktitatprAgabhAvadhvaMsakalpanA'naucityAta / SSSSSS nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (30) EYES Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktAvalIH sAta padArthavAdI taiyAyika have A be ya pUrvapakSanuM khaMDana karatAM prathama zakti padArthane mAnavAnI ja jarUra nathI' te vAta siddha kare che. zaktivAdIe vahnimAM dAhAnukUla zakti mAnIne sitte hitendra zarU-matte tAttvim evo anvayavyatireka karyo hato, paNa taiyAyika to kahe che ke candrakAnta maNi vinAno vahi hoya to dAha thAya ane candrakAnta maNiyukta vahiM hoya, arthAt candrakAnta maNi vinAno vahni na hoya to dAha thAya nahi. mani-masamavaditadvittei sAhittvina! -gamavadita vahni-3 sAhasittvam Avo ja anvayavyatireka mAnavo joIe. arthAta dAha pratye mAtra vahnine ja kAraNa na kahetAM maNyAghabhAvaviziSTa vahnine kAraNa kahevuM joIe athavA dAha pratye maNyabhAva tathA vahni ema be judA judA (svatantra) kAraNo kahevA joIe. ATalethI ja kAma patI jAya che to zaktipadArtha, tenA prAgabhAvo ane tenA dhvaso mAnavAnI zI jarUra ? e ucita nathI. muktAvalI : na cottejake sati pratibandhakasadbhAve'pi kathaM dAha iti vAcyam, uttejakAbhAvaviziSTamaNyabhAvasya hetutvAt / muktAvalI : zaktivAdI : tame kahyuM ke madhyabhAvaviziSTa vahni dAhanuM kAraNa che to | bhale, tame ahIM phasAI jazo. je vahni pAse candrakAnta maNi che ane tethI jyAM dAha thato nathI tyAM ja jo bIjo sUryakAnta maNi lAvIne mUkavAmAM Ave to candrakAnta maNi hovA chatAM dAha thAya che, kemake sUryakAnta maNi dAhano uttejaka che. A sthAne (candrakAntamadhyabhAvaviziSTa vahiM nathI, chatAM dAha to thayo. tame to maNyabhAvaviziSTa vadvire dAhanuM kAraNa kaho cho, to kAraNa vinA kArya thaI javAthI vyatirekavyabhicAra Avyo. amAre to sIdhI ja vAta che ke uttejaka AvavAthI vahnimAM zakti utpanna thaI gaI eTale dAha thaI gayo. naiyAyika : sAruM tyAre, have ame thoDo pariSkAra karIzuM. vastusthiti e che ke jo 8 | uttejakAbhAvaviziSTa candramaNi hoya to te dAhano pratibaMdhaka bane che. jenAmAva viziSTara : rAdativA kArya mAtra pratye pratibaMdhakAbhAva kAraNa che, eTale dAharUpa kAryamAM uttejakAbhAvaviziSTa candramaNi pratibaMdhaka che mATe uttejakAbhAvaviziSTa candramaNino abhAva kAraNa che. have je je sthitimAM uttejakAbhAvaviziSTa maNino abhAva hoya te te sthitimAM dAha thaI jaze. jyAM uttejakAbhAvaviziSTa maNi ja hoya TET nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (31) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ === = = = = == = = = tesbastectores costosowows.co.usescubertochodowcascoscesses tyAM dAha nahi thAya. dAha thavAnI traNa avasthAo che. te traNeya avasthAmAM uttejakAbhAvaviziSTa madhyabhAva che ja. juo : uttejaka sUryamaNi candramaNi dAha (1) 4 je thaze. (2) x ja thaze. - thaze. (1) jyAM sUrya-candra be ya maNi che tyAM candramaNi hovA chatAM uttejakAbhAvaviziSTa | candramaNino to abhAva ja che, mATe dAha thayo. (2) jyAM be ya nathI tyAM to candrakAnta maNi ja nathI, eTale uttejakAbhAvaviziSTa maNino paNa abhAva ja thaI gayo. Ama uttejakAbhAvaviziSTa madhyabhAva kAraNa upasthita thatAM dAha thayo. (3) jyAM uttejaka che ane candrakAnta maNi nathI tyAM paNa candramaNi ja nathI, eTale uttejakAbhAvaviziSTa maNino paNa sutarAM abhAva ja che. Ama ahIM paNa uttejakAbhAvaviziSTa madhyabhAvarUpa kAraNa hAjara thavAthI dAhakArya thayuM. ane jyAM uttejaka nathI ane candrakAnta maNi che tyAM to je maNi che te to | uttejakAbhAvaviziSTa maNi che. te to pratibaMdhaka che, mATe tyAM dAhakArya na ja thAya. Ama have zakti padArtha mAnavAnI jarUra rahetI nathI. vaLI zakti padArtha mAnavAthI te anaMta zaktinA prAgabhAva, dhvaMsa vagerenI kalpanA karavI paDe te gaurava paNa che. mATe paNa zakti padArtha mAnavAnI jarUra nathI. TippaNa : uttejakAbhAvaviziSTa maNino abhAva = viziSTa maNino abhAva. ApaNe muktAvalImAM joyuM ke traNa avasthAmAM Avo viziSTa abhAva (uttejakAbhAvaviziSTa madhyabhAva) spaSTa dekhAya che. A viziSTAbhAva kramazaH vizeSaNAbhAva prayukta, vizeSyAbhAva prayukta ane ubhayAbhAva prayukta hoya che. uttejakasUryamaNi candramaNi dAha viziSTAbhAva vizeSaNAbhAva prayukta (2) x viziSTAbhAva ja vizeSyAbhAva prayukta viziSTAbhAva ja ubhayAbhAva prayukta 5 x x paEET nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (32) ELECT * Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ketaustastars toboostxsacharstwoodworststaxtachochestestuestes carxastustaxtacantasto uttejakAbhAvaviziSTa maNi : ahIM maNi e vizeSya che. uttejakAbhAva e vizeSaNa naMbara 1mAM uttejakAbhAvarUpa vize paNa nathI ane vizeSya che mATe ahIM vizeSaNAbhAva prayukta viziSTAbhAva kahevAya. naMbara mAM uttejakAbhAvarUpa vizeSaNa to che paNa maNirUpa vizeSya nathI mATe ahIM | vizeSyAbhAva prayukta viziSTAbhAva kahevAya. naMbara 3mAM uttejakAbhAvarUpa vizeSaNa nathI (kemake uttejaka che) ane maNirUpa vizeSya paNa nathI mATe ahIM ubhayAbhAva prayukta viziSTAbhAva che ema kahevAya. Ama traNeya sthAne dAhanA kAraNarUpa judI judI jAtanA (vizeSaNAbhAva prayukta, 'vizeSyAbhAva prayukta ane ubhayAbhAva prayukta) viziSTAbhAva hAjara che mATe dAhakArya thayuM. Ama dAha pratye zaktine kAraNa na mAnavA chatAM badhuM barobara thaI jAya che, mATe zakti nAmano padArtha mAnavAnI jarUra rahetI nathI. zaktivAdIH kArya mAtra pratye te te kAryanA kAraNamAM kAryAnukUla (kAryajanaka) zakti, mAnIe to kAraNatAvacchedaka eka ja zakti bane. jyAre zakti na mAnavAthI to te te daMDAdi kAraNamAM rahela daMDavAdi kAraNatAvacchedaka anaMtA mAnavA paDe. eka ja ghaTa pratye daMDavena, cakratvena ane kulAlatvene daMDa, cakra, kulAlAdine kAraNa kahevA paDe. jyAre amAre to zaktimattena daMDAdinI kAraNatA kahI zakAya. A ja moTuM lAghava che. kArya..kAraNa (ghaTa) (daMDa) kAraNatAvacchedaka - zakti naiyAyika : paNa daMDAdimAM ghaTAnukUla je zakti tame kaho cho te atIndriya che, to | tene abhivyakta koNa kare ? arthAt teno abhivyaMjaka koNa ? zaktivAdIH daMDatvAdinA jJAna tenA abhivyaMjaka banaze. "ghaTAdi pratye daMDAdinI | kAraNatA daMDatvAdirUpathI che' tevuM jJAna thAya eTale daMDavAdinA jJAnathI daMDAdimAM rahelI me | ghaTAnukUla zaktinuM paNa jJAna thAya ane pachI zaktimattvana ghaTatvene daMDa-ghaTano kArya kAraNabhAva jamAvI zakAya. ETV nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (33) EYES Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha 5, ht jajaja oordwesbosbordados estados doadowdoosowadwoscadowcowdows w naiyAyika : A to mahAgaurava thayuM. jyAre daMDatvanA jJAnanI jarUra rahe ja che, te | pachI ja jo zaktijJAna thAya ane te pachI kArya-kAraNabhAva bane to tenA karatAM Avazyaka | evA daMDatvena ja ghaTa pratyenI kAraNatA (daMDamAM) kema na mAnavI? arthAt daMDatvena ghaTatvena | ja kArya-kAraNabhAva kema na mAnavo? Ama zakti mAnavAmAM ja gaurava che, na mAnavAmAM to lAghava che. muktAvalI : sAdRzyamapi na padArthAntaraM kintu tadbhinnatve sati tadgatabhUyodharmavattvam / yathA candrabhinnatve sati candragatAhlAdakAdimattvaM mukhe candrasAdRzyamiti / muktAvalI : A ja rIte sAdazya paNa atirikta padArtha nathI. sAdazya eTale ke tamitratve sati tadUtamUyodharmavazvam aa mukhamAM candranuM sAdezya che. eTale mukhamAM candrathI | je bhinnapaNuM hovA sAthe candramAM rahelA AhalAdakatva, saumyatAdi ghaNA dharmovALApaNuM (je mukhamAM che) che te ja candranuM mukhamAM sAdazya kahevAya. bAda nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (34) co) Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyanarUpaNa rija, mI vivallI : sityanomavyomalihino mana: I vyAkha. | muktAvalI : dravyANi vibhajate-kSityabityAdi / kSitiH pRthivI, Apo nisnAna, teno vahni, mad vAyu, vyoma mANa:, : samaya:, vi | AzA, dehI AtmA, manaH etAni nava dravyANItyarthaH / muktAvalI : pRthvI, jala, teja, vAyu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mana | e nava dravyo che. | muktAvalI : nanu dravyatvajAtau kiM mAnam ? na hi tatra pratyakSaM pramANaM, 6 | ghRtajatuprabhRtiSu dravyatvAgrahAditi cet ? na, muktAvalI : prazna : dravyatva jAtimAM pramANa zuM che? arthAt dravyatva jAti zI rIte | siddha thAya? jayAM sudhI dravyatva jAti siddha na thAya tyAM sudhI pRthyAdi nava dravya kema | kahevAya? | uttara : are, jema ghaTa, ghaTa, ghaTa... evI dareka ghaTamAM ekasarakhI pratyakSa pratIti | thAya che, tethI jema ghaTatva jAtinI siddhi thAya che tema racaMdravya.vyaevI badhA dravyomAM anugata pratItirUpa pratyakSa pramANathI ja dravyatva jAti siddha che ne ? prazna : nA, dareka ghaTamAM ghaTa, ghaTa, ghaTa evI je anugata pratIti thAya che tema | dareka dravyamAM dravya, dravya evI pratIti thatI nathI. ghaTa to jeTalA che te badhA ekasarakhI AkRtivALA che mATe ghaTa, ghaTa, ghaTa evI ekasarakhI pratIti thAya che. jyAre dravya to badhA ekasarakhI AkRtivALA nathI. are, eka pRthvI dravya paNa anekAneka AkRtivALuM | che. vaLI ghI, lAkha (jata) vagerene pAmara puruSo dravya tarIke jANatA nathI to pachI dravyatva jAti siddha zI rIte thAya ? TippaNa: dareka padArthamAM je jAti hoya che te jAtinI abhivyakti anugata eka| sarakhI AkRtithI thAya che. jemake manuSyo badhA ekasarakhA be hAtha-paga, eka moM, be | AMkha, be kAna vagerevALA hoya che, mATe tenAthI dareka manuSyamAM manuSyatva jAti ApaNane pratyakSa thAya che. paNa pRthyAdi nava dravyamAM Ama banatuM nathI. koI pRthvI | dravarUpa che to koI kaThina che, koImAM sneha che to koImAM vaLI gaMdha che. Ama AkRti - pa s nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (35) ELETE Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuo s tatasch ochotoshoooooodbabwdoosoboostoobwsoedbostadsbord boos bastood booboosoo Adino naveya dravyamAM puSkaLa bheda che mATe te naveyamAM dravyatva jAtinuM pratyakSa thatuM nathI. eTale prazna thAya che ke dravyatva jAti pratyakSa thatI nathI to pachI dravyatvavALA nave ya dravya ja kema kahevAya? AnA uttaramAM AgaLa kahevAmAM Avaze ke anumAnathI dravyatva jAti siddha thaze. have e vAtane ahIM paDatI mUkIne e vAtanI bhUmikArUpe kAMIka vicArIe. gAra S S S %%%%%%%%OMOMOMOMOMOMOMOM W upara paDelA traNa ghaTane joIne ApaNane paTa: para: para: evuM ja anugata jJAna | thAya che, paNa tyAM paTa: pada: pada evuM anugata jJAna thatuM nathI. enuM zuM kAraNa? eno uttara e che ke sAme rahelA padArthomAM ApaNane paTatvanuM pratyakSa na thatAM ghaTatvanuM pratyakSa thayuM che mATe ApaNe ghaTa ghaTa ghaTa kahIe chIe. ahIM pharI prazna thAya ke bhale ghaTatvanuM | pratyakSa ApaNane thayuM paNa ghaTanuM ApaNane pratyakSa thayuM che te zI rIte siddha thAya ? AnuM samAdhAna e che ke anuvyavasAya jJAnathI "ApaNane ghaTanuM pratyakSa thayuM che ema jaNAya che. naiyAyikonA siddhAnta mujaba jayAre ghaTa padArtha sAthe indriyasanikarSa thAya che tyAre sauprathama ghaTa ane ghaTatvanuM pratyakSa (nirvikalpaka) thAya che. pachI martha paTa. evuM vyavasAyI jJAna (savikalpaka) thAya che. pachI "paTajJAnavAnada' athavA "paramahaMgAnAmi | evuM anuvyavasAya jJAna thAya che. A anuvyavasAya jJAnathI "ghaTanuM mane pratyakSa thayuM che che e hakIkata jaNAya che. have jema ghaTa ghaTa ghaTa ema traNeya ghaTamAM ghaTatvanI pratIti thAya che tema sAme paDelA ghaTa, jala, dhRta ane agnine joIne koI ema nathI kahetuM ke dravya vyaM vyA? Ama kema? jo Ama ja hoya to nakkI thAya che ke jema traNeya ghaTamAM rahelI ghaTatI tenuM pratyakSa thayuM che tema cAreya dravyamAM rahelI dravyatva jAtinuM pratyakSa thayuM nathI, to Tche pachI dravyatva jAtinA pratyakSa vinA pRthvI vagere nava padArthone dravya kema kahevAya ? muktAvalI : kAryasamavAyikAraNatA'vacchedakatayA, saMyogasya vibhAgasya vA samavAyikAraNatA'vacchedakatayA dravyatvajAtisiddheriti / muktAvalI : uttara : kAryamAtrAnuM samAyikAraNa dravya ja che, mATe dravyamAM kAryamAtranI samAyikAraNatA che. te samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke kayo dharma haDadaDadaDadaDaDadaDaDadadadadadadadadadadadadadadada wwwjUnyUz2a cAyanAtAvahI bhAga-10 (36). has gorg Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ costosowasewdoostustascos casos descascadastro stosowodoodoodoo oxstowsbastustostaxstostarstustustustest vastustaxtonestolth OMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMne Ave? dravyamAM rahenAro dravyatva dharma ja Ave. mATe kAryasamAyikAraNatAvacchedaka tarIke dravyatva jAti anumAnathI siddha thaI jAya che. athavA saMyogakAryanI samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke athavA to vibhAgakAryanI samAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke dravyatva jAtinI siddhi thaze. TippaNa : A mukhya prazna che. have jo anumAnathI dravyatva jAti siddha karavA mATe | anumAna karIe ke "vyatve vyaniSThama to ahIM AzrayAsiddhi, pakSAsiddhi doSa Ave, kemake dravyatva ja hajI siddha nathI. eTale have anumAna evuM karavuM joIe ke je dravyatvarUpa pakSa(dharmI)no ullekha karyA vinA paNa dravyatvane siddha karI Ape. (IzvarakartutvavAdamAM paNa "fkSatyAti sarjI' e anumAna AvuM ja dharmIgrAhaka anumAna hatuM. eTale have dravyatvanuM nAma lIdhA vinA ja dravyatvanI (jAtinI) siddhi karavAnI rahI. jyAre Ama karavuM hoya tyAre te dravyatvane pratiyogitA, pratipAdyatA, kAryatA, kAraNatA AdimAMnA | koI eka dharmanA avacchedaka tarIke siddha karavo joIe. ahIM ApaNe kAraNatAnA avacchedaka tarIke dravyatvane siddha karIzuM. paNa te pUrve ApaNe eka vAta upara vizeSa lakSa ApIe ke dravyAdi sAteya padArtho koI ne koI kArya prati kAraNa banaze, paNa dravyAdi sAteya padArtho badhA ya kArya pratye samAyikAraNa to nahi ja bane. kAryamAtra pratye | samavAyikAraNa jo banI zake to te mAtra pRthvI Adi nava dravya ja bane che, arthAt sAtamAMthI dravyarUpa eka ja padArtha kAryamAtranuM samavAyikAraNa banI zake che. have A vAtane vistArIe. kArya kAraNa kayuM kAraNa? ghaTadravya kapAla(dravya) samavAyikAraNa ghaTarUpa ghaTa (dravya) samavAyikAraNa ghaTanuM nIlarUpa kapAlanIlarUpa (guNa) | asamAyikAraNa kapAlasaMyoga (guNa) | asamavAdhikAraNa ghaTa pratyakSamAM ghaTadravya (dravya) nimitta kAraNa 6 | ghaTanIlarUpanA pratyakSamAM | ghaTanIlarUpa (guNa) nimitta kAraNa karmanA pratyakSamAM nimitta kAraNa sAmAnyanA pratyakSamAM sAmAnya nimittakAraNa | vizeSanA pratyakSamAM vizeSa nimittakAraNa ghaTa karma - nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (30) EEEEEEEE Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************ nimittakAraNa nimittakAraNa 10 samavAyanA pratyakSamAM samavAya 11 abhAvanA pratyakSamAM abhAva koIpaNa viSayanuM pratyakSa karavuM hoya to temAM te viSaya nimittakA2Na bane che. e ja rIte koIpaNa dravyAdino dhvaMsa thAya to te dhvaMsa pratye te dravyAdi pratiyogIo kAraNa bane, kemake dravyAdi vinA dravyAdino dhvaMsa thaI zake ja nahi. dhvaMsaM prati pratiyoniH kAraNatvam / ghaTadhvaMsaM prati ghaTaH kAraNam / karmadhvaMsaM prati karma kAraNam / nIlarUpadhvaMsaM prati nIlarUpaM kAraNam / A rIte ApaNe joI zakIe chIe ke dravyAdi sAteya padArtho viSayarUpe nimittakAraNa banI zake che. keTalAka dhvaMsa pratye nimittakAraNa banI zake che. (ghaTadhvaMsa pratye ghaTa) keTalAka vaLI asamavAyikAraNa paNa banI zake che. (paTa pratye tandusaMyoga) paNa samavAyikAraNa to mAtra pRthyAdi nava dravyo ja banI zake che, arthAt dravya sivAyanA bAkInA guNAdi cha padArtho koIpaNa kAryanuM samavAyikAraNa to na ja banI zake, arthAt samavAyasaMbaMdhathI guNAdimAM koI kArya utpanna thaI zake ja nahi. jo samavAya saMbaMdhathI koI kArya kyAMka thAya to te dravyamAM ja thAya. mATe pRthyAdi nava dravya ja kAryanuM samavAyikAraNa banI zake. ghaTarUpAdi ghaTadravyamAM samavAyasaMbaMdhathI utpanna thAya che mATe pRthvIrUpI ghaTadravya e ghaTarUpAdinuM samavAyikAraNa kahevAya. e rIte jalAdi paNa potAnA rUpAdinuM samavAyikAraNa bane che. AkAzamAM paNa samavAyasaMbaMdhathI zabda utpanna thAya che mATe zabdanuM samavAyikAraNa AkAza dravya bane. tema kALa, dizA saMyogAdinuM samavAyikAraNa bane, kemake kALa, dizAmAM paNa saMyogAdi guNo samavAyasaMbaMdhathI utpanna thAya che. AtmAmAM sukhAdi samavAyasaMbaMdhathI utpanna thAya che mATe AtmA paNa sukhAdinuM samavAyikAraNa bane ane manamAM paNa saMyogAdi guNo samavAyasaMbaMdhathI utpanna thAya che mATe mana e saMyogAdinuM samavAyikAraNa bane. Ama naveya dravyo samavAyikAraNa bane che mATe naveyamAM samavAyikAraNatA rahI. ahIM prazna thAya ke dravyAdi sAteya padArthamAM samavAyikAraNatA na rahI ane dravyarUpa eka padArthanA pRthyAdi naveya vibhAgamAM samavAyikAraNatA rahI tenuM zuM kAraNa? pRthyAdi navamAM evI koI samAnatA hovI joIe jethI te pRthyAdi naveyamAM samavAyikAraNatA AvI, arthAt pRthyAdi naveyamAM badhe rahenAro ane tenI bahAra guNAdimAM kyAMya nahi rahenAro evo koI samavAyikAraNatAno avacchedaka dharma hovo nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (38) Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoteraturoscowbscsacsosh shostbusterswobodnows b bedkMkOkd* * * * * joIe ke je samavAyikAraNatAne potAnI sAthe ja pakaDI rAkhe. have pRthvItva evo dharma | nathI, kemake te to mAtra pRthvIrUpa dravyamAM ja rahe, jalAdi dravyamAM nahi. ane jo prameyatva laIe to te naveya dravyamAM to rahe che paNa dravyanI bahAra guNAdimAM paNa rahe che mATe tene paNa na levAya. eTale samAyikAraNatAnI sAthe ja rahenAro avacchedaka dharma mAtra dravyatva ja bane. vati = tAMtAn payAr chatti = praNoti rUti dravyam A | uparathI anumAna thAya ke vAIsamavAyaRUtA phijhithavachatrA RUtAtvIta. | tanunajhapaTamavAviIRUtAvat jema taMtumAM paTanI samavAyikAraNatA che, to te takhtatvadharmathI avacchinna che tema jagatanA tamAma kAryanA je samAyikAraNo che temanAmAM rahelI samavAyikAraNatA koIka dharmathI avacchinna hovI ja joIe. e dharma ja dravyatva. athavA evuM paNa anumAna thAya ke pRthyAphinikasamavAyaRUAtA vikradhrmaavcchinnaa kAraNatAtvAt, tantuniSThapaTasamavAyikAraNatAvat / have A anumAnane citramAM samajIe : samavAyikAraNa dravya kArya sama.saM.thI avacchinnA avacchinnA dravyatva sama.katA. kAryatva kAryatA A kAryatA kAryatAthI avacchinnA che. A kAryatA samavAyasaMbaMdhathI avacchinnA che, kemake kArya samavAyikAraNamAM samavAyasaMbaMdhathI rahe che. (kAryane rahevAno saMbaMdha te kAryatAno avacchedakasaMbaMdha) have samavAyikAraNamAM je samavAyikAraNatA che teno avacchedaka dharma ane saMbaMdha joIe. samavAyikAraNatAno avacchedakasaMbaMdha te bane ke je samavAyikAraNane rahevAno saMbaMdha hoya. samavAyikAraNa samavAyikAraNamAM (potAnAmAM) tAdAtmasaMbaMdhathI rahe che mATe samAyikAraNatA tAdAtmasaMbaMdhathI avacchinnA thaI. have samavAyikAraNatAno avacchedaka dharma kayo ? samavAyikAraNamAM rahenAro dharma te samavAyikAraNatAno avacchedaka dharma bane. samavAyikAraNa dravya ja che mATe temAM rahenAro dravyatva dharma samavAyikAraNatAno avacchedaka bane. Ama samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke dravyatva jAtinI anumAnathI siddhi thaI. have te anumAnane vistArIne Ama kahI zakAya : samavayasambandhAvacchinnAvacchinnavAryatAnirapitatAvAgya * Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai * avacchina avacchedaka, * * * * * * * * * * * * * * ba nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (39) EYE Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Foxpostoso costos assasastado doresc stadswoboscosocoboscados cabasco sambandhAvacchinnA samavAyikAraNatA kiJciddharmAvacchinnA kAraNatAtvAt tantuniSThapaTasamavAyikAraNatAvat / yA yA kAraNatA sA sA kiJciddharmAvacchinnA, tasmAt samavAyikAraNatA'pi kiJciddharmAvacchinnA / sa ca dharmaH dravyatvam / * kArya-samavAyikAraNatAvacchedakatayA * saMyoga-samavAyikAraNatAvacchedakatayA * vibhAga-samavAyikAraNatAvacchedakatayA Ama traNa rIte dravyatva jAtinI siddhi batAvI che. nyAyazailImAM eka akSara paNa vyartha na hoya tyAM Ama traNa traNa vAkyo mUkyA te vakhate ApaNe samajI zakIe ke pUrva pUrva vikalpomAM kAMIka vAMdho Avato hoya tyAre | ja tene tene choDIne uttara vikalpa mUkatAM jAya, arthAta "vAkAra pUrva pUrva vikalpomAM | arucisUcaka che. ahIM kAryasamAyikAraNatAvacchedakatayA dravyatva jAti siddha karI temAM kAMIka vAMdho | Ave che mATe ja te pakSano tyAga karIne saMyogasamAyikAraNatAvacchedakatayA kahyuM. emAM paNa kAMIka vAMdho Ave che mATe chevaTe vibhAgasamAyikAraNatAvacchedakatayA dravyatva jAti | siddha thAya ema kahyuM. have ApaNe te vAMdho kramazaH joIe. ApaNe pUrve joI gayA ke kAryasamavAyikAraNatAvacchedakatayA je dravyatva jAti siddha karI temAM kAryatAno avacchedaka kAryatA ja banAvyo hato. ahIM vAMdho Ave che. te e ke sva svano avacchedaka banI zake nahi. mATe je anumAna karyuM che temAM ghaTakatayA "vAryatvacchinnAryatA' aMza ja doSaduSTa che mATe tene tyAgavuM ja paDe. to zuM karavuM? | 'kAryasAmAnyanI eTale ke dravya, guNa, karmAdimAMthI koIpaNa kAryanI samAyikAraNatA | nava dravyamAM che' tema na kahetAM zuM kahevuM ? enuM samAdhAna zodhatAM 'dravyarUpa kAryanI | samavAyikAraNatAno avacchedaka' ema kahIe to kAryatA dravyatvadharmathI avacchinna bane, | eTale sva svano avacchedaka na rahe. Ama e doSa to TaLI jAya paNa pAchI bIjI upAdhi | UbhI thAya. te A rIte : dravya kArya 6 % % % % % avacchedaka % avacichana % % dravya kAryatA % d T YSIS nyAyasiddhAntanAvalI bhAga-10 (40 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kodutootxaustoodooshootoutsoonstoxtadanstaxastoodatustwoodooshoooooooooooooooooousto 8 52 5 vkkodkokokkodkkkkkkkMkkh 1 1 dravya sAmAnyanI samavAyikAraNatA zuM naveya dravyamAM che ? arthAta dravyarUpa kAryanuM | samAyikAraNa zuM naveya dravya bane che? eno javAba e che ke nA, sva=pRthvI ghaTasvarUpa dravyanuM samavAyikAraNa bane. jala paNa zuddha jalarUpa dravyanuM samavAyikAraNa bane. e ja rIte teja paNa dravyanuM samavAyikAraNa bane ane vAyu paNa temAM utpanna thatAM bIjA vAyunuM | | samAyikAraNa bane che. paNa AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mana to zabda, saMyoga, | sukhAdirUpa guNakAryanA samavAyikAraNa bane che. arthAt dravyakAryanuM samavAyikAraNa to JpRthivyAdi cAra dravya ja bane. bAkInA pAMca to guNakAryanuM samAyikAraNa bane. arthAt | naveya dravyamAM dravyakAryanI samAyikAraNatA na ja AvI. Ama dravyarUpa kArya levA jatAM | naveya dravyamAM tenI samAyikAraNatA na maLI. to have guNarUpa kAryanI samAyikAraNatA laIe. naveya dravyomAM guNarUpa kArya to | jarUra utpanna thAya che. AkAzAdimAM zabdAdi guNarUpa kArya utpanna thAya che ane ghaTa 'pRthivyAdimAM raktarUpAdi guNakAryo utpanna thAya che. eTale guNakAryanI| | samavAyikAraNatA naveya dravyamAM maLe che. vaLI kAryatAno avacchedaka guNatva bane che eTale tyAM sva svano avacchedaka banavAnI Apatti paNa nathI. paNa ahIM navI Apatti | che. te A rIte : *MM ppqgqc ja kalarava vakaraNadAdA dAdI.. TaSSAdI * samavAdhikAraNa guNakArya *** dravyatva guE0 nayA sama..tA. (ahIM vAMdho Ave che) - re avacchinnA A citramAM guNatnAvacchinna kAryatA dekhAya che, arthAt kAryatAno avacchedaka | guNatva che. eno artha e thayo ke jyAM jyAM guNatva hoya tyAM tyAM kAryatva hovuM ja joIe. paNa paramANu vageremAM je nitya guNo che tyAM guNatva to che paNa kAryatva (janyatva) nathI mATe kAryatAno avacchedaka guNatva banI ja na zake. A Apattine | lIdhe have ahIM saMyogakAryanI samAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke dravyatva jAti | siddha karavAnI rahe che. bAjas nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (41) EEEEEEE Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t owntotxtobstetootststokokokokdokdokutobotstartoon samavAdhikAraNa saMyoga kArya dravyatva sama.na.tA. saMyogatva avacchinnA kAryatA (ahIM vAMdho Avyo) jo ke Ama to ahIM koI Apatti nathI, kemake kAryatAno avacchedaka saMyogatva che. eTale sva e svano avacchedaka banato nathI. ane naveya samavAyikAraNomAM | saMyogarUpa kArya hoI zake. mATe saMyogakAryanI samAyikAraNatA naveyamAM maLe che. ane | saMyoga anitya che mATe jyAM saMyogatva che tyAM kAryatva paNa che ja. eTale saMyogatva | e kAryatAno avacchedaka paNa bane che. paraMtu keTalAka naiyAyiko AkAza-kALano ke | AkAzAtmAno ke digAtmAno nitya saMyoga mAne che. e mate ahIM Apatti Ave che ke te nitya saMyogamAM saMyogatva che paNa kAryatva (janyatva) nathI. mATe have kAryatAno | avacchedaka saMyogatva na banI zake. (vastutaH apratiyotu yA prAptiH : saMyo rUti mRta: be vibhakta vastuno je | saMbaMdha te saMyoga kahevAya che. AkAza-kALAdi kyAreya paNa judA na hatA ke pachI amuka | kALe temano saMyoga thayo hoya. mATe te be no saMyoga ja na kahevAya.) eTale A pakSane paNa choDIne vibhAgarUpa kArya lIdhuM. koInA paNa mate vibhAga | nitya nathI. je koI vibhAga che te janya(kArya)rUpa ja che, mATe jyAM vibhAgatva che tyAM | avazya kAryatva che. mATe kAryatAno avacchedaka vibhAga- banI jAya che. Ama chelle | vibhAgasamAyikAraNatAvacchedakatayA dravyatva jAti siddha thaI. ahIM koI Apatti nathI, kemake naveya dravyamAM vibhAgarUpa kArya utpanna thAya che. vibhAgakAryatAno avacchedaka | vibhAga- bane che, mATe sva e svano avacchedaka banato nathI. temaja badhA yanA mATe | badhA vibhAga kAryarUpa ja hoya che, mATe kAryatva ane vibhAga7 kramazaH avacchedya| avacchedaka paNa banI zake che. vaLI bIjI rIte paNa dravyatva jAtinI siddhi thAya che. te A rIte : taMtusaMyogathI | paTa utpanna thAya ke nahi ? jo hA, to paTa utpanna thayA pachI tyAM taMtusaMyoga che ke | nahi ? che, to te pachInI kSaNe punaH paTa utpanna thavo joIe, kAraNa ke ApaNe kahyuM | ke paTa pratye taMtusaMyoga e kAraNa che. kAraNanI hAjarI hoya to kArya thayA ja karavuM Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai ** * nyAyasiddhAntAktAvalI bhAga-10 (42) Ess I Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA jA jA jajajas, ketaxtaxtassoost towartaastostadorastustustestoboostustarstvastastoostoostxsandoastustoot joIe. Ama punaH punaH paTa thayA karavo joIe. A Apatti dUra karavA kahevuM paDe ke dravyotpattimAM dravya pratibaMdhaka che. eTale jyAM eka paTa utpanna thaI gayo tyAM yadyapi taMtusaMyogarUpa paTa-kAraNa to che chatAM bIjo paTa | na bane, kAraNa ke tyAM utpanna thayelo paTarUpI pratibaMdhaka beTho che. Ama niyama e thayo ke dravyamAM utpanna thayeluM dravya dravyotpattimAM pratibaMdhaka che. | mATe dravyotpattipratibaMdhakatAvacchedakatayA dravyatva jAtinI siddhi thAya, arthAt dravyotpatti rUpa kArya, temAM pratibaMdhaka prathamataH utpanna thayeluM dravya, emAM pratibaMdhakatA rahI, eno avacchedaka dravyatva thAya. But westestosters statusarstwstrstweststestostes escasos besos testessowstabostiwcwstostarostas correcto taste ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 43) EEEEEEE Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wowotwesbastaboscowbosohoooscom | muktAvalI : nanu dazamaM dravyaM tamaH kuto noktaM ? taddhi pratyakSeNa gRhyate, tasya |ca rUpavattvAt karmavattvAcca dravyatvam / taddhi gandhazUnyatvAnna pRthivI, nIlarUpavattvAcca na jalAdikam / tatpratyakSe cAlokanirapekSaM cakSuH * | kArari tu ? muktAvalI: have ahIM pUrvapakSa prazna kare che ke dravya nava ja kema? aMdhakArane paNa dazamA dravya tarIke kema na manAya ? tenI sAme prazna thAya ke jo aMdhakArane dravya mAnIe | to je guNa-kriyAvALuM hoya te dravya kahevAya che, to A aMdhakArarUpa dravyamAM guNa zuM ane kriyA zuM ? pUrvapakSaH aMdhakAramAM nIlarUpa te guNa che ane calanakriyA paNa che, kemake "jema jema | | sUrya Avato jAya tema tema aMdhakAra cAlyo jAya che tevI pratIti thAya che. mATe | | aMdhakAramAM guNa ane kriyA hovAthI tene ApaNe dravya tarIke mAnI laIe. prazna : paNa aMdhakArano A nava dravyamAM samAveza thaI zake ke nahi ? pUrvapakSa: nA, juo; pRthvImAM teno samAveza na thAya, kemake pRthvI gandhavatI hoya, | jyAre tamane pRthvI nazca tvAn aa temaja jalAdi AThamAM paNa teno samAveza na thAya, kemake jala ane tejamAM zveta rUpa che. ane bAkInAmAM to rUpa ja nathI. jyAre aMdhakAra | | nIlarUpavAnuM che mATe to na nanAdisvarUpa, nItarUpavattvI Ama navamAM tama: no | samAveza na thayo mATe tene navathI atirikta dazamuM dravya mAnavuM joIe. prazna : dravyanuM pratyakSa karavuM hoya to AlokasaMyoga joIe. ane aMdhakAramAM | AlokasaMyoga thAya to tamasa cAlyuM jAya che. eTale enuM pratyakSa to AlokasaMyoga vinA | ja thAya che. eTale AlokasaMyoga vinA jenuM pratyakSa thAya tene dravya ja kema kahevAya ? pUrvapakSaH aMdhakAranA pratyakSamAM AlokasaMyoga kAraNa ja nathI, Aloka vinA mAtra | cakSuthI ja pratyakSa thaI zake che eTale tenA pratyakSamAM AlokanirapekSa cakSu kAraNa che. | muktAvalI : na, Avazyakatejo'bhAvenaivopapattau dravyAntarakalpanAyA anyAyyatvAt / rUpavattApratItistu bhramarUpA, karmavattApratItirapyA| lokApasaraNaupAdhikI bhrAntireva / tamaso'tiriktadravyatve anantAvayavAdi| kalpanAgauravaM ca syAt / suvarNasya yathA tejasyanta vastathA'gre vakSyate / stoods6666666666thithylaalbcdc52blciiyylcciichNthnglleaangleaangsk paEET nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (44) ELECT Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Costos castwestscostostoestes osastostatsastustustood whebastosowscascosto muktAvalI : naiyAyika : nA, tamasa e teja-abhAva che ane teja-abhAvathI kAma | patI jAya to tene juduM dravya mAnavAnI zI jarUra ? pUrvapakSa : jo tamasa e teja-abhAva hoya to zuM abhAvamAM nIlarUpa rahe ? uttara : abhAvamAM nIlAdi rUpa rahe nahi, paraMtu aMdhakAramAM je nIlarUpa jaNAya | che te vAstavika che ja nahi paNa bhrama che. tevI ja rIte temAM calanakriyA paNa che ja| | nahi, paraMtu upacAra ja thAya che. | pUrvapakSa H tamasa e teja-abhAva kaho to tevI ja rIte tene badale tene tama| | abhAva kema na kahevAya ? A bemAMthI zuM mAnavuM teno koI vinigamaka che? jo nA, | to tamane dasamuM dravya ja mAnavuM joIe. naiyAyika H jo tejane tamasa-abhAvarUpa mAnIe to tejamAM je bhAsvarazula rUpa | ane uSNa sparza che te tamasa-abhAvarUpa e tejamAM zI rIte saMbhave ? kemake abhAvAtmaka ke | padArthomAM bhAsvarazukla rUpa ke uSNaspardhAdi guNa rahI zake nahi. eTale tejasane to dravyAtmaka mAnavuM Avazyaka ja che. vaLI tamane tejanA abhAvarUpa na mAnIe ane dasamuM atirikta dravya mAnIe to tamasa dravyanA anaMtA avayavo, tenA ananta prAgabhAva, (AlokasaMyoga thatAM) anaMtA dhvaMsa vagere mAnavA paDe. temAM mahAgaurava che. mATe tamane teja-abhAvarUpa ja mAnavuM joIe. pUrvapakSa : bhale tamansa e teja-abhAvarUpa hoya, paNa suvarNane to nava dravyathI atirikta dazamA dravya tarIke mAnavuM joIe ne ? naiyikaH suvarNa eka prakAranuM teja dravya che te vAta muktAvalImAM AgaLa kahevAmAM Avaze. TET nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (45) ESSES Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FFFFFFF*** Mukaduaadhubakraxhubaiwand Anandwanchalawardandiwdhechnician | kArikAvalI : atha guNA rUpaM raso gandhastataH param // 3 // sparzaH saMkhyA parimitiH pRthaktvaM ca tataH param / saMyogazca vibhAgazca paratvaM cAparatvakam // 4 // buddhiH sukhaM duHkhamicchA dveSo yatno gurutvakam / davatvaM snehasaMskArAvadRSTaM zabda eva ca // 5 // | muktAvalI : guNAn vibhajate - atha guNA iti / ete guNAzcaturviMzati| saMkhyAkAH kaNAdena kaNThataH 'ca' zabdena ca darzitAH / tatra guNatvajAtisiddhirane vakSyate / muktAvalI : guNa : kaNAda RSie sattara guNa kahyA che ane sAthe ja "ca" mUkIne na | te 'yArathI bI sAta gue| sUyita yA che. 17+7=24.4 pRthivyAhiy 'dravya' | evuM nAma dravyatvathI thayuM tema ahIM paNa rUpAdine guNa nAma ApyuM tenuM kAraNa guNatva jAti che, jenuM vivecana AgaLa karavAmAM Avaze. (ahIM to covIse ya guNo spaSTa ja matAvI. hI cha.) kArikAvalI : utkSepaNaM tato'pakSepaNamAkuJcanaM tathA / prasAraNaM ca gamanaM karmANyetAni paJca ca // 6 // bhramaNaM recanaM syandanova'jvalanameva ca / tiryaggamanamapyatra gamanAdeva labhyate // 7 // | muktAvalI : karmANi vibhajate - utkSepaNamiti / karmatvajAtistu / pratyakSasiddhA / evamutkSepaNatvAdikamapi / nanu bhramaNAdikamapi | paJcakarmAdhikatayA kuto noktamata Aha - bhramaNamityAdi / - muktAvalI : karma : ullepaNa, apakSepaNa, AkuMcana, prasAraNa ane gamana ema pAMca | dharma cha. ma pAMyama bhatva ta pratyakSa siddha cha. 45 ghaTaH ghaTa: mevA prasiddha | vyavahArathI ghaTatva jAti siddha che tema varga evo paNa lokavyavahAra thAya ja che, mATe Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai " wingporporporagrgrogrgnyAyasiddhAntabhatAvalI lAma-1. (41 Essistest Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke r oroscowboscosswoboestostudistustwestwocessoshowcase tenAthI karmatva jAti paNa siddha che. prazna : jagatamAM karma pAMca ja kema ? bhramaNa, recanAdi judA kema nahi? uttara : gamanakarmamAM bhramaNAdino samAveza thaI jAya che. prazna : to ulleSaNAdi paNa gamanamAM AvI ja jAya che, chatAM tenuM juduM grahaNa | zA mATe karyuM ? uttara : munione niyoga, paryanuyogAdi ucita nathI. "niyoga" eTale "Ama | T kema na karyuM' evo prazna ane "paryanuyoga" eTale "Ama zA mATe karyuM' evo prazna. AvI jAtanA prazno koIpaNa RSi-munione na thaI zake, kemake teo svatannA | icchAvALA hoya che mATe ziSyanI buddhinuM je rIte vaizadya thAya te rIte nirUpaNa karI zake che. mATe jeTaluM temane yogya lAgyuM teTaluM nirUpaNa karyuM. "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai SESSES nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (40) EYES Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chodowcostobaschowdows kArikAvalI : sAmAnyaM dvividhaM proktaM paraM cAparameva ca / dravyAditrikavRttistu sattA paratayocyate // 8 // maktAvalI : sAmAnyaM nirUpayati-sAmAnyamiti / tallakSaNaM tu nityatve satyanekasamavetatvam / anekasamavetatvaM saMyogAdInAmapyastyata uktaM nityatve satIti / nityatve sati samavetatvaM gaganaparimANAdInAmapyastItyata uktamaneketi / nityatve satyanekavRttitvamatyantAbhAvasyApyasti ato vRttitva8 | sAmAnya vidAya samavetavaimityum | muktAvalIH lakSaNa : nityatve sati ane samavetatva sAmAnyatvam = nAtitvamA | je nitya hoya ane anekamAM samaveta (samavAyasaMbaMdhathI rahenAra) hoya te jAti kahevAya. 8 | ghaTatva e jAti che, kemake te nitya che ane aneka ghaTomAM samavAyasaMbaMdhathI vRtti che. have ApaNe jAtinA A lakSaNanuM padakRtya karIe : (1) jo mAtra mAsamavetavaM nAtitva kahIe to saMyogAdi guNo dviSTha eTale | ke ghaTabhUtalasaMyoga guNa ghaTa ane bhUtalamAM (anekamAM) samavAyasaMbaMdhathI rahe che. Ama | ghaTabhUtalasaMyoga anekasamaveta banI jatAM te jAti banI javAnI Apatti Ave che. tene ja dUra karavA "nityatve sati' mUkyuM. saMyoga e nitya nathI. () jo nityatve sati samatatvam evuM ja kahe, arthAt nesamAvetatvam na kahe | to AkAzanuM parimANa jAti banI javAnI Apatti Ave, kemake te nitya hovA sAthe AkAzamAM samaveta che ja. eTale have mane samatatvam kahevAthI gaganaparimANa jAti nahi bane, kemake te nitya hoIne (AkAzamAM) ekamAM ja samaveta che. | (3) nityatve sati ane vRttitvam kahevAmAM Ave, arthAta jo nitya hoIne anekamAM (game te saMbaMdhathI) rahe te jAti' ema kahevAya to atyaMtabhAva jAti banI jAya, kemake te nitya che ane aneka jagyAe rahe che. (rnayAyikanA mate atyaMtabhAva nitya che ane eka ja che je aneka jagyAe rahe che. ghaTAcaMtAbhAva bhUtala upara judA | judA aneka ThekANe rahe che.) AthI vRttitvam na kahetAM samAvetatvam = samavAra vRttitvam kahyuM eTale atyaMtabhAva jAti nahi bane, kemake te samavAya saMbaMdhathI raheto Sadowsbastosoccoshootstooted doorstwowa Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai paEET nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (48) ELESELECT Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ === = = === == shdownstowwestshoses ======== == = === suxestadestustustoot ==== ======== sarstostesse nathI paNa svarUpasaMbaMdhathI rahe che. | muktAvalI : ekavyaktimAtravRttistu na jAtiH / tathA coktam- vyakterabhedastulyatvaM saMkaro'thA'navasthitiH / rUpahAnirasambandho jAtibAdhakasaGgrahaH / - muktAvalI : mAtra eka ja vyaktimAM je dharma raheto hoya tene jAti na kahevAya. | jAti banavAmAM AvatA bAdhako cha prakAranA kahyA che : (1) vyaktino abheda (2) | tulyapaNuM (3) saMkara (4) anavasthA (5) rUpahAni ane (6) asaMbaMdha. (1) vya: kheH : eka ja vyaktimAM rahenAro dharma jAti na kahevAya, jemake AkAzatva. AkAzatva e nitya evA AkAzamAM rahe che paNa te jAti na bane, kemake ahIM anekasamavetatva nathI. arthAt vyaktino jayAM abheda hoya : tAdAtmabhAva hoya tyAM je dharma rahe te jAti na kahevAya. eTale AkAzatva, kAla- vagere eka abhinna vyaktimAM rahenArA dharmo jAti na kahevAya paNa upAdhirUpa dharmo kahevAya. jAtirUpa dharmo | samavAyasaMbaMdhathI potAnA AdhAramAM rahe, jayAre upAdhirUpa dharmo svarUpasaMbaMdhathI rahe. AkAzatvane jAti na banAvavA pahelA naMbarano jAtibAdhaka lAgu paDe che. (2) tulyavat : A bIjo jAtibAdhaka che. ghaTamAM ghaTatva ane kalazatva e ya che. jemAM ghaTatva rahe che temAM ja kalazatva paNa rahe che. eTale jagatamAM ghaTatvanA jeTalA AdhAra che teTalA ja (tulya) kalazatvanA AdhAra che. eTale ghaTatva ane kalazatvamAM koI bheda nathI, be ya eka ja che. mATe A be ya dharmo be judI judI jAti na gaNAya.(jo ghaTatvane. jAti gaNIe to kalazatvane upAdhirUpa dharma gaNavo joIe.) tunyatve | anyUnAnatiriktavRttitvam / (3) saMkaraH : parasparAtyantAbhAvasamAnAdhikaraNayoH dharmayorekA samAvezaH sNkrH| je be dharmo ekabIjA sAthe anyatra na rahetAM hoya chatAM eka jagyAe be ya bhegA rahetA hoya to te be dharmo jAti na kahevAya, jemake AkAzamAM bhUtatva che ane mUrtatva nathI, manamAM mUrtitva che paNa bhUtatva nathI ane pRthyAdi cAramAM bhUtatva-mUrtitva be ya che. A ja kAraNe zarIratva, Indriyata, udbhUtatva, paramANutva, duvyaNukatva, caNakatva Adi | badhA yano pRthvItva sAthe saMkara thavAthI te jAti na bane. (4) manavA : A jAtibAdhakathI sAmAnyatva dharma e jAti na bane. ghaTatva, | paTava, kaTatamAM jAti, jAti, jAti evo anugata vyavahAra thAya che mATe A traNa ser nyAyasiddhamatAvalI bhAga-10 (49). jaP Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K tuhottato dett o contestochwestoodstochtbestrossboobcchochotos jAtimAM paNa eka "jAtitva' nAmanI jAti rahevI joIe. have jo A rIte ghaTavAdirUpa che jAtimAM jAtitvarUpa jAti rahe to e ghaTatAdi jAti e jAtimatI banI kahevAya. have jyAre e niyama thayo ke jAti jAtimatI hoya tyAre jAtitva paNa jAti che mATe te paNa jAtimatI banavI joIe. eTale jAtitva e jAti che mATe temAM jAtitva nAmanI jAti rahI. A jAtimAM paNa jAti hoya eTale temAM paNa jAtitva nAmanI jAti rahe che. Ama anavasthA cAle. mATe sAmAnyamAM sAmAnyatva dharma jAti kahevAya nahi. A vAta nIcenA ( citramAM spaSTa jaNAya che. ghaTavAdi jAti= jAtimatI ghaTavAdi jAti jAtitva = jAti jAtimatI = jAti jAtitva = jAti fodbocztonstastoostastaustastestostorstastrosoustavsboostxestostxsexsexsexstxscostarstxstostxscascastrostorstososorbitan jAtitva = jAti (pa)rUpI A pAMcamA jAtibAdhakathI vizeSamAM rahenAra vizeSatva dharma jAti | ke nahi bane. jo vizeSatvane jAti mAnIe to vizeSanA svarUpanI hAni thAya. te A pramANe : vizeSanuM svarUpa che ke (1) vizeSa svataH = pote ja eka paramANuthI bIjA paramANuno vyAvartaka = judo pADanAra che. (2) ane pote ja bIjA vizeSathI vyAvRtta | (judo siddha thayelo) che. - have evo niyama che ke jAtimAn padArthano bIjA padArthathI bheda thavAmAM jAti kAraNa che. ghaTavavAnuM ghaTano paTathI bheda thavAmAM ghaTatva jAti kAraNa che. prastutamAM paNa jo vizeSamAM vizeSatva jAti rahe to eka paramANuthI bIjA paramANuno bheda vizeSa pote na kare paNa potAnAmAM rahelI vizeSatva jAti dvArA ja te vizeSa paramANuno bheda karanAra bane. Ama thAya eTale vizeSa paramANuno svataH vyAvartaka na banyo paNa jAti dvArA) eTale ke parataH vyAvartaka banyo. have vizeSanA svataH vyAvRttatva svarUpa bIjA ghaTakanI hAni joIe. eka vizeSa bIjA vizeSathI svataH ja judo che. paNa jo vizeSamAM vizeSatva jAti mAnIe to be | ya vizeSamAM vizeSatva jAti che. ane jAtinuM kArya to be ya vizeSamAM eka anugata ostossascoscostoboscostosowdaxdowsawsawsoescascostosos odos obresordboscosoudcast bostadshusbastucco nyAyaddhinAtAvahI bhAga-10 (50 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutoast soodschwstwestshows starstwoxstustawcasts chwstawowsstedewesto | samAna pratIti karAvavAnuM che. eTale ghaTavena badhA ghaTa jema sarakhA che tema vizeSatvena | badhA ya vizeSa sarakhA gaNAI jAya. Ama thatAM eka vizeSa bIjA vizeSathI judo che (svataH) evI pratIti nahi thAya. paramANu paramANu vyAvaka svata: vizeSa - > vizeSa svataH vyAvRtta Ama vizeSatvane jAti mAnavAthI vizeSanA be ya svarUpanI hAni thaI jaze mATe vizeSatvane upAdhirUpa dharma ja manAya. (6) asambandhaH : samavAyapratiyogitvasamavAyAnuyogitvAtyantAbhAvo'sambandhaH / samavAya ane abhAva e be evA padArtha che je koImAM samavAya saMbaMdhathI rahetA | nathI ane koIne potAnAmAM samavAyasaMbaMdhathI rAkhatA paNa nathI. anuyogI koImAM anayogI samavAyaabhAvamAM samasaMbaMdhathI sama.saMbaMdhathI pratiyogI samavAyaabhAvamAM pratiyogI koImAM che . citra-1 citra-2 citra: 1 jo samavAya saMbaMdhathI koImAM samavAya ane abhAva rahe to samavAyano | anuyogI koI bane ane pratiyogI samavAya ane abhAva bane. tema thatAM koImAM | | samavAyanI anuyogitA Ave ane samavAya ane abhAvamAM samavAyanI pratiyogitA, Ave. paNa Ama banatuM nathI mATe kahevAya ke samavAya ane abhAvamAM samavAyanI | pratiyogitAno abhAva che. citra : 2 jo samavAyasaMbaMdhathI samavAya ane abhAvamAM koI rahetuM hota to | | samavAyanA anuyogI samavAya ane abhAva banata ane koI pratiyogI banata. tethI SSC xxxx nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (1) E LECT Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = === === = ==== = ====== = ========= ThxsOwCostestisosadasxxxcccschossow samavAya ane abhAvamAM samavAyanI anuyogitA Avata ane koImAM samavAyanI | pratiyogitA Avata. paNa Ama banatuM nathI mATe kahevAya ke samavAya ane abhAvamAM samavAyanI anuyogitAno abhAva che. Ama samavAyanI anuyogitA-pratiyogitAno abhAva te ja asaMbaMdha che. arthAt jo samavAya ane abhAvamAM samavAya saMbaMdhathI koI rahetuM nathI to temAM rahelA samavAyatva-abhAvatva paNa samavAya saMbaMdhathI rahetA nathI tema kahevuM ja paDe. have je samavAyasaMbaMdhathI na rahe te samavAyatva-abhAvatva jAti na ja kahevAya. vaLI samavAyasaMbaMdhamAM rahela samavAyatva jo samavAyasaMbaMdhathI rahe to be samavAyasaMbaMdha banI jAya. tethI "samavAyatu viza ' e siddhAntano bhaMga thAya che mATe paNa samavAyatva jAti na manAya, upAdhi ja manAya. ethI samavAyatva dharma samavAyamAM svarUpasaMbaMdhathI rahI jAya. kArikAvalI : parabhinnA tu yA jAtiH saivAparatayocyate / dravyatvAdikajAtistu parAparatayocyate // 9 // vyApakatvAtparA'pi syAd vyApyatvAdaparA'pi ca / muktAvalI : paratvamadhikadezavRttitvam, aparatvamalpadezavRttitvam / sakalajAtyapekSayA sattAyA adhikadezavRttitvAtparatvaM, tadapekSayA cAnyAsAM jAtInAmaparatvam / pRthivItvAdyapekSayA dravyatvasyA'dhikadezavRttitvAd vyApakatvAtparatvaM, sattA'pekSayA'lpadezavRttitvAd vyApyatvAdaparatvam / tathA | ca dharmadvayasamAvezAd ubhayamaviruddham / muktAvalI : jAti be prakAre : (1) para = vyApaka = adhikadezavRtti. (2) apara = vyApya = alpadezavRtti. dravyatyAdi sakaLa jAtinI apekSAe sattA adhikadezavRtti che mATe te parajAti | kahevAya, jyAre tenI apekSAe dravyatvAdi jAti apara kahevAya. vaLI pRthvItyAdinI apekSAe dravyatva adhikadezavRtti=vyApaka che mATe te "para" kahevAya | jyAre sattAnI apekSAe dravyatva nyUnadezavRtti=vyApya che mATe te "apara' paNa kahevAya. SS nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (52) E AttttttttttttttttschNlngciiyylclclclcthtobthkalk Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDakaDaDaDaDaDaDa boosterdedostobashobatustabarbadbasertebaustoboostadestrado Ton Don A9 dravyatva 1. para pRthvIvAliyA. 2. apara sattApekSayA. pRthvItva 1. para ghaTatApekSayA. 2. apara dravyatApekSayA. ghaTatva 1. para pATalIputrIyaghaTavApekSayA. 2. apara pRthvIvAliyA. dute betwerwetsbasbachersbachaoct atostotoboodcastotoostaseostatakoostatastoortoostoostastoodete stochatoscooter ka rAyasiddhAsukatAvahI bhAkha0 (3) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kutustos caseros shoes | kArikAvalI : antyo nityadravyavRttivizeSaH parikIrtitaH // 10 // muktAvalI : vizeSaM nirUpayati-antya iti / ante'vasAne vartata iti antyaH, yadapekSayA vizeSo nAstItyarthaH / ghaTAdInAM vyaNukaparyantAnAM tattadavayavabhedAtparasparaM bhedaH, paramANUnAM parasparabhedako vizeSa eva, sa tu svata eva vyAvRttaH, tena tatra vizeSAntarApekSA nAstItyarthaH / muktAvalI : je aMtamAM rahe che, arthAt jenI pachI vaLI koI vizeSa nathI tevo padArtha vizeSa kahevAya. A vizeSa padArtha paramANumAM rahe che. tenuM kAraNa e che ke eka ghaTathI bIjo ghaTa judo kema che ? enA uttaramAM kahI zakAya ke eka ghaTanA kapAla bIjA ghaTanA kapAlathI judA che mATe. pAmelAt paTae . e rIte vaLI pUchavAmAM Ave che ke be kapAla judA kema che? teno paNa uttara ApI zakAya ke patniAmevA patnimedA evI rIte kSazvapatniAmeAt tAnivameda / Ama yAvat be vyaNukanA bheda | pratye paramANuno bheda kAraNa kahI zakAya. paNa have koI pUche ke eka paramANuthI bIjo | paramANu judo kema che? to teno uttara zuM Apavo? jo paramANunA avayavo hota to e temanA bhedathI paramANabheda kahI zakAta, paNa tema to che nahi. ethI eka paramANuthI bIjA paramANuno bheda karAvanAra vizeSa nAmano eka padArtha dareka paramANumAM rahelo mAnavo paDe che. vizeSa (1) aMtya dravyamAM rahe. (2) nitya dravyamAM rahe. paramANu paramANa vaLI koI pUche ke vizeSathI be paramANu judA rUTa bAvaka 7 1 pratIta thayA paNa yogIone eka vizeSathI bIjo ! vAva | vizeSa judo kema pratIta thAya che? zuM te mATe vaLI vizeSa - vizeSa vizeSamAM vizeSa mAnazo ? tema karavA jatAM to ne svataH vyAvRtta anavasthA cAle. mATe tevI anavasthA na cAle eTale ame ema kahIzuM ke te vizeSa to pote potAnI meLe ja bIjA vizeSathI chUTo paDI jAya che, arthAt vizeSa svataH vyAvRtta che. Ama vizeSa e paramANuno vyAvartaka banyo ane svataH vyAvRtta banyo. vizeSa | nAmaka padArtha mAnavAthI ja te darzanakAra "vaizeSika' kahevAya che. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai qqqq nyAyasiddhAntAktAvalI bhAga-10 (54) Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * * * * * Mixtuaabuaxhudaihwokarina samatA pechudhahahahadadhramsantosh . | kArikAvalI : ghaTAdInAM kapAlAdau dravyeSu guNakarmaNoH / teSu jAtezca sambandhaH samavAyaH prakIrtitaH // 11 // muktAvalI : 'samavAyaM darzayati-ghaTAdInAmiti / avayavAvayavinorjAti| vyaktyorguNaguNinoH kriyAkriyAvatornityadravyavizeSayozca yaH sambandhaH sa samavAyaH / samavAyatvaM nityasambandhatvam / tatra pramANaM tu guNakriyAdi| viziSTabuddhirvizeSaNavizeSyasambandhaviSayA viziSTabuddhitvAd 'daNDI puruSa'* | iti viziSTabuddhivad ityanumAnam / anena saMyogAdibAdhAt smvaaysiddhiH| | na ca svarUpasambandhena siddhasAdhanamarthAntaraM vA ? anantasvarUpANAM | sambandhatvakalpane gauravAllAghavAdekasamavAyasiddhiH / na ca samavAyasyaikatve | vAyau rUpavattAbuddhiprasaGgaH, titra rUpasamavAyasattve'pi rUpAbhAvAt / 'na | caivamabhAvasyApi vaiziSTyaM sambandhAntaraM siddhyediti vAcyam, "tasya nityatve hai | bhUtale ghaTAnayanAnantaramapi ghaTAbhAvabuddhiprasaGgAt, ghaTAbhAvasya tatra sattvAt | | tasya ca nityatvAt / anyathA dezAntare'pi ghaTAbhAvapratItirna syAd, | vaiziSTyasya ca tatra sattvAt / muktAvalI : A pAMcano je nityasaMbaMdha che tenuM nAma samavAya che. 1. ghaTadravyano kapAladravyamAM : avayavIno avayavamAM. 2. 5835no ghaTadravyama : gurAno guImA. 3. isajyiAno iNadravyama : jiyAno yAvAnmai. 4. ghaTatva tino ghaTadravyama : tino timAnmA. 5. vizeSano 52mAzubha : vizeSanI vizeSavAnmai. ghaTa ane kapAlanI jema te be vaccenA samavAyasaMbaMdhanuM pratyakSa to nathI, eTale tene anumAna pramANathI siddha karavAmAM Ave che. daNDI puruSaH sA meM viziSTa buddhi che. (vizeSAthI yuti mevA vizeSyanI buddhi = viziSTabuddhi) A viziSTa buddhimAM vizeSaNa, vizeSya ane saMsarga e traNe viSayatayA bhAyamAna thAya che. eTale je koI viziSTa buddhi hoya te A traNa viSayaka hoya evI | TET nyAyasiddhAntamutApalI nAga-1. (55) Emirrrrrrrrrry Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajajajajaja 25. wwwwwwwschodoxosowowshoestocado Saccados vyApti banI. have - ratnarUpavAna paTa: guNaviziSTa buddhi nI vizeSaNa, iTa vizeSya | pavit nam kriyAviziSTa buddhi patana vizeSaNa, mana vizeSya ghaTavavAnuM TaH jAtiviziSTa buddhi patvi vizeSaNa, pada vizeSya A traNamAM vizeSaNa-vizeSya to bhAse che paNa te be vacceno koI saMsarga paNa | bhAsavo joIe. te kyo saMsarga ? saMyogarUpa saMbaMdha tyAM bhAyamAna thAya che ema to | kahevAya nahi, kemake "vyadravyo saMyoga:' e niyamathI ahIM guNa-guNI Adino | saMyoga to bAdhita thAya che. mATe guNa, kriyAdi viziSTa buddhimAM bhAsamAna saMsarga te | samavAya ja mAnavo joIe. - jema dravya-dravyano saMyogasaMbaMdha hoya tema ayuta siddha padArthano samavAyasaMbaMdha hoya, | arthAt yu pRthamAve = chUTA rahelA. yuti = sAthe ja rahelA. yutatA siddhI | yau pAtha tau mayutasiddha je be ya jyAM sudhI hAjara che tyAM sudhI paraspara bhegA rahIne & | ja potAnuM astitva rAkhI zake che te be padArtha vacceno saMbaMdha te samavAyasaMbaMdha kahevAya. | ghaTa ane kapAla be ya jyAM sudhI vidyamAna che tyAM sudhI sAthe rahIne ja vidyamAna Tche. ghaTa ane bhUtalanI jema judA rahIne paNa teo vidyamAna rahI zakatA nathI. mATe | 8 | te be vacceno saMbaMdha samavAyasaMbaMdha kahevAya. vedAntI : ame to guNa-guNI Adi pAMceya vacce svarUpasaMbaMdha ja mAnIe chIe. 1 amane to A pAMceya sthAne svarUpasaMbaMdha siddha ja che. tene tame pharI siddha karavA gayA tethI tyAM siddhasAdhana nAmano doSa Avyo. | (ahIM prazna karanAra vedAntI ema samaje che ke niyAyiko A pAMca sthAne potAne ! | mAnya svarUpasaMbaMdha siddha karavAno anumAnathI yatna kare che.) naiyAyika : nA, ame to ukta anumAnathI samavAyane siddha karyo che je tamane pUrve | | siddha che ja nahi, mATe ahIM siddhasAdhana doSa nathI. vedAntI : to pachI arthAntara doSa lAgu paDe che. je vAta siddha karavAnI IcchAthI anumAna karyuM te vakhate anumAnathI bIjI ja koI vAta siddha thavI te arthAntara doSa | T kahevAya. iSTa arthathI anya artha-arthAntara-siddha thaI javo te arthAntara kahevAya. tame | | svarUpasaMbaMdha siddha karavA anumAna karyuM ane siddha thaI gayo samavAyasaMbaMdha. vinAya. prakurvANo racayAmAsa vAnaram / / ttttttttttttttttttttttsdb.ttllllll ha nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (5 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********************* naiyAyika : nA, ame svarUpasaMbaMdha siddha karavA gayA hatA te vAta ja khoTI che. ame to samavAyane siddha karavA yatna karyo ane anumAnathI guNa-guNI Adino samavAyasaMbaMdha ja siddha karyo. eTale amane siddhasAdhana ke arthAntara ekeya doSa lAgato nathI. vaLI jo ame guNa-guNI Adi pAMca vacce svarUpasaMbaMdha siddha karIe to anaMtA svarUpasaMbaMdha mAnavA paDe, eTale temAM to gaurava che. tenA karatAM lAghavAt badhA ya vacce eka ane nitya samavAyasaMbaMdha ja kema na mAnavo ? prazna : sAruM, jo samavAya eka ja hoya to teno artha to e thayo ne ke vAyumAM jema sparzasamavAya che tema rUpasamavAya paNa che. to pachI vAyumAM sparzavattAnI, arthAt vAyu: sparzavAn evI buddhi thAya che tema have rUpasamavAya paNa hovAthI vAyumAM rUpavattAnI, arthAt vAthU rUpavAn evI paNa pratIti thavAnI Apatti Avaze. *uttara : nA, jarAya nahi. vAyumAM rUpasamavAya hovA chatAM tyAM rUpa nathI, eTale vAyumAM rUpavattAnI buddhi thavAnI Apatti Avaze nahi. Ama guNa-guNI Adi pAMca sthAnomAM to anaMtA svarUpasaMbaMdha mAnavA karatAM nitya ane eka ja samavAyasaMbaMdha mAnavo ucita che. prazna : jo Ama ja hoya to jagatamAM abhAvone rahevA mATe anaMtA svarUpasaMbaMdha zA mATe mAnavA joIe ? tyAM tamane gaurava naDatuM nathI ? enA karatAM tyAM paNa samavAyanI jema eka ja vaiziSTya nAmano saMbaMdha mAnI lo ne ! uttara : bhale kadAca tema mAnI laIe. paNa vaiziSTya saMbaMdha nitya mAnavo ke anitya? arthAt bhUtala upara je ghaTAbhAva rahelo che te je vaiziSTya saMbaMdhathI rahyo che te vaiziSTya saMbaMdha nitya ke anitya ? jo nitya mAnIzuM to ghaTAmAvavat bhUtatvam evI pratIti je bhUtala upara thAya che te bhUtala upara ghaTa lAvyA pachI paNa ghaTAmAvavat bhUtatvam evI ja pratIti thayA karaze, kemake bhUtala upara ghaTa AvI gayA pachI paNa tyAM ghaTAbhAva che ja, kemake ghaTAbhAva nitya che eTale ghaTa AvavAthI ghaTAbhAva naSTa thato nathI paNa DhaMkAI jAya che. eTale have ghaTAbhAvarUpa vizeSaNa che, bhUtalarUpa vizeSya che ane vaiziSTya saMbaMdha paNa nitya hovAthI tyAM che ja. Ama bhUtala upara ghaTa AvyA pachI paNa ghaTAbhAva, bhUtala ane te be vacceno saMbaMdha, Ama traNeyanI hAjarI hovAthI 'ghaTAmAvavat bhUtalam' evI buddhi thayA karaze. mATe vaiziSTya saMbaMdhane nitya mAnavAmAM A Apatti Ave che. pUrvapakSa H to ghaTAbhAvane anitya mAnIe jethI A Apatti nahi Ave, kemake nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (57) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ totstarstwood crowobodawstwowstosowsexdostosostosowodowodowodowcosto ghaTa AvavAthI ghaTAbhAva naSTa thaI gayo, eTale bhUtala to che ane nitya evo vaizistra saMbaMdha paNa che paraMtu viziSTa buddhi thavAmAM jarUrI ghaTAbhAvarUpa vizeSaNa nathI mATe 'padamAvavad mUtam' evI buddhi thaze nahi. uttarapakSa H ghaTAbhAvane anitya mAnI zakAya nahi, kemake ghaTAbhAva jagatamAM eka ja che. jo eka sthaLe ghaTAbhAva naSTa thayo to tene mRta: hari gRpa mRtaH e nyAyathI pachI bIje kyAMya ghaTAbhAvanI sAcI pratIti paNa thaze nahi. eTale ghaTAbhAva to nitya ja mAnavo joIe. ane tethI ghaTavALA bhUtala upara nitya ghaTAbhAva, nitya vaizisya saMbaMdha ane | bhUtala e traNeya hovAthI "paTamAvavat mUtrama buddhi thavAnI Apatti UbhI ja rahe che. muktAvalI : mama tu ghaTe pAkaraktatAdazAyAM zyAmarUpasya naSTatvAnna | tadvattAbuddhiH / vaiziSTyasyAnityatve tvanantavaiziSTyakalpane tatraiva gauravam / | evaM ca tattatkAlInaM tattadbhUtalAdikaM tattadabhAvAnAM sambandhaH / muktAvalI : vedAntI : AvI Apatti to guNa-guNI vacce samavAyasaMbaMdha | mAnavAmAM paNa Avaze. agnimAM mUkelo ghaTa pahelAM zyAmarUpavALo hato pachI jayAre te tapIne lAla thayo tyAre te "mo paTa kahevAya che. paNa have te vakhate sthAno paTaH | evI buddhi thavAnI Apatti Avaze, kemake raktasamavAya ane zyAmasamavAya eka ja che. eTale jo raktasamavAya che to zyAmasamavAya paNa che ja, mATe sthAno para: evI paNa pratIti thavI joIe. naiyAyika : nA, vAyumAM rUpavattA buddhinI Apatti vakhate ame je vAta kahI cUkyA | chIe te ja vAta ahIM paNa lAgu paDe che. raktaghaTadazAmAM yadyapi zyAmasamavAya che paraMtu zyAmarUpa nathI, eTale sthAno para: evI buddhi thaze nahi. jyAre abhAva-sthAne to vaiziryA saMbaMdha nitya che ane ghaTAbhAva paNa nitya che, eTale divad bhUta<< sthAne "padamAvavid mUta<< evI pratIti thavAnI Apatti durnivAra che. vedAntI : sAruM, to pachI vaizistra saMbaMdha anitya mAno eTale A Apatti nahi | tA rahe, kemake ghaTa AvavAthI vaizistra saMbaMdha nAza pAme che ane ghaTa javAthI vaiziSTraya saMbaMdha | utpanna thAya che. eTale jayAre bhUtala upara ghaTa che tyAre nitya ghaTAbhAva ane bhUtala hovA chatAM te be vacceno vaizirya saMbaMdha nathI, eTale have padamAvavat bhUta<< evI buddhi thavAnI Apatti nahi Ave. ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (58) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lowodowosodoxosos concorso costa s dos cosas naiyAyika : oho, jo vaizistra saMbaMdhane anitya mAnIe to to anaMtA vaizistra saMbaMdha thaI gayA. A to pAchuM mahAgaurava thayuM. anaMtA nitya svarUpasaMbaMdhane na mAnIne lAghavAta eka vaizistra saMbaMdha mAnavA A vicAraNA karI ane aMte to lAghavane badale gaurava ja thayuM, to pachI anaMtA anitya vaiziTsa saMbaMdha mAnavA karatAM anaMtA nitya | svarUpasaMbaMdha kema na mAnavA ? vedAntI: bhale, tame abhAva-sthAne nitya svarUpasaMbaMdha mAno, paNa tene tame nitya | mAno cho eTale tamane paNa ghaTavad bhUtala sthAne paTAmAvavat bhUta<< buddhi thavAnI | Apatti Avaze ja, kemake ghaTavad bhUtala sthAne nitya evo ghaTAbhAva che, nitya | svarUpasaMbaMdha paNa che ane bhUtala paNa che. naiyAyika : svarUpasaMbaMdha jarUra nitya che ane te paNa adhikaraNa svarUpa che, arthAt | ghaTAbhAvavat bhUtala sthAne bhUtala adhikaraNa svarUpasaMbaMdha rUpa bane che. Ama svarUpasaMbaMdha adhikaraNa bhUtalasvarUpa che. paNa ghaTAbhAvavadhU bhUtala buddhi mATe je svarUpasaMbaMdhanI jarUra | che te vizeSaNarahita zuddha svarUpasaMbaMdhanI nahi paNa vizeSaNayukta svarUpasaMbaMdhanI jarUra Tche. arthAt ghaTAbhAvavadhUtalabuddhikAlInatvathI viziSTa svarUpasaMbaMdha e ja ghaTAbhAvavadhU bhUtalanI buddhi karAve. jyAre ghaTa Avyo tyAre to ghaTAbhAvavadhUtalabuddhikAlInatvaviziSTa svarUpasaMbaMdha nathI ja, paNa have to ghaTavabhUtalabuddhikAlIna svarUpasaMbaMdha che. Ama ghaTAbhAvanI pratIti karAvanAra te bhUtalarUpa svarUpasaMbaMdha na hovAthI ghaTa AvyA bAda ghaTAbhAvavadhU bhUtalanI buddhi thavAnI Apatti nahi Ave. mATe abhAvasthAne svarUpasaMbaMdha ane guNa-guNI Adi pAMca sthAne samavAya saMbaMdhane ja mAnavo joIe. ghaTAbhAvavad bhUtalam ghaTavad bhUtalam "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai - saMyoga - bhUtala - ghaTAbhAva che. -- ghaTAbhAvavadhU bhUtala buddhi- 6 kAlIna svarUpasaMbaMdha che. - bhUtala che. + nitya ghaTAbhAva che. -- ghaTavad bhUtalabuddhikAlIna svarUpasaMbaMdha che > paNa A svarUpasaMbaMdha nathI. - bhUtala paNa che. ***** nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (59 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FA ** * Showdowo soascotasted mabhAva-ni el cosbxoxoboscowowodoodoo | kArikAvalI : abhAvastu dvidhA saMsargAnyonyAbhAvabhedataH / prAgabhAvastathA dhvaMso'pyatyantAbhAva eva ca // 12 // evaM traividhyamApannaH saMsargAbhAva iSyate / muktAvalI : abhAvaM vibhajate-abhAvastviti / abhAvatvaM dravyAdiSaTkA'nyonyAbhAvavattvam / saMsargeti / saMsargAbhAvAnyonyAbhAvabhedAdityarthaH / anyonyAbhAvasyaikavidhatvAttadvibhAgAbhAvAt saMsargAbhAvaM vibhajate-prAgabhAva iti / saMsargAbhAvatvamanyonyAbhAvabhinnAbhAvatvam / anyonyAbhAvatvaM | tAdAtmyasambandhAvacchinnapratiyogitAkAbhAvatvam / mustAvalI : samAvabhA dravyA7i 5rthano me 23 cha, arthAt abhAvo dravyaM na, guNo na, karma na, sAmAnyaM na, vizeSo na, samavAyo na / abhAvaH drvyaadissttkbhedvaan| dravyAdi chano bheda = anyonyAbhAva jemAM hoya te "abhAva' kahevAya. samAva me praDAre cha : (1) saMsAmA (2) anyonyAmAva. anyonyAmA : ghaTa: paTo na maha 42 se 42 nathI bheTale. gha2 dbhyathI 58 | nathI. tabhyathI to ghaTa ghaTa 4 cha. meTalI ghaTa: paTo na, ghaTe paTasya bhedaH, ghaTe paTasya | | anyonyAbhAvaH ghaTAnuyogika-paTapratiyogika-abhAvaH, abhAvIyapratiyogitA paTe / / A paTamAM rahelI pratiyogitAno avacchedaka saMbaMdha tAdAtma che mATe tAdAbhya- e saMbaMdhAvacchinnapratiyogitAka A abhAva kahevAya. eTale anyonyAbhAvanuM lakSaNa e| | thayuM : tAdAtmyasambandhAvacchinnapratiyogitAkAbhAvatvam anyonyAbhAvatvam / saMsAmA : anyonyAbhAvabhinnAbhAvatvam saMsargAbhAvatvam / mA55 koyu | | anyonyAbhAvanI pratiyogitA tAdAbhyasaMbaMdhathI avacchinnA che ane saMsargAbhAva e anyonyAbhAvathI bhinna che, mATe saMsargAbhAvanI pratiyogitA tAdAbhyasaMbaMdhathI | avacchinnA na ja hovI joIe. eTale have saMsargAbhAvanuM lakSaNa A thayuM ke ' tAdAtmyasambandhAnavacchinnapratiyogitAka-abhAva: saMsargAbhAvaH / / muktAvalI : vinAzyabhAvatvaM prAgabhAvatvam / janyAbhAvatvaM dhvaMsatvam / nityasaMsargAbhAvatvamatyantAbhAvatvam / yatra tu bhUtalAdau ghaTAdikamapasAritaM Mediadarwarioxidowsindhushadharbndharbadbadbudhxdhxsixshardssixshadhahadbndhudhwdiwsandhxdhadbudhwdhwawdhxbaobudhwaram *ELETEnyAyasiddhAntamutApalI lAma-1. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajajafffffffff, hossastrosososowowowowowowowowocowboa punarAnItaM ca tatra ghaTakAlasya sambandhAghaTakatvAdatyantAbhAvasya nityatve'pi ghaTakAle na ghaTAtyantAbhAvabuddhiH / tatrotpAdavinAzazAlI caturtho'yamabhAva | iti kecit / muktAvalI : saMsargAbhAva traNa prakAre che : prAgabhAva, dhvasAbhAva, atyatAbhAva. (1) prAgabhAva : vinAmAvavaM prAmAvatvam ! athavA satya: prANa vAra | kAryasyAbhAvatvam prAgabhAvatvam / prAgabhAva utpanna thato nathI paNa kAryanI utpatti thatAM teno vinAza thaI jAya che. kapAlamAM ghaTano prAgabhAva che. kapAlamAM ghaTano prAgabhAva samavAyathI, saMyogathI ane svarUpathI-badhA saMbaMdhathI che. prAgabhAva eTale amuka saMbaMdhathI prAgabhAva ane amuka | saMbaMdhathI prAgabhAva nahi evuM kahevAya nahi, eTale ghaTamAM rahela prAgabhAvanI pratiyogitAno avacchedaka saMbaMdha amuka cokkasa saMbaMdha maLe nahi, tethI te pratiyogitA | badhA saMbaMdhathI anavacchinnA che, mATe tAdAbhyasaMbaMdhathI paNa anavacchinnA che. tethI e | prAgabhAva tAdAbhyasaMbaMdhAnavacchinnapratiyogitAka thavAthI tene "saMsargAbhAva" kahevAya. (2) dhvasAbhAva : prAgabhAvanI jema dhvasAbhAvanI pratiyogitA paNa koIpaNa | saMbaMdhathI avacchinnA hotI nathI. mUtane paTo dhvasta patra amuka saMbaMdhathI rahelo ghaTa dhvasta thayo ane amuka saMbaMdhathI rahelo ghaTa dhvasta na thayo ema kahevAya nahi, eTale dhvaMsanI pratiyogitA badhA saMbaMdhathI anavacchinnA banI eTale tAdAbhyasaMbaMdhathI paNa anavacchinnA ja banI. tethI tAdAbhyasambandhAnavacchinnapratiyogitAka evo dhvasAbhAva saMsajAva ja kahevAya. - kAmAvivaM = svaMtatvam / dhvaMsa utpanna thAya che paNa utpanna thayelo dhvaMsa kadI naSTa thato nathI. (3) nitya atyaMtabhAva : nityatve sati saMlaifmAvatvam atyantAmAvatvio je nitya evo saMsargAbhAva hoya te atyaMtabhAva kahevAya. dhvaMsa ane prAgabhAva rUpa | saMsargAbhAva e atyaMtabhAva na kahevAya, kemake te be ya nitya nathI. nitya = anAdi - anaMta. A atyantAbhAva anAdi-anaMta che. eno artha e thayo ke te traNe kALamAM | vidyamAna che. AthI ja atyaMtAbhAvane koI saikAlika. abhAva paNa kahe che. sq qqqq nyAyasiddhAntamattAvalI bhAga-10 (1) *** Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Exx ewtwowcows wowwwwxdxdowsadowxowbon chocstortastatastartotoxsaxtastroloooooooooooooooostxsxsastoconsortatoxstorstorstarstansatoastres constat starts prazna : vAyumAM rUpano abhAva traNe kALamAM maLe mATe te atyaMtabhAva to nitya kahevAya. paNa mUtane ghaTo nAti A sthAne bhUtala upara ghaTano je atyaMtAbhAva che te | nitya kema kahevAya, kemake ghaTa AvyA pachI atyaMtAbhAvano tyAM nAza thAya che. ane jo tyAM ghaTa AvyA pachI atyatAbhAvano nAza na thAya to to pUrve kahyuM tema ghaTava6 bhUtala sthAne ghaTAbhAvavadhU bhUtalanI pratIti thavAnI Apatti Avaze, kemake tyAM nitya ghaTAbhAva che, nitya svarUpasaMbaMdha che ane bhUtala paNa che. uttara : samavAyanA prakaraNamAM A praznanuM samAdhAna karyuM che chatAM ahIM pharI TUMkamAM jaNAvavAnuM ke jyAM bhUtala uparathI ghaTa dUra karavAmAM Avyo ane pachI pAcho lAvavAmAM | Avyo tyAM ghaTAbhAvavada bhatalanI buddhi nahi thAya. kemake te vakhate ghaTakALano je bhatala rUpa svarUpasaMbaMdha che te ghaTAbhAvavat bhUtala evI buddhi mATe ghaTato (upayogI) nathI. eTale ghaTAbhAva nitya hovA chatAM ghaTAbhAvavat bhUtala evI buddhikAlIna bhUtalarUpa svarUpasaMbaMdha na hovAthI te vakhate ghaTAbhAvavat bhUtala evI buddhi nahi thAya. eTale ghaTAcaMtAbhAvane nitya mAnavAmAM koI Apatti nathI. keTalAka naiyAyiko uparanI Apattine TALavA mATe bhUtala para ghaTAbhAvane anitya mAne che, arthAt A abhAvane utpAda-vinAzazAlI evo cotho saMsargAbhAva mAne che. emanA mate vAyumAM rUpAbhAva e nitya atyaMtAbhAva kahevAya che ane A utpAdavinAzazAlI abhAvane sAmayika abhAva paNa kahevAya che. muktAvalI : atra dhvaMsaprAgabhAvayoradhikaraNe nAtyantAbhAva iti prAcAM mtm| zyAmaghaTe rakto nAsti raktaghaTe zyAmo nAstIti dhIzca prAgabhAvaM dhvaMsaM cAvagAhate na tu tadatyantAbhAvaM tayovirodhAt / navyAstu tatra virodhe mAnAbhAvAt dhvaMsAdikAlAvacchedenApyatyantAbhAvo vartata ityAhuH / - muktAvalI : je dhvaMsa ke prAgabhAvanuM adhikaraNa hoya te atyaMtAbhAvanuM adhikaraNa | na banI zake evo prAcInono mata che. navya : to pachI je zyAma ghaTamAM raktano prAgabhAva che ane agnimAM lAla thayelA je rakta ghaTamAM zyAmano dhvasAbhAva che tyAM moTe ro nAti ane jIde sthAno | nAti evI atyaMtAbhAvanI pratIti zI rIte thAya che? prAcInaH vastutaH A pratIti dhvasAbhAva ane prAgabhAvanI ja che, atyaMtAbhAvanI nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (ba) "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Choostastaastadors destacadostosowatorstwooshdachachoddodd accordoso i th totes and started sostrestadores | nahi, kemake amAro siddhAMta che ke dhvasa-prAgabhAvanA adhikaraNamAM atyaMtAbhAvano virodha che. jayAre navyo to kahe che ke dhvaMsa-prAgabhAvanA adhikaraNamAM atyaMtAbhAvanI pratIti | sAkSAta thAya che mATe dhvasAdinA adhikaraNamAM atyaMtAbhAvano virodha mAnavAmAM koI pramANa nathI. | muktAvalI : nanvastu abhAvAnAmadhikaraNAtmakatvaM lAghavAditi cet ? na, | anantAdhikaraNAtmakatvakalpanApekSayA'tiriktakalpanAyA eva laghIyastvAt / / | evaM cAdhArAdheyabhAvo'pyupapadyate / evaM ca tattacchabdagandharasAdyabhAvAnAM | pratyakSatvamapyupapadyate / anyathA tattadadhikaraNAnAM tattadindriyAgrAhyatvAt | pratyakSatvaM na syAt / etena jJAnavizeSakAlavizeSAdyAtmakatvamabhAvasyeti | prtyuktmprtyksstvaaptteH| muktAvalI : prazna : bhUtala upara je ghaTAbhAva che te ghaTAbhAvane bhUtala svarUpa ja mAnI levAmAM Ave to zuM vAMdho che ? jo A rIte abhAva e bhUtalAdi adhikaraNa | svarUpa banI jAya to abhAva nAmano alaga padArtha mAnavAnI jarUra na rahe te lAghava che. uttara : AvuM lAghava karavA jatAM ghaNI Apattio Ave che. pahelI Apatti : jo bhUtalAdi anaMta adhikaraNo ghaTAbhAva, paTAbhAva, maThAbhAva svarUpa banI jAya to anaMta bhUtalAdimAM anaMta ghaTAbhAvatva, paTAbhAvatva, maThAbhAvatva | rahe. mATe A to moTuM gaurava che. tenA karatAM eka ja abhAva judo mAnI laIe to eka ja abhAvamAM ghaTAbhAvavAdi rahe to zuM temAM lAghava nathI ? bIjI Apatti : jo bhUtala ja ghaTAbhAva svarUpa hoya to mUtana: TAmAvaema bolavuM joIe, paNa vyavahAramAM to bhUtane thamAva: ema bolAya che, arthAt bhUtala e AdhAra che ane ghaTAbhAva e Adheya che. have jo abhAvane bhUtalAdi adhikaraNasvarUpa mAnIe to je A AdhAra-AdheyabhAva prasiddha che te zI rIte ghaTaze ? bhUtala ane , ghaTAbhAva e be judA hoya tyAre ja Avo AdhAra-AdheyabhAva banI zake. trIjI Apatti : eka niyama che ke je IndriyathI je vastunuM pratyakSa thAya te ja | nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (dara Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shutosch odoxxwwwsxxsexsexoxxxtubastowstosascosatorom IndriyathI te vastunA abhAvanuM pratyakSa thAya. rasanendriyathI AmramAM rahelA madhura rasanuM | pratyakSa thAya che to AmramAM rahelA madhura rasanA abhAvanuM pratyakSa paNa te rasanendriyathI ja thaI zake. have jo AmramAM rahelo madhurarasAbhAva Amra-adhikaraNasvarUpa ja hoya to madhurarasAbhAva svarUpa AmranuM pratyakSa rasanendriya nahi karI zake, eTale madhurarasIbhAvanuM pratyakSa ja nahi thAya. kahevAno Azaya e che ke Amra-adhikaraNasvarUpa madhurarasAbhAvanuM pratyakSa te ja Indriya karI zake je madhura rasanuM pratyakSa karatI hoya. have jo rasanendriya madhurarasAbhAvanuM pratyakSa na karI zake to madhurarasAbhAvanuM sarvathA apratyakSa thaI javAnI Apatti Ave. A Apatti tyAre ja dUra thaI zake jyAre rasAbhAvane adhikaraNa svarUpa na mAnatAM adhikaraNathI bhinna-adhikaraNamAM rahenAro mAnavAmAM Ave. gaLyAdibhAvanuM pratyakSa paNa A rIte ja samajI levuM. je o abhAvane jJAnasvarUpa ke kALasvarUpa mAne che temanI vAta paNa che adhikaraNasvarUpa abhAvanA khaMDanathI khaMDita thAya che. te A rIte : (1) jo ghaTAbhAva, paTAbhAvAdi te te jJAna ke te te kALasvarUpa hoya to asaMkhya jJAna ke asaMkhya kALamAM ghaTAbhAvatvAdi rahyA. te karatAM eka ja abhAvamAM | ghaTAbhAvatvAdi mAnavAmAM lAghava che. (2) jJAna ke kALasvarUpa abhAva mAnavAthI jJAnamAM abhAva (viSayatayA), kALamAM abhAva evo je AdhAra-AyabhAva prasiddha che te anupapanna thaI jAya. (3) ghaTAbhAvAdi jo jJAnasvarUpa ke kALasvarUpa bane to te ghaTAbhAvAdinuM pratyakSa cakSuthI nahi thavAnI Apatti Avaze, kemake ghaTAbhAva e jJAnasvarUpa ke kALasvarUpa bane to cakSuthI jJAna ke kALanuM pratyakSa nathI thatuM, mATe tasvarUpa ghaTAbhAvanuM paNa pratyakSa | na ja thAya. Ama thatAM "rakSA padamAvaM pathami evo je vyavahAra thAya che teno | vilopa thaI jaze. A traNeya ApattionuM nivAraNa karavA mATe abhAvane jema adhikaraNa svarUpa na | mAnyo tema jJAnasvarUpa ke kALasvarUpa paNa mAnI zakAya nahi. "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai e qSws kara [nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (4) E Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X X X X X X saadhrmy-ni3pe| XXXXXX kArikAvalI : saptAnAmapi sAdharmyaM jJeyatvAdikamucyate // 13 // muktAvalI : idAnIM padArthAnAM sAdharmyavaidharmye vaktumupakramate - saptAnAmiti / samAno dharmo yeSAM te sadharmANa:, teSAM bhAvaH sAdharmyaM, samAno dharma iti phalitArthaH / evaM viruddho dharmo yeSAM te vidharmANa:, teSAM bhAvo vaidharmyaM, viruddho dharma iti phalitArthaH / jJeyatvaM jJAnaviSayatA, sA ca sarvatraivAsti, IzvarajJAnaviSayatAyAH kevalAnvayitvAt / evamabhidheyatvaprameyatvAdikaM bodhyam // muktAvalI : have sAta, cha, pAMca vagere padArthonuM tathA dravyonuM sAdharmsa jaNAve che. jemano samAna dharma hoya temanuM sAdharma kahevAya. sAdharmsa avyApti, ativyApti ane asaMbhava doSathI mukta hovuM joIe. je dharma jemanAmAM na raheto hoya te badhAnuM te dharma vaidharma kahevAya. sAta padArthanuM sAdharmsa : jagatanA tamAma = sAteya padArtho IzvaranA jJAnano viSaya bane che mATe te badhA yamAM jJAnaviSayatA rahe. jJAnano viSaya bane te 'zeya' kahevAya. zeyamAM zeyatva rahe. Ama sAteya padArthamAM jJeyatva dharma sAdharma thayuM. e ja pramANe sAteya padArtha abhidhAnano viSaya=abhidheya che, zabdathI vAcya che, IzvarIya pramAno (yathArtha jJAnano) viSaya che mATe prameya che. kheTale abhidheyatva, vAyyatva, prameyatva pA sAteya padArthanuM sAdharma kahevAya. kArikAvalI : dravyAdayaH paJca bhAvA aneke samavAyinaH / sattAvantastrayastvAdyA guNAdirnirguNakriyaH // 14 // muktAvalI : davyAdaya iti / dravyaguNakarmasAmAnyavizeSANAM sAdharmyamanekatvaM samavAyitvaM ca / yadyapyanekatvamabhAve'pyasti tathApyanekatve sati bhAvatvaM paJcAnAM sAdharmyam / tathA cAnekabhAvavRttipadArthavibhAjakopAdhimattvamiti phalito'rtha:, tena pratyekaM ghaTAdAvAkAzAdau ca nAvyAptiH / nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 ) (5) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hasoxta baba wa washwawasawsawsawstwowshoestostwowstawowowows.com muktAvalI : dravyAdi pAMca padArthanuM sAdhamyaH 1. anekatva 2. samavAyitva. (1) anekatva : dravya, guNa, karma, sAmAnya ane vizeSa e pAMceya padArtha aneka che mATe pAMceyamAM aneka svarUpa sAdhamma rahe che. prazna : ane katva to te pAMca padArthanI bahAra rahelA abhAvamAM paNa che, ke (samavAyamAM nathI, kemake samavAya to eka ja che.) to abhAvamAM A sAdhamma | $che | ativyApta thayuM ne ? uttara : barobara che, to have mAtra anekatvane pAMcanuM sAdharma na kahetAM anevatve sati mAvitvam' ne pAMcanuM sAdharma kahIzuM. have je samavAya che te bhAvarUpa hovA chatAM - I anekarUpa nathI, ane abhAva che te anekarUpa hovA chatAM bhAvarUpa nathI mATe te be ya | mAM lakSaNa ativyApta thaze nahi. aneka hoIne je bhAvarUpa che tevA to dravyAdi pAMca ja che. prazna : hajI paNa doSa Ave che. dravyAdi pAMceyamAM sarvatra A lakSaNa javuM joIe, paNa tema thatuM nathI. hA, be ghaTa, be guNa vageremAM mahatve sati sAvitvam kabUla che, paNa eka ghaTadravya, eka ghaTarUpAtmaka guNa, eka patana kriyA, eka ghaTatva jAti, eka " | paramANumAM rahela vizeSa e pratyekamAM pratye sati sAtvim che, netre sati mAvatvam kyAM che ? mATe A lakSaNa avyApti doSathI dUSita kahevAya. vaLI AkAza, kALa, dizA dravya to eka ja che, mATe temAM ya maneyatve ti mAvatvam nI avyApti thaze. uttara : A be ya doSa dUra karavA have netve pati mAvatvam ne pAMcanuM sAdharma | na kahetAM ame kahIzuM ke je aneka bhAva rUpa be ghaTa, be guNa, be karma, be jAti, be vizeSa che temAM je padArtha-vibhAjaka upAdhi = dravyatva, guNatva, karmatva, sAmAnyatva, vizeSatva e pAMca che te upAdhivALApaNuM e A pAMcanuM sAdharma samajavuM. Ama eka ghaTa vagere paNa pAMcamAMnI koI ne koI upAdhivALA hovAthI temAM avyApti nahi thAya. eTale A pAMcanuM sAdharma : mane mAvavRttiparAIvimAnopathirvim.. | muktAvalI : samavAyitvaM ca samavAyasambandhena sambandhitvaM na tu samavAyavattvaM sAmAnyAdAvabhAvAt (tathA ca samavetavRttipadArthavibhAjakopAdhimattvamiti patitIrtha: . tenA nityadravyapu nAvyApti:) I sattAvA rUti . vyay qqqqqq nyAyasiddhAntanAvalI bhAga-10 (ka) ka Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shadowstatsboshxstorsboshushwa stosowasswoboscostoboostxo Exstarstvoscadaxshastaxaostart | karmaNAM sattAvattvamityarthaH / guNAdiriti / yadyapi guNakriyAzUnyatvamAdyakSaNe | ghaTAdAvativyAptaM kriyAzUnyatvaM ca gaganAdAvativyAptaM tathApi guNavadavRttidharmavattvaM karmavadavRttipadArthavibhAjakopAdhimattvaM ca tadarthaH / na | hi ghaTatvAdikaM dravyatvAdikaM vA guNavadavRtti karmavadavRtti vA, kintu | guNatvAdikaM tathA, AkAzatvAdikaM tu na padArthavibhAjakopAdhiH // 14 // muktAvalI : (2) samavAyitva : dravyAdi pAMceyanuM bIjuM sAdharma samavAyitva che. samavAyatve samavAyasanthana anutrima je vastu samavAyasaMbaMdhathI bIjA koIne potAnAmAM rAkhe te rAkhanAra vastu samavAyasaMbaMdhanI anuyogI kahevAya. dA.ta. ghaTamAM ghaTatva vagere samavAyasaMbaMdhathI rahe che mATe ghaTatvane samavAyasaMbaMdhathI rAkhanAra ghaTadravya e samavAyAnuyogI kahevAya. e ja rIte ghaTarUpa ghaTarUpatva jAtine samavAyathI potAnAmAM rAkhe che mATe ghaTarU5 guNa paNa samavAyAnuyogI kahevAya. samavAyAnuyogI eTale samavAyavAnuM. Ama dravyAdi pAMceya padArtha | samavAyAnuyogI-samavAyavAnuM che mATe samavAyAnuyogita-samavAyattva = samavAyatva | e temanuM sAdhamma che. praznaH A sAdhamyanI sAmAnya ane vizeSamAM avyApti thaI jAya che, kemake dravya, | guNa, karma to potAnAmAM rUpAdine ke chevaTe dravyatvAdi jAtine samavAyasaMbaMdhathI | rAkhanArA jarUra che, paNa sAmAnya ane vizeSamAM to rUpAdi nathI rahetA, tema anavasthA ane rUpahAni jAtibAdhakane lIdhe sAmAnyatva, vizeSatva jAti paNa rahetI nathI. AthI | sAmAnya, vizeSa to samavAyathI koIne rAkhanArA samavAyAnuyogI-samavAyavA na ja| | banyA ne ? uttara : tamArI vAta tadana sAcI che. to have samavAyitva eTale samavAyAnuyogitva che | = samavAyavattva na kahetAM samavAya pratiyogitva = samavAyasambandhana sambandhitva kahIzuM.] dravyAdi traNa ja padArtho samavAyathI koIne rAkhanArA che chatAM dravyAdi pAMceya padArtha | 6 | samavAyathI koImAM rahenArA to jarUra che. te A rIte : samavAya saMbaMdhathI ghaTadravya kapAlamAM rahenAra che. samavAyasaMbaMdhathI ghaTarUpa guNa ghaTamAM rahenAra che. samavAyasaMbaMdhathI calanAdi kriyA ghaTamAM rahenAra che. paEETS OAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (0) ES Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 2222222222222222257252625-. samavAyasaMbaMdhathI ghaTatva jAti ghaTamAM rahenAra che. samavAyasaMbaMdhathI vizeSa ghaTaparamANumAM rahenAra che. Ama dravyAdi pAMceya padArtha samavAyapratiyogI = samavAyasaMbaMdhathI rahenAra to che] nI ja. mATe samayAyitva eTale samavAyasaMbaMdhena saMbaMdhitva(pratiyogitva)ne ame A| pAMceyanuM sAdharma kahIzuM. prazna : tame kahyuM ke dravyAdi prAMceya samavAyasaMbaMdhathI rahenArA hovAthI samayAyitva = samavAyapratiyogitva e temanuM sAdharma che. paNa hajI ahIM AvyApti Ave che. je chUTA nitya paramANu che tathA nitya evA je AkAzAdi che te badhA nitya dravyo kyAMya samavAyasaMbaMdhathI rahenArA nathI tenuM zuM ? uttara : to ame samAyitva = samavAya pratiyogitvane pAMcanuM sAdharma na kahetAM ema kahIzuM ke samavetavRttipadArthavibhAjaka-upAdhivALApaNuM e A pAMcanuM sAdharma |i kahevAya. je dravyAdi pAMca samaveta che (samavAyasaMbaMdhathI rahenArA che, temAM dravyatyAdi / ja pAMca padArtha-vibhAjaka upAdhi che ja. te upAdhivALA nitya paramANu tathA AkAzAdi dravyo che ja. eTale "samavetavRttiAvArthavimAnopAdhimattvama' e A pAMcanuM sarva | doSarahita sAdhamya thayuM. dravyAdi traNanuM sAdharma : dravyAdi traNamAM ja sattA rahe che, arthAt sattA dravyAdi | traNamAM badhe ja rahe che ane dravyAdi traNa sivAya bIje kyAMya rahetI nathI mATe dravyAdi traNanuM sAdhampa sattAvasva kahevAya. sattAvasva = sattA. guNAdi cha padArthanuM sAdharme : (1) nirguNatva (2) niSkriyatva. dravya sivAyanA guNAdi cha padArtha nirguNa ane niSkriya che eTale te chanuM sAdharma | nirguNatva, niSkriyatna karIe to cAlI zake, paNa tema karatAM ativyApti doSa Ave | che. te A rIte : (1) nirguNatva guNAdi chaye padArtha nirguNa che mATe temanuM nirguNatva sAdharma che. | prazna : nirguNatva to alakSyabhUta dravyamAM ativyApta thAya che, kemake taiyAyikanA Imate AghakSaNIya ghaTa nirguNa ane niSkriya che eTale AghakSaNIya ghaTamAM A nirguNatva lakSaNa ativyApta thayuM. uttara : barobara che. to have e ativyApti dUra karavA ane nirguNatva eTale (phalitArtha = niSkarSa = sAra) guNavaTavRttidharmavat kahIzuM. je guNavat che temAM avRtti na vikTakZZZZxxxxxxOxxxxxxxxxxxxxxkkZjhaMche. MkkkkkkkkkOkkMko0%%%%%%%%6d6%% "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai %%%%%dsky | nyAyasiddhAntAktAvalI bhAga-10 (ka dIdI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Taxoooooooooooooooooooooooxdoosboostxovestood boostxt borskwesbostbusterbestudadost | dharmo jemAM hoya te badhAnuM sAdharma kahevAya. guNavat to dravya ja hoya. temAM vRttidharma | che dravyatva, avRttidharma guNatvAdi che, mATe guNavamAM avRttidharmavALApaNuM e guNAdi | chAnuM sAdharma thAya. have je AghakSaNIya ghaTa che te to guNavat = dravyamAM vRtti dravyatva | dharmavALo che paNa guNavamAM avRtti guNatvAdi dharmavALo nathI ja. mATe temAM guNavada| vRttidharmavettva na jatAM ativyApti doSa nahi Ave, mATe nirguNatva = | guNavaTavRttidharmavattva e phalitArtha thayo. (2) niSkiyatva : pUrvokta rIte niSkriyatna paNa AghaNIya ghaTamAM che, ane varNavavRttidharmavarva kahevAthI te ghaTane laIne AvatI ativyApti dUra paNa thaI jAya che mATe varNavatavRttithaMvatta e niSkiyatvano phalitArtha thAya. praznaH bhale AghakSaNIya ghaTanI ativyApti dUra thaI jAya, paNa hajI AkAzamAM | lakSaNanI ativyApti Ave che. te A rIte : | AkAza niSkriya che, arthAt karmava nathI. je karmavat che te dravya ja hoya. paNa | AkAza dravya to karmava nathI eTale karmavad = ghaTAdi dravyo, temAM avRttidharma AkAzatva che, eTale ke vitavRttitha = gAvAva, te vALApaNuM AkAzamAM jatuM rahyuM. uttara H barobara che. A ativyApti dUra karavA guNAdi cha nuM sAdharma zarmava| mavRttithaMva na kahetAM have vavRttipadArthavimAnavAdhimattvam kahIzuM. | karmavad = ghaTAdi dravyo (AkAza nahi). karmavavRttipadArthavibhAjaka-upAdhi = dravyatva ane karmavaThyAM avRttipadArthavibhAjaka-upAdhi = guNatvAdi che, te vALApaNuM | guNAdimAM gayuM, AkAzamAM nahi, kemake AkAzamAM guNatvAdi dharmo nathI ja. have "AkAzatva karmavadavRttipadArthavibhAjaka-upAdhithI nahi pakaDAya, kemake | AkAzatva e dharma jarUra che paNa padArthavibhAjaka-upAdhi to nathI ja. (dravyavibhAjaka| upAdhi che) Ama "vitavRttiparNavimAnouthAma' kahevAthI AkAzamAM ke AghakSaNIya ghaTamAM kyAMya lakSaNanI ativyApti na thatAM guNAdi chanuM A zuddha sAdharma thayuM. kArikAvalI : sAmAnyaparihInAstu sarve jAtyAdayo matAH / pArimANDalyabhinnAnAM kAraNatvamudAhRtam // 15 // muktAvalI : sAmAnyeti / sAmAnyAnadhikaraNatvaM sAmAnyAdInAmityarthaH / 1 nyAyasiddhAntAmuktAvalI bhAga-10 (6) EEEEE Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajass, Kesto tes t ostudos estos sexstossas xestostestwests dos custos curtos costosos * pArimANDalyeti / pArimANDalyaM aNuparimANam, kAraNatvaM tadbhinnAnAM | sAdharmyamityarthaH / aNuparimANaM tu na kasyApi kAraNam / taddhi svAzrayA| rabdhadravyaparimANArambhakaM bhavet / tacca na saMbhavati, parimANasya svasamAnajAtIyotkRSTaparimANajanakatvaniyamAt mahadArabdhasya mahattaratvavadaNujanyasyANutaratvaprasaGgAt / muktAvalIH sAmAnyAdi cAranuM sAdharmaH sAmAnyAnadhikaraNatA. sAmAnyAdi cAramAM sAmAnya = jAti rahetI nathI eTale sAmAnyAdi cAra e sAmAnyanuM adhikaraNa banatA nathI, jayAre dravyAdi traNa to sAmAnyanuM adhikaraNa bane che. mATe sAmAnyAnadhikaraNatva e sAmAnyAdi cAranuM sAdharma che. pArimAMDalya sivAyanA sarva padArthanuM sAdharma : kAraNatva. pArimAMDavyetara = paramANunA parimANa sivAyanA bAkInA tamAma padArtho. temanuM sAdharma che, kAraNatva. kemake paramANunA parimANa sivAyanA jagatanA tamAma padArtho koI ne koI kAryanuM samavAyI ke asamavAyI ke nimittakAraNa paNa bane ja che. mATe te badhA yanuM sAdhamya kAraNatva" thAya. paramANunuM parimANa to koInuM ya kAraNa banatuM nathI. prazna : parimANa to parimANanuM kAraNa banI zake. dA.ta. kapAlanuM parimANa ghaTa phrI parimANanuM kAraNa bane che. to zuM tyAre paramANu-parimANa e vyaNuka parimANanuM kAraNa na bane ? uttara : nA, tema banI zakatuM nathI, kemake niyama evo che ke jo eka parimANa | potAnA AzrayathI utpanna thayelA dravyamAM parimANa utpanna kare to (1) potAnI jAtanuM * / ja parimANa utpanna kare, ane (2) potAnAthI utkRSTa parimANa ja utpanna kare. parimANa traNa prakAre : (1) aNu parimANa (2) mahat parimANa (3) paramamahat | parimANa. je parimANa jevuM hoya temAMnuM ja teNe utpanna karavuM joIe. dA.ta. kapAla parimANa e je ghaTa parimANane utpanna kare che te kapAla parimANanA jevuM mahat parimANa che, eTale ke kapAla parimANanuM sajAtIya che ane kapAla parimANathI utkRSTa paNa che ja. Ama kapAla parimANe potAnA AzrayabhUta kapAlathI utpanna thayelA = ghaTa dravyamAM je parimANa utpanna karyuM te svasajAtIya ane svotkRSTa utpanna karyuM : "mAsvAzrayAratha %i%%%OcEExExxxxxOEExxxxxxxxxxxx "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Shao haongs cAyasiddhAntamaktAvalI bhAga-10 (70) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********************** X X X | dravyaparimANajanakaM yadi bhavet tadA svasajAtIyotkRSTajanakameva bhavet / have paramANu parimANa potAnA AzrayarUpa paramANuthI utpanna thayelA vyaNukamAM jo parimANa utpanna kare to te parimANa svasajAtIya-svotkRSTa ja hovuM joIe. (AraMbhaka kAraNa) = paramANu parimANa e aNu parimANa che mATe vyaNukamAM paNa tatsajAtIya aNu parimANa ja teNe utpanna karavuM joIe. A vAta to jANe ghaTI jAya che, kemake vyaNUkamAM paNa koI mahat parimANa nathI paNa aNu parimANa ja che. paNa paramANu parimANathI utpanna thatuM dyaNuka parimANa e paramANu parimANa karatAM utkRSTa hovuM joIe e vAta ghaTatI nathI, kemake aNunuM utkRSTa to amrutara pi2mANa thAya. (jema mahattnuM utkRSTa mahattara thAya che tema) have aNutara eTale to vadhAre aNu, arthAt aNu karatAM ya aNu. Ama jo thAya to te paramANu parimANa karatAM vyaNukanuM parimANa vadhAre nAnuM thavAnI Apatti Ave. paNa vastusthiti to tevI nathI, kemake 52mANu parimANa karatAM vyaNuka parimANa to utkRSTa = moTuM ja che. mATe A bIjo niyama ahIM lAgu paDato nathI. eTale paramANunuM parimANa e vyaNUkanA parimANane utpanna karIne tenuM kAraNa banI zake nahi. paramANu parimANathI vyaNuka parimANa paNa upalakSaNathI samajI levAnuM che, kemake vyaNUka parimANa paNa RNuka parimANanuM kAraNa banI zakatuM nathI, kemake vyaNuka parimANanuM sajAtIya parimANa RNukamAM nathI. vyaNuka parimANa e aNu parimANa che jyAre RNukamAM mahat parimANa che. jo vyaNuka parimANa vyaNukamAM parimANa utpanna kare to svasajAtIya aNu parimANa ja utpanna kare. Ama to bane nahi, kemake tema thatAM RNukanuM aNu parimANa paNa caturaNukanA parimANane ya aNu ja utpanna kare. yAvat kapAla ghaTamAM paNa aNu parimANa ja utpanna thAya ane tethI jagatamAtranuM apratyakSa thavAnI Apatti Ave. eTale vyaNUka parimANa e RNuka parimANanuM kAraNa nathI ema nakkI thayuM. RNuka parimANa caturaNuka parimANanuM kAraNa jarUra bane che, kemake RNuka parimANa potAnA sajAtIya ane utkRSTa evA mahat parimANane caturaNakamAM utpanna karI zake che. Ama AgaLa paNa samajavuM. prazna H jo aNu parimANa e vyaNuka parimANane ane vyaNuka parimANa e RNuka a nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (1) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FFFFFFFF********** parimANane utpanna na karatA hoya to vyaNuka parimANa tathA RNuka parimANane koNa utpanna kare ? uttara : be paramANumAM rahelI dvitva saMkhyAthI dyaNuka parimANa utpanna thAya che ane traNa vyaNukamAM rahelI (traNa vyaNukano eka RNuka bane) tritva saMkhyAthI RNukamAM mahat parimANa utpanna thAya che ema ja mAnavuM joIe. Ama e vAta sthira thaI ke pArimAMDalya = aNu parimANa = paramANunuM parimANa tathA vyaNukanuM parimANa e koI pratye kAraNa banatA nathI. muktAvalI : evaM paramamahatparimANamatIndriyasAmAnyaM vizeSAzca bodhyA: idamapi yogipratyakSe viSayasya na kAraNatvam / jJAyamAnaM sAmAnyaM na pratyAsattiH / jJAyamAnaM liGgaM nAnumitikaraNamityabhiprAyeNoktam / muktAvalI : AgaLa vadhatAM muktAvalIkAra kahe che ke A pArimAMDalya to upalakSaNa che, arthAt ekaluM pArimAMDalya ja akAraNa che evuM nathI parantu paramamaharimANa, atIndriya sAmAnya = paramANutva, gurUtvatva (gurutvaguNaniSThajAti) tathA vizeSa paNa akAraNa che ema samajavuM. Ama kula cAra akAraNa banyA eTale te cA2 sivAyanA badhA ya padArthonuM kAraNatva sAdharmDa sthira thayuM. paramANu parimANa', paramamahattparimANa, atIndriya sAmAnya, vizeSa'-A cAra padArtha kema koInuM kAraNa banatA nathI te joIe. paNa te jovA mATe jagatanA bIjA padArtho kema kAraNa bane che te vicAravuM joIe. jagatanA padArtho kAraNa bane che temAM traNa mukhya kAraNa che. (1) vastunuM pratyakSa thavAmAM vastu viSayavidhayA kAraNa bane. vastupratyakSe vastunaH viSayavidhayA raLatvam / (2) vastunuM pratyakSa thAya tyAre te vastumAM raheluM mahat parimANa e kAraNa bane, kemake mahat parimANa vinA vastunuM pratyakSa thAya nahi. (3) vastuno nAza thAya to te nAza pratye vastu kAraNa bane. vastu vinA vastuno nAza thaI zake nahi. A traNa vAta paramANu parimANa Adi cAreyamAM yathAsaMbhava lAgu paDatI nathI. (1) paramANu parimANa Adi cAreyanuM ApaNane pratyakSa thatuM nathI mATe teo viSayavidhayA kAraNa banI zake nahi. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (02) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Stockwardsworthwesoxxsecondo stacco costosowows. c om (2) paramANu parimANa AdinA AzrayabhUta paramANunuM ApaNane pratyakSa ja thatuM | nathI. jo thatuM hota to paramANu AdimAM mahatuM parimANa ja hota ane te pratyakSamAM mahatparimANa kAraNa hota. prazna : yogipratyakSamAM to A cAreya viSaya bane che mATe viSayavidhayA to cAra | | kAraNa bane ne ? uttara : nA, yogIne jarUra A paramANu parimANa Adi cAreyanuM pratyakSa thAya che | paNa e cAreya pratyakSamAM viSaya banIne kAraNa bane che ema na kahevAya, kemake jo viSaya | | banIne yogipratyakSamAM vastu kAraNa bane ema kahIe to to atIta-anAgata vastuo | ke je naSTa thaI che, anutpanna che tenuM pratyakSa yogIne paNa nahi thavAnI Apatti Ave, kemake naSTa ane anutpanna vastu pratyakSamAM viSaya banavA tarIke hAjara thaI zakatI nathI. have yogIne to naSTa-anutpanna vastuonuM paNa pratyakSa thAya che mATe mAnavuM ja | rahyuM ke tenA pratyakSamAM vastu viSaya banIne viSayavidhayA kAraNa banatI nathI. jema 8i | atIta-anAgata vastu viSayavidhayA kAraNa na bane tema vidyamAna paramANu parimANa | R | Adi paNa te yogInA pratyakSamAM viSayavidhayA kAraNa na ja bane ema kahevAmAM kazo | bAdha nathI. (3) paramANu parimANAdinA Azrayano nAza paNa thato nathI. jo nAza thato hota to Azraya nAza thatA paramANu parimANano nAza thAta. tethI paramANu parimANanA nAza pratye paramANu parimANa kAraNa banata. paNa paramANuono nAza thato ja nathI. Ama | paramANu parimANAdi cAreya koI rIte kAraNa banatA nathI. - have paramANu parimANAdi cAreyane kAraNa tarIke siddha karanAra traNa bAbata upasthita karavAmAM Ave che. prazna : sAruM, bhale yogipratyakSamAM viSayavidhayA paramANu parimANa Adi cAreya kAraNa na bane paNa jJAyamAna sAmAnyarUpa te cAreya alaukika pratyakSa karavAmAM to kAraNa bane ja che. te A rIte : sAmAnya eTale jAti laIe to uparanA cAramAMthI atIndriya sAmAnyarUpa paramANutva ja levAya. paNa "samAnAnAM bhAva: sAmAcaY' evo sAmAnyano artha karIe to bAkInA paramANu parimANa Adi traNeya levAya, kemake te paramANu parimANa Adi | paNa te paramANu AdimAM sAmAnya-sAdhAraNa che ja. Ama cAreya jJAyamAna = jJAna- " SEE nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (3) ESSES rakeTa Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' LL LL . . . ' incat statusexswcasos costosowshadowswscassostatos con costosascostoso viSayIbhUta evA sAmAnya che ane te cAreya A rIte alaukika pratyakSamAM kAraNa bane Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai (1) paramANu parimANa : paramANu kAparimApavAnuM evuM jJAna thayA bAda sarve paramAvo,parimAvataH evuM sarva paramANu parimANanuM alaukika pratyakSa thAya che. | ahIM paramANu parimANa e sAmAnya-sAdhAraNa bane che, arthAt paramANu parimANa e sAmAnya lakSaNo (svarUpa) prayAsatti (saMbaMdha) banIne tenA dvArA saphaLa paramANu | parimANanuM alaukika pratyakSa karAve che. A alaukika pratyakSamAM paramANu parimANa rUpa jJAyamAna sAmAnya kAraNa banI gayuM. (2) parama mahatuM parimANa : A rIte parama mahat parimANa paNa jJAyamAna sAmAnya | banI jAya che. sarvataH mAtmA paramaHhatparimAAvAn | sarvagata evo AtmA | paramamahat-parimANavALo che evuM jJAna thayA bAda sarve sarvatA: vAnA: paramahatparimANavatta: evuM alaukika pratyakSa thayuM. ahIM paramahatuparimANa e jJAyamAna sAmAnya banyuM jeNe saghaLA parama mahat | parimANanuM alaukika saMbaMdhathI alaukika pratyakSa karAvyuM. Ama parama mahat parimANarUpa jJAyamAna sAmAnya alaukika pratyakSamAM kAraNa banI gayuM. (3) atIndriya sAmAnya : (paramANutva) paramANutvathI sakaLa paramANuno | mAnasabodha thAya tyAM atIndriya evuM paramANutva rUpa sAmAnya kAraNa banI jAya. (4) vizeSa: nityavya vizeSavat evuM jJAna thayA bAda je sarvAAi nityavyApa | vipatti evuM alaukika pratyakSa thAya temAM vizeSa rUpa jJAyamAna sAmAnya kAraNa banI jAya che. Ama paramANu parimANa Adi cAreya jJAyamAna sAmAnya banIne alaukika 1 pratyakSamAM kAraNa to bane che, to tame A cArano kAraNa tarIke niSedha kema karo cho ? uttara : alaukika pratyakSamAM jJAyamAna sAmAnya kAraNa nathI kintu sAmAnyanuM jJAna kAraNa che, kemake jJAyamAna sAmAnyane kAraNa kahevuM eTale e artha thAya ke vartamAnakALamAM | je jJAna, te jJAnano viSaya banatuM sAmAnya te jJAyamAna sAmAnya. AvuM jJAyamAna sAmAnya alaukika pratyakSa pratye alaukika sannikarSa banI zake nahi, kemake jo Ama ja mAnIe to atItakAlIna ghaTAdi rUpa sAmAnyanA jJAnathI je alaukika pratyakSa thAya che paEEEEEE cAcasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (04) EEEEEEEE Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te nahi thAya, kemake te ghaTAdi hAjara nathI. eTale jJAyamAna sAmAnyane alaukika pratyakSa pratye prayAsatti (saMbaMdha) na kahetAM sAmAnyanA jJAnane alaukika pratyakSa pratye prayAsatti kahevI joIe. AthI je ghaTarUpa sAmAnya naSTa thayela che tenuM paNa jJAna to vartamAnamAM | thaI zake che. eTale te sAmAnyanA jJAnarUpa pratyAttithI ghaTanuM alaukika pratyakSa thaI | jaze. have jyAre A rIte jJAyamAna sAmAnya te alaukika pratyakSa pratye pratyAsatti nathI | ne paraMtu sAmAnyanuM jJAna alaukika pratyakSa pratye prayAsatti che tyAre sAmAnyanuM jJAna ja kAraNa banyuM paNa paramANu parimANa Adi jJAyamAna sAmAnya kAraNa na banyA. anumitiliGgara hetu)tayA kAraNatvam / paramANu parimANa Adi cAreya kAraNa banI jaze. te A rIte : (1) paramANu dravya paramaguparimAn ! (2) nAvA: vimuH paramamaharimAn ! (3) paramANutvatvaM na jAti: paramANutva( eka vyakti )vRttitvAt / (4) ayaM paramANuH asmAtparamANobhinnaH vizeSAt / / A cAreya sthAne anumitimAM paramANu parimANa Adi cAreya hetu bane ja che ne? uttara : nA, anumitimAM paramANu parimANa Adi cAra hetu nathI paNa paramANu parimANa AdinuM jJAna e anumitimAM kAraNa che. parvatamAM vatinI anumitimAM dhUma kAraNa nathI paNa dhUmanuM jJAna kAraNa che. vadhinuM kArya dhUma che, kAraNa dhUma nahi. vadvi-jJAnanuM kAraNa dhUma-jJAna che. sAdhya-jJAnanuM kAraNa hetu-jJAna che, hetu nahi. anumitinuM kAraNa hetu-jJAna che, hetu nahi. Ama paramANu parimANa Adi cAreya koInuM kAraNa banatA nathI e vAta sthira thaI. "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai muktAvalI : AtmamAnasapratyakSe Atmaparamamahattvasya kAraNatvAtparamamahatparimANaM kAlAderbodhyam / tasyApi na kAraNatvamityAcAryANAmAzaya que conoce con su GSSSSSSSS nu nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (9 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityanye / tanna, jJAnAtiriktaM pratyevAkAraNatAyA AcAryairuktatvAt / muktAvalI : have ahIM paramamaharimANane akAraNa kahyuM che paNa temAM AtmAnA paramamarimANane akAraNa samajavuM nahi paraMtu kAla vagerenuM paramamahatparimANa akAraNa samajavuM, kemake AtmAnA mAnasapratyakSamAM AtmAnuM paramamahatparimANa kAraNa bane ja che. AtmAnuM mAnasapratyakSa ApaNane paNa thAya che. (amasmi, ahaM muvI) to te pratyakSa kAryamAM tenuM parama maharimANa kAraNa banI jAya che, kemake niyama che ke vastunA pratyakSamAM te vastunuM mahattparimANa e kAraNa che. ahIM vardhamAnAcAryanuM mantavya viruddhamAM paDe che. temanuM kahevuM e che ke udayanAcArye je kahyuM che ke parama mahat parimANa koInuM kAraNa na bane te 'AtmAdi badhA yanA parama mahatparimANa koInA kAraNa nathI' e ja hetuthI kahyuM che, pachI AtmAnA parama mahatparimANane emAMthI bAda kema karAya ? AnA uttaramAM muktAvalIkAra kahe che ke nahi, vardhamAnAcAryanI te vAta barAbara nathI, kemake udayanAcAryane je vAta saMmata che te ja ame kahI che. udayanAcArye tyAM kahyuM ja che jJAnAtirikta kAryo pratye paramamahatparimANAdi kAraNa nathI. Ano artha e ja thayo ke AtmAnA mAnasajJAna(pratyakSa)mAM to enuM paramamahatparimANa jarUra kAraNa banI zake che. eTale have kALa, dizA vagerenA ja paramamahatparimANa akAraNa che paNa AtmAnA paramamaharimANanI akAraNatA che nahi. prAcIno to jJAyamAna sAmAnyane alaukika pratyakSamAM ane jJAyamAna liMga (hetu)ne anumitimAM kAraNa mAne che. AvuM navyo mAnatA nathI. temanA mate to sAmAnyanuM jJAna ane liMganuM jJAna ja alaukika pratyakSamAM ke anumitimAM hetu che. emanA abhiprAyane kabUla karIne ja A sAdharma kahevAmAM AvyuM ke pArimAMDalyAdithI bhinna padArthonuM kAraNatva e sAdharma che. (arthAt pArimAMDalyAdimAM akAraNatva che.) kArikAvalI : anyathAsiddhizUnyasya niyatA pUrvavartitA / kAraNatvaM bhavettasya traividhyaM parikIrtitam // 16 // samavAyikAraNatvaM jJeyamathApyasamavAyihetutvam / evaM nyAyanayajJaistRtIyamuktaM nimittahetutvam // 17 // nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (06) Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sheosastowww w wwwwwwwwwsexoxoxoxoxosoutosoubo d% % % muktAvalI : nanu kAraNatvaM kim ? ata Aha - anyathAsiddhIti / tasya kAraNatvasya / - muktAvalIH kAraNa : macathasiddhizUnyatve ati niyatapUrvavRttitvam RAravim | je kArya pratye anyathAsiddha na hoya, arthAt ananyathAsiddha hoya ane kAryanI niyata | pUrvavRtti hoya che kAraNa kahevAya. kAraNanA A lakSaNanuM padakRtya karIe : jo niyata pada kADhIne macathasiddhizUnyatve sati pUrvavRttitvam kahevAmAM Ave to ekAda ghaTakArya pratye kAraNa banelo rAsa ghaTa sAmAnya pratye kAraNa banI javAnI Apatti Ave. rAsabha e amuka ghaTakAryanI pUrvamAM vRtti (rahenAra) to jarUra che, paNa ghaTa sAmAnya eTale ke badhA ya ghaTa pratye tenI niyata | (vyApaka) pUrvavRttitA to nathI ja. arthAt dareka ghaTakArya pratye rAsabha avazya hAjara hovo | ja joIe tevo niyama nathI. eTale niyata padanA nivezathI rAsabhamAM lakSaNanI ativyApti thaze nahi. ghaTa pratye daMDa, kulAla, cakra, mATI vagere niyata pUrvavRtti che, | arthAta tamAma ghaTakArya pratye A badhA pUrvekSaNamAM avazya hAjara hoya che eTale daMDAdine | ghaTakArya pratye kAraNa kahevAya che. daMDAdi ghaTakAryanA niyatapUrvavRtti che mATe daMDAdimAM ghaTakAryanI niyatapUrvavRttitA kAraNatA che. Ama kAraNatA e koI judo padArtha nathI paraMtu niyatapUrvavRttitA e ja kAraNatA che. ahIM pUrvavRttitA eTale kAryanA adhikaraNamAM kAryanI pUrvekSaNe vRttitA samajavI. vaLI A pUrvavRttitA vyavahita na joIe paNa avyavahitapUrvekSaNavRttitA joIe, pachI bhale e avyavahitapUrvekSaNavRttitA sAkSAt hoya ke paraMparayA (vyApAra dvArA) hoya. have jo niyatipUrvavRttia RUtvim kahIe, arthAt anyathAriddhizUnyatve ati eTalo bhAga kADhI nAMkhIe to je pAMcane ghaTAdi kArya pratye anyathAsiddha-akAraNa kahevAmAM AvyA che te daMDatva, kapAlarUpa, AkAza Adi pAMceyamAM A lakSaNa ativyApta thAya, kemake daMDatvAdi ghaTanI pUrvamAM niyatavRtti che. A Apatti dUra karavA | satyaMta(sati sudhIno)bhAga mUkavAmAM Avyo che. daMDavAdi anyathAsiddha che. (1) yad anyathA kAryaM siddhaM bhavati tadanyathAsiddham / (2) yad antareNa kAryaM siddhaM bhavati tadanyathAsiddham / (3) yad vinA kAryaM siddhaM bhavati tadanyathAsiddham / Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai SETTE nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (oo) EEEEEEE Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketarstatus testost eroosootxestestobascascascotasxastosowstrzowstodoxoxoxo jenA vinA paNa bIjAo dvArA kArya siddha thaI jatuM hoya te "anyathAsiddha' kahevAya | ane jenA vinA bIjAonI hAjarI chatAM kArya siddha na thAya te ananyathAsiddha kahevAya. rAsabha vinA daMDAdithI ghaTakArya siddha thaI zake che mATe rAsabha e ghaTa pratye | anyathAsiddha kahevAya ane daMDa vinA kulAlAdinI hAjarI hovA chatAM ghaTakArya thaI zakatuM ! chenathI mATe daMDa e ghaTakArya pratye ananyathAsiddha kAraNa kahevAya. e rIte cakrAdi paNa ghaTa | pratye ananyathAsiddha kAraNa kahevAya. | yadyapi araNyastha daMDa e amuka ghaTa pratye anyathAsiddha che tathApi ghaTa sAmAnya pratye ( 1 te anyathAsiddha na kahevAya paNa te svarUpayogya kAraNa kahevAya. & | yadyapi AkAzane naiyAyikoe kAryamAtra pratye sAdhAraNa kAraNonI gaNatrImAM gayuM | che tathApi muktAvalIkAre AkAzane trIjA naMbaranuM anyathAsiddha kahIne kAryamAtra pratyenI tenI sAdhAraNakAraNatA uDADI dIdhI che. kAryamAtra pratye sAdhAraNa kAraNo vadhumAM vadhu nava che. te A rIte : (1) IzvaranuM jJAna (2) IzvaranI icchA (3) IzvaranI kRti (4) Izvara (pa) | AkAza (6) kALa (7) dizA (8) prAgabhAva (9) pratibaMdhakAbhAva (10) puNya | dharma (11) pApa | adharma. | kArikAvalI : yatsamavetaM kAryaM bhavati jJeyaM tu samavAyijanakaM tat / tatrAsannaM janakaM dvitIyamAbhyAM paraM tRtIyaM syAt // 18 // | muktAvalI : tatreti / samavAyikAraNe AsannaM pratyAsannaM kAraNaM dvitIyamasamavAyikAraNamityarthaH / muktAvalIH kAraNa traNa prakAre : (1) samavAyI, (2) asamavAyI, (3) nimitta. (1) samavAdhikAraNa : jemAM samavAyasaMbaMdhathI kArya utpanna thAya te samavAyikAraNa kahevAya. ghaTa samavAya saMbaMdhathI kapAlamAM utpanna thAya che mATe kapAla e ghaTanuM | samavAyikAraNa kahevAya. paTanuM rUpa paTamAM samavAyasaMbaMdhathI utpanna thAya che mATe | paTarUpanuM samavAyikAraNa paTa kahevAya. | (2) asamavAyikAraNa ? je samavAyikAraNamAM rahe (pratyAsana) ane je kAryane | utpanna kare te kAryanuM asamavAyikAraNa kahevAya. ghaTa pratye kapAladrayasaMyoga e dadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadadada * nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 ( Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuwashwoscidos cascoscouscouscouscousco boscosasto corso asamavAyikAraNa che, kemake kapAladrayasaMyoga e ghaTanA samavAyikAraNa kapAlamAM rahe che, (prayAsanna che) ane ghaTarUpI kAryane utpanna kare che. kapAladrayasaMyoga thAya to ja ghaTa thAya. * muktAvalI : atra yadyapi turItantusaMyogAnAM paTAsamavAyikAraNatvaM syAt, vegAdInAmabhighAtAdyasamavAyikAraNatvaM syAt / evaM jJAnAdInAmapIcchAdyasamavAyikAraNatvaM syAt / tathApi paTAsamavAyikAraNalakSaNe turItantusaMyogabhinnatvaM deyam / turItantusaMyogastu turIpaTasaMyogaM pratyasamavAyikAraNaM bhavatyeva / evaM vegAdikamapi vegaspandAdyasamavAyikAraNaM bhavatyeveti | tattatkAryAsamavAyikAraNalakSaNe tattadbhinnatvaM deyam / AtmavizeSaguNAnAM tu| kutrApyasamavAyikAraNatvaM nAsti tena tadbhinnatvaM sAmAnyalakSaNe deyameva / muktAvalI prazna H tame asamavAyikAraNanuM lakSaNa karyuM ke je kArya samavAdhikAraNamAM rahetuM hoya ane samAyikAraNamAM kAryane utpanna karatuM hoya te te kAryanuM asamavAyikAraNa kahevAya. have A niyamathI to paTa pratye turItanusaMyoga, abhighAta | pratye vega ane icchAdi pratye jJAnAdi paNa asamavAyikAraNa banI jaze ke je iSTa nathI. have A vAta jarAka vistArathI joIe. paTanuM asamavAyikAraNa takhtasaMyoga che, kemake paTanA samavAyikAraNa taMtumAM taMtusaMyoga rahIne samavAdhikAraNa takhtamAM paTane utpanna kare che. paNa have to | rI. tusaMyoga paNa paTanuM asamavAyikAraNa banI jaze, kemake paTanA samavAyikAraNa | mI takhtamAM turItanusaMyoga rahIne paTane utpanna kare che. (turItantusaMyoga tarImAM ane | taMtumAM be ya mAM rahe che.) turI ane taMtunA saMyoga vinA paTa utpanna thaI zake nahi. Ama turataMtusaMyoga e paTanuM asamavAyikAraNa banI javAnI Apatti Avaze. vastutaH to turataMtusaMyoga e paTanuM nimittakAraNa ja che. che. e ja rIte abhivAta kAryanuM asamavAyikAraNa "vega banI javAnI Apatti Avaze. abhighAta(zabdajanaka saMyoga)nuM samavAyikAraNa koI dravya bane. temAM je vega rahelo che te abhighAtane utpanna kare che. vega vinA abhighAta thAya nahi. vastuta: abhighAta pratye vega to nimittakAraNa che. e ja rIte icchA pratye jJAna Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ whose stovestestos estosterodostosowstawowsssssssssstustest scoscesowestwo "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai , asamavAyikAraNa banaze. e ja rIte yatna prati IcchA asamavAyikAraNa banaze. vastuta: IcchAdi pratye jJAnAdi nimittakAraNa ja che. Ama samavAyAre pratyAnna vardhananA samavayaRUT6 evuM , asamAyikAraNanuM lakSaNa ukta traNa sthaLe ativyApta thayuM. uttara : to have paTanuM asamavAyikAraNa koNa ? abhighAtanuM asamavAdhikAraNa koNa? IcchAnuM asamavAyikAraNa koNa ? enA javAbamAM ame paTanA ja asamavAyikAraNanuM, abhighAtanA ja asamavAyikAraNanuM vizeSa lakSaNa banAvIzuM. te A rIte ? ___paTAsamavAyikAraNatvam - turItantusaMyogabhinnatve sati samavAyikAraNapratyAsannatve sati kAryajanakatvam / abhighAtAsamavAyikAraNatvam - vegabhinnatve sati samavAyikAraNapratyAsannatve sati kAryajanakatvam / AtmAnA IcchAdi guNo mATe AvuM vizeSa lakSaNa banAvavuM nahi paDe, kemake AtmAnA icchAdi guNo koInuM paNa asamAyikAraNa banatA ja nathI, arthAt sarvatra nimittakAraNa ja bane che. eTale asamAyikAraNanuM je sAmAnya lakSaNa che e ja lakSaNamAM "jJAnAviAminnatve sati' eTalo satyaMta bhAga umerI daIzuM, arthAt jJAnAdiguNabhinnatve sati samavAyikAraNe pratyAsannaM kAryajanakam asamavAyikAraNam / prazna : to pachI A asamAyikAraNanA sAmAnya lakSaNamAM ja 'turItanuNaMthonaminatve sati' ke 've mitratve sati' eTaluM satyaMta dala umerI do ne? zA mATe paTanA ke abhighAtanA asamavAyikAraNanA vizeSa lakSaNa banAvIne temAM tenuM bhinnatva levuM joIe ? uttara : tame kahyuM tema tyAre ja bane ke jayAre turItanusaMyoga ke vega kyAMya paNa koInuM paNa asamAyikAraNa banatA ja na hoya (AtmAnA jJAnAdi guNanI jema), paNa tema to banatuM nathI. turItantasaMyoga paTanuM asamavAyikAraNa na hovA chatAM turIpaTasaMyoganuM to asamavAyikAraNa bane ja che. e ja rIte vega paNa abhighAtanuM asamavAyikAraNa na hovA chatAM vega-spanda vagerenuM to asamavAyikAraNa bane ja che. mATe asamAyikAraNanA sAmAnya lakSaNamAM ja tenI bhinnatAno niveza karI devAya nahi. eTale paTAsamavAyikAraNanA ke abhighAtAsamavAyikAraNanA vizeSa lakSaNamAM ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (80 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Meawkwardwararhwardhashrdhrarhwarkadhwarhwaraxbudhwaranandwdhwardhanbum kapAla cascostoscoccorsoccorso cascosso cascostosco boscossos costosowassastosowassa temanA bhinnatvano niveza karavo ja rahyo. muktAvalI : atra samavAyikAraNe pratyAsannaM dvividhaM kAryaikArthapratyAsattyA kAraNaikArthapratyAsatyA ca / AdyaM yathA ghaTAdikaM prati kapAlasaMyogAdikamasamavAyikAraNam / tatra kAryeNa ghaTena saha kAraNasya kapAlasaMyogasya ekasmin kapAle pratyAsattirasti / - muktAvalI : asamavAyikAraNane samajAyikAraNamAM pratyAsannam | te rIte : (1) kAryaikArthapratyAsattyA bhane (2) kAraNaikArthapratyAsattyA / AryanI sAthe meM arthamA asmaayi|29|| 23 te kAryaikArthapratyAsatti ghaTakArya pAlAsaMyoga thI samAyikAraNamAM pratyAyana kahevAya ane kAryanI | sAthe nahi kintu kAryanA samavAyikAraNanI sAthe je eka jagyAe rahe te asamavAyikAraNa pharavArthapratyAjyiAM pratyAyana kahevAya. (1) kAryaikArthapratyAsattiH-ha.ta. gha2 Arya cha, menu smvaay||29|| 458 cha ane asamAyikAraNa kapAladrayasaMyoga che. A kapAladrayasaMyoga e ghaTarUpa kAryanI sAthe eka artha kapAlamAM rahI jAya che. je kapAlamAM ghaTa che te ja kapAlamAM kapAladvayasaMyoga 59 che. ____ kAryeNa ghaTena saha kAraNasya kapAladvayasaMyogasya ekasmin arthe kapAle pratyAsattiH / ___-0 sAthe me arthamA vysNyo| 2yo te kAryaikArthapratyAsattiH / muktAvalI : dvitIyaM yathA ghaTarUpaM prati kapAlarUpamasamavAyikAraNam / tatra svagatarUpAdikaM prati samavAyikAraNaM ghaTaH, tena saha kapAlarUpasyaikasmin kapAle pratyAsattirasti / tathA ca kvacitsamavAyasambandhena kvacitsvasamavAyisamavetatvasambandheneti phalito'rthaH / itthaM ca kAryaikArthakAraNaikArthAnyatarapratyAsattyA samavAyikAraNe pratyAsannaM kAraNaM jJAnAdibhinnamasamavAyikAraNamiti sAmAnyalakSaNaM paryavasitam / AbhyAM samavAyikAraNAsamavAyi Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Shao pegorprgonggupongargnyAyasiddhAntabha'diacI laam-1.| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajajajajaja jas restostestostestadastradostawcasoscostos odos todos estos sectors todos os babosasto cessos escasos estosteroscow kAraNAbhyAM paraM bhinnaM kAraNaM tRtIyaM nimittakAraNamityarthaH / mukatAvalI : (2) ItyAttiH - ghaTarUpa pratye kapAlarUpa asamavAyikAraNa che te kAraNe kArthaprayAsattithI samajavuM parantu kAryakarthaprayAsattithI nahi, kemake ghaTarUpanuM samavAyikAraNa ghaTa che. te ghaTamAM kAMI kapAlarUpa rahetuM nathI, prayAsanna nathI. jema ghaTamAM ghaTarUpa kArya rahe che tema kapAlarUpa paNa asamAyikAraNa rUpe rahetuM hota to kAryanI sAthe ekAryamAM asamavAdhikAraNa kapAlarUpanI pratyAsatti | kahevAta, paNa tema to che nahi. hakIkate to ghaTarUpanuM samavAyikAraNa ghaTa che ane kapAlarUpanuM samavAdhikAraNa kapAla che, arthAt kArya ghaTarUpanuM samavAyikAraNa je ghaTa che tenA samavAdhikAraNa kapAlamAM asamavAdhikAraNa kapAlarUpa rahyuM che. eTale ke jyAM ghaTarUpa kArya che tyAM kAryanI sAthe kapAlarUpa rahetuM nathI paNa ghaTarUpanA kAraNanI sAthe asamavAyikAraNa kapAlarUpa rahe che, arthAt ghaTarUpanuM kAraNa ghaTa e je kapAlamAM rahe che, te ja kapAlamAM kapAlarUpa paNa rahe che. Ama ghaTarUpa kAryanI sAthe ghaTamAM kapAlarUpa na rahyuM paNa ghaTarUpa kAryanA kAraNanI sAthe kapAlamAM kapAlarUpa rahyuM che. eTale kAryanI sAthe nahi paNa kAryanA kAraNanI sAthe eka arthamAM asamavAyikAraNa kapAlarUpa rahyuM mATe kAraNe kArthapratyAsajyA ghaTarUpa pratye kapAlarUpa asamAyikAraNa kahevAya. prazna : kAryakArthapratyAttithI jyAM ghaTarUpa kArya ane kAraNa kapAlasaMyoga sAthe rahyA tyAM to kAryakAraNa eka adhikaraNa thavAthI te be vacceno kAryakAraNabhAva jAmyo te niHzaMka che. paNa jyAM kAraNe kArthaprayAsatti che tyAM to asamavAyikAraNa sAthe kAryanuM eka adhikaraNa nathI batAvyuM kintu asamanAyikAraNa sAthe kAryanA kAraNane ekAdhikaraNa karyuM che. kAraNa sAthe kAraNa rahe eTale kAMI kAryakAraNabhAva na thAya. kAryakAraNabhAva banAvavA mATe to kArya ane kAraNa ja ekAdhikaraNa thavA joIe. uttara : tamArI vAta barAbara che. eTale ja kAryakarthaprayAsattino phalitArtha | samavAya saMbaMdhI kAryo karthapratyAsatti ane kAraNe kArtha prayAsattino phalitArtha | svasamavAsimavetatva saMbaMdhathI kAraNekArthapratyAtti batAvyo che. arthAt jyAM kArya rahe tyAM asamavAdhikAraNa samavAyasaMbaMdhathI (kAryo karthapratyAsatti sthAne) athavA | svasamavAsimatatva saMbaMdhathI (kAraNekArthaprayAsatti sthAne) rahe evo amAro Azaya woodwodoodoodbachstuecostwoodoodowcowowowowodowodowodowe dochodchodcascostoso Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai cowo oscow ba nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (82) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuwasawowwwxxxsexsexstowedstest warstwoodwoodcardbodo ghaTarUpa kArya ghaMTa - samavAdhikAraNa kapAla kapAlarUpa sAthe juo, kAryonArthaprayAsatti sthAne ghaTakArya kapAlamAM che to te ja kapAlamAM asamavAdhikAraNa kapAlasaMyoga samavAyasaMbaMdhathI che. A ja rIte kAraNe kArthaprayAsatti sthAne ghaTarUpa kArya ghaTamAM che to te ja ghaTamAM kapAlarUpa svasamavAsimavetatva saMbaMdhathI pahoMcI jAya che. sva = kapAlarUpa, tenuM samavAyI kapAla, temAM samaveta ghaTa che mATe temAM svasamavAsimavetatva rahyuM. te saMbaMdhathI asamavAyikAraNa kapAlarUpa ghaTamAM gayuM. Ama eka ja ghaTarUpa adhikaraNamAM ghaTarUpa ane kapAlarUpa rahI gayA mATe te be vacceno kAryakAraNabhAva siddha thaI gayo. 2 samavAya saMbaMdhathI - sva-samavAyasamavetatva saMbaMdha kapAla kAryaghaTa asamAyikAraNa kapAlasaMyoga kArya ghaTarUpa asAmAyikaraNa pAlarUpa A rIte samavAyikAraNamAM pratyAsanna asamavAyikAraNa eTale kAryakartha-kAraNekArtha anyatara prayAsattithI pratyAsanna asamavAyikAraNa thayuM, eTale ke samavAyasaMbaMdha ke svasamavAsimavetatva saMbaMdhathI pratyAyana asamAyikAraNa thayuM. (3) nimittakAraNa : A che kAraNa sivAyanA bAkInA je koIpaNa kAraNa hoya te | nimittakAraNa kahevAya che. | kArikAvalI : yena saha pUrvabhAvaH kAraNamAdAya vA yasya / __ anyaM prati pUrvabhAve jJAte yatpUrvabhAvavijJAnam // 19 // muktAvalI : idAnImanyathAsiddhatvameva kiyatAM padArthAnAmata Aha-yeneti / Ev====== nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (83) Ex Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Frostscostoshxsbobasados cossos seus costos de costoso wardudhwawdhwaasanshodh Medandramdaashwanawdhehrawastikwanaxhxhxiiwarikaawixixixixixiashravaahraridwaraxshatvaarton yatkArya prati kAraNasya pUrvavRttitA yena rUpeNa gRhyate tatkAryaM prati | tadrUpamanyathAsiddhamityarthaH yathA ghaTaM prati daNDatvamiti / dvitIyamanyathAsiddhamAha-kAraNamiti / yasya svAtantryeNAnvayavyatireko na staH, kintu kAraNamAdAyaivAnvayavyatireko gRhyete tadanyathAsiddham, yathA daNDarUpam / tRtIyamAha -anyaM pratIti / anyaM prati pUrvavRttitvaM gRhItvaiva yasya yatkAryaM prati | pUrvavRttitvaM gRhyate tasya tatkAryaM pratyanyathAsiddhatvam, yathA ghaTAdikaM pratyAkAzasya / tasya hi ghaTAdikaM prati kAraNatvamAkAzatvenaiva syAt / taddhi zabdasamavAyikAraNatvam / evaM ca tasya zabdaM prati kAraNatvaM gRhItvaiva ghaTAdikaM prati janakatvaM grAhyamatastadanyathAsiddham / nanu zabdAzrayatvena tasya kAraNatve kA'nyathAsiddhiriti cet ? paJcamIti gRhANa / nanvAkAzasya zabda prati janakatve kimavacchedakamiti cet ? kavattvAdikaM vizeSapadArtho veti // bhutAlI : 29ID GA! 'anyathAsiddhizUnyatve sati niyatapUrvavRttitvam' dhuM| | tamA 'anyathAsiddhi' 56 mAvyuM te manyathAsiddhi zuMcha ? tano 415 mA5tai 53 | che ke anyathAsiddhi pAMca che. te A rIte : (1) paDesI anyathAsiddhi : yena (rUpeNa) saha pUrvabhAvaH - 6tva : 421 pratye daMDakAraNano je pUrvabhAva che te daMDatvena rUpeNa che, arthAt daMDatvena rUpeNa daMDa ghaTa pratye kAraNa che. mATe je daMDatvarUpathI daMDa ghaTa pratye kAraNa bane che te daMDatva e prathama anyathAsiddha kahevAya. (2) bhI anyathAsiddhi : kAraNamAdAya vA yasya (anvayavyatireko) 5835 kAryanI pratye daMDarUpI kAraNane laIne je daMDarUpanA anvaya-vyatireka cAle che te daMDarUpa ghaTa pratye anyathAsiddha kahevAya. daMDarUpa hoya to ghaTa hoya, daMDarUpa na hoya to ghaTa nI hoya. Avo ghaTa sAthe daMDarUpano sAkSAt anvayavyatireka thato nathI paNa paraMparayA | | anvaya-vyatire thAya che. te mArIta : daMDanA hovAne kAraNe daMDarUpa hoya to ghaTa hoya ane daMDanA na hovAne laIne daMDarUpa na hoya to ghaTa na hoya. Ama jenA anvaya-vyatireka daMDa kAraNane laIne cAlatA hoya te daMDarUpa ghaTa pratye anyathAsiddha kahevAya. mostatsbostascostostosas testostersouscasosastossascostos sostidostascostossbostosowsbasbasbestoso *HTTERNEY nyAyasiddhAntabhutAvalI lAma-1. (0 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ketocostos dessous dessous dessescorso costo dos cossos costoso &&&&4kMkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkMk (3) trIjI anyathAsiddhiH caM prati pUrvamAve te yahUrvamAvavijJAnam' bIjAnA pratye jenI pUrvavRttitA jANyA pachI ja ghaTAdi kArya pratye pUrvavRttitva jaNAya to te ghaTa pratye anyathAsiddha kahevAya. ghaTa pratye kadAca AkAzane kAraNa kahIe to te AkAzatva rUpathI ja AkAzane | kAraNa kahI zakAya. ahIM AkAzatva eTale zuM ? te praznanA uttaramAM Azirva zabdasamavAyaTRUtvima | arthAt AkAza e zabdanuM samAyikAraNa che. samavAyikAraNa e kAryanI pUrvavRtti ja hoya evo bodha paNa ahIM sAthe ja thaI jAya, | eTale ghaTa pratye AkAzane pUrvavRttirUpe vicAravA jatAM zabda pratye tenI pUrvavRttitA | jaNAya. eTale caM prati = zabda prati AkAzanI pUrvavRttitA jaNAI tyAra bAda ghaTa pratye tenI pUrvavRttitA jaNAI mATe AkAza paNa anyathAsiddha kahevAya. prazna : zabdanA samavAyikAraNa tarIke AkAzane vicAravAmAM Ave tyAre jarUra | "zabdanuM pUrvavRtti AkAza che' evo bodha thaI jaze, kemake samAyikAraNa haMmezA kAryanuM | pUrvavRtti ja hoya. paNa zabdAzraya tarIke jyAre AkAzano bodha karavAmAM Ave tyAre AkAza zabdanuM pUrvavRtti che' evuM jJAna thavAno niyama nathI to pachI te vakhate AkAza | zabdanA pUrvavRtti tarIke na jaNAtAM A trIjA naMbaranuM anyathAsiddha AkAza zI rIte banaze ? uttara : te vakhate pAMcamI anyathAsiddhimAM AkAzanuM grahaNa karI levuM. prazna : have je pakSe AkAza zabdanuM samavAyikAraNa che te pakSe AkAzamAM rahelI | zabdasamavAyikAraNatAno avacchedaka koNa banaze ? uttara H AkAzatva e zabdasamavAyikAraNatAno avacchedaka banaze. prazna e to barAbara nathI, kemake AkAzatva eTale zabdasamavAyikAraNatva. zabda-| samavAyikAraNatAno avacchedaka AkAzatvarUpa zabdasamavAyikAraNatva kema banI zake ? kemake sva e svano avacchedaka banI zake nahi ne ? uttara : to pachI AkAzamAM rahela zabda-samavAyikAraNatAno avacchedaka kavandra, | khavatva, gavanta Adi kahIzuM. AkAza e kavat che, khavat che, gavata che mATe temAM | kavandrAdi rahe che. prazna : e paNa barAbara nathI, kemake A rIte to zabda-samavAyikAraNatvanA aneka | avacchedaka banatAM mahAgaurava thAya che. E TV nyAyasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (85) EEEEEE Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dei.hui.sesxdehairdrawbuddrdxhxxdbwchadbasinobaskedbwwshwordhwdbrowshwini uttara : to pachI AkAzamAM eka vizeSa' nAmano padArtha mAnI laIne kahIzuM ke zabdasamavAyikAraNano avacchedaka te "vizeSa' nAmano eka ja padArtha bane. have AmAM gaurava doSa raheto nathI. janakaM prati pUrvavRttitAmaparijJAya na yasya gRhyate / atiriktamathApi yadbhaveniyatAvazyakapUrvabhAvinaH // 20 // ete paJcAnyathAsiddhA daNDatvAdikamAdimam / ghaTAdau daNDarUpAdi dvitIyamapi darzitam // 21 // tRtIyaM tu bhavedvyoma kulAlajanako'paraH / paJcamo rAsabhAdiH syAdeteSvAvazyakastvasau // 22 // | muktAvalI : caturthamanyathAsiddhamAha-janakaM pratIti / yatkAryajanakaM prati | pUrvavRttitvaM gRhItvaiva yasya yatkAryaM prati pUrvavRttitvaM gRhyate tasya tatkAryaM | pratyanthAsiddhatvam, yathA kulAlapiturghaTaM prati / tasya hi kulAlapitRtvena ghaTaM hu prati janakatve'nyathAsiddhiH, kulAlatvena rUpeNa janakatve tviSTApattiH, kulAlamAtrasya ghaTaM prati janakatvAt / paJcamamanyathAsiddhamAha-atirikta| miti / avazyaklRptaniyatapUrvavartina eva kAryasambhave tadbhinnamanyathA| siddhamityarthaH / ata eva pratyakSe mahattvaM kAraNamanekadravyatvamanyathAsiddham / / tatra hi mahattvamavazyaklRptaM tenAnekadravyatvamanyathAsiddham / na ca vaiparItye kiM | | vinigamakamiti vAcyam, mahattvatvajAteH kAraNatAvacchedake lAghavAt / / mutAsI : (4) yothI anyathAsiddhi : janakaM prati pUrvavRttitAM aparijJAya na yasya | gRhyete anvayavyatireko / 4 dAsa pratye lenI pUrvavRtti yA vinA ghaTa rya pratye jenI pUrvavRttitA na jaNAya te kulAla-pitA ghaTa pratye anyathAsiddha kahevAya. kahevAno Azaya e che ke "ghaTa pratye kulAlapitA pUrvavRtti che" e vAta "kulAla pratye kulAla-pitA pUrvavRtti che' ema jANyA vinA jANI zakAya nahi, arthAt ghaTapUrvavRtti kulAla-pitA eTalA mATe che ke te ghaTanA pUrvavRtti kulAlana paNa pUrvavRtti che. je ghaTanA SATTTTTT nyAyasiddhAntamutApalI lAga-1. (8) TRITTTTTTE "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai , Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ havana daxstosowstond ootustandowed "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai , pUrvavRttinA paNa pUrvavRtti hoya che te kulAlapitA ghaTano to sutarAM pUrvavRtti hoya ja. prazna : kulAla-pitA pote ja kulAlarUpa thaIne ghaTa banAve to zuM te ghaTa pratye kulAlapitA kulAlatvena rUpeNa anyathAsiddha kahevAya ? uttara : kulAlatvena rUpeNa kulAla-pitA ghaTanuM kAraNa bane che, arthAt te ghaTa pratye | anyathAsiddha na bane temAM amane ISTApatti ja che, kemake kulAlamAtra ghaTanA janaka che. A cothI anyathAsiddhine bIjA zabdomAM kahevI hoya to "kAryanA kAraNanuM kAraNa | | te cothI anyathAsiddhi' ema paNa kahI zakAya. (5) pAMcamI anyathAsiddhi : mavazavanRptaniyatipUrvavartino mitra ! je | avazyalUpta hoya ane kArya pratye niyatapUrvavarti hoya tenAthI bhinna badhA ya pAMcamI | anyathAsiddhimAM gaNAya. avazyakalupta eTale jenA vinA cAlI ja na zake tevA daMDAdi. athavA avazyakalupta eTale laghu. traNa prakAranA guru hoya che temAM game te prakArano | alaghu-guru hoya te avazyakalupta na kahevAya, arthAt je traNa prakAramAMnA gurUmAMthI | ekeyamAM AvI jAya te laghu na kahevAya, arthAt avazyalUptathI bhinna kahevAya. daMDatva, daMDarUpa, AkAza, kulAla-pitA A cAreya traNeya prakAranA laghumAM kyAMya samAveza pAmatA | nathI mATe te cAreya avazyakalupta(laghu)thI bhinna che. eTale cAreya anyathAsiddha pAMcamAmAM samAI jAya che, arthAt cAreya anyathAsiddhanuM je phaLa che te pAMcamA anyathAsiddhathI caritArtha thaI jAya che. mATe ja muktAvalIkAre pAMcamA anyathAsiddhane | Avazyaka anyathAsiddha kahela che. daMDatvAdi ghaTanI niyatapUrvavRtti hovA chatAM avazyalUpta-laghu nathI mATe avazyalUpta niyatapUrvavRttithI bhinna che. TippaNa : have traNeya prakAranA lAghava vicArIe : (1) zarIrakRta lAghava, (ra) | upasthitikRta lAghava ane (3) saMbaMdhakRta lAghava. (1) zarIrakRta lAghava : pratyakSa svarUpa kArya pratye mahattva=mahatparimANa kAraNa che. | have koI kahe ke anekadravyatva kAraNa che to zuM samajavuM? mahattvanuM zarIra laghu che, jayAre | aneka-dravyatvanuM zarIra guru che. mATe laghuthI guru anyathAsiddha thaI jAya, arthAta pratyakSa pratye mahattva ja kAraNa bane. anekadravyatva anyathAsiddha thAya, kemake temAM zarIrakRta lAghava, nathI paNa gaurava che. vaLI jo ane kadravyatvane ja kAraNa mAnIe (pratyakSa pratye) ane mahattvane anyathAsiddha mAnIe (AvI viparIta kalpanA karIe) to anekadravyatvamAM kAraNatA rahI SET nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (8)) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ssssssssssss ss costobocbarchabstados actobaccorchas bobatoocadacto 1 eTale kAraNatAvacchedaka anekadravyatvatva bane je jAti nathI ane mahattva (mahatparimANa)ne kAraNa mAnatA te mahattva guNamAM rahelI mahattvatva jAti ja kAraNatAvacchedaka banI jAya che jemAM lAghava che. (2) upasthitikRta lAghavaH koIpaNa kAryanI utpattimAM te kAryano prAgabhAva kAraNa ) che. te niyama mujaba rUpakAryotpattimAM rUpaprAgabhAva kAraNa bane. paNa jyAM rUpakAryotpatti thavAnI che tyAM te kAryotpattimAM pUrve jema rUpano prAgabhAva che tema rasano paNa prAgabhAva che. to pachI rUpakAryotpatti pratye rUpaprAgabhAvane ja kAraNa kahevuM ane ! rasaprAgabhAvane kAraNa kema na kahevuM ? eno uttara e che ke rUpakAryotpattine vicAratI vakhate rUpanI to upasthiti thayelI ja che. have tenA kAraNamAM mAtra prAgabhAvanI ja upasthiti karavAnI rahI. jyAre rUpakAryotpattimAM rasaprAgabhAvane kAraNa kahIe to rasanI ane prAgabhAvanI ema be upasthiti karavI paDe. AthI zIdhropasthiti na thAya. Ama rUpakAryotpatti pratye | rUpaprAgabhAvanI kAraNatA zIgha upasthita thAya che mATe temAM upasthitikRta lAghava che, je lAghava rasaprAgabhAvanI kAraNatAmAM zIdhropasthiti na thavAthI nathI, kintu tyAM gaurava che. mATe upasthitithI laghubhUta rUpaprAgabhAva vaDe upasthitithI gurubhUta rasaprAgabhAva | anyathAsiddha thaI jAya. prastutamAM AkAzamAM ghaTakArya pratye upasthitikRta lAghavano abhAva che, kemake zabda pratye AkAzanI pUrvavRttitA upasthita thayA bAda ghaTa pratye AkAzanI pUrvavRttitA upasthita thAya che. Ama ahIM zIdhropasthitinA abhAvane lIdhe AkAzamAM avazyakyuptatva ladhutva) na hovAthI arthAt te avazyakaluptathI bhinna hovAthI pAMcamA anyathAsiddhamAM samAI jAya che. (3) saMbaMdhakRta lAghava : daMDatva, daMDarUpa ke kulAla-pitAne ghaTa prati kAraNa mAnIe to temAM saMbaMdhakRta gaurava Ave, kemake daMDatvano Azraya daMDa, te daMDa svAzrayajanyabhramivattA saMbaMdhathI ghaTa prati kAraNa bane. jayAre daMDane kAraNa mAnavAmAM ATalo lAMbo saMbaMdha mAnavo paDato nathI. tyAM to svajanyabhramiva7 saMbaMdha ja kahevAno rahe che. A ja rIte daMDarUpane kAraNa mAnavA karatAM daMDane kAraNa mAnavAmAM saMbaMdhakRta lAghava che. e | ja rIte kulAla-pitAne kAraNa mAnavA karatAM kulAlane kAraNa mAnavAmAM lAghava che. AthI | diMDatva, daMDarUpa, kulAla-pitA e saMbaMdhakRta gauravathI grasta hovAthI avazyalUpta = laghu ! na rahyA, arthAt niyatapUrvavati hovA chatAM avazyalUpta niyatapUrvavartithI bhinna vAcasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (8) : Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = === == === hostowwwbastowstosowstwo ==== === = == === == == wcosexoxxxsxwcwstawowowowscom | banIne anyathAsiddha banyA. upasthitikRta gauravane lIdhe AkAza ane saMbaMdhakRta gauravane lIdhe daMDatva, daMDarUpa ane kulAla-pitA avazyalUptathI (laghuthI) bhinna thatAM pAMcamI anyathAsiddhino viSaya bane. A uparathI spaSTa jaNAya che ke pahelI cAreya anyathAsiddhino pAMcamI anyathAsiddhimAM samAveza thaI jAya che ane te cAreya niyatapUrvavRtti hovA chatAM avazyakatRpta (zarIrAdikRta lAghavavALA) nathI mATe ja teo anyathAsiddha bane che. muktAvalI : rAsabhAdiriti / yadyapi yatkiJcidghaTavyaktiM prati rAsabhasya niyatapUrvavRttitvamasti tathApi ghaTajAtIyaM prati siddhakAraNabhAvairdaNDAdibhireva tadvyakterapi sambhave rAsabho'nyathAsiddha iti bhAvaH / - muktAvalI : prazna : je ghaTavizeSa rAsabhathI banyo te ghaTavizeSa pratye to rAsabha | kAraNa kharo ne? ke tyAM paNa te anyathAsiddha kahevAya ? uttara : anyathAsiddha eTale jenA vinA paNa kArya siddha thaI zakatuM hoya. to have bhale rAsabhanI madadathI ghaTa banyo, chatAM bIjA badhA ghaTo pratye to daMDAdi ja siddha kAraNa tarIke che. te daMDAdithI ja A ghaTa paNa banI zakato hato, arthAt rAsabha vinA paNa A ghaTa banI zakato hato mATe te ghaTa pratye rAsabha niyatapUrvavRtti hovA chatAM anyatra siddha kAraNa rUpa daMDAdithI ja ghaTa banI zake tema hato mATe te ghaTa pratye paNa rAsabha anyathAsiddha kahevAya. muktAvalI : eteSu paJcasvanyathAsiddheSu madhye paJcamo'nyathAsiddha AvazyakaH, tenaiva pareSAM caritArthatvAt / tathAhi-daNDAdibhiravazyaklRptaniyata| pUrvavartibhireva kAryasambhave daNDatvAdikamanyathAsiddham / na ca vaiparItye kiM vinigamakamiti vAcyam, daNDatvasya kAraNatve daNDaghaTitAyAH paramparAyAH sambandhatvakalpane gauravAt / evamanyeSAmapyanenaiva caritArthatvaM sambhavatIti vAdhyam che. muktAvalI : prathamanA cAreya anyathAsiddhonuM prayojana paMcama anyathAsiddhathI siddha moda nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (89) : e Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta53752225555555555555555553eeees: Mus c ador babadbadowdawdawdawdawdawdawcbcbcchochododhadowbaccabe thaI jAya che, arthAta pAMcamA anyathAsiddhamAM pahelA cAreya caritArtha thaI jAya che. | (siddhaprathonanavaM caritArthatvama) pAMceyamAM paMcama anyathAsiddha ja sauthI mahattvano che. prazna : ghaTa pratye daMDAdi ja kAraNa kahyA ane daMDavAdine anyathAsiddha kahyA tene | badale tethI urdu ja arthAta daMDavAdi kAraNa ane daMDAdine anyathAsiddha kema na kahevAya? uttara : A praznano javAba saMbaMdhakRta lAghavanA vicAramAM apAI gayo che. daMDatvane . kAraNa mAnavAmAM je saMbaMdha (lAMbo) mAnavo paDe che temAM daMDa to vacce (ghaTakatayA) AvI ja / ja rahe che. to pachI jayAre daMDa Avazyaka ja che to tene ja kAraNa mAnavAmAM lAghava cheraheluM che. A ja rItanuM samAdhAna daMDarUpa, AkAza, kulAla-pitAnA saMbaMdhamAM paNa samajI levuM. | kArikAvalI : samavAyikAraNatvaM dravyasyaiveti vijJeyam / guNakarmamAtravRtti jJeyamathApyasamavAyihetutvam // 23 // | muktAvalI : samavAyIti / spaSTam / guNakarmeti / asamavAyikAraNatvaM guNakarmabhinnAnAM vaidhayaM na tu guNakarmaNoH sAdharmyamityatra tAtparyam / athavA'samavAyikAraNavRttisattAbhinnajAtimattvaM tadarthaH, tena jJAnAdInAma| samavAyikAraNatvavirahe'pi na kSatiH // mukatAvalI : dravyanuM sAdhamma - samavAdhikAraNatva : naveya dravyanuM sAdhamya | samAyikAraNatva che, arthAt naveya dravya koI ne koI kAryanuM samAyikAraNa avazya | | bane che. samavAyikAraNa jo koI banI zakatuM hoya to dravya ja bane, guNAdi nahi. A| | aMge vizeSa vicAraNA dravyatva jAtinI siddhimAM karI che. guNakarmanuM sAdharma - asamAyikAraNatva : guNa ane karma e koI kAryanuM samavAyikAraNa to banI zake ja nahi, paraMtu ghaTAdi dravya kArya pratye kapAlAdi saMyogarUpa guNa tathA paTarUpAdi kArya pratye takhtarUpAdi guNa asamavAyikAraNa bane. Ama guNakarmamAM ja asamavAdhikAraNatA rahe. prazna : A sAdhamma guNa-karmamAM badhe ja vyApta thatuM nathI. tame ja pUrve | asamanAyikAraNanA vicAramAM jaNAvI gayA cho ke AtmAnA jJAnAdi guNo kyAreya paNa koIpaNa kAryanuM asamavAyikAraNa banatA ja nathI. Ama jJAnAdi guNomAM ja vuM nyAyasiddhAntaktAvalI bhAga-10 (7) ES Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E* * * * * * * * asamavAyikAraNatA sAdharmsanI avyApti Avaze. uttara : 'asamavAyikAraNatva e guNa-karmanuM sAdharma che' ema kahevA pAchaLa tAtparya e che ke asamavAyikAraNatva guNakarmabhinna evA dravyAdinuM vaidharma che, arthAt jo asamavAyikAraNa koI bane to guNakarma ja bane, tabhinna dravyAdi to na ja bane eTaluM ja amAruM kahevuM che. guNakarma badhA ya asamavAyikAraNa bane ja ema kahevAno ahIM Azaya nathI. eTale have zAnAdi guNo asamavAyikAraNa na bane to tethI asamavAyikAraNatvanA vaidharmane kahenArA amane koI Apatti nathI. prazna H sAdharmsanA prakaraNamAM vaidharmanI vAto karavI te ucita che ? arthAt guNakarmanuM asamavAyikAraNatva e jo temanuM sAdharmsa hoya to badhA ya guNakarmamAM asamavAyikAraNatva rahevuM ja joIe. jo tema na bane to sAdharmanuM svarUpa badalavuM vyAjabI che, paraMtu 'guNakarma-bhinnamAM asamavAyikAraNatva nathI' evuM vaidharma kahevuM te to vyAjabI na ja gaNAya. uttara : to pachI have ame guNakarmanuM evuM sAdharma kahIzuM ke jethI jJAnAdi guNomAM avyApti na Ave. tevuM sAdharma A che : asamavAcijArAvRttisattAmitranAtimattvam| asamavAyikA2Na je guNo banatA hoya temAM sattA jAti rahe che tathA guNatva-karmatva jAti paNa rahe che. A sivAya bIjI koI jAti rahetI nathI. have sattAbhinna jAti kahevAthI guNatva ane karmatva be ja jAti levAya. te be jAtivALApaNuM tamAma guNakarmamAM cAlyuM jAya che, arthAt jJAnAdi guNo paNa asamavAyikAraNa na hovA chatAM asamavAyikAraNamAM rahenArI sattAbhinna guNatva jAtivALA to che ja. prazna : ahIM mAtra amamavAyiANavRttinAtimattvam eTaluM ja kahe to zuM vAMdho Ave? 'sattAbhinna' zA mATe kahyuM che ? uttara : jo tema kahe to asamavAyikAraNamAM rahenAra sattAjAtivALA dravya paNa banI jatAM dravyamAM sAdharmanI ativyApti thaI jAya che. te doSa dUra karavA sattAbhinna jAti levAnuM kahyuM che. have asamavAyikAraNamAM sattAbhinna jAti guNatva ane karmatva ja che. te vALApaNuM to guNa ane karmamAM ja jAya. kArikAvalI : anyatra nityadravyebhya Azritatvamihocyate / kSityAdInAM navAnAM tu dravyatvaM guNayogitA // 24 // nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (91) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktAvalI : anyatreti / nityadravyANi paramANvAkAzAdIni vihAyAzritatvaM sAdharmyamityarthaH / AzritatvaM tu samavAyAdisambandhena vRttimattvaM, vizeSaNatayA nityAnAmapi kAlAdau vRtteH / idAnIM dravyasyaiva viziSya sAdharmyaM vaktumArabhate - kSityAdInAmiti / spaSTam // kArikAvalI : kSitirjalaM tathA tejaH pavano mana eva ca / parAparatvamUrttatvakriyAvegAzrayA amI // 25 // muktAvalI : kSitiriti / pRthivyaptejovAyumanasAM paratvAparatvavattvaM mUrtatvaM vegavattvaM karmavattvaM ca sAdharmyam / na ca yatra ghaTAdau paratvamaparatvaM vA notpannaM tatrAvyAptiriti vAcyam, paratvAdisamAnAdhikaraNadravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / muktAvalI : nitya dravya sivAyanA padArthonuM sAdharmsa : paramANu ane AkAza Adine choDIne bAkInA badhA ya (ghaTAdi anitya ane vizeSAdi nitya) padArthonuM sAdharma Azritatva che, arthAt te badhA ya padArtha kyAMya ne kyAMya Azrita-rahenArA che. ahIM kyAMya paNa samavAyasaMbaMdhathI ja rahevApaNuM levuM. jo tema na kahIe to kAlikasaMbaMdhathI nityadravya paramANu, AkAza vagere paNa Azrita thaI jatAM lakSaNa ativyApta thaze. nava dravyanuM sAdharmsa : (1) dravyatva, (2) guNayogitva. nava dravyanuM sAdharma dravyatva che tathA naveyamAM guNa rahe che mATe temanuM sAdharma guNayogitva-guNavattva paNa che. pAMca mUrta padArthanuM sAdharmsa : pRthyAdi pAMceyamAM paratvAdi sAdharma che. eka pRthvI najIkamAM hoya to jenI najIkamAM hoya tenI apekSAe te ghaTAdi pRthvI bIjI dUra rahelI ghaTAdi pRthvIthI 'apara' kahevAya ane te dUra rahelI ghaTAdi pRthvI 'para' kahevAya. Ama eka vyaktinI apekSAe te ghaTa pRthvI Adi pAMceyamAM paratva, aparatva utpanna thAya. 1. paratve 2. aparatva 3. mUrtatva 4. kriyAvattva (kriyA) 5. vegavattva (vega). (1) paratva (2) aparatva : prazna : je ghaTAdi pRthvImAM koInI paNa apekSAe paratva-aparatva utpanna thayuM nathI tyAM A be sAdharmanI avyApti thaze ne ? a nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (92) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFE Chu chochwochowstos escostosos costososastostatsbostaboscostos austasosto uttara : to have ema kahIzuM ke jayAM kharekhara paratvAdi utpanna thayelA hoya te pRthivyAdi ukta pAMca ja hoya. tevA paratvane samAnAdhikaraNa evI dravyatva vyApta jAti pRthivivAdi pAMca ja bane. te jAtivALApaNuM jemAM paratva utpanna nathI thatuM te pRthvI vageremAM paNa AvI jAya. eTale paratasamAnAdhikaraNadravyatvavyApyajAtimattA sAdhammI | thayuM. muktAvalI : mUrtatvamapakRSTaparimANavattvaM tacca teSAmeva, gaganAdiparimANasya kuto'pyapakRSTatvAbhAvAt / pUrvavatkarmavattvaM karmasamAnAdhikaraNadravyatvavyApyajAtimattvaM, vegavattvaM vegavavRttidravyatvavyApyajAtimattvaM ca bodhyam // mustAvalI : (3) bhUtatva : bhUtatva bheTale sapaSTaparibhAvatva. pRthvI tyA pAMceyanuM apakRSTa parimANa che. bAkI rahelA gaganAdi cAranuM parimANa apakRSTa nathI. (4) bhavatva (5) vegavatva : bhavatva ane vegavatva 59 mA pAyeyanusAyabhya che. | yAM karma ke vega utpanna thayA nathI te pRthyAdimAM sAdharmanI avyApti na thAya te mATe | 52tvanI ma he 3 karmavavRttidavyatvavyApyajAtimattvam / (vavRttiH = | samAnA4i295) me 4 pramANe vegavavRttidravyatvavyApyajAtimattvam 55 // thAya. kArikAvalI : kAlakhAtmadizAM sarvagatatvaM paramaM mahat / kSityAdi paJca bhUtAni catvAri sparzavanti hi // 26 // | muktAvalI : kAleti / kAlAkAzAtmadizAM sarvagatatvaM = sarvamUrtadravyasaMyogitvaM paramamahattvaM ca sAdharmyam / paramamahattvatvaM jAtivizeSaH apakarSAnAzrayaparimANatvaM vA / kSityAdIti / pRthivyaptejovAyvAkAzAnAM bhUtatvam sAdharmyam / tacca bahirindriyagrAhyavizeSaguNavattvam / atra grAhyatvaM laukikapratyakSasvarUpayogyatvaM bodhyam / tena jJAto ghaTa ityAdipratyakSe jJAnasyApyupanItabhAnaviSayatvAttadvatyAtmani nAtivyAptiH / na vA pratyakSAviSayarUpAdimati paramANvAdAvavyAptiH, tasyApi svarUpayogyatvAt, mahattvalakSaNakAraNAntarAsannidhAnAcca na pratyakSam / athavA''tmAvRtti mobwdbudhwaecowbudhwdbudwidhwdhusbudhwdhwawdbudhwdbabwdaxcowdbudhawbwdndbrobwdbudhwdhwdhwandbbwdawoondhedbrdbwhatii pregpaprgegregangugnyAyasiddhAntamatAvalI lAma-1. (63 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ histostatica soboshxoxosoutosowodoodswooshowcase woorde wowo | vizeSaguNavattvaM tattvam / catvArIti / pRthivyaptejovAyUnAM sparzavattvam // muktAvalI : AkAza, kALa, dizA, AtmAnuM sAdharma H 1. sarvagatatva 2. paramamahattva (parama-mahatparimANavattva). AkAzAdi cAreya sarvagata che, arthAt sarva mUrta dravyanA saMyogavALA che mATe sarvagatatva e temanuM sAdharma kahevAya. e cAreya paramamahatparimANavALA paNa che mATe paramamaharibhAvitta = paramamahatparimANa = paramamahattva e temanuM sAdhamma thayuM. paramamahatparimANa - paramamahattva, temAM rahenAra paramamahattvatva e jAti che athavA to apakarSa-anAzrayaparimANatvarUpa upAdhi che. TippaNa : prazna H paramamahatparimANa = paramamahattva, temAM rahenAra = parama| mahattvatva e zuM che ? jAti che ke upAdhi che ? uttaraH paramamahattvatva e jAti che, kemake paramamahatparimANa = paramamahattva aneka | che, mATe anekamAM rahela paramamahattvatva jAti bane. prazna : je dharma jAti bane te kAraNatAvacchedaka banavo joIe tevo niyama che. jo I paramamahatparimANa = paramamahattva koInuM paNa kAraNa bane to te paramamahattvamAM kAraNatA rahe ane to to kAraNatAvacchedaka paramamahattvatva jAti bane. paNa pArimAMDalya prakaraNamAM | ApaNe joyuM ke paramamahatuparimANa koInuM kAraNa banatuM nathI to pachI parama mahatparimANa=paramamahattvamAM rahenAra paramamahattvatva dharma kAraNatAno avacchedaka banaze | nahi mATe jAti nahi bane. uttara tame kahyuM ke paramamahaparimANa koInuM kAraNa banatuM nathI e vAta ja khoTI che. "mahaM sudhI evuM je AtmAnuM mAnasapratyakSa thAya che tema "mahaM mAna' evuM paNa AtmAnuM mAnasapratyakSa thAya che. A pratyakSamAM AtmAnuM paramamahattva viSayavidhayA kAraNa banI jAya che tethI kAraNatAvacchedaka AtmAnuM paramamahattvava bane che. A ja paramamahattvatva AkAza AdimAM paNa che, mATe kAraNatAvacchedaka tarIke siddha thatuM paramamahattvatva jarUra jAti bane. A saMbaMdhamAM vAcaspati mizranuM kahevuM e che ke "madaM mahat' evI je AtmAne | pratIti thAya che te zarIra vacherena ja AtmAnI pratIti che, sarvavyApaka AtmAnI nahi. Ama sarvavyApaka AtmAnuM pratyakSa thatuM na hovAthI AtmAnuM paramamAha parimANa ] >> | viSayavidhayA kAraNa banI zake ja nahi, tethI kAraNatAvacchedaka paramamahattvatva banI zake hasq vu hakIkata nyAyasiddhAntamaktAvalI bhAga-10 (4) Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja nahi, tethI te jAti na bane. vAcaspati mizranA A matane lakSyamAM rAkhIne muktAvalIkAra kahe che ke paramamahattvatvane jo jAti mAnavAmAM aruci hoya to te akhaMDa upAdhirUpa che, arthAt apakarSaanAzrayaparimANavattvaM paramamahattvattvam / prazna : aparNa-anAzrayImALavattvam kahevA karatAM karNAzrayImALavAM kema na kahyuM ? uttara : je aparama (paramabhinna) maharimANa che e paNa anyanI apekSAe utkRSTa to che ja, mATe tene paNa paramamaharimANa kahevuM paDe. jemake ghaTa, paTa e badaranI apekSAe utkRSTatvAzrayaparimANavALA che to te paNa paramamahat thaI javAnI Apatti Avaze, mATe niSedharUpa vAkya (apakarSaanAzraya...) kahyuM che. eTale have te ja ghaTa makAnanI apekSAe apakarSa-AzrayaparimANavALo che. mATe apakarSa-anAzrayaparimANavattva kahevAthI ghaTamAM paramamahatparimANavattvanI Apatti nahi Ave. AkAzAdithI vadhu koI moTA hota to jarUra AkAza Adi tenI apekSAe apakarSa-AzrayaparimANavALA thAta, paNa tevuM to che nahi. mATe AkAza AdinuM parimANa haMmezA apakarSaanAzrayaparimANa svarUpa che. mATe paramamahattvatva apakarSaanAzrayaparimANavattva rUpa akhaMDa upAdhi che ema kahevuM te taddana samucita che. muktAvalI : pRthvI, ap, teja, vAyu, AkAzanuM sAdharmsa bhUtatva che. bhUtatva vahirindriyagrAhyavizeSanu Lavattvam / bAhmendriya zrotra, tvam, cakSu, rasanA ane ghrANa ema pAMca che. tenAthI grAhya vizeSa guNo anukrame zabda, sparza, rUpa, rasa, gaMdha e pAMca che. A vizeSa guNavALA anukrame AkAza, vAyu, agni, jala ane pRthvI che. mATe bahirindriyathI grAhya vizeSa guNavALApaNuM bhUtatva e A pAMcanuM sAdharma che. ahIM viindriyagrAhyavizeSanuAvattvam nuM padakRtya karIe. vahiH pada : jo har pada mUkavAmAM na Ave to AtmAmAM bhUtatvanI ativyApti thAya, kemake manarUpI AMtara indriyathI grAhya vizeSa jJAna guNavALo to AtmA paNa che ja. = vizeSa pada : jo vizeSa pada na kahIne vAghendriyagrA'muLavattvam eTaluM ja kahevAmAM Ave to kALamAM ativyApti thAya, arthAt kALa paNa bhUta thaI javAnI Apatti Ave, kemake bAhyendriyathI grAhya je ghaTa-bhUtalAdisaMyoga guNa, te vALo to kALa paNa che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (95) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww wsabettascostxsbwsbostosascostosowscarsbachadstoboscos boscostados con mu padaH jo guNa pada dUra karavAmAM Ave ane vAToniyAinAtimattvam eTaluM | ja kahevAmAM Ave to dravyamAM paNa bhUtatvanI ativyApti thAya, kemake te bAdhendriya grAhya | dravyatva jAtivALuM che. prazna : vaNijiyaprAdaviSaTUvavaM bhUtatvam tame kahyuM. ahIM "grAhyatva' eTale | zuM ? jo grAhyatva eTale jJAnaviSayatA eTaluM ja kaho to vahindriyavizeSaTUvattvam eTale varijiyeza jJAnaviSayavizeSa guNavattvam evo artha thAya. A thavAthI AtmAmAM bhUtatvanI ativyApti thaI jaze. te A rIte : paTa: evuM vyavasAyAtmaka (savikalpaka) jJAna thayA pachI padamadaMgInAma, dajJAnavAnuM gAma, jJAto para: evuM anuvyavasAyAtmaka jJAna thAya che, arthAt paTajJAnaviSayajJAnavAnuM mana evuM jJAna thAya che. A anuvyavasAya jJAnamAM ghaTajJAnarUpa vyavasAya jJAna viSaya bane che. ahIM A vyavasAyAtmaka ghaTajJAna cakSusaMyoga-saMnikarSathI utpanna thayuM che mATe cakSusaMyogarUpa laukika saMnikarSathI prayojaya viSayatAvALuM che. temaja te artha paTa: jJAna | jJAnalakSaNArUpa alaukika saMnikarSAtmaka anuvyavasAya jJAnanI viSayatAno Azraya paNa baneluM che. TUMkamAM kahevAno Azaya e che ke mayaM paTara jJAna cakSusaMyogarUpa laukika saMnikarSa prayojaya viSayatAvALuM che te sAthe ja anuvyavasAya jJAnanI viSamatAvALuM paNa Ama jJAti : svarUpa ghaTajJAnaviSayakajJAna bahirindriyagrAhya vizeSaguNarUpa | banyuM. te guNavALo AtmA thatAM temAM bhUtatvanI ativyApti thaI. che. uttara : A Apatti dUra karavA grAhyatva eTale mAtra jJAnaviSayatA na kahIne je kevaLa laukika saMnikarSathI ja prayojaya hoya, arthAt je alaukika saknikarSano viSaya na | hoya tevo je bahirindriyajanyapratyakSaviSaya, tenI je svarUpayogyatA te grAhyatva samajavuM. have Ama kahevAthI upara ApelI ativyApti nahi Ave, kemake ghaTAnavAna maham evuM je jJAna te mAtra laukika sannikarSathI prayojaya nathI kintu alaukika | saknikarSanI viSayatAvALuM paNa che. mATe te jJAna viijiyahivizeSaUvindra kahI | zakAya nahi. kahevAno Azaya e che ke jJAto paTa evA pratyakSAtmaka anuvyavasAya jJAnamAM gaI ! | para: jJAna prakAra mAneluM che. mAM paTa: jJAna e upanIta je ghaTajJAnanuM | jJAnalakSaNAsagnikarSajanya anuvyavasAyAtmaka jJAna=bhAna teno viSaya banyuM che. eTale acoo Accesor YYYYYYS nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (6 saMdagI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Photos todo s estostestostescasosastosow o sobosoccorso escocostoso toodstocolocaustasoxstochowstostarostas cocootustasorsastustoostascondas castatoxtastastotoostastastastastorexstosoxtofth mAtra laukika pratyakSa prayojya viSamatAvALuM A jJAna na hovAthI tene laIne AtmAmAM ativyApti AvI zake nahi. svarUpa yogyatA-nivezanuM phaLa : - jo bahirindriyagrAhyavizeSaguNavattvamAM "grAhya padathI bahirindriya pratyakSanI svarUpa yogyatAvALA vizeSa guNovALApaNuM kahevAmAM Ave nahi to paramANumAM bhUtatvanI avyApti Ave, kemake paramANunA vizeSa guNo rUpAdi bahirindriyathI grAhya nathI. have vizeSaguNonI pratyakSa thavA mATenI svarUpa yogyatA kahI eTale tevI | svarUpayogyatA paramANumAM rahelA guNomAM to che ja. mATe pratyakSanI svarUpayogyatAvALA vizeSaguNavALApaNuM paramANamAM che ja, mATe tyAM AvyApti Ave nahi. prazna : jo paramANunA rUpAdimAM pratyakSano viSaya banavAnI svarUpa yogyatA che to temanuM pratyakSa kema thatuM nathI ? uttara : jo paramANamAM mahattvarUpa kAraNAntaranuM sannidhAna hota to jarUra | paramANunA rUpAdinuM pratyakSa thAta, paNa paramANumAM rahela rUpAdinA pratyakSa mATe jarUrI mahattva nathI mATe te paramANunA rUpAdinuM pratyakSa thatuM nathI. - A rIte bhUtatva eTale viindriyavizeSa vartam ane temAM vaLI pradyatva | meTa. laukikasannikarSamAtraprayojyaM yad bahirindriyajanyapratyakSaviSayatvaM tat svarUpayotvam evo artha karyo, tethI tevA bhUtatvanI AtmAmAM ativyAti ane paramANumAM avyApti AvI nahi. prazna : AtmAnI ativyApti dUra karavA mATe tamAre bhUtatvanuM ghaNuM gauravabhUta nirvacana karavuM paDyuM che je yogya nathI. vaLI A lakSaNa (viijiyAhavizeSaguNavatte mUtatva) IndriyorUpa bhUtamAM avyApta thAya che. indriyonuM rUpa anuddabhUta che eTale te bAdhendriyagrAhya vizeSa guNa nathI. uttara : to pachI bhUtatvam eTale mAtmADavRttivizeSapuchAvatta eTaluM ja laghubhUta | nirvacana karIzuM. vaLI tethI avyApti paNa nahi Ave. AtmAmAM avRtti evA vizeSa | guNo zabda, sparza, rUpa, gaMdha, rasa, sAMsiddhika dravyatva ane sneha che. te vALA pRthvI, | jaLa, teja, pavana ane AkAza e pAMca ja che mATe te pAMcanuM sAdharma bhUtatva thayuM. | pRthvI, jala, teja, vAyu A cAranuM sAdhamya sparzavattva che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Show jajajajaja jaja dowswwwscastusowdawdawdoostustostado desd e axbxsath | TippaNa : alaukika saknikarSa : nyAyapravezikAnI noTamAM je cha prakAranA indriya ane padArthanA sannikarSa kahyA te badhA laukika sannikarSa kahevAya che. temanAthI atirikta traNa prakAranA alaukika sannikarSa kahevAya che. (1) yogaja prayAsatti. (2) jJAnalakSaNA prayAsatti. (3) sAmAnya lakSaNA prayAsatti. (1) yogaja prayAsatti : prayAsatti = sannikarSa = vyApAra = saMbaMdha. yogIone | bhUta, bhaviSyanuM, sUkSma, vyavahita ane viprakRSTa (dUravartI) vastuonuM paNa pratyakSa thAya che. bhUtakAlIna, bhaviSyakAlIna vagere vastuo sAthe indriyano saMbaMdha hoI zakato nathI chatAM te vastuonuM temane pratyakSa thAya che. tethI tyAM mAnavuM paDe ke tyAM koI alaukika | saknikarSa thayo che. A saknikarSa yogasiddhithI utpanna thayelA sAmarthyathI prApta thAya A che mATe tene "yogaja saknikarSa' kahevAya che. [ A sanikarSa be prakAre che : (1) yukta, (2) muMjAna. yukta alaukika sanikarSathI sarvadA tamAma vastuonuM pratyakSa thayA kare che. muMjAna alaukika saknikarSathI jayAre vicAra karavAmAM upayoga mUkavAmAM) Ave tyAre ja vastunuM | pratyakSa thAya che. kahyuM che ke : yusya sarvaddA mAne, vinIto para: | (2) jJAnalakSaNA prayAsatti : jJAnalakSaNA svarUpa jJAna, e ja jyAM saMbaMdha (pratyAsatti) svarUpa bane te jJAnalakSaNA=svarUpa pratyAtti kahevAya. eka divasa devadatta bajAramAM gayo. koI eka dukAne jaIne caMdanano TUkaDo suMdhyo, | ane nirNaya karyo ke caMdanano TUkaDo sugaMdhI che. vandranAtha huM sumi pachI te ghera gayo. bIje divase pharI bajAramAM gayo. tyAM dUrathI ja koIe tene caMdanano TUkaDo batAvyo ane | | pUchyuM ke, "A caMdanano TUkaDo kevo che ?" devadatte dUrathI joIne ja kahI dIdhuM che ke, vandranaguhuM surama ? ahIM caMdananA TUkaDA sAthe devadattanI cakSurindriyano saMyoga | | jarUra thayo che paNa dhrANendriyano saMyoga to nathI, chatAM paNa candranagvuM sumi ema | | te kahe che tethI nakkI thAya che ke dUra UbhA rahelA devadattamAM caMdana, caMdanatva jAti ane | | caMdanano saurabha guNa e traNeya vastunuM pratyakSa thaI rahyuM che. have ahIM caMdananuM pratyakSa | | to cakSurindriyano caMdana sAthe saMyoga thavAthI thaI zake che, temaja caMdanatva jAtinuM pratyakSa paNa cakSusaMyukta (caMdana) samatatva saMbaMdhathI thaI zake che. A be to laukika sannikarSa nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (8) ba Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuwashwashaw ashawiswcowowows. com | ja thayA paNa saurabha guNa sAthe cakSuno laukika sannikarSa to zI rIte bane ? have jayAre saurabhanuM pratyakSa to thayuM ja che ane te cakSurindriyanA laukika | saknikarSathI janya nathI tyAre mAnavuM ja paDe ke saurabha sAthe jJAnalakSaNA prayAsatti nAmano alaukika saMnikarSa thayelo che, arthAta cakSuthI saurabhanuM pratyakSa thAya che te, te be vaccenA alaukika saknikarSathI thAya che. cakSusaMyukta mana che, manasaMyukta AtmA che ane AtmAmAM samaveta gaIkAle thayeluM saurabhanuM jJAna che. e cakSusaMyukta-manasaMyukta| Atmasamaveta jJAna e ja jJAnalakSaNArUpa alaukika sannikarSa che, arthAt te jJAnarUpa saknikarSathI cakSu vaDe saurabhanuM pratyakSa jJAna thAya che. Ama hovAthI ja saurabha e cakSurindriyano viSaya na hovA chatAM AvA sthAne & | niyAyiko vanaguhuM sumi evA jJAnane cAkSuSapratyakSa mAne che. (3) sAmAnyalakSaNA pratyAsatti: jayAre ApaNe eka vastunuM jJAna prApta karI laIe | chIe tyAre te prakAranI badhI vastuone ApoApa samajI laIe chIe, arthAt | dhUmaOna eka dhUmanuM jJAna prApta karyA pachI jagatanA tamAma dhUmanuM jJAna ApaNane thaI jAya che, tamAma dhUmanuM pratyakSa karavA javuM paDatuM nathI. kahevAno Azaya e che ke jyAre dhUmAdi vastunuM ApaNane pratyakSa thAya che tyAre te vastumAM rahelA dhUmatAdi sAmAnya dharma dvArA tamAma dhUmAdinuM pratyakSa thaI jAya che. jayAre ApaNe mahAnasamAM dhUma ane vaddhi joIe chIe tyAre ApaNane mAtra dhUma-vatinuM pratyakSa thatuM nathI paNa dhUmatvena tamAma | dhUmanuM ane vahnitvena tamAma vahninuM pratyakSa thaI jAya che. - jo mAtra mahAnasIya dhUma-vatinuM pratyakSa ApaNane thatuM hota to yatra yatra dhUma: taMtra | tatra vahni evI dhUmasAmAnya ane vahnisAmAnyanI vyAptinuM grahaNa thaI zakata nahi. paNa | AvI vyAptinuM grahaNa to thAya che mATe tyAM AgaLa mAnavuM joIe ke ApaNane bIjA | T badhA dhUma ane vaddhi sAthe koI alaukika saknikarSa thayo che. A saknikarSa dhUmatva vatitva sAmAnyasvarUpa che, arthAt tamAma dhUma-vatinuM alaukika pratyakSa thavAmAM dhUmatva-| | vahnitva sAmAnya e ja saknikarSarUpa bane che. mATe ja sAmAnya che svarUpa jenuM evo| | sannikarSa te sAmAnyalakSaNA saMnikarSa kahevAya. keTalAka naiyAyiko sAmAnyalakSaNA saMnikarSa mAnatA nathI. paNa te barobara nathI, ja |kemake jo sAmAnya lakSaNA saMnikarSa mAnavAmAM na Ave to mAnasIya dhUma-vahninuM pratyakSa ! thayA pachI jagatanA tamAma dhUma-vatinuM pratyakSa thaze nahi, to pachI dhUmo vadvivyApyo | navA ? evo saMzaya paNa thaze nahi, kemake badhA dhUma-vatinA pratyakSa vinA te badhA dhUmaKES nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 () EEEEEE Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hass == == ====== = = = = === vaddhinI vyApti na bane ane tethI vyAptimAM saMzaya paNa na paDe. paNa Avo vyAptisaMzaya | thAya che mATe mAnavuM ja joIe ke dhUmatva-vatitvarUpa sAmAnya lakSaNA prayAsattithI tamAma | dhUma-vatinuM pratyakSa thAya che. pakSadhara mizra sAmAnyalakSaNA prayAsatti mAne che, jayAre raghunAtha ziromaNI | sAmAnya lakSaNA pratyAtti mAnatA nathI. prazna : sAmAnyalakSaNA ane jJAnalakSaNAmAM bheda zuM ? uttara : sAmAnyalakSaNA prayAsattimAM dhUmatva ane patitva sAmAnyanA AzrayabhUta ja | je dhUma ane vahni che tenI sAthe indriyano sannikarSa thAya che ane dhUmatva-vahnitva | sAmAnya dvArA bhUta-bhaviSyakAlIna, vyavahita, viprakRSTa dhUma ane vahni (Azraya) sAthe | paNa saknikarSa thAya che. jJAnalakSaNA prayAsattimAM AvuM banatuM nathI. ahIM to Azraya sAthe nahi paNa jenuM jJAna thAya che tenI ja sAthe saknikarSa thAya che. "vandranaguhuM sufma' e pratItimAM surabhinA Azraya caMdanakhaMDa sAthe nahi paNa sAkSAt saurabha sAthe ja jJAnalakSaNA prayAsattithI cakSurindriyano sannikarSa thAya che. ane sAmAnyalakSaNA sthAnamAM dhUmatva | ane vahnitva sAthe nahi paNa tenA AdhArabhUta dhUma ane vati sAthe sAmAnyalakSaNA | saknikarSathI Indriyano alaukika saknikarSa thAya che. kahyuM che ke : sAttiH zrApa tu sAmAnyajJAnaviSyate | viSathI yaca tathaiva vyApAro jJAnanakSaUT: kArikAvalI : dravyArambhazcaturSu syAdathAkAzazarIriNAm / avyApyavRttiH kSaNiko vizeSaguNa iSyate // 27 // muktAvalI : dravyArambha iti / pRthivyaptejovAyuSu caturSu dravyArambhakatvam sAdharmyam / na ca dravyAnArambhake ghaTAdAvavyAptiH, dravyasamavAyikAraNavRttidravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / - muktAvalI : dravyArambhatvam - pRthyAdi cAra dravyanA AraMbhaka eTale ke utpAdaka che ! che mATe pRthyAdi cAramAM dravyAraMbhakatva sAdharma che. nikkkkkkkkkkkkkkkkkOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOMOM qsyss trI nyAyasiddhAntamatAvalI bhAga-10 (100) le'laa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = husband === = = === == = === == ====== was hasta esteswaxshowthrewsbestehostess EXAMPLE prazna : ghaTa pRthvImAM lakSaNanI avyApti thaze, kemake anya dravya koIno AraMbhaka | = utpAdaka nathI. uttara : A avyApti dUra karavA mATe vyavayiRUvRtti vyatvavyApya| gatimattvam e sAdhamma karazuM. yadyapi samAyikAraNa naveya dravyo bane che tathApi dravyakAryanuM samavAyikAraNa to pRthyAdi cAra ja bane che, kemake AkAzAdi pAMca dravyo guNanA | samavAyikAraNa che. eTale dravya samavAdhikAraNa to pRthyAdi cAra ja banyA ane temAM rahenArI dravyatva-vyApyajAti pRthvIvAdi cAra bane. te vALApaNuM ghaTAdimAM javAthI | avyApti nahi Ave. muktAvalI : AkAzazarIriNAmiti / AkAzAtmanAmavyApyavRttikSaNika-| vizeSaguNavattvaM sAdharmyamityarthaH / AkAzasya vizeSaguNaH zabdaH, sa cAvyApyavRttiryadA kiJcidavacchedena zabda utpadyate tadA'nyAvacchedena | tadabhAvasyApi sattvAt / kSaNikatvaM ca tRtIyakSaNavRttidhvaMsapratiyogitvam / / yogyavibhuvizeSaguNAnAM svottaravRttivizeSaguNanAzyatvAtprathamazabdasya dvitIyazabdena nAzaH / evaM jJAnAdInAmapi / jJAnAdikaM hi yadA''tmani vibhau zarIrAdyavacchedenotpadyate tadA ghaTAdyavacchedena tadabhAvo'styeva / evaM jJAnAdikamapi kSaNadvayAvasthAyi / | muktAvalI : AkAza ane AtmAnuM sAdharma : mANavRttikSaNiviroSaTI| vartam | AkAzano vizeSa guNa zabda che ane AtmAnA vizeSa guNo jJAnAdi che. banne ya avyAkhavRtti che ane kSaNika paNa che. te A rIte : bherIthI jyAre AkAzamAM zabda utpanna thAya che tyAre te zabda samagra AkAzamAM utpanna thato nathI paNa bharyavacchinna AkAzamAM ja utpanna thAya che. eTale cAvachera to te zabdano AkAzamAM abhAva paNa che ja. AthI eka ja adhikaraNamAM | jeno minAvachere sadbhAva ane abhAva maLe te zabda "avyAkhavRtti kahevAya. eka ja vRkSa rUpa adhikaraNamAM zIvAvaskena kapisaMyoga che, paNa pUnAvachera kapisaMyogano abhAva paNa che. eTale tyAM kapisaMyoga e avyApyavRtti guNa kahevAya. jema zabda avyAyavatti vizeSa guNa che tema "kSaNika vizeSa guNa paNa che. te A nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (101) ESSES ba Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to tastostarostastretocobasoxsaxsoxstosowstaxxstostaroxstessousboostxs boostxs boxstocht rIte : prathama kSaNe zabda utpanna thAya che, bIjI kSaNe zabdanI sthiti rahe che ane trIjI | kSaNe zabdano nAza thAya che. Ama utpatti bAda trIjI kSaNe teno avazya dhvasa thaI jAya ! " che mATe te kSaNika kahevAya, arthAt trIjI kSaNe avazya thaI janArA dhvaMsano je pratiyogI hoya tene naiyAyiko kSaNika kahe che. kSatvei tRtIyakSAvRttiasapratiyojitvam | naiyAyikonA mate kSaNika eTale mAtra eka kSaNa rahenAra nahi paNa utpattinI ane e | sthitinI ema be kSaNa rahenAra kSaNika kahevAya che. prazna : zabda e utpanna thayA pachI trIjI kSaNe kema naSTa thaI jAya ? cothI kSaNe | | kema naSTa na thAya ? ahIM vinigamaka zuM che ? uttara : vibhunA je yogya vizeSa guNo hoya temanI potAnI uttaramAM utpanna thayelA vizeSa guNathI nAza thaI jAya che evo niyama che. AkAza ke AtmA e vibhu che ane zabda ke jJAnAdi e temanA yogya vizeSa guNo che. (AtmAno adekharUpa vizeSa guNa yogya nathI, kemake tenuM pratyakSa thatuM nathI. jyAre jJAnAdi vizeSa guNo yogya che, kemake temanuM pratyakSa thaI zake che.) kSaNa pahelI: zabda ke jJAnanI utpatti. kSaNa bIjI : sthiti, dvitIya zabda ke jJAnanI utpatti. kSaNa trIjI: prathama zabda ke jJAnano nAza, dvitIya zabda-jJAnanI sthiti, tRtIya zabda| jJAnanI utpatti. kSaNa cothI : dvitIya zabda-jJAnano nAza, tRtIya zabda-jJAnanI sthiti, caturtha zabda-jJAnanI utpatti. kSaNa pAMcamI : tRtIya zabda-jJAnano nAza, caturtha zabda-jJAnanI sthiti. kSaNa chaThThI : caturtha zabda-jJAnano nAza. ahIM spaSTa dekhAya che ke jenI uttara-kALamAM utpatti che te sthitivALA jJAna| zabdano uttara kSaNamAM nAza kare che. have A ja vAta jarAka vistArathI vicArIe. 1. pahelI kSaNe : va zabda ke jJAna (ghaTanuM) utpanna thAya che. 2. bIjI kSaNe : zabda ke jJAna sthiti pAme che. tenI sAthe ja A kSaNe navuM e paTanuM jJAna ke navo g zabda utpanna thAya. nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (102) EEEEEEE Actobutttttttttttttttttttttttttttttttthtttton Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * brodo wiskoskastus ostisosastushotoboscososowadowstwo Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai 3. trIjI kSaNe te zabda ke jJAna (ghaTanuM) e bIjI kSaNe utpanna thayelA navA paTanA jJAnathI ke va zabdathI nAza pAme che. A kSaNe navA utpanna thayelA jJAna-zabdanI sthiti | hoya che. ane ahIM ja vaLI navuM maThanuM jJAna ke " zabda utpanna thAya che. 4. cothI kSaNe : trIjI kSaNe utpanna thayeluM maThanuM jJAna paTanA jJAnano nAza kare Tche ane trIjI kSaNe utpanna thayela " zabda zabdano nAza kare che. ahIM 8 zabda " | ke ghaTanuM jJAna sajAtIya paNa utpanna thaI zake. jema meryavarjhana AkAzamAM utpanna thayelA zabdano pracAvachera abhAva maLe ke che tevI ja rIte AtmAmAM paNa jJAnanuM samajI levuM. nyAya-mate to AtmA sarvatra vyApaka Tche. emAM zarIravana AtmAmAM je kSaNe jJAna utpanna thAya che te ja kSaNe dhavachera je AtmA che tyAM te jJAnano abhAva paNa maLe ja che. mATe AtmAnA | jJAnAdi guNo avyApyavRtti che. vaLI pUrvavat teo dhikSaNasthAyI hovAthI kSaNika paNa che ja. | muktAvalI : itthaM cAvyApyavRttivizeSaguNavattvaM kssnnikvishessgunnvttvnycaarthH| pRthivyAdau rUpAdivizeSaguNo'stItyato'vyApyavRttItyuktam / pRthivyAdAva| vyApyavRttiH saMyogAdirastItyato vizeSaguNetyuktam / / - muktAvalI : prazna : tamAre AtmA ane AkAzanuM sAdharma kahevuM che to vyAvRttivizeSaguNavat eTaluM ja kaho, athavA to kSAvizeSaTMvazvama| che, eTaluM ja kaho to paNa koI doSa nathI Avato pachI zA mATe vyAvyavRttikSaNivizeSamuvIrvam ema badhuM sAthe kaho cho ? uttara : tamArI vAta barAbara che. ame have AtmA ane AkAzanuM evuM eka ja | sAdharma na kahetAM be sAdharma kahIzuM : (1) vyApyavRttivizeSaguNavatta...! (2) kSamvizeSAvindram | A pahelA sAdharmamAM jo mAtra vyAvRttimuvam kaheta to tevo to huM | saMyoga guNa che ja. te vALA je ghaTAdi, temAM sAdharmsanI ativyApti thAya ane jo mAtra e vizeSa |Mvam kaheta to tevA rUpAdi che. te vALA ghaTAdimAM ativyApti thAya. paETTE nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (103) ELETEST aastastoostawcastustoboostoostatud asutustesacordadostosocostustustestostaustotouchewtworttestestostest SSES Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajajajas Ketaustustessoxsaxtoxtrotoxsusoostxscasarsexstosowesxsxstresoxsexsexstosowsaxsovstastest [ rUpAdi vyApyavRtti che ane saMyoga sAmAnya guNa che, mATe avyANaviroSaTUvattvam kahevAthI be ya ativyAptinuM nivAraNa thaI jaze. e ja rIte bIjA vivizeSaTMvattvam sAdhammamAM paNa samajI levuM. muktAvalI : na ca rUpAdInAmapi kadAcit tRtIyakSaNe nAzasambhavAt kSaNikavizeSaguNavattvaM kSityAdAvativyAptamiti vAcyam, catuHkSaNavRttijanyAvRttijAtimadvizeSaguNavattvasya tadarthatvAt, apekSAbuddhiH kSaNatrayaM | | tiSThati, kSaNacatuSTayaM tu na kimapi janyajJAnAdikaM tiSThati / rUpatvAdikaM tu | kSaNacatuSTayasthAyinyapi rUpAdau vartata iti tadvyudAsaH / IzvarajJAnasya catuHkSaNavRttitvAjjJAnatvasya tavRttitvAjjanyetyuktam / yadyAkAzajIvAtmanoH sAdharmyaM tadA janyeti na deyam, dveSatvAdikamAdAya lakSaNasamanvayAt / paramamahattvasya tAdRzaguNatvAccaturthakSaNe dvitvAdInAmapi nAzAbhyupagamAt dvitvAdInAmapi tathAtvAttadvAraNAya vizeSeti / trikSaNavRttitvaM vA vaktavyam / dveSatvAdikamAdAyAtmani lakSaNasamanvayaH // muktAvalI : prazna : A bIjA sAdharmane laIne ame ghaTAdimAM ativyApti | ApIzuM. juo; eka evo ghaTa che ke je pahelI kSaNe nirguNa utpanna thayo. pachI | ghaTotpattinI bIjI kSaNe ghaTarUpa (vizeSa guNa) utpanna thayuM. pachI ghaTotpattinI trIjI | kSaNe ghaTano nAza thaI gayo. A trIjI kSaNa e rUpanI sthitikSaNa che. jayAre trIjI kSaNe uche ghaTano nAza thayo tyAre cothI kSaNe (arthAt rUpotpattinI trIjI kSaNe) rUpanAza paNa thaI | ja jAya, kemake ghaTanAza ane dravyanAza e guNanAzanuM kAraNa che, mATe kAraNanA nAze kAryanAza thaI ja jAya. Ama utpanna thayeluM rUpa AvA sthAne be ja kSaNa rahyuM mATe te ghaTarUpa ke je "vizeSa guNa che temAM kSaNikatva AvI gayuM. Ama AvuM ghaTarUpa kSaNikavizeSaguNa banyuM tethI tadvAn ghaTamAM kSaNikavizeSaguNavattva AvI jatAM lakSaNanI ativyApti thaI gaI. pahelI kSaNa ghaTotpatti bIjI kSaNa ghaTasthiti rUpotpatti. ****Y nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (104) dIdIodara Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjI kSaNa ghaTanAza rUpasthiti. cothI kSaNa ....... rUpanAza. uttara H yadyapi sAmAnyataH to ghaTa dhikSaNasthAyI na hoya ane tethI taddarUpAdi paNa dhikSaNasthAyI na hoya paNa jayAM kyAMka AvuM ja bane to tevA ghaTAdimAM kSAvizeSaguNavattvam sAdharmanI ativyApti thaI jAya. eTale A Apatti dUra karavA ame kSaUivizeSa guNavattvam sAdharmano pariSkAra A rIte karIzuM : - vataHkSaUvRttinacAvRttinatimavizeSaTUAvattvam - je janya padArtho cothI kSaNamAM rahI zakatA hoya temAM na rahenArI jAtivALA je vizeSa guNo, te jJAnAdi ane zabda ja che. te vALA AkAza ane AtmA ja che, mATe te benuM A sAdhamma thAya. janya evA jJAnAdi ke zabda drikSaNasthAyI che, arthAt cothI kSaNa sudhI to te rahetA ja nathI. cothI kSaNamAM paNa rahI jAya tevA to ghaTarUpAdi ja che, arthAt janya evA ghaTarUpa vagere seMkaDo kSaNa sudhI rahe che to cothI kSaNe to sutarAM te rahe ja che. AvA caturthakSaNavRttijanya padArtha ghaTarUpAdimAM vRtti jAti che rUpasvAdi, avRtti jAti che zabdatva| jJAnavAdi, e jAtivALA vizeSaguNa zabda-jJAnAdi, te vALA AkAzAtmA ja bane. have pUrvokta drikSaNasthAyI ghaTamAM sAdharmyunI ativyApti nahi thAya, kemake te ghaTanuM | ghaTarUpa bhale be ja kSaNa rahyuM paNa temAM je rUpa- jAti che te to bIjA cAra vagere kSaNo | sudhI rahenAra rUpamAM vRtti jAti che, arthAt cAra kSaNa sudhI rahenAra janyarUpAdimAM na rahenAra-avRtti jAti nathI. tethI tevI avRtti jAtivALuM te drikSaNasthAyI ghaTarUpa na banyuM. tethI tevA ghaTarUpavALA ghaTamAM sAdharmyunA lakSaNanI ativyApti na ja thaI. prazna : zabda-jJAnAdi krikSaNasthAyI che eTale trIjI kSaNe temano nAza thavAthI | trIjI kSaNamAM paNa rahetA nathI to tame cothI kSaNamAM rahenAramAM na rahetI jAtivALA vizeSaguNa kema kahyA ? trIjI kSaNamAM rahenAramAM na rahetI jAtivALA zabda-jJAnAdi vizeSaguNa che ja. to trIjI kSaNane choDIne cothI kSaNa sudhI javuM te gauravagrasta che ne? uttara : nA, sAmAnyataH to jJAna drikSaNasthAyI che ja. paNa apekSAbuddhi svarUpa je | jJAna che te trikSaNasthAyI che. (kemake dvitvanAzathI apekSAbuddhi svarUpa jJAnano cothI kSaNe | | nAza mAnavAmAM Avela che.) eTale jo trikSaNavRtti je janya padArtha, temAM na rahenArI che jAti laIe to apekSAbuddhi svarUpa jJAna trikSaNavRtti che ja, temAM rahenArI jJAnatva mAM | jAti banI jAya, na rahenArI jAti na bane. tethI AtmAmAM sAdharmanI avyApti thaI ] TET TTTT nyAyAsiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (105) E gyps Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chic a s co s sos casos stadswoorstados basadosbouscort jAya. te na thAya mATe trIjI kSaNa choDIne cothI kSaNa sudhI javuM paDyuM. prazna : bhale, paraMtu janya pada kema lIdhuM ? arthAt cAra kSaNa sudhI rahenAra je janya, temAM na rahenArI je jAti zabdatva-jJAnatvAdi, ema zA mATe kahyuM ? janya na kaho to | zuM na cAle ? uttara : nA, na cAle. IzvaranuM jJAna nitya che eTale te to cothI kSaNamAM rahenArA | padArtha banI gayo. temAM na rahenArI jJAnatva jAti zI rIte bane ? Ama thAya to vaLI * | AtmAmAM sAdharmanI avyApti Ave. A avyApti TALavA "janya' padano niveza karyo. have IzvarIya jJAna levAya ja nahi. je janya padArtho rUpAdi caturthakSaNavRtti che temAM | jJAnatvAdi jAti nathI ja rahetI. mATe temAM na rahenArI jAti jJAnatvAdivALA jJAnAdi | viziSTa guNa banyA. te vALA AkAza-AtmA banI gayA. prazna : kArikAvalImAM to mathAlAzazarIriNAma pada . AkAza ane zarIrI | eTale zarIravALo AtmA, te benuM sAdharma kahevuM che to pachI azarIrI IzvarAtmAne | sAdharmsanA lakSya tarIke kema lo cho ? ane jo A rIte IzvarAtmA alakSya hoya to pachI | "janya' padanI jarUra kyAM rahI ? uttara : barAbara che. jo temaja hoya to "janya' padanI jarUra rahetI nathI. pachI ! to caturthakSAvRtti-vRttinAtimaviSapuNavattvam eTaluM ja sAdharma-lakSaNa basa che. I paNa Ama thatAM jJAnatva jAti to nahi ja pakaDAya, kemake te to caturthakSaNavRttipadArtha | nityajJAnamAM vRttijAti che. eTale have daiSatvAdi jAti pakaDavI paDe. IzvaramAM TheSa nathI ane saMsArI AtmAno dveSa dhikSaNasthAyI ja che mATe cothI kSaNamAM rahenAramAM (vRtti) | dviSatvAdi tathA zabda- avRtti che ja. te vALA vizeSaguNa dveSAdi ane zabda, te vALA | AkAza-AtmA banI jAya che. | ASavALA jIvAtmA ja bane eTale IzvarAtmAmAM A lakSaNa jAya nahi. paNa have pRSTha gii jo jIvAtmA ane AkAza ja A sAdharmanuM lakSya banAvIe tyAre IzvaramAM A sAdharma | na javAthI ISTApatti ja gaNAya. have caturthakSAvRttinanaM-3vRttinAtimavizeSaUvartam sAdharyamAM mUkelA | vizeSa' padanuM phaLa joIe. jo vizeSa pada na kahe ane caturthakSaUvRttinacakravRttinAtimAnavatvam eTaluM | 8 | ja kahe to sAdharmsanI kAlAdimAM ativyApti thaI jAya. te A rIte : Es nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (106 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harajI 21s , startuotoshootoutoostoostoostoostatutoostasostasboboostxetxatxoboostxostosoutoscouscosto Da kAlAdinuM paramamahattva (parama mihat parimANa) e nitya che mATe te cothI kSaNamAM | rahenAra janya padArtha to nathI ja. ethI caturthakSaNavRttijanyamAM avRtti parama mahatparimANa (paramamahattva) guNa, e guNavALA AkAza-AtmA banavA sAthe kAlAdi paNa banI jatAM kAlAdimAM ativyApti thaI. tene dUra karavA vizeSa' pada mUkyuM. te | vizeSa guNa nathI mATe kAlAdimAM ativyApti nahi Ave. prazna : are ! A ativyApti to barobara nathI, kemake paramamahattvatva jAti ja nathI. e to gaparvanAzrayaparipApavim rUpa upAdhi che. eTale paramamahattvatva | caturthakSaNavRttijanya avRtti jAti na hovAthI Apatti Ave tema nathI, mATe vizeSa | padanI jarUra ja nathI. uttara : tamArI vAta barAbara che. to pachI ame vizeSa padanuM sArthakya A rIte karIzuM : apekSAbuddhithI ghaTAdimAM je dvivAdi utpanna thayA che teno cothI kSaNe nAza thAya | che, arthAt dhitvaguNa cAra kSaNa sudhI rahenAra nathI. eTale cothI kSaNa sudhI rahenAra janyamAM na rahenAra hindutva jAti banI, te vALo dvitvaguNa banyo, te vALA ghaTAdi banatAM temanAmAM sAdhammanI ativyApti thaI. A ativyApti dUra karavA vizeSa pada | jarUrI che. have titva e sAmAnya guNa che, vizeSa guNa nathI mATe tyAM ativyApti nahi thAya. athavA to A badhI vAta choDo. pUrve je trikSaNavRtti lakSaNa kahyuM hatuM tene ja laIne AkAza-AtmAmAM sAdharmano samanvaya thaI jaze. mAtra vAta eTalI ke jJAnatvane laIne te sAdharmano samanvaya nahi thAya, kemake pUrve kahyA mujaba apekSAbuddhi svarUpa jJAna trikSaNavRtti che ja. eTale 'SatvAdine laIne A sAdharmano AkAza ane AtmAmAM samanvaya thaI jaze. te A rIte: trikSaNa sudhI rahenArA je janya padArtho ghaTarUpAdi tathA apekSAbuddhi Adi, temAM na rahenArA zabdatvaSatva-IcchAtva, te vALA vizeSaguNa zabda ke dveSAdi, te vALA AkAza tathA jIvAtmA ane IzvarAtmA. vaLI ahIM janya pada na laIe to paNa cAle, arthAt trikSAvRttinAtimarvizeSapuNavattvam kahIe to ya sAdharmsano samanvaya thaI jAya. paNa te vakhate AkAza ane jIvAtmAnuM sAdharma samajavAnuM rahe. te A rIte : trikSaNavRtti ghaTarUpa, apekSA jJAna, nityecchAdika, paramamahaparimANa, dvivAdi. s ds nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (100) EYES Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * ** * ** * * * * * ** * * * * * * * * * * Meavindaxiksawanboxinshwandbahnixdowanchahadbasiwdbudiwdbidiowdbndimanandbahwash temAM avRtti zabdatva-vaiSatvAdi jAti, te jAtivALA zabda-dveSAdi vizeSaguNa, te vALA AkAza ane jIvAtmA banI jAya. Ama TheSatAdine laIne paNa AkAza-jIvAtmAmAM sAdharmano samanvaya thaI jAya. kArikAvalI : rUpadravatvapratyakSayoginaH prathamAstrayaH / gusagI dve rasavatI dvayonaimittiko dravaH // 28 // muktAvalI : rUpadravatveti / pRthivyaptejasAM rUpavattvaM dravatvavattvaM pratyakSa viSayatvaM ca sAdharmyamityarthaH / na ca cakSurAdInAM bharjanakapAlasthavarUSmaNazca * | rUpavattve kiM mAnamiti vAcyam, tatrApi tejastvAdinA rUpAnumAnAt / evaM vAyvAnItapRthivIjalatejobhAgAnAmapi pRthivItvAdinA rUpAnumAnaM bodhyam / na |ca ghaTAdau drutasuvarNAdibhinne tejasi ca dravatvavattvamavyAptamiti vAcyam, | dravatvavavRttidravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / ghRtajatuprabhRtiSu hai pRthivISu, jaleSu, dutasuvarNAdau tejasi ca davatvasattvAttatra ca pRthivItvAdisattvAttadAdAya sarvatra lakSaNasamanvayaH / na ca pratyakSaviSayatvaM paramANvAdAvavyAptamativyAptaM ca rUpAdAviti vAcyam, cAkSuSalaukikapratyakSaviSayavRttidravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / Atmanyati vyAptivAraNAya cAkSuSeti / guruNIti / gurutvavattvaM rasavattvaM ca pRthivI-| * | jalayorityarthaH / na ca ghrANendriyAdInAM vAyvAnItapArthivAdibhAgAnAM ca rasAdimattve kiM mAnamiti vAcyam, tatrApi pRthivItvAdinA tadanumAnAt / / dvayoriti / pRthivItejasorityarthaH / na ca naimittikadravatvavattvaM ghaTAdau vaDhyAdau cAvyAptamiti vAcyam, naimittikadravatvasamAnAdhikaraNadravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / bhutAlI : pRthvI, 49., te4- sApaya : (1) rUpavattvam (2) davatvavattvam (3) pratyakSaviSayatvam / Mubxdesawaranawaniawwwsxaxawichwaviwwkwickwiwaxsiviwixixixixiwwwbwwixbahshrimarbrvbieohot HTTARnyAyasiddhAntamutApalI lAga-1. (108) ATTERY Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chuchotecostato stosowowowowasbeschooledoos costostors. com (1) rUpavattvam : pRthyAdi traNa ja rUpavat che. bAkInA vAyu Adi dravyo arUpI | che mATe pRthyAdi traNanuM rUpavattva sAdharma thAya. prazna: cakSu e taijasa padArtha che, ghrANendriya e pArthiva padArtha che, rasanA e jalIya| padArtha che. to A cakSurAdi rUpa traNa indriya teja, pRthvI ane jala padArtha che. ane temAM rUpavattva sAdharma zI rIte ghaTaze ? jo ema kaho ke cakSurAdimAM rUpa che paNa te anubhUta che, to temAM pramANa zuM che ? vaLI bharjanakapAla0 vahi, jenuM rUpa dekhAtuM ja nathI tenA rUpavattvamAM zuM pramANa che? e ja rIte uSmAne tame taijasa padArtha mAno cho to tenAmAM rUpavattva hovAmAM zuM pramANa che ? uttara : tejasvAdi hetuothI ame tyAM apratyakSa rUpanuM anumAna karIzuM : (1) rakSaH rUpavata, tejasviA, pravIpavat je tejas hoya te rUpavat hoya ja. | cakSu tejasa che mATe te paNa rUpavat che. (2) prAdi rUpavata, pRthvIvAta, paravat je pRthvI hoya te badhI rUpavat hoya che. jemake ghaTa. tema prANa pRthvI che mATe te rUpavat che. (3) rane rUpavat, ratnatva, vat | (4) bharjanakapAlasthavahniH rUpavat, tejastvAt vidyudvat / (5) 3M rUpavatuM, tenaaA, pramAvat | prazna : vAyumAM je pRthvI, jala, tejanA paramANu - dravyaNukAdi ati sUkSma dRSTine agocara padArtho je Ave che temanuM pratyakSa to thatuM nathI, to temanAmAM rUpavattva che enI zI khAtarI ? che koI pramANa ? uttara : tyAM paNa pRthvItyAdi hetuthI rUpavattAnuM anumAna karavuM. te A rIte : | (1) pRthvIparamAva: rUpavattA, pRthvItvAn padavat ! (2) jalaparamANavaH rUpavantaH, jalatvAt kAsAravat / (3) tena:paramAAva: pavanta:, tenaQAt pratIpavat | (2) vava... pRthyAdi traNeyamAM dravatva che mATe te dravatvavattva e pRthyAdi traNanuM sAdharma kahevAya. prazna: ghaTAdimAM ke dravelA suvarNathI bhinna vati vagere tejas padArthamAM dravatvavattva costoboostoodcascoboscosostawcastwestostesses exshosswords casos costosas sexowboscosechado paEETcAcasiddhAmuktAvalI bhAga-10 (109) EEEEEE Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darajajAnAra rAjas kutatuta bostadsborotoscadox.bodsborou baba staccabo boos babesbarbadoooooo brodbiedtoetust avyApta thAya che ne ? uttara : hA, to have ame ravavavavRtti(vatvamAnAthavArA)dravyanuM che vyANanatimattvam e pRthyAdi traNanuM sAdharmsa karIzuM. je koI vRta, jatu, jala, tRta suvarNAdi dravatvavat che te pRthyAdi traNa ja che, mATe temAM rahenArI dravyatvavyApyajAti pRthvItyAdi traNa ja maLe. te vALA ghaTAdi-vahunyAdi che ja, mATe temAM avyApti nahi Ave. (3) pratyakSaviSayavasH pRthyAdi traNanuM ja pratyakSa thAya che. bAkInA dravyonuM pratyakSa thatuM nathI mATe pratyakSaviSayatva e traNanuM sAdharma che. prazna : pRthyAdinA paramANumAM sAdharmanI avyApti thaze, kemake paramANunuM pratyakSa thatuM nathI. vaLI ghaTarUpAdimAM A sAdharmanI=lakSaNanI ativyApti paNa thaze. uttara : nA, rAkSaSavipratyakSaviSayavyatvavyApyagatimatvam e A | sAdharmano phalitArtha che, mATe koI Apatti nahi Ave. je cAkSuSalaukikapratyakSaviSaya ghaTAdi che temAM dravyatvavyApyajAti pRthvItyAdi traNa ja maLe. te vALA paramANu che ane che rUpAdi guNo nathI. mATe A rIte samanvaya thaI jAya che. ahIM jo "cAkSuSa' na kaheta to AtmAnuM mana indriyathI laukika pratyakSa thAya ja | che, eTale temAM rahelI dravyatvavyApyaAtmatva jAtivALo AtmA banI jatAM tenAmAM |i sAdharmanI ativyApti thaI jAta. pRthvI-jalanuM sAdharmaH (1) gurutvavattva (2) rasavattva. pRthvI ane jalamAM ja gurutva ane rasa che mATe te benuM gurUtvavattva ane rasavattva e sAdharma che. suvarNa taijasa dravya che. temAM je gurutva che te pArthiva paramANunA kAraNe che. |i praznaH dhrANendriya pRthvI padArtha che to tenAmAM "gurUtva ane rasa che temAM zuM pramANa che ? vaLI vAyumAM ghasaDAI Avela pArthiva-jalIya bhAgomAM gurUtvavat, rasavattva che | temAM zuM pramANa che ? uttara : pUrvavat pRthvItvAdi hetuthI temanAmAM gurutva ane rasanuM anumAna karI levuM: (1) prAyiM purvavat pRthvIvAt padavat | (2) vAyvAnItapArthivabhAgAH rasavantaH pRthvItvAt ghaTavat / (3) vAcchAnInatnIyama'I: rasavata: navAn karavAvat | vAcasiddhAmuktAvalI bhAga-10 (110) Cocoastcorsosbostadstosowada Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t hdddddests kiGZk2xxxx_ xxxxxxxxxOnda%%%%%%%xxxxxx pRthvI ane tenuM sAdharma naimittika dravatvavattvaH pRthvI ane temAM je dravatva che, te naimittika dravatva che ane jalamAM sAMsiddhika dravatva che. prazna : ghaTAdi ane vahunyAdimAM naimittika dravatvavatta avyApta thAya che. uttara : pivitvamAnadhiUdrivyatvavyAkhyAtim phalitArtha che. have ghaTAdi-vahunyAdimAM avyApti nahi Ave. | kArikAvalI : AtmAno bhUtavargAzca vizeSaguNayoginaH / yaduktaM yasya sAdharmya vaidharmyamitarasya tat // 29 // muktAvalI : AtmAna iti / pRthivyaptejovAyvAkAzAtmanAM vizeSaguNavattvamityarthaH / yaduktamiti / jJeyatvAdikaM vihAyeti bodhyam / tattu na | kasyApi vaidhaveM kevalAnvayitvAt / muktAvalIH pRthyAdi chanuM sAdharma vizeSaguNavattvam pRthvI, jala, teja, vAyu, | | AkAza, AtmA - A chamAM ja vizeSaguNa hoya che, anyamAM nathI hotA. ahIM muktAvalIkAra kahe che ke je jenuM sAdharyu hoya te bIjAnuM vaidharkha banI jAya. dA.ta. pRthyAdi traNanuM sAdharma pratyakSaviSayatva che, to te pratyakSaviSayatva vAyu AdinuM vaidharma kahevAya. paNa ahIM joyatyAdi sivAyanA badhA sAdharmo bIjAnA vaidharma bane che ema samajavuM, kemake joyatva-abhidheyatva-prameyatva to kevalAnvayI che. temano abhAva kyAMya na maLe eTale temanuM vaidhamma paNa na maLe. kArikAvalI : sparzAdayo'STau vegAkhyaH saMskAro masto guNAH / sparzAdyaSTau rUpavegau dravatvaM tejaso guNAH // 30 // muktAvalI : sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakva, saMyoga, vibhAga, paratva, aparatva, vegAtmaka saMskAra-A nava vAyunA guNa che. temAM sparza e vizeSaguNa che, zeSa sAmAnyaguNa che. sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakva, vibhAga, paratva, aparatva, rUpa, vegAtmaka | saMskAra, naimittikadravatva-A agyAra tejanA guNa che. temAM sparza, rUpa, vizeSaguNa che, dorI nyAyAsiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (111 ) Epaa ) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa sAmAnya guNa che. kArikAvalI : sparzAdayo'STau vegazca gurutvaM ca dravatvakam / rUpaM rasastathA sneho vAriNyete caturdaza // 31 // muktAvalI : sparza, saMkhyA, parimANa, pRthakatva, saMyoga, vibhAga, paratva, aparatva, vega, sAMsiddhikadravatva, gurutva, rUpa, rasa, sneha - A cauda jalanA guNa che. temAM sparza, sAMsiddhikadravatva, rUpa, rasa, sneha e vizeSaguNo che, zeSa sAmAnya guNo che. kArikAvalI : snehahInA gandhayutAH kSitAvete caturdaza / buddhyAdiSaTkaM saMkhyAdipaJcakaM bhAvanA tathA // 32 // dharmAdharmau guNA te hyAtmanaH syuzcaturdaza / saGkhyAdipaJcakaM kAladizoH zabdazca te ca khe // 33 // muktAvalI : te ca khe AjAze // muktAvalI : sparza, saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga, paratva, aparatva, vega, naimittikadravatva, gurutva, rUpa, rasa, gandha - A cauda pRthvInA guNa che. temAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza e vizeSaguNo che, zeSa sAmAnya guNo che. buddhi, sukha, du:kha, IcchA, dveSa, prayatna, saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga, bhAvanA, dharma, adharma - A cauda AtmAnA guNa che. temAM buddhi, sukha, du:kha, IcchA, dveSa, prayatna, bhAvanA, dharma, adharma e vizeSaguNa che, zeSa sAmAnyaguNa che. saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga- A pAMca kALa ane dizAnA guNa che. A sAmAnya guNa che. saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga, zabda - A cha AkAzanA guNa che. temAM zabda vizeSaguNa che, zeSa sAmAnyaguNa che. kArikAvalI : saMkhyAdayaH paJca buddhiricchA yatno'pi cezvare / parAparatve saGkhyAdyAH paJca vegazca mAnase // 34 // nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (112) Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktAvalI : saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga, buddhi, icchA, prayatna A ATha IzvaranA guNa che. temAM buddhi, icchA, prayatna e vizeSaguNa che, zeSa sAmAnyaguNa che. - paratva, aparatva, saMkhyA, parimANa, pRthaktva, saMyoga, vibhAga, vega - A ATha mananA guNa che. A sAmAnya guNa che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1) (113) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chooxstwesoxstudaxstoodcasbarbosousta babastabases.cobertascosto * * * ** * * * Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai kArikAvalI : tatra kSitirgandhaheturnAnArUpavatI matA / SaDvidhastu rasastatra gandhastu dvividho mataH // 35 // muktAvalI : sAdharmyavaidharmya nirUpya samprati pratyekaM pRthivyAdikaM | nirUpayati-tatreti / gandhaheturiti / gandhasamavAyikAraNamityarthaH / yadyapi gandhavattvamAnaM pRthivyA lakSaNamucitaM tathApi pRthivItvajAtau pramANopanyAsAya kAraNatvamupanyastam, tathAhi-pRthivItvaM hi gandhasamavAyikAraNatAvacchedakatayA siddhyati, anyathA gandhatvAvacchinnasyAkasmikatvApatteH / / - muktAvalIH sAdha-vaidharyanuM nirUpaNa karIne have pRthyAdi pratyeka dravyanuM nirUpaNa kare che. gaMdhanuM samAyikAraNa pRthvI che. gaMdha e kArya che. te samavAyasaMbaMdhathI pRthvImAM rahe che eTale pRthvImAM samavAyikAraNatA rahI. te samavAyikAraNatAno avacchedaka dharma koIka hovo ja joIe, kemake je samavAyikAraNatA hoya che tene avaracchedaka dharma hoya ja che. kapAlamAM ghaTanI samavAyikAraNatA che to teno avacchedaka dharma kapAlatva bane ja che. tema gaMdhanI samAyikAraNatAno avacchedaka dharma pRthvItva siddha thaI jAya che. A rIte anumAnathI pRthvImAM pRthvItva jAtinI siddhi thAya che. samAyikAraNa gadha-kArya te te dharma tAdAbhya gandhatva samavAya kAryatA samAyikAraNatA gandhaniSThasamavAyasambandhAvacchinnagandhatvAvacchinnakAryatAnirUpitatAdAtmyasambandhAvacchinnasamavAyikAraNatA kiJciddharmAvacchinnA kAraNatAtvAt kapAlaniSThaghaTasamavAyikAraNatAvat / sa ca dharmaH pRthvItvam / A rIte anumAnathI pRthvImAM pRthvItva jAtinI siddhi thaI jAya che. prazna : ghaTAdimAM pRthvItva jAti to pratyakSathI siddha che, pachI pRthvItva jAtinI = == nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (114) : Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ torstaxtattoostxetxsxboxsaxtastetxstosoustestostustaxoxoxstustasostrestauradorsoas siddhi mATe anumAna karavAnI zI jarUra che ? | uttara : ghaTAdimAM pRthvItva jAti pratyakSa siddha hovA chatAM keLA, zAka, lAkaDuM, ghI, phaLa, phulAdi, paramANu vageremAM pRthvItva jAti pratyakSa siddha nathI, mATe tyAM paNa pRthvItva siddha karavA mATe anumAna karavuM jarUrI che. prazna : anya samavAyAratva pRthvItvam - ahIM gurubhUta pRthvI-lakSaNa karavA | karatAM "vindra pRthvItvam' evuM lakSaNa karo ne ? ahIM zarIrakRta lAghava che. uttara : yadyapi "cavavaM pRthvItvam' eTaluM ja pRthvI-lakSaNa ucita che tathApi pRthvItva jAtimAM pramANa batAvavA mATe pUrvokta gurabhUta lakSaNa lIdhuM che. ApaNe jANIe chIe ke pratipAghatA kAraNatAdino avacchedaka dharma je bane te jAti bane. eTale ahIM paNa kAraNatAvacchedaka dharma pRthvItvane banAvI tene jAti tarIke siddha karavA mATe gaMdhanA samavAyikAraNa tarIke pRthvI kahI che. jo "vindra pRthvItvama' lakSaNa karavAmAM Ave to A hetu sare nahi, kemake vattvam eTale asthAzrayatnam eTaluM ja. ahIM pRthvI e gandhAzrayamAtra siddha thAya | paNa gandhasamavAyikAraNa tarIke siddha na thAya. tethI gandhasamavAyikAraNatAvacchedaka tarIke | pRthvItva siddha na thatAM te jAti tarIke siddha thAya nahi. prazna : "samavAyena caM prati tIvAjo pRthvI repa' Avo je tame gandhapRthvIno kArya-kAraNabhAva banAvyo te ja aprAmANika che, to pachI tene avalaMbIne tame samavAyAraVItIvacchatathA pRthvItva jAtinI siddhi paNa zI rIte karI zako? uttara : jo A kAryakAraNabhAva aprAmANika hoya, arthAt gandhanuM samAyikAraNa pRthvI na hoya to to pachI gandha akasmAt (na mAt = mahetu vi) jalAdimAM paNa utpanna thaI javAnI Apatti Avaze, arthAt gandhatvAvacchinna gabdha Akasmika banI javAnI Apatti Avaze. eTale gandhatvAvacchinna gandha ane pRthvIno pUrvokta kAryakAraNabhAva to mAnavo ja joIe. samavAyena gabdha prati tAdAspena pRthvI kAraNa banI. muktAvalI : na ca pASANAdau gandhAbhAvAt gandhavattvamavyAptamiti vAcyam, tatrApi gandhasattvAt / anupalabdhistvanutkaTatvenApyupapadyate, kathamanyathA | tadbhasmani gandha upalabhyate ? bhasmano hi pASANadhvaMsajanyatvAt ha vuM nyAyasiddhAntaytAvahI bhAga-10 ( Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajajajanajas k ubadkl pASANopAdAnopAdeyatvaM siddhyati / yadavyaM yadavyadhvaMsajanyaM tattadupAdAnopAdeyamiti vyApteH, dRSTaM caitat khaNDapaTe mahApaTadhvaMsajanye / itthaM ca pASANaparamANoH pRthivItvAttajjanyasya pASANasyApi pRthivItvaM / tathA ca tasyApi gandhavattve bAdhakAbhAvaH / muktAvalI : prazna : pASANa pRthvImAM gabdha nathI to gandhavandranI avyApti thaze. uttara : nA, tyAM paNa gabdha che ja. mAtra te anutkaTa-apragaTa hovAthI jaNAtI | nathI. prazna : pASANamAM gandha ja nathI evuM amAruM to mAnavuM che. uttara : pASA: thavAnuM pRthvIvAt jayAM pRthvItva hoya tyAM gabdha hoya ja. | $ A anumAnathI pASANamAM gandha siddha thaI jAya che. prazna : pASANamAM pRthvItva hetu ja asiddha che. jayAM pRthvItva na hoya tyAM gabdha | paNa zenI hoya ? uttara : jo pASANamAM pRthvItva ja na hoya to tenI ja banelI bhasmamAM ya pRthvItva nahi rahe. to pachI te bhasmamAM gabdha kyAMthI AvI ? Hi pASANo na pUthvI, tArA | pASA jamAI pRthvI I have bhasmamAM gabdha to pratyakSasiddha che, mATe bhasmamAM | pRthvItva paNa siddha thaI gayuM, mATe pASANamAM paNa gabdha siddha thaI, kemake jayAM pRthvItva | hoya tyAM gabdha hoya ja. prazna : bhasmamAM gandha upalabdha thAya che mATe bhale te bhasmamAM pRthvItva hoya, paNa | pASANamAM pRthvItva kema manAya ? uttara : bhasmamAM pRthvItva che mATe bhasmanA AraMbhaka avayavamAM pRthvItva siddha thAya ane bhasmAraMbhaka avayavamAM pRthvItva siddha thAya eTale bhasmAraMbhaka avayavanA avayavIrUpa pASANamAM paNa pRthvItva siddha thaI jAya ane tethI pASANamAM gandha paNa siddha thaI jAya. bhasma e pASANanA dhvasathI utpanna thayela che, arthAt bhasma pratye pASANadhvaMsa kAraNa che. pASANano dhvaMsa thAya eTale pASANanA utpAdaka pArthiva paramANuo=pASANanuM upAdAna bAkI rahe. e ja pArthiva paramANuonI bhasma thaI jAya. Ama ahIM spaSTa dekhAya che ke eka dravyano dhvaMsa thatAM je dravya upasthita thayuM temAM paEEEEEvAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (11) ELESE oostadastadas obwobodado dostosowodowodoodbadbadbad badboedbadowdowsbastosous bodoodbodo do Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Restorshowdows w hosesowowshoes stosowstawostosoccorsosasto bIjuM kArya utpanna thayuM. nyAyanI bhASAmAM A ja vAtane AvI rIte kahevAya ke je dravya | je dravyanA dhvasathI utpanna thAya te dravya te dravyanA upAdAnanuM upAdeya hoya. bhasma-dravya | e pASANa-dravyanA dhvasathI utpanna thAya che mATe bhasma dravya e pASANanA upAdAna (pArthiva paramANuo)nuM upAdeya (kArya) kahevAya. pArthiva paramANuo pASANanuM upAdAna kAraNa. pASANa costoskesaustastasewertowstawansowohxstboobs boscostosessorathtubetwettatotasot A pArthiva paramANuonI ja bhasma thaI. yad dravyaM yadavyadhvaMsajanyaM tattadupAdAnopAdeyaM, bhasmadravyaM pASANadravyadhvaMsajanyaM (ta) madravya pASANopAtAnopAyam | A vAtane dRSTAntathI samajIe. eka mahApaTa che. tenA eka hajAra takhtao che. A badhA tajuo mahApaTanuM upAdAna-kAraNa kahevAya. have jyAre mahApaTanA be-pAMca Adi taMtuo kADhI levAmAM Ave tyAre te mahApaTano dhvaMsa thayo kahevAya ane khaMDapaTanI utpatti thaI kahevAya. A khaMDapaTa kyAM utpanna thayo? teno uttara e ja che ke mahApaTanA upAdAna je taMtuo hatA temAM ja te utpanna thayo. Ama mahApaTanA dhvasathI je khaMDapaTa utpanna thayo te khaMDapaTa | mahApaTanA upAdAnanuM upAdeya=kArya banyo. e ja vAta prastutamAM samajavI. have pASANa-paramANuo to pRthvI che ja, ane temAM ja pASANa utpanna | thayo. temAM paNa pRthvItva hoya ja. ane jyAM pRthvItva hoya tyAM gaMdha hoya ja. | temAM koI bAdhaka nathI. A rIte pASANamAM pRthvItvanI ane te pRthvItvathI gandhanI siddhi thaI jAya Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai muktAvalI : nAnArUpeti / zuklanIlAdibhedena nAnAjAtIyaM rUpaM pRthivyAmeva vartate na tu jalAdau, tatra zuklasyaiva sattvAt / pRthivyAM nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (11) da ra ba Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvekasminnapi dharmiNi pAkavazena nAnArUpasaMbhavAt / na ca yatra nAnArUpaM notpannaM tatrAvyAptiriti vAcyam, rUpadvayavavRttidravyatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt rUpanAzavavRttidravyatvavyApyajAtimattvasya vA vAcyatvAt / vaizeSikanaye pRthivIparamANau rUpanAzasya rUpAntarasya ca sattvAt, nyAyanaye ghaTAdAvapi tatsattvAllakSaNasamanvayaH / muktAvalI : (1) pRthvInuM rUpa: have muktAvalIkAra pRthvInA rUpano vicAra kare che. pRthvImAM zukala-nIlAdi rUpa che mATe nAnAvindra pRthvItvam e pRthvInuM lakSaNa thAya. prazna : jalAdimAM paNa aneka jAtanA zuklarUpa hoya che, to pachI anekarUpavattva (nAnArupava7) pRthvInuM lakSaNa jalAdimAM ativyApta thaze ne ? uttara : nA, jalAdimAM je aneka zuklarUpa che te eka ja dharmImAM nathI paNa judA judA jalAdi dharmImAM che, jayAre pRthvImAM je anekarUpavattva che te to eka ja dharmImAM (ghaTamAM) pazivazAt maLe che tema kahyuM che. eka ja ghaTamAM rakta, zyAmAdi aneka rUpa jovA maLe che. AvuM ekadharmika anekarUpavattva to pRthvImAM ja che, jalAdimAM nahi. jalAdimAM to anekadharmika anekarUpavattva che, mATe ativyApti nahi Ave. AthI ja muktAvalIkAre nAnAjAtIya (zukla-nIlAdi nAnAjAtIya) rUpa pRthvImAM kahyuM che. jalamAM to eka zukla jAtIya ja aneka zuklarUpa che. prazna : je ghaTAdi pRthvImAM nAnArUpa utpanna thayA nathI te ghaTAdimAM nAnArUpavattva lakSaNa avyApta thaze. uttara : rUpavivRttivyatvavyApyAtimattvam kahIzuM. je rUpaSkrayavadravRtti evI dravyatvavyApyajAti pRthvItva che, te vALo rUpaSkraya vinAno ghaTa paNa che ja. prazna : A sAdharmamAM rahelA (ghaTakIbhUta) "rUpadrayavad padano pariSkAra karavo paDe | tema che, ane tema karatAM A sAdharma gauravagrasta thaI jAya che. to 'rUpadrayavadnA niveza | vinAnuM laghubhUta sAdharma na thaI zake ? uttara : jarUra thaI zake. rUpanAvavRttivyatvavyAvyanAtittva pRthvItvam kahI | zakAya. pRthvImAM rUpanAza thAya che. nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (118) ELECT Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chococcustastosowassasasasasasasasasastwestwestostestestostosowodoston STEE storstochowstostarstoodood vaizeSika-mate pRthvI-paramANumAM ja rUpanAza ane rUpAntarotpatti mAnI che. jyAre nyAya-mate pRthvI-paramANumAM tathA ghaTAdi dravyomAM paNa rUpanAza ane rUpAntarotpatti mAnI che. eTale rUpanAzavad badhA paramANu Adi dravyo banyA, temAM rahenArI dravyatvavyApya jAti pRthvItva, te vALI badhI pRthvI banI. A rIte lakSaNa-samavaya thaI jAya che. muktAvalI : SaDvidha iti / madhurAdibhedena yaH SaDvidho rasaH sa pRthivyAmeva / jale ca madhura eva rasaH / atrApi pUrvavadrasadvayavavRttidravyatvavyApyajAtimattvaM lakSaNArtho'vaseyaH / gandhastviti / dvividha iti vastusthitimAtraM, na tu | dvividhagandhavattvaM lakSaNaM, dvividhatvasya vyarthatvAt / dvaividhyaM ca saurabhAsaurabha| mena vAdhyam | | muktAvalI : (2) pRthvIno rasa : madhurAdi chaye bhedanA rasa pRthvImAM ja che mATe | parvisaMvattama lakSaNa thAya. cha rasanA nAmo A pramANe che : madhura, Amla, khAro, kaTu, tUro, tIkho. jalamAM mAtra madhura rasa che. prazna : ahIM parvitharasavattama pRthvItvam evuM je pRthvInuM lakSaNa karyuM te lakSaNa mA zarkarAdi pRthvImAM avyApta thaze, kemake tyAM pavidha raso utpanna thayA nathI. ane jo | huM mAtra ravIndra pRthvItvama kaho to A avyApti to nahi rahe paNa jalAdimAM ativyApti thaze, kemake jalamAM rasavattva to che ja. uttara : radiyavRttivyatvavyApyajJAtimattvam kahIzuM. jayAM be rasa utpanna thayA che temAM dravyatvavyApyajAti pRthvItva ja maLe, te vALA zarkarAdi dravyo bane ane jalAdi na ja bane. A rIte ativyApti-avyApti doSanuM nivAraNa thaI jAya che. A sAdharmamAM paNa gauravagrasta "rasakrayavad pada paDeluM che mATe ahIM paNa pUrvavat laghubhUta sAdhamya kahIzuM ke : rasanAvavRttivyatvavyAkhyAtimattvam | (3) pRthvInI gaMdha : saurabha ane asaurabha ema be prakAranI gaMdha pRthvImAM che. kArikAvalImAM vyastu vitho. matiH' pATha che e uparathI vitha vivaM pRthvItvam e pRthvInuM lakSaNa thayuM. prazna : jalAdimAM kyAMya ekavidha gandha paNa nathI to pachI zenA vyavaccheda mATe dvividha' vizeSaNa mUkyuM che ? kAyadadagadagada gada gadagadIdI A cAcasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (119) ESSES Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ skutow ashw wastossstastwestshoorstwooooooooooo uttara : vandra pRthvItvam eTaluM ja kahIe to ya cAle, chatAM dvividha pada | mUkyuM che te svarUpa vizeSaNa che, arthAta pRthvInI vastusthiti mAtra jaNAvI che. eTale vastutaH vidhanyavartam pRthvItvam lakSaNa na karAya, kemake lakSaNamAM ekapaNa pada| huM nirarthaka na hovuM joIe. "dvividha' vizeSaNa to ahIM vyabhicAravAraka na hovAthI | nirarthaka che. mATe gividhanyavattvam e mAtra pRthvInI vastusthiti jaNAve che eTaluM ja samajavuM, arthAt pRthvInI gaMdha saurabha-asaurabha bhedathI be prakAranI che eTaluM ja jaNAvavuM che, nahi ke A vizeSaNathI koIno vyavaccheda karavo che. ahIM tAtparya e che ke eka to vyabhicAra-prasaMga nivAravA mATe vyavacchedaka | vizeSaNa hoya che, tema bIjuM mAtra vizeSyanA svarUpane jaNAvanAra=jJApaka-svarUpadarzaka vizeSaNa hoya che. "jJAnI AtmA mukti pAme che." A sthAne ajJAnIno vyavaccheda thAya che mATe "jJAnI vizeSaNa vyabhicAravAraka che. jayAre "cetanAvALo AtmA A kartavAdi dharmavALo hoya che. ahIM cetanA vinAno koI AtmA hoya to teno vyavaccheda cetanA vizeSaNathI thAta, paNa tema to che nahi. tamAma AtmA cetanAvALA ja hoya che. eTale ahIM je "cetanA' vizeSaNa che te AtmAnA svarUpane ja vizeSita kare che, nahi ke vyabhicAranuM vAraNa. te ja rIte prastutamAM paNa dvividhavizeSaNa paNa svarUpadarzaka vizeSaNa che ema samajavuM. mATe tene lakSaNa na kahevAya, kemake lakSaNamAM to vyabhicAravAraka - sArthaka vizeSaNano ja upayoga thAya che. kArikAvalI : sparzastasyAstu vijJeyo hyanuSNAzItapAkajaH / nityAnityA ca sA dvedhA nityA syAdaNulakSaNA // 36 // muktAvalI : sparza iti / tasyAH = pRthivyAH / anuSNAzItasparzavattvaM vAyAvapi vartata ityuktaM pAkaja iti / itthaM ca pRthivyAH sparzo'nuSNAzIta iti jJApanArthaM taduktaM / vastutastu pAkajasparzavattvamAnaM lakSaNaM, adhikasya | vaiyarthyAt / yadyapi pAkajasparzaH paTAdau nAsti tathApi pAkajasparzavavRtti| dravyatvavyApyajAtimattvamartho bodhyaH / - muktAvalIH (4) pRthvIno sparza : pRthvIno sparza uSNa nathI tema zIta paNa nathI, vAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (12) E Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ass = == ======= = ====== === = ======== == MkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkMkk s ascoscessessostosowstostarostasostosasontstaanosat | arthAt anuSkAzIta che. prazna : vAyuno paNa anuSmAzIta sparza che, to manuSpaIItasparzavavaM pRthvItvam | evuM lakSaNa vAyumAM ativyApta nahi thAya ? uttara H barAbara che. to pachI manuSkAzItapAlanapavaktam pRthvItvam evuM lakSaNa | | karIzuM. vAyuno sparza anuSkAzIta hovA chatAM pAkaja eTale ke agnisaMyoga(pAka)thI | janya nathI. prazna : to pachI pAnasparzavavaM pRthvItvam eTaluM ja kaho ne? manuSpazItapavanaparzavattvam zA mATe kahyuM ? "anuSmAzIta' padathI koIno vyavaccheda to thato nathI. chatAM jo A vizeSaNa mUko to vyabhicAra-avAraka evuM vizeSaNa yojavAthI | vyAkhavAsiddhi doSa Avaze. uttara : tamArI vAta taddana barAbara che. mATe ja vastutaH to pAnavasva pRthvItvam kahevuM joIe, kemake manuIIta aMza adhika hoIne vyartha ja che. prazna : je paTAdimAM pAkaja sparzavatva nathI tyAM lakSaNa avyApta thaze. uttara : to have ame nispavivRttivyatvavyApyAtiparva" kahIzuM. je | pAkajasparzavat hoya, temAM rahenArI dravyatvavyApyajAti pRthvItva ja maLe ane te vALA | to pAkaja sparza vinAnA paTAdi paNa banI jAya tethI avyApti Avaze nahi. kArikAvalI : anityA tu tadanyA syAtsaivAvayavayoginI / sA ca tridhA bhaveddehamindriyaM viSayastathA // 37 // muktAvalI : nityeti / sA pRthivI dvividhA, nityA'nityA cetyarthaH / aNulakSaNA paramANurUpA pRthivI nityA // anityeti / tadanyA = | paramANubhinnA pRthivI vyaNukAdirUpA sarvA'pyanityetyarthaH / saivA'nityA pRthivyevAvayavavatItyarthaH / nanvavayavini kiM mAnaM ? paramANupujairevopapatteH / / | na ca paramANUnAmatIndriyatvAt ghaTAdInAM pratyakSaM na syAditi vAcyam, ekasya | paramANorapratyakSatve'pi tatsamUhasya pratyakSatvasambhavAt, yathaikasya kezasya dUre'pratyakSatve'pi tatsamUhasya pratyakSatvam / na caiko ghaTaH sthUla iti | "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai " basowodowosowas cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (121) ESSESSES Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *************** buddheranupapattiriti vAcyam, eko mahAn dhAnyarAziritivadupapatteH / maivam, paramANoratIndriyatvena tatsamUhasyApi pratyakSatvAyogAt, dUrasthakezastu nAtIndriyaH, sannidhAne tasyaiva pratyakSatvAt / muktAvalI : pRthvI be prakAre che : (1) nitya paramANubhinnA, vyaNukAdirUpA. AmAM anitya pRthvI avayavIrUpa che. ahIM naiyAyikonI sAme bauddho UbhA thAya che. teo avayavI jevI koI cIja mAnatA nathI. temanuM kahevuM evuM che ke ghaTa eTale eka svataMtra avayavI nathI parantu paramANuono puMja ja che. e ja rIte kapAla paNa paramANuono puMja che. eTale kapAlamAMthI ghaTa utpanna nathI thato paraMtu puMjamAMthI puMja utpanna thAya che. puJjAtpuJjotpattiH / 0:0 naiyAyika H jo paramANunA puMjarUpa ghaTAdi hoya, arthAt te svataMtra avayavI tarIke na hoya to paramANu atIndriya hovAthI tenA ja puMjarUpa banelo ghaTa paNa atIndriya banI javAnI Apatti Avaze. = paramANurUpA. (2) anitya = bauddha : nA, tema nahi thAya, kemake jema eka ja vALa dUra hoya tyAre tenuM pratyakSa na thavA chatAM ghaNA vALanuM=vALanA jaththAnuM dUrathI paNa pratyakSa thAya ja che, tema eka paramANu atIndriya hovAthI tenuM apratyakSa hovA chatAM tenA samUhanuM pratyakSa thavAmAM koI bAdha nathI. naiyAyika : jo ghaTa e paramANuno puMja ja hoya to jo yaTa: sa ca TyUna: evI buddhinI anupapatti thai jaze, kemake ghaTa to aneka paramANuno samUha che. te eka kema kahevAya ? vaLI te sUkSma paramANuono samUha che. te sthUla kema kahevAya ? bauddha : tema kahevAmAM koI vAMdho nathI. tame zuM dhAnyanA rAzine jo mahAn dhAnyarAziH nathI kahetA ? ahIM paNa zuM che ? dhAnyanA aneka dANA hovA chatAM ':' kahevAya che ne ? vaLI dhAnyanA dANAnuM apakRSTa parimANa hovA chatAM teno rAzi mahAn kahevAya ja che ne ? e ja rIte prastutamAM paNa kema na kahevAya ? naiyAyika : nA, A vAta to barAbara nathI. paramANu atIndriya che eTale jo tenuM pratyakSa na thAya to tenA samUhanuM paNa pratyakSa na ja thAya. ahIM tame dUrastha kezanuM dRSTAMta nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (122) Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ descartadowswasowodowotwestwo ApyuM ke eka vALanuM apratyakSa chatAM tatsamUhanuM pratyakSa thAya che te dAMta barAbara nathI. eka vALa paNa mAtra dUrata doSane lIdhe apratyakSa che. bAkI jo tene najIkamAM lAvavAmAM Ave to te eka vALanuM paNa pratyakSa thAya che. jayAre eka paramANune najIka lAvavAmAM Ave to paNa tenuM pratyakSa thatuM nathI. mATe tatsamUhanuM paNa pratyakSa thaI zake ja nahi. muktAvalI : na ca tadAnImadRzyaparamANupuJjAd dRzyaparamANupuJjasyotpannatvAnna pratyakSatve'pi virodha iti vAcyam, adRzyasya dRzyAnupAdAnatvAt, anyathA cakSurUSmAdisantaterapi kadAcid dRzyatvaprasaGgAt / na cAtitapta| tailAdau kathamadRzyadahanasantaterdRzyadahanotpattiriti vAcyam, tatra tadantaHpAti| bhirdRzyadahanAvayavaiH sthUladahanotpatterupagamAt / na cAdRzyena vyaNukena kathaM dRzyatrasareNorutpattiriti vAcyam, yato na dRzyatvamadRzyatvaM vA kasyacitsvabhAvAdAcakSmahe, kintu mahattvodbhUtarUpAdikAraNasamudAyavazAt | * | dRzyatvaM, tadabhAve cAdRzyatvam / tathA ca trasareNormahattvAtpratyakSatvaM, na tu vyaNukAdestadabhAvAt / na hi tvanmate'pi sambhavatIdaM, paramANau | | mahattvAbhAvAt / itthaM cAvayavisiddhau teSAmutpAdavinAzayoH prtykssche (siddhatvInityatvam muktAvalI : bauddha : adazya paramANupuMjamAMthI dazya paramANuja(ghaTa)nI utpatti | thaI, ethI enuM pratyakSa thayuM tema kema na kahevAya ? naiyAyika : nahi, adazya e dazyanuM upAdAna banI zake ja nahi, arthAt adazyamAMthI dazyanI utpatti thaI zake nahi ane jo adazyamAMthI dazyanI utpatti thaI | jAya to to je adazya cakSusannati ke uSmAnI sattati pratikSaNa utpanna thaI rahI che temAMthI kyAreka dezya cakSusakhtati ke dazya uSmAsaMtati utpanna thavAnI Apatti Avaze. | bauddha : "adazyamAMthI dezyanI utpatti na thAya" e vAta barAbara nathI. tapelA telamAM adRzya dahana che. jayAre pANInuM TIpuM te takhatelamAM nAMkhavAmAM Ave che tyAre ) tarata ja bhaDako thAya che. Ama ahIM adazya dahanamAMthI dazya dahanotpatti thaI ke nahi? naiyAyika : nahi, te vAta barAbara nathI. tyAM te cUlAmAM rahela agninA je dRzya kaNa che te ja tapta telamAM pravezelA hoya che ane temAMthI ja bhaDako thAya che. Ama dazya | nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (123)) SELECT Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dahanamAMthI ja dRzya dahananI utpatti thAya che. bauddha : bhale, paNa vyaNuka adRzya che ane RNuka dRzya che. to adazya vyaNukamAMthI dazyaRNukanI utpatti zI rIte thaI ? eTale have adRzyamAMthI dazya utpanna na ja thAya, dRzyamAMthI ja dRzya utpanna thAya e niyama na rahyo, eTale prastutamAM paNa adRzya paramANumAMthI dRzya paramANupuMjanI utpatti paNa thaI zake che. ane tethI paramANupuMjathI atirikta koI ghaTAdi avayavInI kalpanA karavAnI kazI jarUra nathI. naiyAyika : koI padArtha dazya che ane koI padArtha adazya che te kAMI temanA tevA tevA svabhAvathI nathI, athavA to upAdAna dazya hoya to upAdeya dRzya ane upAdAna adRzya hoya to upAdeya paNa adRzya hoya evuM paNa amArUM kahevuM nathI. paraMtu je padArthamAM mahattva, utarUpa, AlokasaMyoga, cakSusaMyoga Adi hoya tyAM dRzyatva hoya, arthAt e padArtha dazya bane. mahattvAdi vinAnA padArtha adRzya hoya. eTale vyaNukamAM (RNukamAM) mahattvAdi nathI mATe te adazya bane che ane RNukamAM mahattvAdi che mATe te dRzya bane che. A vAtamAM to tamAro ya virodha na ja hoI zake. eTale have paramANupuMja rUpa kapAlamAM mahattva nathI mATe te paramANupuMja rUpa kapAla adRzya banavo joIe. ane tethI ja temAMthI utpanna thayela paramANupuMjarUpa ghaTanI apratyakSatvApatti Avaze. tene nivAravA mATe paramANunA puMjarUpa ghaTa na mAnatAM paramANumAMthI vyaNUka, vyaNukamAMthI RNuka, yAvat kapAlikAmAMthI kapAla ane kapAlamAMthI maharimANavALo ghaTa eka svataMtra avayavI mAnavo ja joIe. A rIte avayavInI siddhi thAya che. A ghaTAdi avayavInA utpAda-vinAza to pratyakSathI ja siddha che mATe te avayavI anitya kahevAya. muktAvalI : teSAM cAvayavAvayavadhArAyA anantatve merusarSapayorapi sAmyaprasaGgaH, ataH kvacidvizrAmo vAcyaH, yatra tu vizrAmastasyA'nityatve'samaveta (bhAva) kAryotpattiprasaGga iti tasya nityatvam / mahatparimANatAratamyasya gaganAdau vizrAntatvamivANuparimANatAratamyasyApi kvacidvizrAntatvamastIti tasya paramANutvasiddhiH / muktAvalI : paramANusiddhi H have avayavIno avayava, e avayavano paNa avayava, eno paNa avayava, eno paNa pAcho avayava, ema jo avayavadhArA cAle to merUnI nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (124) Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha ja ss= = = = == === Cheboscadashestosowosowstustusestsastusosastostoboostxoboscosa choo ya anaMtAnaMta avayavadhArA cAle ane sarasavanI ya anaMtAnaMta avayavadhArA cAle. Ama be ya nI anaMtAnaMta avayavadhArA cAlavAthI merU ane sarasava be ya samAna thaI javAnI | Apatti Ave. eTale avayavadhArAno kyAMka aMta-vizrAma mAnavo joIe. have jayAM vizrAma mAnIe te chello avayava nitya mAnavo ke anitya? jo anitya | |= janya mAnIe to teno koI avayava to che nahi, kemake A ja chello avayava che, eTale | te utpanna zemAM thayo? arthAta konAmAM samavAyasaMbaMdhathI A chello avayava utpanna thayo? koImAM nahi. to pachI "asamatabhAvakAryotpatti thaI" ema ja kahevuM paDe je bilakula yogya | nathI, kemake jagatamAM jeTalA ghaTAdi bhAvakAryo che te badhA kapAlAdimAM samAveta ja che, jyAre | A chello avayava bhAvakArya anitya janya hovA chatAM asamaveta bane che eTale A chello | avayava anitya to na manAya. eTale have tene nitya ja mAnavo rahyo. vaLI jema mANano AkAzamAM vizrAma dekhAya che; mahatuM. mahattara. ethI paNa mahattara, ethI paNa mahattara... yAvat AkAzamAM mahattama parimANa maLe che ane | ahIM ja e mahattama parimANano aMta Ave che tema aNuparimANa, aNutaraparimANano paNa chevaTe vizrAma mAnavo ja joIe. jyAM A vizrAma Ave tene ja paramANu kahevAya. A rIte nitya paramANunI siddhi thaI jAya che. muktAvalI : na ca trasareNAveva vizrAmo'stviti vAcyam, trasareNuH sAvayavaH | cAkSuSadravyatvAt ghaTavadityanumAnena tadavayavasiddhau, trasareNoravayavAH sAvayavAH pahadArambhakatvAt kapAlavadityanumAnena tadavayavasiddheH / na cedamaprayojakaM, apakRSTamahattvaM pratyanekadravyavattvasya prayojakatvAt / na caivaM krameNa tadavayavadhArA'pi siddhayediti vAcyam, anavasthAbhayena tada-| siriti ! muktAvalI : prazna : chellAmAM chello avayava trasareNu to AMkhethI dekhAya che, to tene ja aMtima avayava kema na manAya ? tene ja paramANu kaho ne ? uttara : nA, trasareNanA paNa avayava che ja, arthAta trasareNu aMtima avayava nathI | kintu sAvayava che, kemake te cAkSuSa dravya che. (cakSuthI pratyakSa thatuM dravya che.) je je ghaTAdi | cAkSuSa dravyo che te badhA kapAlAdi avayavavALA jovA maLe che. mATe trasaraNa paNa cAkSuSa dravya hovAthI sAvayava che. : sAvava: vAkSakadravyavAn dharavat A nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (125) : Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai , Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mk * * * * * ** * * * * % $ $ $ $ $ $ $ $ $dk a m cox xowcases www scosostosowodowcow. ccccxx caserowotworsh anumAnathI trasareNunI paNa nIce avayava che te siddha thayuM. prazna : sArUM, to trasareNunA avayavarUpa vyaNukane chello avayava mAno. te | avayavano paNa avayava mAnavAnI zI jarUra che ? arthAt trasareNunA avayavano paNa avayava kema mAno cho ? uttara : ema mAnyA vinA chUTako nathI. trasareNunA avayava = dravyaNuka. dravyaNukamAMthI trasareNu svarUpa mahatnI utpatti thAya che eTale caNakanA avayava vyaNuka e mahadAraMbhaka kahevAya. jagatamAM je koI mahadAraMbhaka che te sAvayava che. jemake kapAla e ghaTasvarUpa mahatno AraMbhaka che to te kapAla sAvayava (kapAlikArUpa avayavavALo) che ja. tema trasareNunA avayava (vyaNuka) paNa mahadnA (trasareNunA) AraMbhaka che mATe te sAvayava che. | tro navayuvA (vya%iA:) vivA: madArabhaLavaMta Rttivata' Ama A anumAnathI trasareNunA avayava-dhyaNukanA paNa avayava paramANu siddha thayA. | prazna : tame upara je be anumAnathI duvyaNuka ane paramANunI siddhi karI temAMnA ke pahelA anumAnane ame aprayojaka kahIzuM, arthAt trasarepu: sAvava: rAkSaSadavyatAt | e anumAnano cAkSukadravyatva hetu aprayojakaHsAdhyAsAdhaka kahIzuM. astu vAkSuSatvam mADatuM sAvavatvam aa trasareNu bhale cAkSuSa dravya jarUra che paNa tethI tene sAvayava zA mATe mAnI levo ? uttara : nahi, cAkSuSadravyatva hetu aprayojaka nathI. eTale ke cAkSuSadravyatva hetu avyApta nathI. eTale ke cAkSuSadravyatva hetu sAdhyA sAdhaka nathI. eTale ke cAkSuSadravyatva hetu vyabhicAra-zaMkA nivartaka che. eTale ke cAkSuSadravyatva hetu tarkazUnya nathI. arthAt cAkSuSadravyatva hetu vyApya che, sAdhyasAdhaka che, vyabhicAra-zaMkA nivartaka ane tarkayukta che. A rahyo; te (vyApyAropathI vyApakAroparUpa) tarka : je cAkSuSadravya hoya te apakRSTa mahat parimANavALuM hoya, je apakRSTa mahatparimANavALuM hoya te anekadravyavat hoya ane je anekadravyavat hoya te sAvayava hoya. AthI "cAkSuSa' vyApaka apakRSTa parimANavattva tathA apakRSTaparimANa e vyApya ane tenuM vyApaka anekadravyavasva tathA anekadravyavasva e vyApya ane tenuM vyApaka sAvayavatva che ema kahevAya, arthAt cAkSuSadravyatvanuM paraMparayA vyApaka sAvayavatva hoya, - nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (12) ELECT "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha h o ja ssassass*=== ax costoboosoboustrosadow c o stawcascowowscasco.com madadagInI gadagadadadadadadadada karI kemake sAvayavatva e cAkSuSadravyatvanA vyApakanA vyApakano vyApaka che. TUMkamAM, upara batAvela cAra vyApya-vyApakabhAvamAM cAkSuSa-dravyatvavyApaka sAvayavatva che e eka vAta ane bIjI vAta apakRSTa mahattvanuM vyApaka anekadravyavanta che ema siddha) | thAya che. A ja vAtane bIjI rIte kahIe to ema kahevAya ke sAvayavatvanuM vyApya | anekadravyavanta, tenuM vyApya apakRSTamahattva ane tenuM vyApya cAkSuSa dravyatva che. jyAM apakRSTamahattva (vyApyo hoya tyAM teno vyApaka anekadravyavasva hoya ja ane jayAM anekadravyavasva hoya tyAM teno vyApaka sAvayavatva hoya ja. eTale jayAM apakRSTa | mahattva hoya tyAM sAvayavatva hoya ja. vaLI jayAM cAkSuSadravyatva hoya tyAM apakRSTa mahattva hoya, mATe ema kahevAya ke jayAM cAkSuSadravyatva hoya tyAM sAvayavatva hoya ja. A ja vAtane muktAvalI kAra judI rIte kahe che ke rAju soviyava: rAkSadravyavAn ! A sthAne cAkSuSadravyatva hetu aprayojaka nathI, kemake apakRSTamahattvano vyApaka prayojaka) anekadravyavasva che. hetune aprayojaka kahevo eTale vyabhicAranI zaMkA karavI. masta hetuH mADatu | sAdhyam sastu rAkSuSatvam paDatu sAva vatvam Avo vipakSa jayAre Ubho thAya tyAre teno bAdhaka tarka Apavo joIe. (vyApyAropathI) vyApakAropa svarUpatarka.) yadi cAkSuSadravyatvaM sAvayavatvavyabhicAri syAt tarhi sAvayavatvavyApyaM (paramparayA) na syAt / asti ca sAvayavatvavyApyam, ataH cAkSuSadravyatvaM sAvayavatvavyabhicAri na / A rIte tarkathI vyabhicAra-zaMkA dUra karavAmAM AvatAM traNa[H saviyava cAkSuSavyatvat e anumAnathI caNakanA avayava dravyaNuka siddha thayA ane traNa: | avayavI: sAvayavAda, mahAramavAn pAnavat e anumAnathI vyaNukanA avayava (vyaNuka)nA avayava paramANunI siddhi thaI. prazna : A rIte jo anumAnathI ja dUtraNaka-paramANunI siddhi thAya to paramANunA paNa avayava anumAnathI siddha thaze; paramAtu: sAvayava: madAra ramavA , kapAlikAvat / jema kapAlikA mahataghaTanA AraMbhaka kapAlanI AraMbhaka che mATe sAvayava che tema, | paramANu paNa mahata caNakanA AraMbhaka vyaNukano AraMbhaka che mATe sAvayava che. E TS nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (12) ELECT gIradAdA dAdI dAdA: 19988778 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** ** **************** Showwwsexxshows dowdowsterstwowashxc wowowo *ERENCE w owowowo uttara : jo Ama ja anumAna karyA karIe to to paramANunI nIce paNa anaMta avayavadhArA cAle. Ama thatAM anavasthA doSa Ave. tenA nivAraNa mATe paramANu AgaLa ja aTakI javuM joIe. muktAvalI : sA ceti / sA kAryarUpA pRthivI vidhetyarthaH / zarIrendriyaviSayabhedAdityarthaH // mustAvalI : te 1235 pRthvI 7 prA2nI cha : zarIra, indriya, viSaya. | kArikAvalI : yonijAdirbhaveddehamindriyaM ghrANalakSaNam / viSayo vyaNukAdizca brahmANDAnta udAhRtaH // 38 // muktAvalI : tatra dehamudAharati-yonijAdiriti / yonijamayonijaM cetyarthaH / / | yonijamapi dvividhaM jarAyujamaNDajaM ca / jarAyujaM mAnuSAdInAm / aNDajaM| sarpAdInAm / ayonijaM svedajodbhijjAdikam / svedajAH kRmidaMzAdyAH / | udbhijjAstarugulmAdyAH / nArakiNAM zarIramapyayonijam / na ca mAnuSAdizarIrANAM pArthivatve kiM mAnamiti vAcyam, gandhAdimattvasyaiva pramANatvAt / na ca kledoSmAderupalambhAdApyatvAdikamapi syAditi vAcyam, tathA sati jalatvapRthivItvAdinA saGkaraprasaGgAt / bhustAvalI : (1) zarIra-pRthvI : Howdwardwobbwdbrawdbeshwdbudwobwdadowderbrdarshbaiwobabidaworkwichrdarssaxhshwarbadbudhwardhrdhan pRthvI zarIra -1.zarIra ayonija anitya pRthvI - 2.ndriya -3.viSaya svedaja nAraka, devAdi (mimAhi) jarAyuja aMDaja (sarpAdi) ubhijja (manuSya, pazu Adi) pakSI (ARYmAdi) wepproprogrgangrganpng nyAyAtiradAntabhadiqcA nAma-1. (120 ) thnny'thaa: Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darajaja 3. Rowerkwotarstwowwwwwwwxcoxdandowskabsteoxdxdxd desbordadadosasto Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai 1. yonijam : zukrazoNitaparasparamelanajanyam / 2. ayonijam : tadbhinnam, nArakizarIram / 3. jarAyujam : garbhaveSTanacarmapUrakajarAyuH, tajjanyam, mAnuSAdi / 4. aNDajam : aNDaH garbhaveSTanazuktikaTAhaH, tajjanyam, srpaadi| 5. nam: H zarIraniHsRtovi, tam, viMza i 6. udbhijjam : pRthvyAdikSetraM bhittvA yajjAyate tat, tarugulmAdi / prazna : mAnuSAdi zarIra pArthiva che e vAtamAM pramANa zuM che ? uttara : mAnuSAdi zarIra gaMdhAdivALA che. mATe jemAM gaMdha hoya te pArthiva ja | kahevAya. tethI mAnuSAdi zarIra paNa pArthiva che. prazna: mAnuSAdi zarIramAM phleTa (pasIno), uSmA Adi paNa che, to tene jalIyataijasa Adi padArtha paNa kema na kahevAya ? uttara : jo mAnuSa zarIrane jalIya-taijasa mAnIne temAM jalatva-tejasvAdi mAnavAmAM Ave to jalatva-tejasva je jAtirUpe prasiddha che te have pRthvItva sAthenA sAMkarpa doSanA lIdhe jAti nahi banavAnI Apatti Avaze. sAMkaryadoSa A rIte Ave : pRthvIvAbhAvavat nadIjalamAM jalatva che, jalatvAbhAvavat ghaTapRthvImAM pRthvItva che , ane A pArthiva-jalIya zarIramAM pRthvItva-jala- be ya che. e ja rIte, pRthvItvAbhAvavat sUryakiraNamAM tejasva che, tejasvAbhAvavat ghaTAdimAM pRthvItva che | ane A pArthiva taijasa zarIramAM pRthvItva-tejasva ubhaya che. Ama mAnuSazarIrane pArthiva mAnavA sAthe jalIya ke taijasa paNa mAnIe to sAMkaryadoSane lIdhe pRthvItva-jalatva-tejasva dharmo jAti na banavAnI Apatti AvI jAya. muktAvalI : na ca tarhi jalIyatvAdikamevAstu na tu pArthivatvamiti vAcyam, kledAdInAM vinAze'pi zarIratvena pratyabhijJAnAt, gandhAdhupalabdhezca | pRthivItvasiddheH / tena pArthivAdizarIre jalAdInAM nimittatvamAtraM bodhyam / zarIratvaM tu na jAtiH, pRthivItvAdinA sAryAt, kintu ceSTAzrayatvam / nyAyasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (129) 1977 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hostowwesos esbossos de ses souscouscouscowowowowowscom "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai vRkSAdInAmapi ceSTAsattvAnnAvyAptiH / na ca vRkSAdeH zarIratve kiM mAnamiti vAcyam, AdhyAtmikavAyusambandhasya pramANatvAt / tatraiva kiM mAnamiti cet ? bhagnakSatasaMrohaNAdinA tadunnayanAt / muktAvalI : prazna : sAMkaryadoSanA bhayane lIdhe pArthiva evA zarIrane bhale jalIya ane taijasa na mAno, paNa e zarIrane kevaLa jalIya ke kevaLa taijasa mAno ne? pArthiva ja zA mATe mAnavuM joIe ? uttaraH maDadAMne paNa zarIra kahevAya che. te vakhate phaledAdi rUpa jalano ke hojarInA agnirUpa taijasano vinAza thaI gayo che. mATe ja mAnuSAdi zarIrane pArthiva mAnavuM joIe. jo jala ke teja hovAthI ja te zarIra kahevAtuM hoya to maDadAMmAM jala-tejano vinAza thayo hovAthI tene zarIra na kahevAta. vaLI maDadAmAM gandhAdi upalabdha thAya che | mATe te zarIrane pArthiva ja kahevAya. praznaH zarIra to pAMca bhUtonuM baneluM kahevAya che ne ? tame to mAtra pRthvInuM ja | baneluM kaho cho, te zI rIte ? uttara : nA, mAnuSAdi zarIranuM upAdAna-kAraNa pRthvI che. bAkInA jalAdi cAra bhUto zarIranuM nimittakAraNa to che ja. eTale pArthiva zarIramAM ya pAMceya bhUtonI kAraNatA to che ja. e ja rIte varUNa devatAnA jalIya zarIramAM jala upAdAna-kAraNa, agni devatAnA taijasa zarIramAM teja upAdAna-kAraNa ane bAkInA cAra bhUta nimittakAraNa hoya che ! ItyAdi samajI levuM. prazna : "zarIratva' e jAti che ke upAdhi ? uttara : pRthvItva sAthe sAMkarma AvavAthI te jAti nathI parantu upAdhi che. jalAdi traNa zarIramAM pRthvItva nathI ane zarIratva che, ghaTAdimAM zarIratva nathI ane pRthvItva che ane pArthiva mAnuSa zarIramAM zarIratva ane pRthvItva ubhaya che. - zarIratvam veNAzrayatvam hitAditawtaridAronunA kriyA veSTA . vRkSAdimAM, paNa ceSTA che ane vRkSAdinuM paNa zarIra kahevAya che mATe A lakSaNanI temAM avyApti | nahi thAya. prazna H vRkSAdinuM paNa zarIra kahevAya che temAM pramANa zuM che ? daradIdI daDadaDaDadAdI dAdAgIda8 qgs cAyaddhiAntakatAvalI bhAga-10 (130) thnny'ttaa dIdIe Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara : za2I2mAM saMbhavI zake tevA AdhyAtmika vAyu=prANa tyAM che mATe vRkSAdinuM paNa zarIra kahI zakAya. prazna : vRkSAdimAM AdhyAtmika vAyu che te vAtamAM ya zuM pramANa che ? uttara : vRkSamAM ke tenI zAkhAmAM cheda mUkavAmAM Ave athavA zAkhAne kApI nAMkhavAmAM Ave to tyAM tarata te cheda rUjhAya jAya che ane bIjI zAkhA phUTI nIkaLe che. A uparathI anumAna (unnayana) thAya che ke vRkSamAM AdhyAtmika vAyu hovo joIe. (kSata=tUTeluM. saMrohaNa=pharI ugavuM.) muktAvalI : yadi hastAdau zarIravyavahAro na bhavati tadA'ntyAvayavitvena vizeSaNIyam / na ca yatra zarIre ceSTA na jAtA tatrAvyAptiriti vAcyam, tAdRze pramANAbhAvAt / athavA ceSTAvadantyAvayavivRttidravyatvavyApyajAtimattvaM antyAvayavimAtravRtticeSTAvadvRttijAtimattvaM vA tat / mAnuSatvacaitratvAdijAtimAdAya lakSaNasamanvayaH / na ca nRsiMhazarIre kathaM lakSaNasamanvayaH, tatra nRsiMhatvasyaikavyaktivRttitayA jAtitvAbhAvAt jalIyataijasazarIravRttitayA devatvasyApi jAtitvAbhAvAditi vAcyam, kalpabhedena nRsiMhazarIrasya nAnAtvena nRsiMhatvajAtyA lakSaNasamanvayAt / " muktAvalI : hastAdi zarIranA avayavo mATe te paNa zarIra ja kahevAya ane temanAmAM ceSTA paNa che eTale ceSTAzrayatva lakSaNa temanAmAM jAya paNa che. eTale lakSaNanI avyApti thatI nathI. prazna H nA, hastAdine kAMI zarIra nathI kahevAtuM, mATe hastAdimAM zarIranuM lakSaNa na javuM joIe. tethI ceSTAzrayatvam lakSaNa to temAM ativyApta thAya che. uttara : jo hastAdimAM zarIravyavahAra na thato hoya to to jarUra temAM za2I2lakSaNa na javuM joIe, paraMtu 'ceSTAzrayatva' lakSaNa to temAM jAya che mATe e ativyApti dUra karavA anyAvavitve mati ceSTAzravatvam zarIratvam karIzuM. have hastAdi e antyAvayavI nathI mATe emAM ativyApti nahi thAya. prazna : mUcchita zarIramAM ke suSuptikAlIna zarIramAM to ceSTA nathI, to tyAM lakSaNanI avyApti thaze ne ? nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (131) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara : tyAM ceSTA nathI e vAtamAM koI pramANa nathI. prazna : mRtadehamAM ceSTA nathI chatAM te zarIra to kahevAya ja che ne ? to ahIM lakSaNanI avyApti nizcita che. uttara : to ceSTAvavantyAvayanivRttivattAppanAtimattva zarIratvam lakSaNa karIzuM. ceSTAvaklR antyAvayavI jIvita caitrAdinuM zarIra, temAM rahelI dravyatvavyApyajAti mAnuSatvAdi, te vALuM mRta zarIra paNa banI gayuM, tethI avyApti Ave nahi. prazna : ceSTAvadattva-avayavI mAnuSa-zarIra pArthiva che mATe temAM dravyatvavyApyajAti jema mAnuSatvAdi maLe che tema pRthvItva paNa maLe che, te vALo ghaTa banI jatAM temAM ativyApti thaze. uttara : to ame A lakSaNamAM pariSkAra karIzuM. pRthvItva jAti to antyAvayavImAM rahe che tema kapAlAdi avayavamAM paNa rahe che, jyAre mAtra antyAvayavImAM to mAnuSatvAdi tathA ghaTatvAdi jAti rahe che. ane temAM ceSTAzraya evA kevaLa antyAvayavImAM to mAtra zarIratva ja rahe. eTale have ame kahIzuM ke anyAvavimAtravRtti=AvavRttinAtimattvam = zarIratvam / have ghaTatvane laIne ativyApti nahi Ave, kemake ghaTatva e ceSTAzrayavavRtti nathI. pRthvItvane laIne paNa ghaTAdimAM ativyApti nahi Ave, kemake pRthvItva e antyAvayavImAtravRtti nathI. (antyAvayavI sivAyanA kapAlAdimAM paNa te vRtti che). prazna : tame A je chello pariSkAra karyo temAM ya nRsiMha-zarIramAM avyApti thaze, kemake nRsiMhamAM nRsiMhatva e ekavyaktivRtti dharma hovAthI jAti banatI nathI to pachI 'antyAvayavimAtravRtticeSTAzrayavavRttijAtimattva' temAM zI rIte jaze ? uttara : nRsiMhamAM devatva jAti che, tene laIne avyApti nahi Ave. prazna : nA, devatva jAti nahi levAya, kemake devatvanuM jalatva-tejasTsa sAthe sAMkarya Ave che. te A rIte : nadIjalamAM devatva nathI, jalatva che; sUryAdi devomAM jalatva nathI, devatva che ane jalIya deva-zarIramAM jalatva-devatva be ya che. e ja rIte, suvarNamAM devatva nathI, tejasva che; jalIya devomAM devatva che, tejasTsa nathI ane taijasa deva-zarIramAM devatva-tejasva be ya che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (132) Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seas e ass = ====== ======= ======= == hotstood wood woodworcestersoustaxoxoxoxoxoxoxoxoxo.com 9979898333 Coolboscocostabosoodscodossostatstascostosastaustastatsustustustestwhetator Ama devatva dharma sAMkaryadoSa-duSTa hovAthI te paNa jAtirUpa nathI to pachI nRsiMhazarIramAM pariSkRta lakSaNanI avyApti thaze. uttara : nA, kalpabhedathI nRsiMha aneka che mATe nRsiMhatva anekavyaktivRttijAti | che. mATe tene laIne lakSaNano samanvaya thaI jAya che. muktAvalI : indriyamiti / ghrANendriyaM pArthivamityarthaH / pArthivatvaM kathamiti cet ? ittham, ghrANendriyaM pArthivaM rUpAdiSu madhye gandhasyaivAbhivyaJjakatvAt, | kuGkumagandhAbhivyaJjakagoghRtavat / na ca dRSTAnte svIyarUpAdivyaJjakatvAdasiddhiriti vAcyam, parakIyarUpAdyavyaJjakatvasya tadarthatvAt / na caivaM navazarAvagandhavyaJjakajale'naikAntikatvamiti vAcyam, tasya sakturasAbhivyaJjakatvAt / muktAvalI : (2) indriya : dhrANendriya pArthiva che. prazna : dhrANendriya pArthiva che temAM pramANa zuM che ? uttaraH ahIM anumAna pramANa che. te A pramANe : prAyiM pafthavaM patipu maLe vaivAmitrejhalavA magAvyovRtavat I dhrANendriya e rUpa, rasa, ga, sparzamAMthI gaMdhanI ja abhivyaMjaka che mATe te pArthiva che. je je rUpAdimAMthI gaMdhanA ja | abhivyaMjaka hoya te te pArthiva heya. jemake gAyanuM ghI. te jyAre kuMkumamAM nAMkhavAmAM Ave tyAre tarata kukamanI gaMdha abhivyakta thaI jAya che. Ama gAyanuM ghI kuMkumanA rUpAdimAMthI gaMdhanuM ja vyaMjaka hovAthI jema pArthiva che tema dhrANendriya paNa Amra vagerenA rUpAdimAMthI gaMdhanI ja vyaMjaka hovAthI te pArthiva che ema anumAnathI siddha thaI jAya che. praznaH dagaMtamAM tame je godhRta lIdhuM che te bhale kuMkumanA rUpAdimAMthI to gaMdhanuM | ja vyaMjaka che, paNa te govRta potAnA to rUpAdinuM paNa vyaMjaka che ja ne ? Ama pArijJAnAvana sati jJAnAnatva hetumAM satyaMtadala rUpa vizeSaNa daSTAMtamAM | asiddha thAya che. uttara : parIpatipu maLe narcavAyavyatvam hetu karIzuM. govRta bhale | | svIya rUpAdinuM vyaMjaka che, paNa parakIya kuMkumanA to rUpAdinuM avyaMjaka hoIne mAtra | gaMdhanuM ja vyaMjaka che. ddddddddddddddddddddddddddddddddddddotspot * qrrr Coo nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (133) : - 5 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoonesbost dostascosswords Concordebo prazna : jyAre navA ghaDAmAM pANI nAMkhavAmAM Ave che tyAre ghaTanI gaMdha ekadama vyakta thAya che. Ama jala paNa ghaTanA rUpAdimAMthI gaMdhano ja abhivyaMjaka banavAthI hetu vyabhicArI thAya che. uttara : nA, jala jema gaMdhano bhaMjaka che tema sakta(ATA)nA rasano paNa vyaMjaka che | che, mATe jalamAM gandhanuM ja vyaMjakatva nathI. tethI hetu vyabhicArI banato nathI. muktAvalI : yadvA parakIyeti na deyaM vAyUpanItasurabhibhAgasya dRSTAntatvasambhavAt / na ca ghrANendriyasannikarSasya gandhamAtrAbhivyaJjakatvAttatra vyabhicAra iti vAcyam, dravyatve satIti vizeSaNAt / muktAvalIH athavA to ema samajo ke kuMkumanuM abhivyaMjaka govRta svIya rUpAdinuM vyaMjaka hatuM mATe ja "parakIya' vizeSaNa mUkavuM paDyuM. ane Ama parakIya padanA nivezathI hetumAM gaurava AvyuM. eTale have ame daSTAnta ja badalI nAMkhIzuM ke je daSTAntamAM svIya rUpAdi-vyaMjakatA ja na maLe ane "parakIya' padanA nivezanI jarUra na rahe. have vAyu-pinIta surabhi-bhAgane daSTAMta banAvIzuM. te A rIte : vAyumAM kheMcAI AvelA sugaMdhanA kaNIyA dekhAtA nathI eTale svIya rUpAdinA vyaMjaka nathI, mAtra svIya gaMdhanA ja vyaMjaka bane che. parakIya paNa rUpAdinA te vyaMjaka | nathI ja. Ama A daSTAMtamAM patipu madhye sthircava vya vas maLI jAya che. dhrANendriya paNa sva-para rUpAdi madhye para-gaMdhanI ja vyaMjaka che mATe pArthiva che. prazna : jema dhrANendriya rUpAdinI madhyamAM gandhanI ja vyaMjaka che tema prANendriyano saMnikarSa paNa rUpaviSa maLe anyacaiva vyaMjaka che. to dhrANendriyanA sannikarSamAM paNa hetu cAlyo jaze ane tyAM pArthivatva rUpa sAdhya nahi jAya, kemake saMnikarSa to ghANasaMyukta samavAya che. (ghANasaMyukta AgrAdi, temAM rahela gaMdha sAthe samavAyasaMbaMdha thayo.) A samavAya to chaThTho padArtha che. uttara : barobara che. A vyabhicAra doSa nivAravA vya ti rUpatipu maLe ciraiva vyatva karIzuM. dhrANendriyamAM patipu madhye ciraiva vyaktitvama che, ane te dravya paNa che. dhrANendriya saMnikarSa dravya nathI paNa samavAya padArtha che. muktAvalI : viSayamAha - viSaya iti / upabhogasAdhanaM viSayaH / sarvameva hi xkOkMkkkMkkkkkOxxxkOkMk...kMkOkkkkkxkzZks dadadadadAdA dAdA dAdI dAdA dara che. *** 9 nyAyasiddhamattAvalI bhAga-10 (134) F*** dara ** Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kustasostud w w w. cocostawcostawstwowbostosastodos todos estosteroscosto castetoscos | kAryajAtamadRSTAdhInam / yatkAryaM yadadRSTAdhInaM tattadupabhogaM sAkSAt paramparayA |vA janayatyeva na hi bIjaprayojanAbhyAM vinA kasyacidutpattirasti, tena | vyaNukAdi brahmANDAntaM sarvameva viSayo bhavati / zarIrendriyayorviSayatve'pi | prakArAntareNopanyAsaH ziSyabuddhivaizadyArthaH // - muktAvalI : (3) viSaya : upabhoganuM sAdhana viSaya kahevAya, arthAt sukhano ke duHkhano sAkSAtkAra karavo te upabhoga kahevAya. ane te sukhaduHkhAnubhavamAM sAkSAt ke paraMparA hetu (prayojaka) bananArA badhA padArtha viSaya kahevAya. have muktAvalIkAra kArya ane adaSTano kArya-kAraNabhAva batAvIne viSayanuM upapAdana kare che. jagatanA tamAma kAryo adRSTathI janya (AdhIna) che. je kArya je vyaktinA adRSTathI | utpanna thAya te kArya (viSaya) te vyaktinA upabhogamAM Ave, arthAt sAkSAt ke paraMparayA te kArya te vyaktinA upabhoganuM sAdhana (viSaya) bane ja. koIpaNa kAryanI utpatti bIja (kAraNa) ane prayojana (sukhAdi phaLa) vinA thaI zakatI ja nathI. eTale dravyaNukathI mAMDIne brahmAMDa sudhInA tamAma kAryo te te vyaktinA te te adaSTarUpa kAraNane lIdhe tathA te te vyaktinA sukhAdi phaLane lIdhe ja utpanna thAya che tema mAnavuM joIe. Ama vyaNukAdi badhA ya kAryo te te vyaktinA upabhoganuM | sAdhana-viSaya bane che. prazna: tame zarIra, indriya ane viSaya ema traNa prakAranI pRthvI kema batAvI? zarIra | ane Indriya paNa eka prakAranA viSaya ja che, to viSayamAM ja teno samAveza na karI levAya? uttara : hA, chatAM ziSyamativaizadyArthe traNa prakAranI pRthvI kahI che. ba nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (135) EYES Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hossessostato costas kArikAvalI : varNaH zuklo rasasparzI jale madhurazItalau / snehastatra dravatvaM tu sAMsiddhikamudAhRtam // 39 // | muktAvalI : jalaM nirUpayati - varNaH zukla iti / snehasamavAyikAraNatAvacchedakatayA jalatvajAtiH siddhyati / yadyapi snehatvaM nityAnityavRttitayA na kAryatAvacchedakaM tathApi janyasnehatvaM tathA bodhyam / atha paramANau jalatvaM na syAttatra janyasnehAbhAvAt tasya ca nityasya svarUpayogyatve phalAvazyambhAvaniyamAditi cet ? na, janyasnehajanakatAvacchedakatayA janyajalatvajAteH | siddhau, tadavacchinnajanakatAvacchedakatayA jalatvajAtisiddheH / muktAvalI : jalatva-jAti siddhiH snehasamavAyikAraNatAvacchedakatayA jalatvanI jAti tarIke siddhi thAya. sneha 1 samAyikAraNa tAdAsya snehakArya saMbaMdha InirUpita samavAdhikAraNatA nehatva kAryava samavAyasambandhAvacchinnasnehatvAvacchinnakAryatAnirUpitA tAdAtmyasambandhAvacchinnA | samavAyikAraNatA kiJciddharmAvacchinnA kAraNatAtvAt / ityAdi..sa ca dharmaH jltvm| prazna : snehatvAvacchinna kAryatA tyAre ja bane ke jyAM snehatva hoya tyAM kAryatA hoya. paNa AvuM to banatuM nathI, kemake nehatva to nityasnehamAM paNa rahe che, paraMtu | tyAM kAryatA to nathI. uttara : tamArI vAta barobara che. mATe ame snehasAmAnyanI samAyikAraNatA na letAM janyasnehanI samavAyikAraNatA kizciddharmAvacchinnA kahIzuM. prazna : are, Ama karazo to janyajalamAM ja janyajalatva siddha thaze, jalIya | paramANumAM jalatva siddha nahi thAya, kemake tyAM to janyasneha ja nathI. viESS cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (136) EEEEEE Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ habetiscos www.costoscouscouscoustwows.custowodowawcascostosowroosto.com samavAyikAraNe tAdAbhya janyasneha saMbaMdha samAyikAraNatA janyasmahatva kAryava uttara : jema araNyastha daMDa ghaTarUpI phalano utpAdaka na hovA chatAM te daMDamAM ghaTakAraNatAvacchedakarUpa daMDatva manAya che tema prastutamAM paNa jalIya paramANumAM sneha utpanna thato na hovA chatAM janyasnehakAraNatAvacchedaka jalatva kema siddha na thAya? arthAta ghaTanI svarUpayogyatA jema araNyastha daMDamAM che tema janyasnehanI svarUpayogyatA rUpa kAraNatA jalIya paramANamAM che, teno avacchedaka jalatva banI jAya. Ama jalIya paramANumAM paNa jalatva siddha thaI jAya. prazna : nahi, A vAta to barobara nathI. araNyastha daMDa to anitya che, eTale tenAmAM ghaTotpattinI svarUpayogyatA hovA chatAM te daMDathI game tyAre ghaTa thavo ja | joIe" ema na kahevAya, kemake te daMDa kvacita nAza paNa pAmI jAya to zI rIte | ghaTotpatti kare? paNa jo jalIya paramANumAM janyasnehasvarUpayogyatA hoya to te jalIya paramANumAM game tyAre paNa sneha utpanna thavo ja joIe. jalIya paramANu to daMDanI jema kyAreya paNa nAza pAmavAno nathI ane tenAmAM snehotpattinI svarUpayogyatA che to game tyAre paNa avazya neharUpa kArya utpanna karavuM ja paDaze, paNa AvuM to banatuM nathI. mATe janyanehanI svarUpa yogyatA jalIya paramANumAM na manAya. ane tethI janyasnehanI samAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke janyajalamAM jalatva siddha thAya paNa nityajalamAM jalatvanI siddhi nahi thAya. uttara : be anumAna karavA dvArA ame janyAjanya ubhaya jalamAM jalatva siddha karI| | daIzuM. te A pramANe : paheluM anumAnaH jayAM samavAyena janyasneha kArya che tyAM tAdAspena janyajala kAraNa | che. eTale : samavAyasambandhAvacchinnA janyasnehatvAvacchinnA yA kAryatA tannirUpitA tAdAtmya-| sambandhAvacchinnA samavAyikAraNatA kiJciddharmAvacchinnA kAraNatAtvAt / sa ca dharmaH janyajalatvam / CYT nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (130 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janajAjisess. Chci w ostossascostosos escascostosos estos costos dos casoscocco janyajala samavAdhikAraNa janyasneha tAdAbhya saMbaMdha kAryatva samavAdhikAraNatA smahatva A rIte janyajalamAM janyasnehanI kAraNatAnA avacchedaka tarIke janyajalatvanI | siddhi thaI. bIjuM anumAna : have nityakalamAM jalatva siddha karIe. evo niyama che ke jayAM samavAyena janyajala hoya tyAM tAdAspena jala hoya. samavAyena caturaNuka jala prati tAdAspena caNaka ja kAraNa che. (caNaka jalamAMthI caturaNuka jala utpanna thAya.) e ja rIte samavAyena jayAM caNaka jala utpanna thAya che tyAM tAdAspena duvyaNuka ja kAraNa che. ane e ja rIte jyAM samavAyena dravyaNuka jala utpanna thAya che tyAM tAdAspena paramANu ja kAraNa che. Ama thatAM dravyaNuka jalanI | che, kAraNatAno avacchedaka paramANujalaniSTha jalatva siddha thaI gayuM. ___ samavAyasambandhAvacchinnajanyasnehatvAvacchinnakAryatAnirUpitatAdAtmyasambandhA| vacchinnA samavAyikAraNatA kiJciddharmAvacchinnA kAraNatAtvAt / sa ca dharmaH jalatvam / A be anumAnathI janyAjanya ubhaya jalamAM jalatva jAti siddha thaI. muktAvalI : zuklarUpameva jalasyeti darzayitumuktaM varNaH zukla iti, na tu zuklarUpavattvaM lakSaNam / athavA naimittikadravatvavadavRttirUpavavRttidravyatvasAkSAdvyApyajAtimattvam, abhAsvarazukletararUpAsamAnAdhikaraNa| rUpavavRttidravyatvasAkSAdvyApyajAtimattvaM vA tadarthaH / tena sphaTikAdau nAtivyAptiH / muktAvalI : (1) jalanuM rUpa : jalano varNa zukla che. A uparathI vanarUpavattama | evuM lakSaNa na thAya, kemake tema karatAM te lakSaNa pRthyAdimAM ativyApta thaI jAya, kemake, YYYY nyAyasiddhAntamaktAvalI bhAga-10 (138) EYYYYYY Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * X X X X X X * *********** pRthyAdimAM paNa zukla rUpa to che ja. athavA 'zuklarUpavattva'ne jalanuM lakSaNa karavuM hoya to pRthyAdimAM tenI ativyApti na thAya te mATe te lakSaNano Avo pariSkAra karavo joIe : 'naimittidvavatvavavRttirUpavavRttivyavasAkSAttvAvyanatimattvam / ' pRthyAdi traNeya rUpavad che. temAM pRthvI ane tejanuM naimittikadravatva che. naimittika dravatvavamAM na rahenArI jAti kahI eTale pRthvItva ane tejasva jAti na levAya. jalanuM to sAMsiddhika dravatva che. eTale naimittika dravatvavamAM avRtti ane rUpavamAM vRtti evI dravyatvasAkSAtvyApyajAti jalatva ja bane, te vALA badhA jala bane. have A pariSkRta lakSaNanI pRthyAdimAM ativyApti nahi thAya. prazna : 'zuvasta pavattva khatnatvam' no A te kevo pariSkAra ke jemAM zuklanuM nAma paNa na Ave ane naimittikadravatva jevI aprastuta vastu umerAI jAya ? A to anupasthita naimittikadravatvane upasthita karavAthI upasthitikRta gaurava doSa che. uttara : sArUM, to have ame bIjo pariSkAra laIzuM : 'samAsvarazuvannetarUpAsamAnAdhiArArUpavavRttidravyavasAkSAvyAdhyanatimattvam / ' rUpavavRtti pRthvItvAdi traNa jAti che, paNa temAM abhAsvarazukleta2rUpa-asamAnAdhikaraNa jAti to jalatva ja che, kemake pRthvItva to abhAsvarazuklathI itara je nIlapItAdi rUpo, tat samAnAdhikaraNa jAti che. ane tejattva jAti paNa abhAsvarazukletara evuM je bhAsvarazukla, tatsamAnAdhikaraNa jAti che. jalamAM to abhAsvarazukla rUpa ja che, eTale abhAsvarazuklata2 nIla-pItAdi ke bhAsvarazuklAdi rUpanI te samAnAdhikaraNa jAti nathI ja. A pariSkAramAM upasthita evA 'zukla' padano niveza paNa che. jo mAtra rUpavavRttidravyatvasAkSAvyApya jAti kaheta to sphaTika vagere rUpa pRthvImAM ativyApti thAta. have te ativyApti nahi thAya. muktAvalI : rasasparzAviti / jalasya madhura eva rasaH, zIta eva sparzaH / tiktarasavadavRttimadhuravavRttidravyatvasAkSAdvyApyajAtimattvaM tadarthaH / tena zarkarAdau nAtivyAptiH / zItetarasparzavadavRttisparza vavRttidravyatvasAkSAdvyApyajAtimattvaM tadarthaH / muktAvalI : (2) (3) jalanA rasa-sparza : jalano rasa madhura ja che. jalano sparza zIta ja che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (139) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna : madhurasavattva khatnatvam lakSaNanI zarkarAdi pRthvImAM ativyApti thaze, kemake zarkarA paNa madhura rasavALI che. uttara : nA, 'tisavavavRttimAlavavRttidravyavasAkSAtvyApya'timattvam khattatvam' ema lakSaNano pariSkAra karIzuM, eTale have te ativyApti doSa Avaze nahi. madhura rasa pRthvI ane jala bemAM che, eTale madhuravavRtti jAti pRthvItva-jalatva be bane, paNa temAM tiktarasavadavRtti to jalatva jAti ja bane, kemake pRthvItva jAti to tiktarasavad pRthvImAM vRtti jAti che. eTale tiktarasavamAM na rahenArI ane madhuravamAM rahenArI dravyatvasAkSAtmASyajAti to jalatva ja bane. te vALA badhA jala bane ane zarkarAdi na bane mATe ativyApti nahi thAya. prazna : jalano zIta sparza kahIne tame zItasparzavattvam evuM jalanuM lakSaNa karyuM, paNa utpattikAlIna jala sparzAdi guNazUnya hovAthI A lakSaNa te utpattikAlIna jalamAM avyApta thaze. uttara : to have ame 'zItasparzavattva'no pariSkAra karIzuM : 'zItetasparzavavRttisparzavavRttivvyavasAkSAttvAvyanatimattvam' pRthyAdi cAra sparzavad che mATe sparzavavRtti jAti pRthvItvAdi cAra bane. paNa temAM zItetara sparza eTale anuSkAzIta, uSNa vagere je sparza, te vALA pRthvI, teja ane vAyu che. (pRthvI-vAyuno anuSNAzIta ane tejano uSNa sparza che.) eTale zItetarasparzavavRtti to pRthvItvAdi cAramAMthI jalatva jAti ja bane. te vALuM utpattikAlIna jala paNa che ja mATe temAM avyApti nahi Ave. muktAvalI : nanu zuklarUpameveti kutaH, kAlindIjalAdau nIlimopalabdheriti cet ? na, nIlajanakatAvacchedikAyAH pRthivItvajAterabhAvAjjale nIlarUpAsambhavAt / kAlindIjale nIlatvapratItistvAzrayaupAdhikI, ata eva viyati vikSepe dhavalimopalabdhiH / muktAvalI : prazna : jalanuM rUpa zukla ja hoya e vAtamAM koI pramANa nathI. yamunAnuM ke navA megha vagerenuM jala kALuM pratyakSasiddha che. uttara : samavAyena nIlakArya prati tAdAtmyana pRthvI ja kAraNa che, arthAt nIlanI nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1) (140) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **** kAraNatAno avacchedaka pRthvItva jAti ja che. te jalamAM to che ja nahi. jyAM pRthvItva jAti hoya te pRthvImAM ja nIlarUpa hoya. jalamAM nIlajanakatAvacchedaka pRthvItva jAti nathI mATe tyAM nIlarUpa paNa nathI ja. prazna : to pachI yamunAdinA jalamAM nIlarUpa pratIta thAya che tenuM zuM ? uttara : yamunAdinA jalamAM je nIce nIla pRthvI che tenI pratIti jalamAM thAya che, arthAt jalano je zyAma pRthvI Azraya banela che te zyAma pRthvIrUpa upAdhine kAraNe jalamAM nIlavattAnI pratIti thAya che. (jema sphaTikamAM japAkusumarUpa upAdhithI raktavarNanI aupAdhikI pratIti thAya che tema.) prazna : A hakIkatamAM pramANa zuM che ? uttara : pramANa e ja ke te ja yamunA-jalane AkAzamAM addhara uchALavAmAM Ave to te zukla dekhAya che, kemake te vakhate zyAma pRthvIrUpa Azrayano saMbaMdha raheto nathI. muktAvalI : atha jale mAdhurye kiM mAnam ? na hi pratyakSeNa ko'pi rasastatrAnubhUyate / na ca nArikelajalAdau mAdhuryamupalabhyata eveti vAcyam, tasyAzrayaupAdhikatvAt / anyathA jambIrarasAdAvAmlAdirasopalabdherAmlAdimattvamapi syAditi cet ? muktAvalI : prazna : jalamAM mAdhurya che temAM zuM pramANa che ? kemake pratyakSathI to jalamAM koIpaNa rasanI pratIti thatI ja nathI. uttara : nALiyeranA jalamAM pratyakSathI ja mAdhurya upalabdha thAya che. prazna : nA, e kAMI jalanuM mAdhurya nathI kintu e jalanA AzrayabhUta nALiyera phaLarUpa pRthvInuM mAdhurya jalamAM pratIta thAya che. ane jo Ama chatAM e mAdhurya jalanuM ja kahevuM hoya to 'jalano madhura ja rasa che' ema nahi kahevAya, kemake pachI to lIMbunA pANImAM khaTAza hovAthI jalano Ambarasa paNa kahevo paDaze. paraMtu te Amlarasa paNa lIMbu rUpa AzrayAtmaka upAdhithI che. vastutaH te khaTAza jalanI nathI ane nALiyeranA jalamAM mAdhurya paNa jalanuM potAnuM nathI. to pachI jalano madhura rasa che temAM pramANa zuM che ? muktAvalI : na, haritakyAdibhakSaNasya jalarasavyaJjakatvAt / na ca nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 ) (141) Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FFFFFFFFFFFFFFFFFyaFFFFFFFFFFF, hustustest w a xwwwsawscoso escudessoascados casoscowowowosco Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai harItakyAmeva jaloSmasaMyogAdrasAntarotpattiriti vAcyam, kalpanAgauravAt / | pRthivItvasyAmlAdijanakatAvacchedakatvAcca jale nAmlAdikam / jambIra| rasAdau tvAzrayaupAdhikI tathA pratItiH / evaM janyazItasparzajanakatAvacchedakaM janyajalatvaM tadavacchinnajanakatAvacchedakaM jalatvaM bodhyam / muktAvalI : uttara : haraDe khAdhA pachI jo pANI pIvAmAM Ave to te pANImAM mAdhuryanI pratIti thAya che. A mAdhuryane haraDe abhivyakta kare che. vaLI haraDe to tUrI che, eTale haraDenuM mAdhurya pANImAM AvyuM tema to kahevAze nahi. prazna : A vAta to barAbara nathI. paraMtu haraDe khAdhA pachI pANI ane moDhAnI uSmA be no saMyoga thavAthI haraDemAM ja navo madhura rasa utpanna thAya che. eTale pANImAM | to madhura rasanI siddhi thatI ja nathI. naiyAyika : nahi, A kalpanA to gauravagrasta che. e karatAM jalamAM ja madhura rasa mAnI levAmAM lAghava che. prazna : to pachI jalamAM lIMbuno Aspharasa paNa kema na manAya ? naiyAyika : Aspharasano janaka pRthvI che, arthAt AmyajanakatAvacchedaka pRthvItva che. jyAM pRthvItva hoya tyAM ja Aspharasa hoya. lIMbumAM pRthvItva che to tyAM Aspharasa paNa che ja. jalamAM AmyajanakatAvacchedaka pRthvItva nathI mATe jalamAM Aspharasa paNa nathI. lIMbunA jalamAM je khaTAza che te tenA AzrayarUpa upAdhithI jaNAya che, arthAta jalanI potAnI te khaTAza nathI. jema ja sneha samAyikAraNatAvacchedakatayA ja jalatvanI ane janyajalatnAvacchinna janyajalanI samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke jalatvanI siddhi pUrve karI hatI tema ahIM paNa janyazItasparzanI samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke janyajalatvanI ane janyajalatnAvacchinna janyajalanI samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke jalatvanI siddhi jANavI. muktAvalI : ghRSTacandanAdau tu shaityoplbdhishcndnaantrvtishiittrslilsyaiv| tejaHsaMyogAjjale uSNapratItiraupAdhikI sphuTaiva, tatra pAkAsambhavAt / snehastatreti / ghRtAdAvapi tadantarvartijalasyaiva snehaH, jalasya snehasamavAyi . hakI nyAsiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (14) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chebachecosoccoastchedastadshestexcessostattausstakadowsockscadostasco kAraNatvAt / tena jala eva sneha iti mantavyam / muktAvalI : prazna : ghaseluM caMdana pRthvI che, temAM zItasparza kyAMthI Avyo ? pRthvIno to anuSmAzIta sparza che ne ? uttara : e caMdanamAM je jalIyAMza che teno ja e zItasparza che. e ja rIte ukaLelA pANImAM uSNatA lAge che te paNa tejanA saMyogathI jaNAya che, arthAt e uSNatA jalanI | potAnI nathI paNa teja-saMyogane lIdhe aupAlikI che. jalamAM pAka saMbhavI zakato nathI.] | tejaHsaMyogasattve jale uSNatvam tejaHsaMyogAbhAve jale uSNatAbhAvaH / (4) jalamAM sneha : sneha jalamAM ja hoya che. prazna : to pachI pRthvI svarUpa ghImAM sneha dekhAya che tenuM zuM? uttara : ghImAM je jalIyAMza che teno sneha ghImAM pratIta thAya che, kemake snehanuM | | samavAyikAraNa to jala ja che. | muktAvalI : dravatvamiti / sAMsiddhikadravatvatvaM jAtivizeSaH pratyakSasiddhaH / | tadavacchinnajanakatAvacchedakamapi tadeveti bhAvaH / tailAdAvapi jalasyaiva | dravatvaM, snehaprakarSeNa ca dahanAnukUlyamiti vakSyati // muktAvalI : (5) jalamAM sAMsiddhika dravatva: jalamAM sAMsiddhika = svAbhAvika dravatva | guNa che. emAM rahenAra dravartItva dharma jAti che je pratyakSasiddha che. dravattAvacchinnadravatvanuM janaka jala che mATe dravartItvAvacchinna dravatvanI janakatA jalamAM che, mATe | tatvavAvacchinnadravatva janakatAvacchedaka jalatva che. telamAM je dravatva che te temAM rahelA | | jalIyAMzanuM ja che. praznaH telamAM jo jalIyAMza hoya to pachI telamAMthI je bhaDako thAya che te zI rIte thayo ? kemake jalIyAMza to bhaDakAno-dahanano pratibaMdhaka che ne ? uttara : prakRsnehaviziSTa jala dahanano pratibaMdhaka nathI kintu dahanano janaka che. | | A vAta 157mI kArikAnA vyAkhyAnamAM kahevAmAM Avaze. TUMkamAM eTaluM ja samajavAnuM ke telamAM je sneha upalabdha thAya che te temAMnA | | jalIyAMzano ja sneha che. jyAM sudhI pramANasara jalIyAMza hoya tyAM sudhI bhaDako na thAya. | paNa jo te ukaLelA telamAM pANInuM eka TIpuM vadhu nAMkhavAmAM Ave to te TIpAno sneha Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai couscouchewscasos cochococcoscoot 66 6 nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (14. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * istisistes cestorstaxtaxtorstoesos testatarsustatutarsastushootoutstarstructor forses to th Musbahvawbakrohibraramarwarhwarashwariwsadhvacawwamicxviobworkwobahasawarsawarihatibahubahvan telanA snehamAM vadhatAM te prakRSTa sneha tarata ja dahanane anukULa bane, arthAt bhaDako kare. kArikAvalI : nityatAdi prathamavatkintu dehamayonijam / indriyaM rasanaM sindhuhimAdiviSayo mataH // 40 // muktAvalI : prathamavaditi / pRthivyA ivetyarthaH / tathAhi-jalaM dvividhaM nityamanityaM ca, paramANurUpaM nityaM, DhyaNukAdikaM sarvamanityamavayavasamavetaM ca / anityamapi trividhaM zarIrendriyaviSayabhedAt / pRthivIto yo vizeSastamAha - kintviti / dehamayonijam, ayonijamevetyarthaH / jalIyaM zarIram vasaNaloke prasiddham / indriyamiti / jalIyamityarthaH / tathAhi-rasanaM | jalIyaM gandhAdyavyaJjakatve sati rasavyaJjakatvAt sakturasAbhivyaJjakodakavat / rasanendriyasannikarSe vyabhicAravAraNAya dravyatvaM deyam / viSayaM darzayati| sindhuhimAdiriti / sindhuH smudrH| himaM tuSAraH / AdipadAtsaritkAsArakarakAdiH sarvo'pi grAhyaH / Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai 1.nitya (52mA 35) 1. zarIra 48 bhanitya 4 ---------- 2.ndriya 2. anitya 3.viSaya (6vyaY35) A aMgenuM nirUpaNa pRthvIvat samajavuM. vizeSa A pramANe : zarIra : jalIya deha mAtra ayonija che. jalIya deha varUNa lokamAM hoya. dhandriya : rasanaM jalIyaM, gandhAdyavyaJjakatve sati rasavyaJjakatvAt, sakturasAbhivyaJjakodakavat / DI 59 // pUrvavat 2sanendriya saMnibhA vyabhiyA2 nivaa2| 'davyatve sati' vizeSa . (davyatve sati gandhAdyavyaJjakatve sati rasavyaJjakatvAt / ) nyAyasiddhAntabhutAvalI nAma-1. (144) megapugingonyms Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hebohatocostos estos dos costosowawcbwsexococcusados estudos corto dIda4 gadagadIza viSaya : samudra, hima, nadI, taLAva, karA vagere jaLanA viSaya jaLasvarUpa che. muktAvalI : na ca himakarakayoH kaThinatvAt pArthivatvamiti vAcyam, USmaNA vilInasya tasya jalatvasya pratyakSasiddhatvAt / yadavyaM yadravyadhvaMsajanyamiti vyApterjalopAdAnopAdeyatvasiddheH / adRSTavizeSeNa davatvapratirodhAt, karakAdInAM kAThinyapratyayasya bhrAntitvAt // muktAvalI : prazna : hima ane karAmAM to kaThinatva che ane kaThinatva dharma to ne pRthvIno che, to pachI hima, karAne jalIya kema kahevAya ? uttara : hima, karAne agnisaMyoga ApavAmAM Ave to te ogaLI jaIne pANI banI jAya che, arthAt hima, karAno dhvaMsa thaIne hima, karAnA upAdAna rUpa paramANunuM pANI thAya che, mATe yadravya vyaasagacaM tat tadupAinopAyam e niyamathI | jala-paramANunA upAdAnavALA hima, karA jalIya ja siddha thAya. prazna : jo hima, karA jalasvarUpa hoya to temAM dravatva kema nathI ? uttara : jIvonA adRSTa vizeSane lIdhe temAM dravatva AvRta thaI gayuM che. je jIvo te himAdine bhogave temanA adekhane kAraNe te himAdinuM dravatva AvRta thaI jAya che. | (naSTa thatuM nathI.) prazna : game tema ho, paNa hima, karAmAM kaThinatvanI pratIti thAya che mATe to tene | pArthiva ja mAnavA joIe. uttara : nA, hima, karAmAM vastutaH kAThinya che ja nahi. ApaNane tenAmAM kAThinyano bhrama thAya che. cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (145) EEEEEEEE Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FFFFFFFFFM hettotuotteetotas a **FFFFFER Ecoschatachochwedbacbocwsbasbo 8 . kArikAvalI : uSNaH sparzastejasastu syAdrUpaM zuklabhAsvaram / naimittikaM dravatvaM tu nityatAdi ca pUrvavat // 41 // muktAvalI : tejo nirUpayati - uSNa iti / uSNatvaM sparzaniSTho jAtivizeSaH pratyakSasiddhaH / itthaM ca janyoSNasparzasamavAyikAraNatAvacchedakaM | tejastvaM jAtivizeSaH / tasya paramANuvRttitvaM tu jalatvasyevAnusandheyam / na coSNasparzavattvaM candrakiraNAdAvavyAptamiti vAcyam, tatrApyuSNatvasya sattvAt, kintu tadantaHpAtijalasparzenAbhibhavAdagrahaH / evaM ratnakiraNAdau | pArthivasparzenAbhibhavAt cakSurAdau cAnudbhUtatvAdagrahaH / muktAvalI : tejano sparza uSNa che, rUpa bhAsvarazukla che, dravatva naimittika che ane nityAdi pUrvavat samajI levuM. uSNa sparzamAM uSNatva jAti rahelI che je pratyakSathI ja siddha pUrvavat - janyoSNasparzasamavAyikAraNatAvacchedakatayA janyatejastvasiddhiH sane janyatejastvAvacchinnajanyatejaHsamavAyikAraNatAvacchedakatayA tejastvasiddhiH (nitya tejasa paramANumAM) karI levI. prazna : candrakiraNa taijasa che ane temAM uSNasparzavattva to avyApta thAya che ? uttara : nahi, candrakaraNamAM paNa uSNatva to che ja, paNa candrakiraNanA jalIyAMzathI teno abhibhava thaI javAthI teno uSNa sparza lAgato nathI. e ja rIte ratnakiraNomAM pArthiva sparzathI uSNa sparzano abhibhava thAya che. ane cakSuno uSNa sparza to anubhUta che mATe tenI uSNatA jaNAtI nathI. muktAvalI : rUpamityAdi / vaizvAnare marakatakiraNAdau ca pArthivarUpeNAbhibhavAt zuklarUpAgrahaH / atha tadrUpAgrahe dharmiNo'pi cAkSuSatvaM na syAditi cet ? na, anyadIyarUpeNA'pi dharmiNo grahasambhavAt zaGkhasyeva pittpiitimnaa| vahnastu zuklarUpaM nAbhibhUtaM kintu tadIyaM zuklatvamabhibhUtamityanye / muktAvalI prazna tejanuM bhAsvarazukla rUpa kahyuM paNa agnimAM to bhAsvarazukla HTTTTTTTY nyAyasiddhAntamutAlI nAga-1. (141) * skiki Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Checostoshachostas costoboosboschodostatos hechos costosoccorsosastoon nathI kintu pIta rUpa che. ane marakatamaNinA kiraNo svarUpa tejamAM to lAla rUpa che ne ? uttara : agni tathA marakatamaNimAM je pArthivAMza che tenA ja pILA ke lAla rUpathI bhAsvarazukla rUpa abhibhUta thaI jAya che, mATe tyAM bhAsvarazukla rUpanuM grahaNa (darzana) thatuM nathI. prazna : jo agni AdinA bhAsvarazukla rUpanuM grahaNa na thAya to rUpanA | grahaNa vinA agni AdinuM jJAna zI rIte thAya ? kemake rUpa vinA rUpanuM jJAna saMbhavita nathI. uttara : anyanA rUpathI paNa vastunuM jJAna thaI zake che. bhale agni AdinA bhAsvarazukla rUpanuM jJAna thatuM nathI, paNa temAM rahelA pArthivAMzanA pIta-raktAdi rUpanuM jJAna to thAya che ne ? e rUpa dvArA agni AdinuM rUpI tarIke jJAna thaI | jaze. jema zaMkhanA zveta rUpano pittadoSa (kamaLA)vALAne graha thato nathI, chatAM | pittanI pILAzamAMthI zaMkharUpI dharmI dekhAya ja che. ahIM keTalAka ema kahe che ke pArthivAMzathI vahine zukla rUpa abhibhUta thayuM nathI e paNa zuklatva abhibhUta thayuM che. | muktAvalI : naimittikamiti / suvarNAdirUpe tejasi tatsattvAt / na ca | | naimittikadravatvaM lakSaNaM dahanAdAvavyAptaM ghRtAdAvativyAptaM ceti vAcyam, | pRthivyavRttinaimittikadavatvavavRttidravyatvasAkSAdvyApyajAtimattvasya | | vivakSitatvAt / pUrvavaditi / jalasyevetyarthaH / tathAhi-tad dvividhaM- | | nityamanityaM ca / nityaM paramANurUpam tadanyadanityamavayavi ca / tacca vidhA| zarIrendriyaviSayabhedAt / zarIramayonijameva / tacca sUryalokAdau prasiddham // muktAvalI : suvarNAdi tejamAM naimittika dravatva dekhAya che mATe taijasanuM dravatva naimittika gaNAya. praznaH "naimittivavatvavattva tenaa lakSaNa karo to te agnimAM avyApta thaze | temaja ghI vagere padArthamAM ativyApta paNa thaze. uttara : pRthyavRttinaimittika vavavavRtti vyavasAkSAvyAkhyAtimattvam' evo qqqqqswvuM nyAyasiddhAmuktAvalI bhAga-10 (14 Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hewtattwochschwcosassossessowowowows. com | pariSkAra karIzuM. naimittikadravatvavavRtti jAti pRthvItva-tejasva be ja che. temAM pRthvI-avRtti jAti to tejasva ja che. te vALo agni che ane ghI Adi nathI. mATe lakSaNanA pariSkArathI have avyApti-ativyApti be ya doSa TaLI jAya che. nityAdi pUrvavat samajI levuM. be 1.nitya (paramANu rU5) * 1. zarIra teja ) nitarI --- 2. indriya 3. viSaya - 2. anitya (vyaNukAdi rU5) zarIraH zarIramayoninameva sUryatnoti prasiddham ! kArikAvalI : indriyaM nayanaM, vahnisvarNAdiviSayo mataH / muktAvalI : atra yo vizeSastamAha - indriyamiti / nanu cakSuSastaijasatve kiM mAnamiti cet ? cakSustai jasaM parakIyasparzAdyavyaJjakatve sati parakIyarUpavyaJjakatvAt pradIpavat, pradIpasya svIyasparzavyaJjakatvAdatra dRSTAnte'vyAptivAraNAya prathamaM parakIyeti / ghaTAdeH svIyarUpavyaJjakatvAdvyabhicAravAraNAya dvitIyaM parakIyeti / athavA prabhAyA dRSTAntatvasambhavAdAcaM parakIyeti na deyam, cakSuHsannikarSe vyabhicAravAraNAya dravyatvaM deyam / / muktAvalI : ahIM je vizeSa che te kahe che. indriya : cakSurindriya taijasa che e mATe A anumAna pramANe che : cakSuH taijasaM parakIyasparzAdyavyaJjakatve sati parakIyarUpavyaJjakatvAt pradIpavat / A lakSaNamAM jo prathama parakIya' pada na kahIe to daSTAMtamAM ja avyApti Ave, | kemake pradIpa to svIya spardhAdino bhaMjaka che eTale padavyatve sati aMza temAM jAya nahi. have parIyasparzAvyatve sati kahyuM eTale A aMza pradIpamAM jAya, "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai wwwqqqq nyAyasiddhAntayktAvala bhAga-10 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kemake pradIpa svIya sparzodivyaMjaka hovA chatAM parakIya sparzadino to abhaMjaka ja che. te mAtra parakIya rUpano ja vyaMjaka che. dvitIya 'parakIya' pada na kahe to, arthAt parIyasparzAdyavyAtve ti rUpAddivyajJAt eTaluM ja kahe to A hetu dhaTAdimAM cAlI jAya jyAM sAdhya taijasatva nathI. ghaTAdi paNa '52kIya' sparzodinA abhaMjaka hoIne svIya rUpAdinA vyaMjaka to che ja. have parakIya padanA nivezathI A hetu dhaTAdimAM nahi jAya, kemake ghaTAdi parakIya rUpanA vyaMjaka nathI. athavA to lAghava karavA mATe Agha parakIya pada dUra karI zakAya, paNa te vakhate prabhAne dRSTAMta rUpe levI joIe. prabhA e svIya sparzAdinI paNa vyaMjaka nathI eTale Adya parakIya pada na hoya to paNa cAle. prabhA jema sparzAdi-abhaMjaka hoIne 52kIyarUpabhaMjaka che mATe te taijasa che tema cakSu paNa taijasa che, kemake te paNa sparzAdiabhaMjaka hoIne parakIyarUpabhaMjaka che. cakSu-sannikarSamAM paNa hetu cAlI na jAya te mATe lakSaNanA hetu-aMzamAM 'dravyatve smRti' vizeSaNa lagADI devuM. " muktAvalI : viSayaM darzayati vahnIti / nanu suvarNasya taijasatve kiM mAnamiti cet ? na, suvarNaM taijasaM asati pratibandhake'tyantAnalasaMyoge'pyanucchidyamAnajanyadravatvAt, yannaivaM tannaivaM yathA pRthivIti / na cedamaprayojakaM, pRthivIdravatvasya janyajaladravatvasya cAtyantAgnisaMyoganAzyatvAt / nanu pItimagurutvAzrayasya pArthivabhAgasyApi tadAnIM drutatvAttena vyabhicAra iti cet ? na, jalamadhyasthamaSIkSodavattasyAdbhutatvAt / muktAvalI : viSaya : tejanA viSaya agni, suvarNa vagere che. suvarNanI tejasTsa siddhi : suvarvAM tainama, amati pratinanya, anyattAnAsaMyo zevi anucchidyamAnajanyadravatvAt, yannaivaM tannaivaM yathA pRthvI / koI pratibaMdhaka na hoya to suvarNane atyaMta agnisaMyoga ApavA chatAM paNa tenuM dravatva naSTa thatuM nathI (suvarNane game teTaluM garama karavAmAM Ave to ya te dravasvarUpamAM ja rahe, tenuM dravatva naSTa na thaI jAya.) mATe suvarNa taijasa che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (149) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha jajajaja httbaseadowbroodoscosocado jaasses wboston bosco.com ahIM anvayI (jyAM hetu ane sAdhya be ya maLe tevuM) dRSTAMta maLatuM nathI eTale vyatirekI daSTAMta Ape che. jyAM sAdhya nahi tyAM hetu paNa nahi. A vAta caraivaM tannevuM padathI kahevAya che.) je taijasa nahi te gati prativastha satyanAnatraraMthoroDanuMchidInananacakravatvavAnuM paNa nahi. jemake, pRthvI, pRthvI taijasa nathI mATe tenuM dravatva atyaMtAnalasaMyogamAM ucchinna thaI jAya che. prazna : 'ati pratiSatha' kema kahyuM? uttara H agni ane suvarNa vacce koI pratibaMdhaka na hoya to paNa agnino suvarNa | sAthe sIdho saMbaMdha thavA chatAM tenuM dravatva anucchinna rahe che. jo 'mata prativanya' pada na mUke to pANInI vacce ghI mUkyuM hoya to tene mAM atyaMta agnisaMyoga ApavA chatAM ghInuM dravatva naSTa thaI jatuM nathI. Ama hovAthI ghImAM hetu cAlI jatAM hetu vyabhicArI bane. gati prativanyaja kahevAthI A vyabhicAra na Ave, kemake ghInuM dravatva anucchidyamAna jarUra che paNa temAM kAraNa to agni ane dhI vacce raheluM pratibaMdhaka jala che. I koI pratibaMdhaka na hoya ane atyaMtAgnisaMyoga ApatAM jenuM dravatva anucchidyamAna | rahe te ja taijasa kahevAya. ghIne jo jalano pratibaMdha na hoya to atyaMta agnisaMyoga thatAM tenuM dravatva che | ucchinna thaI ja jAya che. praznaH tamAro hetu aAyojaka che. vAstu hetuH mAtu sAdhyam ! arthAt suvarNamAM | hetu bhale rahe paNa sAdhya kema rahI zake ? uttara : pRthvI ane janyajalanuM dravatva agninA saMyogamAM nAza pAmI jAya che ane | suvarNanuM dravatva nAza pAmatuM nathI mATe temAM tejasva sAdhya mAnavuM ja joIe, kemake jo che ! te dravatva pRthvI ke jalanuM hota to agnisaMyogathI nAza pAmI jAta. tarka : mati prativaDatAnanAMthone sati anuchidyamAnavavaM yati | | taijasatvavyabhicArI syAt tadA asati pratibandhake'tyantAnalasaMyoge sati nAzyaM syAt, | yato na tathA nAzyaM ato na vyabhicArI / prazna : tamArA anumAnano hetu vyabhicArI che. te A rIte : suvarNamAM je pILAza dekhAya che te suvarNarUpa taijasamAM mizrita thayelA pArthivAMzIne == nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (15) EY E Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai " ':: : : : Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ testostustoodstotasovostosovesoxoxstustasoxtasaustaustoestanstesoxsus xsoxsaxstownsous wedbodstawowowowote | lIdhe che tema tame pUrve kahI cUkyA cho. vaLI suvarNa e taijasa che eTale taijasanuM to vajana paNa na ja hoya. chatAM suvarNanuM je gurUtva jaNAya che te paNa temAM mizrita thayelA pArthivAMzanuM ja gurUtva mAnavuM rahyuM. have jayAre suvarNane atyantAnalasaMyoga ApavAmAM Ave che tyAre jema suvarNa dravita thAya che tema temAM mizrita rahelA pItimA ane | gurUtvanA AzrayabhUta pArthivAMza paNa dravita thAya ja che. ane te pArthivAMzanuM dravatvanuM | ucchinna thaI jatuM nathI. Ama atyanAratnasaMyoDanuMchidyAnagacavatva rUpa hetu te | pArthivAMzamAM gayo ane tyAM taijasatva to nathI. Ama hetu vyabhicArI banyo. uttara : nA, pArthivAMzonuM agnisaMyogathI dravaNa thAya che e vAta ja khoTI che, arthAt suvarNagata pArthivAMza to pIgaLatA ja nathI. jema pANImAM sahInI bhUkI nAMkhavAmAM Ave to te bhUkI pANImAM game teTaluM ukaLe chatAM pIgaLatI nathI tema suvarNagata pArthivozanuM paNa samajI levuM. | muktAvalI : apare tu pItimAzrayasyAtyantAgnisaMyoge'pi pUrvarUpAparAvRtti| darzanAttatpratibandhakaM vijAtIyadravadravyaM kalpyate / tathAhi-atyantAgnisaMyogI pItimagurutvAzrayaH vijAtIyarUpapratibandhakadravadravyasaMyuktaH, atyantAgnisaMyoge satyapi pUrvarUpavijAtIyarUpAnadhikaraNatvAt, jlmdhysthpiitpttvt| | tasya ca pRthivIjalabhinnasya tejastvaniyamAt / / muktAvalI : prakArAntaraNa suvarNanI tejasva-siddhiH suvarNamAM je pArthivAMza che tenuM ! pILuM rUpa parAvartana pAmatuM nathI. sAmAnya rIte to ghaTAdine agnisaMyoga ApatAM tenuM zyAma rUpa naSTa thaIne rakta rUpa utpanna thAya che, paNa suvarNane agnisaMyoga ApavA sAthe temAM rahelA pItimAnA AzrayabhUta pArthiva dravyone paNa agnisaMyoga thaI jAya che chatAM temanuM rUpa parAvartana pAmatuM nathI e hakIkata che. eTale have ahIM koI | vijAtIya dravadravya hovuM joIe ke je pArthivAMzanuM rUpa parAvartana thavAmAM pratibaMdhaka bane che. ahIM anumAna AvuM thAya : atyantAgnisaMyoge pItimagurutvAzrayaH vijAtIyarUpapratibandhakadravadravyasaMyuktaH, | atyantAgnisaMyoge'pi pUrvarUpavijAtIyarUpAnadhikaraNatvAt, jalamadhyasthapItapaTavat / jema jalanI vacce rahelo pILo paTa atyanta agnisaMyoga ApavA chatAM pUrvarUpa - cAcasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (151 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jassssssssssssssssssss chorobachtet baroccoboostacotadostosowst o dabodhadbachostahoochodowcosto ja (pata rUpa)thI vijAtIya(raktAdi rUpa)nuM adhikaraNa banato nathI, to te pItapaTa raktAdi| vijAtIya rUpamAM pratibaMdhaka dravadravyatva jalathI yukta che ja tema pArthivAMza paNa pUrvarUpathI vijAtIya rUpanuM adhikaraNa banatA nathI mATe rUpa-parAvartanamAM pratibaMdhakIbhUta koI, dravadravyathI saMyukta hovA ja joIe. A dravadravya kayuM hoI zake ? pRthvI, jala ke teja? | pRthvI ane jala to saMbhave nahi, kemake temanuM dravatva to atyaMta agnisaMyogamAM ucchinna thaI jAya che. eTale parizeSAt pRthvI-jalathI bhinna teja dravyane ja tyAM rUpaparAvRttimAM pratibaMdhaka dravadravya tarIke mAnavuM rahyuM. ' gIrI ESSESnuM vAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (1para) S E P Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAyu-nirUpaNa! kArikAvalI : apAkajo'nuSNAzItasparzastu pavane mataH // 42 // muktAvalI : vAyuM nirUpayati apAkaja iti / anuSNAzItasparzasya pRthivyAmapi sattvAduktamapAkaja iti / apAkajasparzasya jalAdAvapi sattvAduktamanuSNAzIteti / etena vAyavIyo vijAtIyaH sparzo darzitaH tajjanakatAvacchedakaM vAyutvamiti bhAvaH // kArikAvalI : tiryaggamanavAneSa jJeyaH sparzAdiliGgakaH / pUrvavannityatAdyuktaM dehavyApi tvagindriyam // 43 // muktAvalI : eSa vAyuH sparzAdiliGgakaH / vAyurhi sparzazabdadhRtikampairanumIyate, vijAtIyasparzena vilakSaNazabdena tRNAdInAM dhRtyA zAkhAdInAM kampanena ca vAyoranumAnAt / yathA ca vAyurna pratyakSastathA'gre vakSyate / muktAvalI : vAyuno sparza anuSkAzIta kahI zakAya paNa anuSkAzIta sparza to pRthvIno paNa che mATe apAna-anukhzAzItaparNavattva vAyutvam kahevAya. mAtra apAvanasparzavattva vAyuttvam lakSaNa kare to jalamAM ativyApta thAya. Ama vAyuno sparza kevaLa anuSNAzIta nathI tema kevaLa apAkaja paNa nathI kinnu vijAtIya = apAkaja anuSNAzIta sparza che. vAyutva jAtinI siddhi jalatva-tejasva jAtinI siddhinI jema karavI. apAkaja anuSNAzIta sparzanuM samavAyikAraNa (janaka) vAyu che mATe apAkaja-anuSNAzItasparzajanakatAvacchedakatayA vAyutva jAtinI siddhi thAya. jo ke pUrvavat A rIte janmavAyutvanI ja siddhi thAya paraMtu janmavAyutvAvacchinnajanmavAyujanakatAvacchedakatayA nityavAyuparamANugata vAyutvanI paNa siddhi thaI jAya che. prAcIno vAyunuM pratyakSa mAnatA nathI paNa vAyunA sparzanuM pratyakSa mAne che. navyo to vAyunuM paNa pratyakSa mAne che. navyonI sAme prAcInonuM e kahevuM che ke je vastunuM bahirindriyathI pratyakSa thAya te vastumAM uddbhUta rUpa hovuM joIe. vAyumAM uddbhUta rUpa nathI mATe tenuM bahirindriya tvacAthI pratyakSa thaI zake nahi eTale vAyunA anumAna ja thAya. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (153) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakkAExxxxxxxxxxxxd6d%%%%%%%% vijAtIya sparza, vilakSaNa zabda, tRNAdinI vRti ane zAkhAdinuM kaMpana - ema | cAra hetuthI vAyunuM anumAna thaI zake che, arthAt A vAyunA anumAnamAM spardhAdi cAra liMga bane che. (1) sparzathI vAyunuM anumAna : vAyu rUpavad dravya nathI. jayAre vAyuno sparza thAya che tyAre e sparzathI anumAna thAya che ke rUpavat dravyamAM asamaveta A sparza kyAMya | ne kyAMya Azrita hovo joIe. jema pRthvImAM samaveta sparza pRthvImAM Azrita che tema. voDya rUpavavyAsamavetA : (pakSa) : varit Azrita. (sAdhya), patnI (hetu), pRthvImavetasparzavat (udA.) . A anumAnathI sparzanA Azraya tarIke vAyu siddha thAya che. (2) vilakSaNa zabdathI vAyunuM anumAna : koIpaNa rUpI dravyanA abhighAta thayA vinA paNa paryAdimAM khaDakhaDa avAja (zabda) utpanna thAya che. e joIne anumAna thAya | che ke e avAja sparzavata-vegavat koI dravyanA saMyogathI utpanna thayo che. hA, jo evuM che | pAMdaDA vagere phATatA hoya, tUTatA hoya, arthAta temanA avayavomAM vibhAga thato hoya ! to to bIjA koI dravyanA saMyogathI e khaDakhaDa zabdotpatti mAnavAnI jarUra nathI, kemake e vibhAgAdi ja zabdotpattinA kAraNa gaNI zakAya. paNa jyAre AvuM kAMI ja nathI chatAM pAMdaDAomAM (pavanathI) avAja thAya che eTale tyAM temanI sAthe koI sparzavadUvegavad dravyasaMyoga mAnavo ja rahyo. jema bherImAM zabdanI paraMparA utpanna thAya che to tyAM hetu tarIke daMDano abhighAta bherI upara thayelo jovA maLe ja che. anumAna A | pramANe : mati rUpavavyAbiyA yothaM paurvipu zabdattA (pakSa) sparzavavevadravyasaMyonaH (sAdhya), vimarthamAnAvayavadravyadhvasthizabdasanAnatvA (hetu) amadata merIzabda satAvat (udA.). (3) tRNAdinI vRtithI vAyunuM anumAnaH AkAzamAM ghAsa, rU, megha (stanayitna), vimAna AdinuM addhara dhAraNa = avasthAne koI sparzavavegavad dravyanA saMyogane | kAraNe ja hovuM joIe, kemake ApaNe to te vastuone pakaDI rAkhI nathI. jema naukAne | | jala dhAraNa kare che tema tRNAdine koI dravya jarUra dhAraNa kare che. te dravya te ja vAyu. | anumAna A pramANe : nabhasi tRNarUtastanayitnuvimAnAdInAM dhRtiH (56) sparzavadvegavadravya w jU nyAyasiddhAnakatAvalI bhAga-10 (1 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dontowanabuotoxoxoxoxoostxstosoodustoxsaxsoxsxtoxoxoxstetxshaxastosoxsaxsoxtasol Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Biao Biao Biao Wei Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai saMyogahetu (sAdhya), mAnadhitikRtitvat (hetu), naukRtivat (udA.). | (4) zAkhAdinA kaMpanathI vAyunuM anumAnaH koIpaNa rUpavat dravyanA abhipAta vinA vRkSonA pAMdaDA kaMpatA-hAlatAM jovA maLe che eTale tyAM anumAna thAya che ke pAMdaDAnuM e vijAtIya karma koI sparzavadvegavad dravyanA abhighAtathI utpanna thayuM hovuM joIe. | jemake, nadInA pANImAM vahI jatuM taNakhaluM kaMpe che to tyAM jalano abhighAta jovA maLe che, tema ahIM tRNAdinA kaMpanamAM vAyuno abhighAta mAnavo joIe. anumAna A ja pramANe : parvavyamayAtantare tuje varSa (pakSa) sparzavAva(vyakipAtinacaM| ja | (sAba), vinAtIrSa-(hanu) pravAhAhatAzarmavat (udA.) A rIte cAra anumAnathI vAyunI siddhi thaI zake che. vAyunuM pratyakSa kema thatuM nathI? e vAta AgaLa kahevAmAM Avaze. muktAvalI : pUrvavaditi / vAyurdvividho nityo'nityazca / paramANurUpo nityastadanyo'nityo'vayavasamavetazca / so'pi trividhaH zarIrendriyaviSaya bhedAt / tatra zarIramayonijaM pizAcAdInAm parantu jalIyataijasavAyavIya| zarIrANAM pArthivabhAgopaSTambhAdupabhogakSamatvaM, jalAdInAM prAdhAnyAjjalIyatvAdikamiti / atra yo vizeSastamAha - dehavyApIti / zarIravyApakaM sparzagrAhakamindriyaM tvak / tacca vAyavIyaM, rUpAdiSu madhye sparzasyaivAbhivyaJjakatvAt, aGgasaGgisalilazaityAbhivyaJjakavyajanapavanavat // muktAvalI nityAdi pUrvavat samajI levuM. - 1. nitya (paramANu rU5) 1. zarIra (ayonija pizAcAdinuM) vAyu O anitya ------ 2. indriya stustustesadostasustadores estadowswesowdowsawscascostxstosowstostes bastosowasswswsbestowscascostosostoso 2. anitya (paramANuthI anya, avayavasamaveta) 3. viSaya ba nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (155) EEEEEEE Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Scoo zarIra H vAyuthI baneluM zarIra pizAca vagerenuM hoya che. prazna : pizAcAdinuM zarIra jo vAyunuM ja hoya athavA to pUrve je jalIya ke taijasa zarIro kahyA che te mAtra jala ke tejanA ja banelA hoya to te zarIrathI te AtmA viSayono upabhoga zI rIte karI zake ? uttara : jalIya, taijasa ke vAyavIya zarIromAM pArthivAdi bhAgo paNa hoya ja che, | temAM mAtra jalAdinuM prAdhAnya hoya che. eTale pArthiva bhAganA upakhaMbhane lIdhe (sahAyane | lIdhe) te zarIro upabhoga-sAmarthyavALA hoya che. te ja rIte varUNalokanA jalIya, | | sUryalokanA taijasa zarIramAM te te dravyanI pradhAnatA samajavI. indriya ? - indriya rUpAdimAMthI sparzanI ja vyaMjaka hovAthI vAyavoya che. jema zarIrane pANI lAgela hoya, te pachI je paMkhAno pavana vAya te pavana aMgasaMgI-jalanA | rUpAdimAMthI mAtra sparzano ja vyaMjaka che mATe te pavana vAyavIya che, tema tvagu indriya paNa rUpAdimAMthI sparzanI ja vyaMjaka che mATe te paNa vAyavIya che. niyam (pakSa) vAvIyam (sAdhya), rUpaviSe avaivAmitravartata (hetu), makSitnitnatyamitrevavyananapavanavat (udA.) kArikAvalI : prANAdistu mahAvAyuparyanto viSayo mataH / / muktAvalI : viSayaM darzayati - prANAdiriti / yadyapyanityo vAyuzcaturvidhaH, | tasya caturthI vidhA prANAdirityuktamAkare tathApi saMkSepAdana traividhyamuktam / prANastveka eva hRdAdinAnAsthAnavazAnmukhanirgamAdinAnAkriyAbhedAcca nAnAsaMjJAM labhata iti / muktAvalI : viSaya : prANAdithI laIne je mahAvAyu vAya che te badhA ya vAyunA viSaya che. jo ke anitya vAyu cAra prakArano che. (pUrvokta zarIra, indriya ane viSaya ema traNa + prANAdi) vaizeSika sUtranA prazastapAda bhASyamAM A pramANe kahyuM che chatAM | ahIM to saMkSepathI traNa prakAranA vAyu kahyA che, arthAt prANAdi cothA prakArano vAyu , trIjA viSaya-prakAramAM samAvI lIdhela che. vastutaH "prANa' nAmano eka ja vAyu kriyAdi bhedathI pAMca prakArano bane che. balsta cosawstwowawcasescascadostwowssasasasasasasasasasasasasasascostosowdows dAdA dAdI dAdAgadAdI dAdI dAdA dAdI dAdA: too sqqqqqqq nyAyasiddhAntamatAvalI bhAga-10 (156) EY jagadIza Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. urdhvagAmI prANa prANa kahevAya. 2. adhogAmI prANa apAna kahevAya. 3. kaMThastha prANa udAna kahevAya. 4. zarIravyApI prANa vyAna kahevAya. 5. nAbhistha prANa samAna kahevAya. hRdi prANo gude'pAnaH samAno nAbhisaMsthitaH / udAnaH kaNThadezastho vyAnaH sarvazarIragaH // **** nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1) (157) Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * aaetrintakeshwokrawkwarsra mA512 F* * * * * ** * boustaboscowococosto Muhaanaashakrivarhwaraxsawarsindhushwahashwanawarsahasranamkubrahulwaridurairint.* kArikAvalI : AkAzasya tu vijJeyaH zabdo vaizeSiko guNaH // 44 // muktAvalI : AkAzaM nirUpayati-AkAzasyeti / AkAzakAladizAmekaikavyaktitvAdAkAzatvAdikaM na jAtiH, kintu AkAzatvaM shbdaashrytvm| vaizeSika iti kathanaM tu vizeSaguNAntaravyavacchedAya / etena pramANamapi darzitam / tathAhi-zabdo vizeSaguNaH cakSurgrahaNAyogyabahirindriyagrAhyajAtimattvAt sparzavat / zabdo dravyasamaveto guNatvAt rUpavad ityanumAnena zabdasya davyasamavetatve siddhe, zabdo na sparzavadvizeSaguNaH, agnisaMyogAsamavAyikAraNakatvAbhAve sati akAraNaguNapUrvakapratyakSatvAt, sukhavat / pAkajarUpAdau vyabhicAravAraNAya satyantam / paTarUpAdau / vyabhicAravAraNAya akAraNaguNapUrvaketi / jalaparamANurUpAdau vyabhicAravAraNAya pratyakSeti / zabdo na dikkAlamanasAM guNaH, vizeSaguNatvAt | rUpavat / nAtmavizeSaguNo bahirindriyagrAhyatvAt rUpavat / itthaM ca |zabdAdhikaraNaM navamaM dravyaM gaganAtmakaM sidhyati / na ca vAyvavayaveSa sUkSmazabdakrameNa vAyau kAraNaguNapUrvakaH zabda utpadyatAmiti vAcyam, ayAvaddavyabhAvitvena vAyorvizeSaguNatvAbhAvAt // mutavalI : 15, 14, tamA me me 04 DovAthI 'ekavyakti| vRttistu na jAti:' me paDela timAyane sIdhe mAzatva, satya, hitvAti nathI parantu upAdhi che. AkAzatvaM zabdAzrayatvam / ____vilImA 'AkAzasya tu vijJeyaH zabdo vaizeSiko guNaH' yuM che. mI | 'vaizeSika' pada kahevAmAM tAtparya e che ke AkAzamAM zabda sivAya bIjo koI vizeSa guNa raheto nathI. vaLI Ama kahIne zabda dvArA AkAzanA astitvamAM anumAna pramANa paNa sUcita karI dIdhuM che. have ApaNe zabda dvArA kramazaH pAMca anumAnanI sahAyathI navamA dravya tarIke AkAzanI siddhi kevI rIte thAya te joIe. terrrrrrr nyAyasiddhAntamutApalI bhAga-1. (158) EEEEEEETY Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kostwwwxw w wsexdowshowsexstowwexsexsexshowstostochostoboostxaso = 88 TTTTTTTTT**** (1) paheluM anumAna : zabdo vizeSamu:, cakSaUTyo vahiiindrayaprAIgAtIyatAt vat / jema sparza e cakSugrahaNane ayogya evo bahirindriyagrAhya jAtivALo hovAthI vizeSaguNa che tema zabda paNa cakSugrahaNane ayogya bahirindriyagrAhya jAtivALo che mATe vizeSaguNa che. Ama A anumAna dvArA zabda e vizeSaguNa siddha thayo. (2) bIjuM anumAna : have zabda e vizeSaguNa siddha thayo eTale te zabda dravyamAM | samaveta hoya ja, kemake saMyoga e guNa hovAthI jema dravyasamaveta che tema zabda paNa guNa hovAthI dravyasamaveta hoya ja. : vyasamavetA, TUtviAn saMthAvat | (3) trIjuM anumAna : have zabda dravyasamaveta evo vizeSaguNa siddha thayo to kyA dravyamAM samaveta te vizeSaguNa samajavo ? sparzavat je pRthivyAdi cAra che temAM samAveta che ? teno uttara "nakAramAM Ave che, kemake pRthivyAdi cAranA je vizeSaguNo che te badhA kAM to kAraNaguNapUrvaka hoya che athavA to agnisaMyogathI utpanna thayA hoya che. paTamAM je rUpa che te taMtunA rUpa (kAraNaguNa) pUrvaka utpanna thayela che, jyAre ghaTamAM je rUpa che te agnisaMyogathI utpanna thayela che, arthAt ghaTarUpanuM asamanAyikAraNa agnisaMyoga bane che. A zabda to nathI kAraNaguNapUrvaka (kemake AkAza koImAM samaveta hota to te | | kAraNanA guNapUrvaka zabda guNa utpanna thAta) ke nathI to agnisaMyogathI janya, eTale | sparzavat cAra dravyano vizeSaguNa zabda to na ja manAya. anumAna A pramANe : zabdo na sparzavadvizeSaguNaH, agnisaMyogAsamavAyikAraNakatvAbhAve sati | savAraVILapUrva pratyakSadvIt suvar aa jema AtmAno vizeSaguNa sukha agnisaMyogaasamavAyikAraNaka nathI (agnisaMyoga enuM asamavAyikAraNa nathI) ane akAraNaguNapUrvaka che (AtmA koImAM samaveta hota to te samavAyikAraNanA guNamAMthI | AtmAmAM sukha guNa utpanna thAta, paNa tema to banatuM nathI.) mATe AtmAno vizeSaguNa sukha e sparzavat pRthyAdi cArano guNa nathI tema zabda paNa agnisaMyogaasamavAyikAraNaka na hoIne akAraNaguNapUrvaka che mATe sparzavano vizeSaguNa nathI. | je je agnisaMyoga-asamAyikAraNaka na hoya ane kAraNaguNapUrvaka na hoya te sparzavanA vizeSaguNa na hoya. have ahIM hetuvAkyanuM padakRtya karIe : jo maniyo-masamavAyaRUvitvamAve sati eTaluM satyaMta dala na kahe to thttttttthylchii:ththttttttttttttttttttttttttttt cadow wasowodowiec qqqqq nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (1 ' DAhIka Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajaasses Chatswooshaxshxsewwsexdodawcascostosowstosas costasostosowanachochodoo vyApti e bane ke je akAraNaguNapUrvaka hoya te sparzavahnA (pRthyAdi cAra) vizeSaguNa na hoya. A vyApti to vyabhicarita bane, kemake ghaTAdinA pAkaja rUpAdi akAraNaguNapUrvaka che ja chatAM sparzavat pRthvInA vizeSaguNa che. have satyaMta dala levAthI pAkaja rUpAdine laIne vyabhicAra nahi Ave, kemake pAkaja rUpAdimAM agnisaMyogA| samAyikAraNakavAbhAva nathI. have jo "akAraNaguNapUrvakatva' vizeSyAMzane hetumAM na le to vyApti e bane ke je agnisaMyogAsamavAyikAraNakavAbhAvavat hoya te sparzavano vizeSa guNa na hoya. A vyAptimAM ya paTarUpAdine laIne vyabhicAra Ave, kemake paTarUpAdi "agnisaMyogAsamavAyikAraNakavAbhAvavat che chatAM sparzavaAA vizeSaguNa to che ja. have "akAraNaguNapUrvakapratyakSatvAta' je kahyuM che temAM jo "pratyakSa' zabda na mUkavAmAM Ave to zuM thAya ? te joIe. jalIya paramANunA rUpAdi prati agnisaMyogaasamavAyikAraNa nathI temaja te rUpAdi akAraNaguNapUrvaka paNa che ja. (kemake paramANu koImAM samaveta hota to te samavAyikAraNanA guNapUrvaka paramANunA rUpAdi hota.) Ama hetu gayo ane jalIya paramANunA rUpAdi to sparzavaltA vizeSaguNa to che ja, eTale sAdhya na gayuM mATe vyabhicAra Avyo. have "akAraNaguNapUrvakapratyakSa-Atu' kahyuM eTale | jalIya paramANunA rUpAdimAM hetu ja nahi jAya, kemake te akAraNaguNapUrvaka hovA chatAM pratyakSa to nathI ja. prazna : Ama A anumAnathI zabda e pRthyAdi cAra(sparzava)no vizeSaguNa nathI e siddha thayuM. to zuM e dipha, kALa ke manamAMnA koIno paNa vizeSaguNa banI | zake? uttara : nA. cothuM anumAna : zo - vinimanAM gupa , vizeSamusviI rUpavat | digAdinA guNo sAmAnya guNo che, jyAre zabda to vizeSaguNa che mATe zabda digAdi traNano guNa banI zake nahi. prazna : to zuM zabda AtmAno vizeSaguNa banI zake ? uttara : nA. pAMcamuM anumAnaH zabdo mAtmavizeSa:, viindriyAtvat rUpavat | AtmAnA vizeSaguNo jJAna-sukhAdi zrotrAdi koIpaNa bahirindriyathI grAhya nathI, TET nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (10) EEEEEEE Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X X X X X X X X jyAre zabda to bahirindriya zrotrathI grAhya che mATe te AtmAno vizeSaguNa banI zake nahi. eTale parizeSAt zabda svarUpa vizeSaguNanuM koI adhikaraNa mAnavuM joIe, kemake guNI vinA guNa rahI zake nahi. mATe navamuM AkAza nAmanuM dravya zabdanA adhikaraNa tarIke siddha thaI jAya che. prazna H zabdane vAyuno ja guNa na manAya ? kemake vAyunA avayavomAM sUkSma zabda utpanna thAya ane pachI te sUkSma zabda vAyurUpI avayavImAM utpanna thAya. Ama kAraNaguNapUrvakatA AvI jAya eTale vAyuno guNa siddha thaI jAya. uttara H nA, zabda e potAnA AzrayamAM sarvatra rahenAra nathI. jyAre vAyunA sparzAdi guNo to vAyurUpa yAvazrayamAM rahenArA che mATe ayAvadravyabhAvI zabdane vAyuno vizeSaguNa mAnI zakAya nahi. kArikAvalI : indriyaM tu bhavecchrotramekaH sannapyupAdhitaH / muktAvalI : tatra ca zarIrasya viSayasya cAbhAvAdindriyaM darzayati- indriyamiti / nanvAkAzaM lAghavAdekaM siddhaM zrotraM tu puruSabhedena bhinnaM kathamAkAzaM syAditi cettatrAha - ekaH sannapItyAdi / AkAza eka eva sannapi upAdheH karNazaSkulyAderbhedAdbhinnaM zrotrAtmakaM bhavatItyarthaH / muktAvalI : AkAzanA pUrvavat zarIra ane viSaya e be bheda paDatA nathI. AkAzasvarUpa mAtra indriya ja che mATe teno eka ja prakAra che. Indriya : zrotrendriya e AkAzasvarUpa che. jo ke AkAza to eka ja che to paNa upAdhinA bhedathI bhinna bhinna AkAza kahevAya che. prazna : lAghavAtuM AkAza eka ja siddha thAya che. ane zrotra e jo AkAzasvarUpa hoya to dareka puruSa dITha zrotrarUpa AkAza bhinna bhinna thaI jatAM aneka AkAza thaI jaze. uttara : hA, AkAza eka ja hovA chatAM karNazakhulI (bahArano kAna tarIke dekhAto AkAra) Adi upAdhionA bhedathI bhinna bhinna zrotrarUpa AkAza aneka kahevAya che. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (161) Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ howtoestwowa paskowcoastedescobeshadow owoco kArikAvalI : janyAnAM janakaH kAlo jagatAmAzrayo mataH // 45 // muktAvalI : kAlaM nirUpayati - janyAnAmiti / tatra pramANaM darzayitumAha - jagatAmiti / tathAhi-'idAnI ghaTa' ityAdipratItiH sUryaparispandAdikaM yadA viSayIkaroti tadA sUryaparispandAdinA ghaTAdeH sambandho vAcyaH, sa ca sambandhaH saMyogAdirna sambhavatIti kAla eva tatsambandhaghaTakaH kalpyate / itthaM ca tasyAzrayatvamapi samyak // muktAvalI : jagatamAM jeTalA padArtho utpanna thAya che te badhA padArtho pratye kALa nimittakAraNa che. nA, evo eka paNa padArtha utpanna thato nathI ke je vakhate koI ne koI kALa na hoya, arthAt kALa vinA koIpaNa padArthanI utpatti zakya | ja nathI. mATe utpanna thatAM tamAma padArtho pratye kALa nimittakAraNa bane che. eTaluM ja nahi paNa "ni: sarvavAna' evI pratIti thAya che mATe kALa e samagra jagatano | AdhAra paNa che ja. kALanI siddhi mada paTa: bhaviSyati : pado pavitA rUti pratyeka vAta: vijayI kriyA "Ana dhaTa: gati AvI je pratIti ApaNane thAya che te pratIti zuM che? hamaNAM ghaTa che' eno artha e ja ke vartamAnamAM je sUryakriyA (gati) thaI rahI che tenI sAthe ghaTano saMbaMdha che mATe ja te ghaTa "hamaNAM che' ema kahevAya che. have ahIM prazna thAya ke sUryanI gati to sUryamAM rahI ane ghaTa rahyo pRthvI upara athavA to kapAlamAM, to A be vacce kayo saMbaMdha mAnavo? ke jethI phAna paTaH' evI pratIti thAya che. saMyoga saMbaMdha to mAnI zakAya nahi, kemake "vyavyava saMtho: e niyama che. kriyA ane dravyano saMyoga to saMbhave nahi. samavAyasaMbaMdha paNa na manAya, kemake sUryakriyAno samavAya sUryamAM rahe, parakIya ghaTamAM na ja rahe. to pachI sUryakriyA , | ane pRthvastha ghaTa vacce kayo saMbaMdha mAnavo? e prazna Ubho ja rahe che. eno uttara ApatAM muktAvalIkAra kahe che ke svAzrayatAnasaMyogisaMyoga e ja e | | be vacceno saMbaMdha che. "sva" eTale sUryakriyA, teno Azraya je tapana (sUrya), te tapanano | saMyogI kALa, ane te kALano saMyoga ghaTamAM che. Ama sUryakriyA ane pRthvI ghaTa vacceno saMbaMdha joDI ApanAra te benI vacce koI dravya mAnavuM ja rahyuM ke je dravyano sUrya "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Wai nyAyasiddhAntAktAvalI bhAga-10 (12 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doodstococxloxoxoxoxocosostatasustasustaxtaxtacto contactar constaxsestust | sAthe ane ghaTa sAthe saMyoga hoya. e dravya te ja kALa. Ama sUryakriyA ane ghaTa vacce je saMbaMdha utpanna thAya che temAM ghaTakatayA (saMbaMdhanI kukSimAM rahevArUpe) kALanI siddhi thaI jAya che. A rIte sarvavyApI kALano badhA padArtho sAthe saMyoga (saMbaMdha) che mATe te | "jagatano Azraya kahevAya che" e vAta taddana sAcI che. | kArikAvalI : parAparatvadhIhetuH kSaNAdiH syAdupAdhitaH / | muktAvalI : pramANAntaraM darzayati - parAparatveti / paratvAparatva| buddharasAdhAraNaM nimittaM kAla eva / paratvAparatvayorasamavAyikAraNa| saMyogAzrayo lAghavAdatiriktaH kAla ekaH kalpyata iti bhAvaH / nanvekasya kAlasya siddhau kSaNadinamAsavarSAdisamayabhedo na syAdityata Aha | kSaNAdiriti / kAlastveko'pyupAdhibhedAtkSaNAdivyavahAraviSayaH / muktAvalI : bIjI rIte paNa (anumAnathI) kALanI siddhi thAya che. lakSmaNanI apekSAe rAma "para" (moTo=prathama) che ane rAmanI apekSAe | | lakSmaNa "apara' che. AvI je rAma-lakSmaNamAM paratva-aparatvanI buddhi thAya che te kAlika paravAparatvanI buddhi kahevAya. A kAlika paratvAparatvanuM koI ] } asamavAyikAraNa to hovuM ja joIe, kemake je bhAvakArya hoya tenuM | asamAyikAraNa hoya ja (ghaTavatuM). to kAlika paratvAparatvanuM asamavAdhikAraNa koNa ? enA uttaramAM kAla ane piDa(rAma-lakSmaNanA deharUpa piccha)no saMyoga | e ja paratvAparatvanuM asamavAyikAraNa bane e vAta nakkI thAya che. A kAla| piMDasaMyogano eka Azraya jema piMDa che tema bIjo Azraya kALa paNa che ja. Ama | paratvAparatvanA asamAyikAraNa kAlapiMDasaMyoganA Azraya tarIke kALanI siddhi | | thAya che. prazna : kAlapiMDasaMyogane paravAparatvanuM asamanAyikAraNa mAnavA karatAM | | AkAzapiMDasaMyoga ke dipiMDasaMyoga ke AtmapiMDasaMyogAdine asamavAyikAraNa mAno | | ne? uttara : AmAM vinigamakanA viraha hovAthI te badhA yane asamAyikAraNa | qqqq nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (163 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s s s ssss s =========== ==== = == == tascatastroduodedoodvestastoostustootestochoodustasundbroodboostooooooooooooooooo Doctordoadascastustodesboodoos onstastorstaastadasoxscansowstxstowscoooxshashostoxstosoxstustarstwestixshastustatos mAnavA paDe ane pachI tAdazasaMyogAzrayatayA AkAzAdi badhAne mAnavAmAM gaurava | che. tenA karatAM lAghavAtuM eka atirikta kALane ja tAdazasaMyogAzraya mAnavo ucita che. praznaH jo kALa eka ja hoya to kSaNa, mAsa, varSAdi aneka kALavyavahAra zI rIte upapanna thaze ? uttara : kALa eka ja hovA chatAM judI judI upAdhionA bhedathI aneka kALano vyavahAra thaI zake che. muktAvalI : upAdhistu svajanyavibhAgaprAgabhAvAvacchinnaM karma, pUrvasaMyogAvacchinnavibhAgo vA, pUrvasaMyoganAzAvacchinnottarasaMyogaprAgabhAvo vA, uttarasaMyogAvacchinnaM karma vA / na cottarasaMyogAnantaraM kSaNavyavahAro na syAditi vAcyam, karmAntarasyApi sattvAditi / mahApralaye kSaNAdivyavahAro yadyasti tadA'nAyatyA dhvaMsenopapAdanIya iti / dinAdivyavahArastu tattatkSaNakUTaireveti / muktAvalI : kSaNanI upAdhinA cAra lakSaNo che. te A pramANe : (upAdhi tarIke | kriyA levI.) pahelI kSaNaH koIpaNa paramANu AdimAM sarva prathama kriyA utpanna thAya che. A kriyA| 63 vadhumAM vadhu cAra kSaNa sudhI rahe che. pAMcamI kSaNe navI kriyA utpanna thaI jAya che. have prathama kSaNa eTale zuM ? eno javAba e che ke "kriyAvALI kSaNa te prathama kSaNa" ema kahIe to kriyAvALI cAra kSaNa che tenI eka ja prathama kSaNa banI jAya. mATe prathama kSaNa eTale kriyAvALI kSaNa eTaluM ja na kahevAya kintu bIjI kSaNamAM (kriyAne lIdhe) je | vibhAga utpanna thavAno che teno prAgabhAva jayAM che ane kriyA jayAM che teTalo | je samaya te prathama kSaNa, arthAt "vibhAgaprAgabhAvathI avacchinna karma' jyAM sudhI rahe che te prathama kSaNa kahevAya. svananyavimAWITmAvivachinna rka | bIjI kSaNaH pahelI kSaNe to kriyA ane kriyAnI sAthe bIjI kSaNamAM utpanna thanAra vibhAgano prAgabhAva hato. paNa A kSaNe to have e vibhAga utpanna thaI cUkyo che. e nyAyasiddhAntasuktAvalI bhAnU0 (14) E EEEE Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hassa - sanssess, Rawwwwwwwwwsexstowoscoetwaterstowwowowowowowoceso s tos cascosto s os casco estosterowowsca vaLI vibhAga utpanna thAya tyAre pUrvadeza sAthe je saMyoga hoya teno nAza thAya, eTale pUrvasaMyoganAzamAM vibhAga kAraNa che. kAraNa haMmezA prAkRkSaNavRtti hoya. je bIjI kSaNamAM vibhAga che te ja bIjI kSaNamAM vibhAgathI thanAruM pUrvasaMyoganAzanuM kArya na ja thaI zake, | arthAta pUrvasaMyoganAza to trIjI kSaNe ja thAya, eTale bIjI kSaNe to pUrvasaMyoga ja hoya. | Ama e vAta sthira thaI ke je samayomAM vibhAga hoya ane pUrvasaMyoga hoya te samayonI | eka kSaNa kahevAya jene bIjI kSaNa kahIzuM. pUrvasaMyojvacchinnavimAWI: | - trIjI kSaNaH hamaNAM ja kahyuM tema A kSaNe pUrvasaMyogano nAza thAya che. pUrvasaMyogano nAza e uttarasaMyoganuM kAraNa che, eTale pUrvasaMyogano nAza thAya tyAra pachI tenuM kArya | uttarasaMyoga thAya. jyAre pUrvasaMyoganAza hoya tyAre ja uttarasaMyoga na hoya kintu | uttarasaMyogano prAgabhAva hoya. eTale A trIjI kSaNa eTale te samayonI kSaNa kahevAya ke je samayamAM pUrvasaMyoganAza che ane uttarasaMyogano prAgabhAva che. | pUrvasaMyoganAzAvacchinnottarasaMyogaprAgabhAvaH / cothI kSaNa : have ahIM pahelI kSaNe je kriyA utpanna thaI tenI chellI kSaNa che, kemake utpanna kriyAno pAMcamI kSaNe nAza thaI jAya che. vaLI ahIM uttara(daza)saMyoga paNa che ja. Ama A te samayonI kSaNa che jemAM kriyA che ane uttaradezasaMyoga che. uttarasaMyogAvacchinnaM karma / prazna : have AgaLa vadhI zakAya kharuM? arthAt pAMcamI kSaNa kahI zakAya kharI ? amane to lAge che ke pAMcamI kSaNanuM nirvacana nahi thaI zake, kemake cothI kSaNamAM | uttarasaMyoga utpanna thaI gayo. have kriyAno nAza thaI gayo pachI pAMcamI kSaNano vyavahAra kema thaze ? uttara : nA, pAMcamI kSaNe navI kriyA utpanna thaI jaze. vaLI te vakhate vibhAgano prAgabhAva paNa che ja. mATe jene ApaNe prathama kSaNa karI hatI te pharI | ahIM lAgu thaze. e rIte bIjI Adi kSaNonuM paNa pachInI kSaNomAM nirvacana thaI | zake. prazna : jyAre mahApralaya thAya che tyAre paramANumAM kriyA thatI nathI. vaLI tyAM kSaNavyavahAra thAya che. to te kSaNavyavahAra uparanI kriyAvALI kSaNonA nirvacanathI zI rIte thaze ? uttara : jo mahApralayamAM kSaNAdi vyavahAra thato hoya (ame to mAnatA nathI.) Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai scowocesas baYYYYSa nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (15) Ewwwwww Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai kebabtobacco cosascostosowassasasasascostosoccorso a cabar certoo soohhh to pachI bIjo koI rasto nathI. eTale sargakALanI chellI kSaNe je vyaNukAdino dhvasa thayo te dhvasathI lagAvIne pahelI, bIjI, trIjI vagere kSaNa kahevI. evI kSaNonA samUhane kalAka, dina, mAsa tarIke kahevA. kSaNa-prakriyA 1. kriyAvAnuM paramANu + vibhAgaprAgabhAva. 2. vibhAgavAn paramANu + pUrvasaMyoga. 3. pUrvasaMyoganAzavAn paramANu + uttarasaMyogaprAgabhAva. 4. uttaradezasaMyogavAnuM paramANu + kriyA. ETCOSECCO Fei Guang Xian Zhao Zhao Xian Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai LETTEE nyAyasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (1) Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tajaja *testaustastaxt xxxsexstosos en jawjajajaja, Estatutosse doodswich kArikAvalI : dUrAntikAdidhIheturekA nityA digucyate // 46 // upAdhibhedAdekA'pi prAcyAdivyapadezabhAk / maktAvalI : dizaM nirUpayati - dUrAntiketi / dUratvamantikatvaM ca daizikaM | paratvamaparatvaM bodhyam / tadbuddherasAdhAraNaM bIjaM digeva / daizikaparatvAparatvayo| rasamavAyikAraNasaMyogAzrayatayA lAghavAdekA dik sidhyatIti bhAvaH // __nanu yadi ekaiva dik tadA prAcIpratIcyAdivyavahAraH kathamupapadyata ityata Aha-upAdhIti / yatpuruSasyodayagirisannihitA yA dik sA tasya prAcI / evamudayagirivyavahitA yA dik sA pratIcI / evaM yatpuruSasya sumerusannihitA | | yA dik sodIcI / tadvyavahitA tvavAcI / 'sarveSAmeva varSANAM meruruttarataH sthita 'ti niyari aa muktAvalI : ahIMthI amerikA dUra che, kAzmIra najadIka (adUra) che ityAdi je dUrata-adUra- buddhi utpanna thAya che tene "dezika dUrata-adUra- "buddhi kahevAya che. AvI buddhinA asAdhAraNa kAraNa tarIke "dipha dravyanI siddhi thAya che. daizika paratvAdinuM asamavAdhikAraNa dipha ane piMDano saMyoga che. te saMyogano Azraya jema piMDa che tema dipha paNa che. tethI kALa-nirUpaNamAM kahyA mujaba lAghavathI eka dipha siddha thAya che. praznaH jo dizA eka ja hoya to pUrva(prAcI), pazcima (pratIcI) ityAdi aneka | divyavahAra kema thAya che ? uttara : upAdhibhedathI. udayagiri pUrvamAM che ane sumerU uttaramAM che. eTale je | purUSanI je dizA udayagirinI najadIkamAM che te tenI pUrvadipha che ane je dizA te udayagirithI khUba dUra che te te purUSanI pazcima dizA che. e ja rIte sumerUnI najadIkanI dizA te uttara dizA ane sumerUthI dUra rahelI dizA | mA te dakSiNa dizA samajavI, kemake "saghaLA dezanI uttaramAM sumerU rahelo che' evo niyama | Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai " che . l 46 nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 = == Oxossbodsbobadabadbach Atma 5. swasteshwoodsaxdostawchodbabot coco t as cosas couscouscoustessa cos | kArikAvalI : AtmendriyAdyadhiSThAtA karaNaM hi sakartRkam // 47 // muktAvalI : AtmAnaM nirUpayati - Atmendriyeti / AtmatvajAtistu sukhaduHkhAdisamavAyikAraNatAvacchedakatayA sidhyati / Izvare'pi sA jAtirastyeva, adRSTAdirUpakAraNAbhAvAna sukhaduHkhAdyutpattiH / 'nityasya svarUpayogyatve phalAvazyambhAvaniyama' ityasyAprayojakatvAt / muktAvalI : Atmatva jAti anumAna pramANathI siddha thAya che. prazna : Atmatva jAti to AtmAnuM mAnasapratyakSa (rUtyAra) thavAthI pratyakSa siddha ja che to pachI anumAnathI siddha karavAnI zI jarUra ? uttara : AtmAnuM mAnasapratyakSa thatuM hovAthI svAtmaniSTha Atmatva jAti jarUra che pratyakSa siddha che, tathApi sarva parAtmagata Atmatva jAti to pratyakSa siddha nathI. mATe sakalAtmasAdhAraNa Atmatva jAti to anumAnathI ja siddha thAya. - sukhadu:khAdinuM samavAyikAraNa AtmA che mATe sukhAdinI samavAyikAraNatAnA avacchedaka tarIke Atmatva jAti siddha thAya. A aMgenA anumAnano AkAra pRthvItvAdi jAtinI siddhivat samajI levo. (sukha, du:kha, jJAna, IcchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma, bhAvanA). prazna : Izvara-AtmAmAM to sukhAdi nathI ja, kemake tyAM sukhAghutpAdaka adaSTa nathI. Ama IzvarAtmA sukhAdinuM samAyikAraNa nahi bane to tenAmAM tAdaza samavAdhikAraNatAnA avacchedaka tarIke Atmatva jAti zI rIte siddha thaze ? uttara : IzvarAtmAmAM paNa Atmatva jAti che ja, kemake IzvarAtmAmAM paNa jo adaSTa hota to jarUra sukhAdi kAryo utpanna thAta. Ama IzvarAtmAmAM sukhAdinI phalopadhAyaka kAraNatA na hovA chatAM svarUpayogyatArUpa kAraNatA to che ja. teno avacchedaka Atmatva banatAM te jAti banI raheze. prazna : je nitya hoya ane amuka kAryanI svarUpayogyatAvALuM hoya tenAmAM kyAreka paNa phaLa avazya thavuM ja joIe. (A vAta jalanirUpaNamAM vicArAI gaI che.) mATe IzvarAtmA jo sukhAdi kAryanI svarUpayogyatAvALo hoya to tenAmAM kyAreka paNa sukhAdi phaLanI utpatti thavI ja joIe je ISTa nathI. cosas cosas escorcoscescasas food nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (18) E x Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janajaass, hodoxostosodoxoxobashashashastushadowstatwscassosastosowa nityasya svarUpayogyatve phalAvazyambhAvaniyamaH / uttara : ame AvA niyamane aprayojaka mAnIe chIe, arthAt AvA niyamane prAmANika mAnatA nathI. muktAvalI : pare tvIzvare sA jAti styeva, pramANAbhAvAt / na ca | dazamadravyatvApattiH, jJAnavattvena vibhajanAdityAhuH / muktAvalI: bIjA keTalAka niyAyiko to kahe che ke IzvarAtmAmAM (ukta kAraNasara) Atmatva jAti che ja nahi. prazna : to pachI nava dravyamAM IzvarAtmAno kyAM samAveza thaze ? AThamA | AtmadravyamAM paNa Atmatva jAti vinAnA izvarAtmAno samAveza thaI zake nahi mATe | have tamAre izvarAtmAne dasamuM dravya mAnavAnI Apatti Avaze. uttara : nA, te Apatti nahi Ave. ame AThamuM "AtmA' nAmanuM dravya nahi | kahIe paNa "jJAnavAnuMnAmanuM AThamuM dravya kahIzuM. tenA be vibhAga karIzuM : nitya jJAnavAnuM ane anitya jJAnavAnuM. nitya jJAnavAn IzvarAtmA ane anitya jJAnavAnuM | sakala saMsArI AtmA. A matane jaNAvIne rUAdu: evuM pada muktAvalIkAre mUkyuM che. "Ama keTalAka kahe che Ano artha e thayo ke amane to A vAtamAM rUci nathI. | (asvarasa che) tenuM kAraNa e che ke vedamAM paNa IzvarAtmAne Atmadravya tarIke ja kahela | che. have e "AtmapadanI nitya jJAnavAmAM lakSaNA karavAnI Ave je ucita nathI. muktAvalI : indriyAdyadhiSThAteti / indriyANAM zarIrasya ca paramparayA caitnysmpaadkH| yadyapyAtmani 'ahaM jAne, ahaM sukhI' ityAdipratyakSa| viSayatvamastyeva tathApi vipratipannaM prati prathamata eva 'zarIrAdibhinna|stattatpratItigocara' iti pratipAdayituM na zakyata ityataH pramANAntaraM darzayati | - karaNamiti / vAsyAdInAM chidAkaraNAnAM kartAramantareNa phalAnupadhAnaM | | dRSTam / evaM cakSurAdInAM jJAnakaraNAnAmapi phalopadhAnaM kartAramantareNa | nopapadyata ityatiriktaH kartA kalpyate // muktAvalIH cArvAkamata-khaMDanaH AtmasiddhiH indriyo jJAnanI (caitanyanI) janaka | nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (19) Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * % % % % % % % % % % % % % % % | che. ethI indriyomAM janakatA-saMbaMdhathI caitanyano saMpAdaka AtmA che. e ja rIte zarIra . | e AtmAno avacchedaka che mATe avacchedakatA-saMbaMdhathI AtmA zarIramAM caitanyano | saMpAdaka bane che. Ama AtmA e vibhinna saMbaMdhothI indriya ane zarIranA caitanyano ! haMsa saMpAdaka bane che. (yatanaM tat cetanA iSita RAryAri rUti vyAti:) jo ke "huM jANuM chuM', "huM karuM chuM', "huM sukhI chuM', "huM duHkhI chuM' ityAdi rUpathI | AtmAnuM (pUrve kahyA mujaba) mAnasapratyakSa thAya che eTale AtmAnI siddhi mATe | | anumAnAdi pramANAntara zodhavA javAnI jarUra nathI tathApi zarIrathI bhinna evA | | AtmAnuM astitva jeo svIkAratA nathI, arthAt jeo zarIrabhinnAtmavAda virUddha koTi "zarIra e ja AtmA' e mAnyatAmAM sthira che, (vipratipanna) virUddha mativALA = matabheda rAkhanAra che teo to AtmAne A rIte pratyakSa pramANathI zarIrathI bhinna | mAnavAnA ja nathI. teo to evI pratIti zarIra svarUpa AtmAnI ja kahevAnA, eTale ke | temane zarIrabhinna AtmA siddha karI ApavA anumAna pramANano Azraya levo ja paDaze. kASTha kApavAnuM karaNa (sAdhana) kuThAra che. kuThAra e karyA vinA kASTha chedana kArya (phala) utpanna karI zakatI nathI. e ja rIte netrAdi indriyo jJAnakArya utpanna kare che, arthAt jJAnotpattinuM karaNa che to temano koI kartA hovo ja joIe, kemake karyA vinA netrAdi karaNo jJAna-phaLane utpanna karI zake nahi. Ama te kartA tarIke zarIrathI bhinna AtmA | siddha thaI jAya che. rUndriyaM seva, pavit vAravat | kArikAvalI : zarIrasya na caitanyaM mRteSu vyabhicArataH / | muktAvalI : nanu zarIrasya kartRtvamastvata Aha - zarIrasyeti / nanu caitanyaM jJAnAdikameva, muktAtmanAM tvanmata iva mRtazarIrANAmapi tadabhAve kA kSatiH, | prANAbhAvena jJAnAbhAvasya siddheriti cet ? zarIra e ja AtmA muktAvalI : cArvAka : tame zarIrathI bhinna AtmAmAM caitanya siddha karo cho, arthAt | samavAyena jJAnArtha prati tAtAjona mAtmA rUpam evo je kArya-kAraNabhAva karo cho te barAbara nathI. zarIra ja cetana kema na kahevAya? zarIramAM ja caitanya-jJAnAdi utpanna | thAya che ema kema na kahevAya ? arthAt samavAyela rUAnArtha prati zarIra para m evo cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) E YE Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hobertasbardosoasa wewexstessoxtasexswbarba t axxx. as Cocoastaxtastonstastoostoostxstostaustastarsoxtouto zarIra-jJAnano kArya-kAraNabhAva kema na thAya? naiyAyika H AvA kArya-kAraNabhAvamAM mRta zarIrane laIne vyabhicAra Ave che, kemake | tyAM kAraNa zarIra che paNa kArya jJAna nathI. Ama anvaya-vyabhicAra AvavAthI zarIra- | jJAnano kArya-kAraNabhAva na manAya. cArvAka : A vAta to barAbara nathI. tamArA mate je jJAna-AtmAno kArya| kAraNabhAva che temAM paNa anvaya-vyabhicAra Ave ja che. muktAtmAmAM tAdAspena AtmA kAraNa che paNa temanAmAM jJAna-kArya nathI. (naiyAyiko muktAtmAmAM jJAnAdi guNo mAnatA nathI.) naiyAyika : tamArI vAta barobara che, paNa A anvaya-vyabhicAra doSa dUra karavA ame jJAnakArya prati kevaLa AtmAne ja kAraNa na kahetAM zarIraviziSTamanaHsaMyogA| vacchinna AtmAne kAraNa kahIzuM. cArvAka : to ame paNa jJAna-zarIranA kArya-kAraNabhAvamAM mRta zarIrane laIne je | anvaya-vyabhicAra Avyo tene dUra karavA jJAnakArya prati kevaLa zarIrane kAraNa na kahetAM prANaviziSTa zarIrane kAraNa kahIzuM. have anvaya-vyabhicAra nahi Ave, kemake mRta zarIra prANaviziSTa nathI mATe tyAM jJAna paNa nathI. Ama have jJAna-zarIrano ja kAryakAraNabhAva mAnavo joIe, arthAt zarIrane ja AtmA mAnavo joIe. | muktAvalI : na, zarIrasya caitanye bAlye vilokitasya sthAvire smaraNAnupapatteH, zarIrANAmavayavopacayApacayairutpAdavinAzazAlitvAt / - muktAvalI : naiyAyika : jo zarIra ja AtmA hoya to bAlyakALamAM anubhavelI kaMdukakrIDAdinuM sthavirAvasthAmAM maraNa nahi thavAnI Apatti Avaze, kemake zarIranA mAMsapiMDAdi je avayavo che temanAmAM satata cayApacaya vRddhi-dhrAsa) thayA ja kare che. Ama zarIranA avayavo utpAda-vinAzavALA che eTale bAlyakALanA zarIrasvarUpa je AtmA hato te naSTa thayo ane kAlAMtare vikALamAM zarIrasvarUpa AtmA utpanna thayo. have bAlyakALanA zarIrAtmAe je kanvekakrIDAdi anubhavyA tenA saMskAra te AtmAmAM paDyA, paNa have jayAre te AtmA ja nathI tyAre te AtmAmAM paDelA saMskAra paNa have nathI ja. Azrayano nAza thatAM Azritano paNa nAza thaI ja jAya. have jo | te saMskAro nathI, to pachI (saMskAra vinA) smaraNa zI rIte thaze ? jayAre kharekhara to Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai SEE nyAyasiddhAttAmuktAvalI bhAga-10 (11) ELETE Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heest w oodcastw o wscascostos estos custos estos casos concurs customers to 2 ja bAlyakAlIna anubhavonuM smaraNa sthavirAdi kALamAM thAya ja che. eTale mAnavuM ja paDe ke zarIra e ja AtmA nathI kintu tadatirikta zarIrAntargata AtmA che. te te anubhavothI janya saMskArono Azraya che. muktAvalI : na ca pUrvazarIrotpannasaMskAreNa dvitIyazarIre saMskAra utpAdyata iti vAcyam, anantasaMskArakalpane gauravAt / evaM zarIrasya caitanye bAlakasya | stanyapAne pravRttirna syAt, iSTasAdhanatAjJAnasya taddhetutvAt tadAnImiSTa sAdhanatAsmArakAbhAvAt / manmate tu janmAntarAnubhUteSTasAdhanatvasya tadAnIM smaraNAdeva pravRttiH / na ca janmAntarAnubhUtamanyadapi smaryatAmiti vAcyam, udbodhakAbhAvAt / atra tvanAyatyA jIvanAdRSTamevodbodhakaM kalpyate / itthaM ca saMsArasyAnAditayA Atmano'nAditvasiddhAvanAdibhAvasya nAzAsambhavA| nityatvaM sambhavatIti bodhyam / - muktAvalI : cArvAka : pUrvapUrvanA je zarIro naSTa thatAM jAya che te uttarottara utpanna thatAM navA zarIramAM potAno saMskAra mUkatAM jAya che. eTale bAlya zarIrAtmAmAM rahelA saMskAro yuvAdi zarIrAtmAmAM utpanna thaI jatAM hovAthI bAlyakAlIna anubhavonuM yuvAdi kALamAM smaraNa utpanna thaI jaze. eTale have zarIrane ja AtmA mAnavo joIe. naiyAyika : AvI rIte eka eka pUrvapUrva zarIranA anaMta saMskAronI uttarottara utpanna thatAM pratyeka zarIramAM utpatti mAnavI ane pUrvapUrva zarIranA anaMta saMskArono nAza mAnavo emAM mahAgaurava che. enA karatAM eka ja sthAyI AtmAmAM ananta saMskAra mAnavAmAM lAghava che. vaLI jo zarIra ja AtmA hoya to bALakanI stanya pAnamAM je pravRtti thAya che te have nahi thAya. te A rIte : bALaka stanya pAnamAM pravRtti kare che temAM pharva suthapAna viSTaya nIvanI sAthanam" evuM smaraNAtmaka jJAna kAraNa che. have smaraNa to anubhavapUrvaka hoya. bALakane janmatAMnI sAthe ja A smaraNa thayuM ane stanyapAnamAM pravRtti thaI che eTale e vAta to nakkI che ke A smaraNa pUrve teNe stanyapAnano anubhava to nathI ja karyo. have jo bALakane stanyapAnano anubhava nathI to pachI tevA anubhava vinA tenuM smaraNa vuiM cAyasiddhAntamatAvalI bhAga-10 (172 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ senses252777777 7755, how cosas dos casosastostosottostosterowdboustessados os asosco :: :: : : | paNa na ja thAya ane tevA smaraNa vinA prathama stanyapAnamAM pravRtti paNa na ja thAya. have jayAre prathama stanya pAna-pravRtti pratyakSa siddha che tyAre tajajanakasmaraNajanaka stanya pAnAnubhava pUrve mAnavo ja joIe. evo anubhava A bALakane to jaNAto nathI | mATe bALakanA zarIrathI atirikta eka AtmA mAnavo ja joIe jeNe janmAntaramAM | stanyapAnano ISTasAdhana tarIke anubhava karyo hato jenA saMskAra te AtmAmAM paDyA hatA. e saMskAronuM ahIM uddhodhana thavAthI smaraNa thayuM ane tethI stanya pAnamAM pravRtti | thaI. kanmAntarAnumUdSTasAdhanatvaca marAva vAnastha prathamatanyAne pravRtti: | cArvAka : are, janmAntaramAM kaMI stanyapAnano ja anubhava karyo hato ? bIjA | kAmabhogAdinA anubhava paNa kyAM nathI karyA? to pachI te bIjA anubhavonA saMskAronuM | uddhodhana kema na thayuM ane stanyapAnanA saMskAronuM ja uddhodhana kema thayuM ? naiyAyika : kAmabhogAdinA saMskAro paNa te bALakanA AtmAmAM che ja. paraMtu | bAlyakALamAM te saMskAro anubuddha rahe che, kemake bAlyakALamAM kAmabhogAdi saMskArono uddhodhaka hAjara nathI. kAmabhogAdi saMskArone jAgrata karanAra yuvAkALa che. AthI kAmabhogAdinA saMskAro hovA chatAM te vakhate ubuddha na hovAthI tenuM smaraNa thatuM nathI. | smaraNaM prati udbuddhasaMskArANAmeva hetutvaniyamAt / prazna : "tacaMpAna viSTasAdhanam evuM bALakane je ISTasAdhanatAnuM smaraNAtmaka | jJAna thAya che tenA janaka je saMskAro che tene ubuddha koNe karyA ? te saMskArono uddhodhaka koNa ? uttara . saMskArathI smaraNAtmaka jJAna tyAre utpanna thAya jyAre koI uddhodhaka maLe. kAmada saMskArono udbodhaka yuvAkALa che tema stanyapAnanA saMskArano udbodhaka jIvanAdaSTa che. "jIvanAdaSTa' eTale jaina paribhASAmAM AyuSyakarma kahevAya. "jIvana' eTale zarIramAM prANanI sthiti rahevI che. temAM hetubhUta je adekha te jIvanAdaSTa kahevAya. ahIM bIjo koI ubodhaka saMbhavato nathI eTale anAyatyA-agatyA (bIjo koI rasto na hovAthI) jIvanAdaSTane ja uddhodhaka mAnavo joIe. A rIte zarIrathI bhinna AtmAnI siddhi thAya che. ethI ja A AtmA nitya paNa siddha thAya che, kemake A janmanA stanya pAnamAM pUrvajanmanA stanyapAnano anubhava hetu banyo tema te pUrvajanmanA stanyapAnamAM prapUrvajanmanA stanyapAnano anubhava hatu. bane... e rIte janmapravAha anAdi banI jAya. Ama saMsAra anAdi siddha thatAM AtmA paNa anAdi siddha thayo. je anAdi bhAvapadArtha hoya (prAgabhAva e anAdi abhAva) * ? q qqq nyAyasiAnakatAvahI bhAga-10 (1 ) Exp4 rIdI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hetto t ushadowstwooxdowowowowowowowowowowocesos padArtha che mATe teno nAza thaI zake.) teno nAza thAya nahi. mATe AtmA anAdi-anaMta nitya siddha thaI jAya che. kArikAvalI : tathAtvaM cedindriyANAmupaghAte kathaM smRtiH // 48 // muktAvalI : nanu cakSurAdInAmeva jJAnAdikaM prati karaNatvaM kartRtvaM cAstu, virodhe sAdhakAbhAvAdata Aha - tathAtvamiti / caitanyamityarthaH, upaghAte = nAze sati, arthAccakSurAdInAmeva, kathaM smRtiriti / pUrvaM cakSuSA sAkSAtkRtAnAM cakSuSo'bhAve smaraNaM na syAt, anubhaviturabhAvAt, anyadRSTasyA'nyena smaraNAsambhavAt, anubhavasmaraNayoH sAmAnAdhikaraNyena kAryakAraNabhAvAditi bhAvaH // muktAvalI : cakSurAtmavAda : pUrvapakSa : cakSu Adi indriyone ja AtmA mAno ne? cakSu Adi indriyo jJAnAdinuM karaNa che tema jJAnAdinA kartA paNa kema na bane ? je karaNa hoya te kartA paNa kema na hoya ? kartutva-karaNatvano virodha hovAmAM koI sAdhaka pramANa nathI mATe cakSu Adi Indriyone ja AtmA kema na manAya ? sarpa pote ja potAnAthI vIMTaLAya che temAM sarpa pote ja karaNa ane kartA ubhaya bane che ne ? naiyAyika : nA, indriyo anitya che, kemake teno nAza thato jovA maLe che. e vaLI indriyane jo AtmA mAnIe to bAlyakALamAM indriyasvarUpa AtmAe je anubhava karyo ane je saMskAra paDyA tenuM smaraNa yuvAdi avasthAmAM indriyano nAza hai thayA pachI nahi thAya. je cakSu jeno anubhava kare te cakSu ja tenuM smaraNa kare evo niyama che. have jo anubhava karanAra cakSuno nAza thAya to tenA anubhavanuM smaraNa | bIjo koI karI zake ja nahi. bAkI jo tema thAya to devadattanA anubhavanuM caitrane | smaraNa thavAnI Apatti Ave. "jayAM anubhava hoya tyAM ja smaraNa hoya' Avo anubhava ane smaraNano | sAmAnAdhikaraNyana kArya-kAraNabhAva che. have cakSuno nAza thayA pachI paNa cakSue anubhavelAnuM te aMdhane smaraNa thAya che | mATe cakSu Adi indriyane ja AtmA na manAya kintu tadatirikta AtmA mAnavo joIe. 86 ***9 nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (174) E* *** Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaja kokXXXXdX4GIRvAda ++++ wstabascostados 101- 1914 hodowcasetadaxshaston | kArikAvalI : mano'pi na tathA jJAnAdyanadhyakSaM tadA bhavet / muktAvalI : nanu cakSurAdInAM caitanyaM mA'stu, manasastu nityasya caitanyaM syAdata Aha - mano'pIti / na tathA = na cetanam / jJAnAdIti / | manaso'NutvAtpratyakSe ca mahattvasya hetutvAt manasi jJAnasukhAdisattve tatpratyakSAnupapattirityarthaH / yathA ca manaso'NutvaM tathA'gre vakSyate / / - muktAvalI : pUrvapakSa : cakSu Adi anitya che mATe temane AtmasvarUpa bhale na mAno paNa mana to nitya che, to tene ja AtmA mAnavAmAM zo vAMdho Ave ? cakSuno | upaghAta thaI jAya che mATe teNe anubhavelA smaraNanI anupatti thaI jAya, eTale cakSu bhale AtmA na bane paNa mananA to upaghAtAdi thavAnA nathI eTale nitya manane ja | | AtmA mAnI levo joIe, (ahIM padhAre sati aRUTInupAttiH doSa lAgu paDato | | nathI.) arthAta jJAnAdi pratye manane ja karaNa ane kartA be ya mAnI levA joIe. uttarapakSa : nahi, mana to aNu che. pratyakSa pratye mahatparimANa kAraNa che. have | jo mana ja AtmA bane to manamAM jJAnAdi guNo rahe. have aNu evA mananuM ja pratyakSa | nathI thatuM eTale aNu evA manamAM rahelA jJAnAdi guNonuM paNa pratyakSa nahi thavAnI | Apatti Avaze. mana e aNu kema che e vAta ame AgaLa jaNAvIzuM. muktAvalI : nanvastu kSaNikavijJAnamevAtmA, tasya svataH prakAzarUpatvAt bacetanatvam, jJAnasukhAdikaM tu tasyaivAkAravizeSaH, tasyApi bhAvatvAdeva kSaNikatvaM, pUrvapUrvavijJAnasyottarottaravijJAne hetutvAt suSuptyavasthAyAmapyAlayavijJAnadhArA nirAbAdhaiva, mRgamadavAsanAvAsitavasana iva pUrvapUrvavijJAnajanitasaMskArANAmuttarottaravijJAne saMkrAntatvAnnAnupapattiH smaraNAderiti muktAvalI : bauddhamata-nirUpaNa : have yogAcAra-bauddhanA matanuM sthApana karIne | niyAyika tenuM khaMDana kevI rIte kare che te joIe. ETS nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (15) EEEEEEE Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha: kSaNika vijJAna e ja AtmA che. naiyAyika : kSaNika vijJAna to buddhirUpa che ane buddhi to jaDa che. jaDa buddhi AtmA zI rIte banI zake. vaLI vijJAnano koI AkAra paNa joIe ne ? bauddha : vijJAna pote svataH prakAzarUpa che mATe tenAmAM caitanya upapanna thaI jAya che. vaLI je jJAna-sukhAdine tame AtmAnA vizeSaguNa mAno cho te badhA te kSaNika vijJAnanA ja judA judA AkAro che, arthAt 'ahaM nAnAmi' 'ahaM suthvI' ityAdi anekAkAra vijJAna ja jJAna-sukhAdi AkArathI bhAse che. have A vijJAnarUpa AtmA paNa bhAva(sat> padArtha che mATe yaMt sat tat zAm' e vyAptithI A vijJAna paNa kSaNika siddha thAya che. ( kSaLia dvitIyakSaLavRttidhvaMsapratiyogitvam I) naiyAyika : jo vijJAna ja AtmA hoya to suSupti avasthAmAM vijJAna na hovAthI te vakhate AtmAno abhAva thaI javAnI Apatti Avaze. bauddha : nA, vijJAna be prakAranA che : pravRttivijJAna ane AlayavijJAna. temAM jAgrata avasthAnuM chelluM pravRttivijJAna suSupti avasthAnA pahelA AlayavijJAnane ('annum' kRti viSayam ) utpanna karI de che, kemake pUrvapUrva vijJAna uttarottara vijJAnane utpanna karavA dvArA hetu che. vaLI dareka kSaNika vijJAnAtmA uttarottara kSaNika vijJAnAtmAmAM potAnAmAM utpanna thayelA saMskArone mUkatuM jAya che. jema kapaDAnA tAkAmAM mUkelI kastUrInI vAsanAnI te tAkAnA dareka paDamAM uttarottara saMkrAnti thatI jAya che tevuM ahIM paNa bane che. AthI have pratikSaNa vijJAnAtmA naSTa thAya to ya teNe anubhavelAnuM smaraNa thavAnI anupatti nahi thAya. TippaNa : muktAvalIkAre je kSaNika vijJAnAtmavAdano pUrvapakSa sthApyo che te bauddhamatanA bIjA yogAcAra-bauddhano mata che. bauddhonA mukhyatve cAra dArzanika saMpradAya che : (1) mAdhyamika (2) yogAcAra (3) sautrAntika ane (4) vaibhASika. AmAMnA bIjA yogAcArane 'vijJAnavAdI' paNa kahevAya che tathA pahelA mAdhyamikane 'zUnyavAdI' paNa kahevAya che. A cAramAM pahelA be to jagatamAM koIpaNa ghaTa-paTAdi bAhya padArthonuM astitva ja mAnatA nathI, jyAre chellA be mata ghaTAdi padArthonuM astitva mAne che. te be nI mAnyatAmAM pharaka e che ke cotho vaibhASika mata bAhya padArthone pratyakSa siddha mAne che, jyAre trIjo sautrAntika mata sAkAra jJAnavAdane svIkArIne jJAnamAM ghaTAdi arthono acxxx a nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (176) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heconochrobochuchachodacoboscostosabastoncoastwoocostobaccoboostcoadabadowodoodoosoo ostatostogodbo | AkAra mAnIne te uparathI arthanuM anumAna kare che. Ama A mata ghaTAdinuM pratyakSa mAnato nathI. have darekane kramaza: vicArIe. (1) mAdhyamika: A bauddha saMpradAya "zUnyavAdI' nAmathI paNa oLakhAya che. AnA mate samagra bAhya jagata zUnyasvarUpa che. sadAne mATe nirAkAra, nirupaplava(rUpa-raMgAdi rahita zuddha avasthAnuM jJAna), svaccha, kSaNika saMvita (jJAna) e ja tattva che. e ja sat che. te sivAyanuM badhuM zUnya che, asat che. (2) yogAcAra : muktAvalIkAre A vijJAnavAdanI carcA karI che. AnA mate kSaNika vijJAna e ja sat che, arthAt bAhya ghaTAdi padArtho asat che, mithyA che. artha | vaTa, mayaM paTa: ityAdi ghaTa-paTAdinI je pratIti thAya che te svapnanA padArthonI pratIti jevI brAnta ane kalpita che. jema svapnamAM koI ghaTAdi arthanuM astitva na hovA chatAM te badhAnI bhrAnta pratIti thayA kare che tevuM ja jAgrata avasthAmAM paNa bhrAnta jJAna thayA kare che. Ama jAgrata kALamAM paNa je kaMI vyavahAra thAya che te badho ghaTAdi artha vinA, mAtra vijJAnathI ja cAlyA kare che, kemake jJAna e eka ja yathArtha vastu che. A matano kahevAno Azaya e che ke padArtha mAtra vijJAnasvarUpa che. jJAna dvArA padArthono anubhava thAya che. jJAna hovAthI ja "A vRkSa che', "A ja che', "A pustaka che' evo vyavahAra thAya che. jo jJAna ja na hota to vRkSAdinI pratIti thAta nahi. jJAna hoya to vRkSAdinI pratIti hoya. jJAna ja na hoya to vRkSAdinI pratIti paNa na ja hoya. AthI siddha thAya che ke padArtho jJAnasvarUpa che. jJAnathI atirikta padArtha T jevI koI svataMtra vastu nathI. Ama chatAM amuka vakhate ghaTanuM, amuka vakhate paTanuM vagere I je jJAna thAya che te pUrvanA saMskArone lIdhe bane che. vijJAnamAM pUrvapUrvanA saMskAra cAlyA | Ave che ane pUrvapUrvanI vAsanA tevA tevA jJAnanA AkAra banAve che. vijJAnavAdI yogAcAra kahe che ke jayAM sudhI kSaNikamAM sthiratvanI bhAvanA rAkho cho ane bAhya asat padArthone sat svarUpe juo cho tyAM sudhI saMsAra che. vijJAnAtmAne kSaNika mAno ane bAhya ghaTAdine asat mAno to ahaMkAranI vAsanA naSTa thAya. ema thatAM nirUpaplava, nirAkAra vijJAnanI dhArA cAle. AvI dhArA cAlavI te ja mokSAvasthA che. TUMkamAM sAkAra vijJAnasvarUpa AtmA saMsAra che, nirAkAra vijJAnasvarU5 AtmA mokSa : :: :: boedbacco sosedowcowed : : :: . (3) sautrAnikaH pUrve kahyA mujaba A mata bAhya padArthonuM astitva svIkAre che. yogAcAra-bauddhanI sAme tenI dalIla e che ke jo bAhya padArtha jevuM kaMI hoya ja nahi TET 1 vyAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (10) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai to ghaTa lAvyA tyAre ghaTAkAranI vAsanA ja kema jAgI ? paTAkAranI vAsanA kema nA ke | jAgI? mATe bAhya padArthanI sattA mAnavI ja joIe. paNa A sautrAntika bauddha kahe che ke bAhya padArthanuM astitva hovA chatAM tenuM pratyakSa che thatuM nathI. tamane jayAre ema lAge che ke meM ghaTa joyo tyAre vastutaH tame ghaTanuM pratyakSa nathI karyuM paNa ghaTanA jJAnanuM ja pratyakSa karyuM che. jema zaktimAM jayAre rajatanuM jJAna thAya che tyAre tyAM ragati pama pratyakSa evuM rajatanuM pratyakSa thAya che tema lAge che. paNa sAme rajata to che ja nahi, pachI rajatanuM pratyakSa thayuM ja zI rIte ? eTale jema ahIM rajAnuM jJAna ja pratyakSa bane che tema bAhya padArthonuM jJAna ja pratyakSa bane che, bAhya padArthonuM to pratyakSa thatuM ja nathI. jJAnanuM pratyakSa thatAM temAM ghaTAghAkAra jaNAya che mATe "bahAra | ghaTAdi hovA joIe evuM anumAna thAya che. prazna : bAhya padArthanuM pratyakSa thavAmAM zo vAMdho Ave ? uttara : padArtha jaDa, acidUrUpa che mATe cidvijJAnanI jema enuM svataH pratyakSa thAya nahi. dA.ta. dIvo e svataH prakAza che, jayAre ghaDo e svataH prakAza nathI. ghaDo potAnI jAtane batAve nahi mATe te "parataH prakAzya' banyo. eTale "meM ghaDo joyo" evo bhAsa | bhale thato hoya paNa vastutaH ghaTanuM nahi kintu ghaTa-jJAnanuM ja pratyakSa thAya che, kemake | | jJAna ja svataH saMvedya che. ghaTAkAra-vijJAna ane ghaTa paraspara hetu che. ghaTathI ghaTAkAra-vijJAna utpanna thAya che che, mATe ghaTAkAra-vijJAna pratye ghaTa e kAraka hetu bane ane ghaTAkAra-vijJAnathI ghaTa jaNAya che mATe ghaTa pratye ghaTAkAra-vijJAna e jJApaka hetu bane. dA.ta. dhUma-vahiM paraspara | hetu che. vatimAMthI dhUma utpanna thAya che mATe vahni e dhUma pratye kAraka hetu che. dhUma | (parvatamAM) vahninuM jJApana kare che mATe vati pratye dhUma jJApaka hetu banyo. bauddhamate bAhya padArthamAMthI be dhArA cAle che. pUrvekSaNano ghaTa uttarakSaNanA ghaTane utpanna kare che ane uttarakSaNanA ghaTavijJAnane paNa utpanna kare che. (bauddhamate nirvikalpaka jJAna ja pramANabhUta manAya che, prakAzAdithI kaluSita vikalpAtmaka jJAna pramANabhUta manAtuM nathI.). prazna : "pUrvekSaNano ghaTa e uttarakSaNamAM ghaTavijJAnane utpanna kare che evuM je tame kahyuM temAM koI niyama lAgu paDe che ? uttara : hA, pUrvekSaNIya ghaTa uttarabhaNIya vijJAnano janaka-kAraNa bane to ja te | bttttttttb-tottsbootstttttttttttttttttt "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai **** ts1 nyAyasiddhAntanAvalI bhAga-10 (108) ESS Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX X X X ********** viSaya banI zake evo niyama che. nALArAM viSayaH / je A rIte janaka na bane te viSaya paNa banI zake nahi. (4) vaibhASika : A mata bAhya padArthanuM paNa pratyakSa mAne che, anyathA jagatanA ghaTAdi-darzanAdi vyavahAranuM unmUlana thaI jAya. 'mane ghaTanuM pratyakSa thayuM' evo vyavahAra thato jovA maLe che mATe ghaTAdi padArthanuM pratyakSa mAnavuM joIe. ghaTa padArtha kSaNika che. pUrvapUrvanA ghaTa uttarottara kSaNika ghaTane utpanna kare che tathA vijJAnane paNa utpanna kare che. prazna : ghaTAdi padArtha kSaNika kema che ? uttara : ghaTAdi padArtha sat che. 'je sat hoya te kSaNika hoya' evo niyama che. vandhyAputrAdi sat nathI mATe tenI kSaNikatAno prazna paNa nathI. prazna H ghaTAdi padArtha sat che ane vandhAputrAdi asat che evo bheda zAthI paDyo? uttara : je vastu arthakriyAkArI (kAryakArI) hoya te sat kahevAya, nahitara asat kahevAya. ghaTAdi padArtho uttarottara kSaNamAM navA navA ghaTa tathA ghaTavijJAna utpanna karavAnuM kArya kare che mATe ghaTAdi padArtha arthakriyAkArI hoIne sat che. vandhAputra AvuM koI kArya karato nathI mATe te asat che. kaMI ne kaMI kArya kare te sat. yarthayiAArI tat sat / have je sat che te je aneka kAryo kare che te kramazaH kare che ke yugapad kare che ? jo kramazaH kare che to te badhA kAryo mATe e samartha che ke nahi ? prathama kSaNe paMdare ya kSaNanA kAryo karavA mATe samartha che ke nahi ? cAra rIte kSaNikatva-siddhi (1) cAka upara caDAvelI mATImAM kSaNe kSaNe navA rUpako - sthAsa, koza, kuzula vagere thayA kare che te badhA yanuM sAmarthya prathama kSaNanI mATImAM che ? jo hoya to niyama che ke yat samartha tatvotyeva / mATe potAnI bIjI ja kSaNe sarva kArya kema na kare ? 'jema jema sahakArI maLe tema tema kare' ema mAno to eno artha e che ke sahakArI na maLyA tyAM sudhI kArya na karyuM, mATe asamartha banyuM : arthakriyAkArI na banyuM. mATe jyAre e kArya thAya che te vakhatano samartha padArtha judo ane pUrvakSaNomAM kArya na karI zake tevo asamartha padArtha judo, mATe te kSaNika siddha thayo. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1) (109) Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = == = === == ======= Chestwoodstochassersbossowsta ==== ====== = == == == === w owshowdowcowowowowowowo (2) have jo ema kaho ke pUrvekSaNe paNa samartha to che ja, arthAta pUrvekSaNamAM paNa teno kArya utpanna karavAno svabhAva to che ja, paraMtu sahakArIne sAthe laIne kArya utpanna karavAno svabhAva che, to pachI eno artha e thayo ke vastumAtra sahakArIne sAthe laIne | ja haMmezA phare che. paNa AvuM to banatuM nathI, kemake sahakArI to tenA kALe ja upasthita thAya che. have jo sahakArI potAnA kALe AvI jAya pachI ja vastu kArya kare ema kaho to prazna thAya ke kArya koNe karyuM? vastue ke sahakArIe? jo sahakArIe kArya karyuM to vastumAM kAryakAritva na rahyuM eTale vastu asat thaI gaI. (vArthavaritvameva to nakSapAm !) prazna : sahakArI kArya karatuM nathI paraMtu sahakArInA AvavAthI evI eka vizeSatA vastumAM utpanna thAya che ke jene lIdhe vastu ja kArya kare che. bauddha : to pachI vastu eka na rahI paNa be thaI : vizeSatA vinAnI vastu ane | sahakArI-janita vizeSatAvALI vastu. arthAt sthira evI eka vastu na rahetAM kSaNika | vastu siddha thaI. Ama vastumAM kSaNikatva siddha thaI gayuM. (3) vaLI A rIte paNa vastumAM kSaNikatva siddha thaI zake che : vastuno pahelI kSaNa | sAthe saMbaMdha thavAnuM kArya pahelI kSaNanI vastu ja kare che. bIjI kSaNa sAthe saMbaMdha thavAnuM kArya bIjI kSaNanI vastu ja kare che. trIjI kSaNa sAthe saMbaMdha thavAnuM kArya trIjI kSaNanI vastu ja kare che. Ama kSaNa-kSaNanA judA judA kArya thAya che. ahIM je kArya pAMcamI kSaNamAM thayuM te tadanya koI kSaNamAM na thayuM mATe pratikSaNanA kAryabhede pratikSaNanI vastuno paNa bheda paDI gayo. (4) vaLI A rIte paNa vastumAM kSaNikatA siddha thAya : dhAro ke vastune daza kSaNano | saMbaMdha thAya che. have jo daze ya kSaNanA saMbaMdharUpa daza kArya karavAnuM sAmarthya prathama kSaNe ja che to prathama kSaNanA saMbaMdhanI jema bAkInI nava kSaNanA saMbaMdharUpa kArya prathama kSaNe | ja ekIsAthe kema na kare ? kemake yat samartha tat rocevA ane pahelI kSaNanI vastu yugapad sarva kSaNano saMbaMdha nathI karatI e hakIkata che e ja sUcave che ke prathama kSaNe anya kSaNonA saMbaMdha karavAnuM tenAmAM sAmarthya nathI, arthAt prathama kSaNanI vastu dazamI kSaNanA saMbaMdhane mATe asamartha che. navamI kSaNanI vastu ja dazamI kSaNanA saMbaMdha mATe samartha che. sAmarthya ane asAmarthya paraspara virodhI dharma hoIne temanuM satAvasthAna asaMbhavita | che. eTale sAmarthyavALI vastu judI ane asAmarthyavALI vastu judI e nakkI thayuM. Nor nyAyasiddhAntaNaktAvalI bhAga-10 180). Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cartoococobaccocacochodowcodoo bad badachacados costobocowboobadoodsbestosto jyAre prathama kSaNanA saMbaMdha mATe samartha vastu judI thaI, dvitIya kSaNanA saMbaMdha mATe | samartha vastu judI thaI, yAvat pratyeka kSaNanA saMbaMdha mATe samartha vastu judI thaI tyAre ) eno artha e ja thayo ke vastu kSaNika che. | vastu kSaNikam, kramayogapadyAbhyAM sthire kAryAnupapatteH (arthakriyA pitAnupapa: I) artha : sthira vastu aneka kAryo yugapad karI zakatI nathI e hakIkata che, temaja | kramathI paNa karI zakatI nathI, kemake pAchalI kSaNonA kAryo prathama kSaNamAM na karI zakavAnA hisAbe te vakhate vastumAM asAmarthya Avaze ane jyAre karaze tyAre sAmarthya Avaze. |i AthI vastu kSaNika siddha thAya. have yogAcAra-bauddha matanuM pratipAdana karatAM muktAvalIkAre kahyuM ke AtmA vijJAnarUpa ja che ane te svataH prakAzarUpa hovAthI cetana che. ahIM "svataH prakAza" eTale "svataH pratyakSa' samajavuM. bahAranA ghaTAdi padArthomAM je dazyatA Ave che te dIpakanI sahAyathI Ave che, paNa dIpakamAM dazyatA lAvavA dIpakAntaranI jarUra rahetI nathI. e | ja rIte ghaTAdi padArthomAM prakAzyatA lAvavA mATe bIjA jJAnanI jarUra paDatI nathI. | ghaTano prakAza jJAnathI thAya ane jJAnano prakAza svataH thAya. praznaH jo vijJAna paNa bhAvAtmaka padArtha (sa) hoIne kSaNika che, to pachI eka ja kSaNamAM vijJAna naSTa thaI gayuM eTale jagata zUnya banI jaze. uttara H nA, pUrvapUrvanuM vijJAna uttarottara vijJAnane utpanna karatuM jAya che, arthAt pUrvottara vijJAnano paraspara kArya-kAraNabhAva che. Ama kSaNika vijJAnanI dhArA cAlyA karatI hovAthI jagata zUnya banavAnI Apatti Avaze nahi. A dhArA be prakAre che : (1) pravRtti-vijJAnadhArA. (2) Alaya-vijJAnadhArA. jAgratAvasthAnI vijJAnadhArAne pravRtti-vijJAnadhArA kahevAya che. suSuptikAlIna vijJAnadhArAne Alaya-vijJAnadhArA kahevAya che. Alaya-vijJAnadhArAmAM avyakta ahatvanuM ja bhAna hoya che; nIlAkAra, pItAkAra AdinuM nahi. vijJAnadhArA bIjI rIte paNa be prakAre che : 1. sabhAga kSaNasannati (sajAtIya vijJAnadhArA). 11 vAcasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (181) EEEEEEEE Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. visabhAga kSaNasantati (vijAtIya vijJAnadhArA). prathama kSaNanA ghaTamAMthI uttarottara ghaTa-ghaTa-ghaTa evI dhArA cAlavI te sabhAgakSaNasaMtati ane ghaTa phUTI jatAM kapAla ke ThIkarAMnI kSaNanI dhArA cAlavI te bIjI visabhAga-kSaNasaMtati kahevAya. TUMkamAM jyAM sudhI vastu eka ja rUpe dekhAya tyAM sudhI tenI sabhAga-kSaNasaMtati kahevAya ane temAM rUpAntara thAya tyAre visabhAga-kSaNasaMtati kahevAya. muktAvalIkA2e bauddhamatanuM pratipAdana karatAM temanA taraphathI kahyuM ke vijJAnarUpa AtmA kSaNika che mATe teno nAza thatAM tenI sAthe ja saMskArono paNa nAza thavAthI smaraNanI anupapatti nahi Ave, kemake pUrvapUrvanuM vijJAna uttarottara vijJAnamAM saMskArone mUkatuM jAya che. bauddhanA A pratipAdananI sAme e prazna UThe che ke Ama thatAM to saMskAra kSaNika na rahyA paraMtu ghaNAM vijJAnomAM pasAra thatAM teo sthira banI gayA. tethI sarva kSAim e siddhAMtano vyAghAta thaI jaze. AnI sAme bauddho ema kahe che ke pUrvapUrva vijJAnanA saMskAro pote ja uttarottara vijJAnamAM jatA nathI, te saMskAro to nAza pAmI jAya che paraMtu pUrvapUrvanuM vijJAna uttarottara vijJAnamAM sajAtIya navA saMskArone utpanna karI de che. jyAre je saMskArane udbodhaka maLe tyAre te saMskArathI uttarakSaNamAM smaraNAtmaka vijJAna utpanna thAya ane je kSaNomAM udbodhaka na maLe te kSaNomAM utpanna thayelA saMskAro kAMI karyA vinA nAza pAmI jAya che. AnI sAme anaMta saMskAronI vAraMvAra utpatti, nAzanI kalpanAmAM gaurava doSa Avyo tyAre bauddho kahe che ke bhale pUrvapUrvanuM dareka vijJAna uttarottaranA dareka vijJAnamAM saMskAra utpanna na kare. mAtra je kSaNe smaraNa-vijJAna utpanna thavAnuM hoya tenI pUrvakSaNamAM ja saMskAra utpanna thAya ema ame kahIzuM. naiyAyiko : jo Ama kaho to pahelI kSaNe saMskAra utpanna thayA pachI aneka kSaNo saMskAra vinAnI gaI ane smaraNanI pUrvakSaNe pharI saMskAro utpanna thayA. te zI rIte bane ? vacce kaDI to tUTI gaI ? bauddho : ame ema kahIzuM ke saMskAra kSaNanI pUrvakSaNe je vijJAna utpanna thAya che temAM eka 'kurvavrUpatva' nAmano evo dharma che ke je uttaravijJAnane saMskArasahita utpanna kare. vaLI e saMskArasahita vijJAnamAM paNa evo vilakSaNa 'kurvadnapatva' dharma utpanna thAya che ke je uttarakSaNe smaraNAtmaka vijJAna utpanna kare. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (182) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jaass== == == ==== Showdoxshastoscadowodwodawsaxcessostatsaucowshdowcostosowscasostosas naiyAyika : AvuM atIndriya kurghadrupatva hovAmAM pramANa zuM che ? bauddha H uttarakSaNe utpanna thatuM vilakSaNa kArya e ja pramANa che. jema mImAMsaka kahe che ke te te kArya thavA mATe te te kAraNamAM tevI tevI zakti hoya che tema bauddha kahe che | ke te te vijJAna-kArya utpanna thavA mATe pUrvapUrva kSaNomAM tevuM tevuM kuvaitUpatva hoya che. prazna : zakti ane kurvakUpatvamAM phera zuM che ? uttara : zakti e bhAvAtmaka padArtha che, jyAre kuvaitUpatva e apaharUpa dharma che. apoha=Itara vyAvRtti=bIjAothI taddana judA paDavuM te. dareka vijJAna kSaNa e bIjI | badhI kSaNo karatAM kAMIka ne kAMIka judA svarUpavALI che, eTale dareka kSaNamAM bIjI badhI | kSaNonI=ItaranI=vyAvRttirUpa kurghadrupatva che. bauddho ghaTatva, paTava Adi bhAvAtmaka sAmAnyane mAnatA nathI, kemake tema mAnavA | jatAM temanA sthiratvanI Apatti Ave. eTale temanA mate ghaTatva eTale ghaTApoha= ghaTetara vyAvRtti. ghaTathI itara paTAdi tamAma padArthonI ghaTamAM je vyAvRtti (abhAva) che te ja ghaTatva=ghaTApoha che. e ja rIte paTamAM paTApoha (paTetaravyAvRtti) che, nalamAM | nIlApoha che. A ghaTApohAdi abhAvAtmaka dharmone lIdhe ja ghaTAdi vyavahAra utpanna thAya che. bauddha mate jagatamAM be ja padArtha che : nAma padArtha ane rUpa padArtha. nAma padArthanA | cAra bheda che : 1. vijJAna 2. vedanA 3. saMskAra ane 4. saMjJA. pRthvI Adi rUpa-padArtha che. rUpano samUha te ja pRthyAdi padArtha che. te ja dravya che. rUpanA samUhanA ekeka dharmane dravyano guNa kahe che. rUpa-rasAdi paraspara bhinna dharmo che. e ja rIte jJAna paNa rUpAdithI bhinna che. sukha, IcchAdi jJAnanA ja rUpAntara che. jJAnAdino samUha te ja AtmA che. AtmA e jJAnAdithI bhinna koI vastu nathI. TUMkamAM rUpAdinA samUhasvarUpa pRthvI Adi che ane jJAnAdinA samUha svarUpa AtmA che. | jJAna e ja jJAtA che. e judI vastu nathI. muktAvalI : na, tasya jagadviSayakatve sarvajJatvApattiH, yatkiJcidviSayakatve | vinigamanAvirahaH, suSuptAvapi viSayAvabhAsaprasaGgAcca, jJAnasya saviSayatvAt / | tadAnIM nirAkArA citsantatiranuvartata iti cet ? na, tasyAH svaprakAzatve pramANAbhAvAt anyathA ghaTAdInAmapi jJAnatvApattiH / na ceSTApattirvijJAnavya da Ine paEEEEEEE nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (183) EEEEEEEE Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tactococco coccostardadosos estudos todos casos cochescasadosbouscousco |tiriktavastuno'bhAvAditi vAcyaM, ghaTAderanubhUyamAnasyApalapitumazakyatvAt / muktAvalI: naiyAyika : are bauddho ! jo AtmA jJAnasvarUpa ja hoya to "jJAna saviSayaka ja hoya' e niyamathI ame tamane pUchIe chIe ke vijJAna (AtmA) kiMviSayaka che ? jo jagataviSayaka hoya to dareka vijJAna AtmA sarvajJa banI javAnI Apatti Avaze ane jo ema kaho ke te vijJAna (AtmA) yatkiMciviSayaka che to vinigamanAviraha Avaze, arthAt jo vijJAna ghaTaviSayaka hoya to paTaviSayaka kema nahi? paTaviSayaka hoya to ghaTaviSayaka kema nahi ? bauddha: bhAI, je vakhate vijJAnamAM jevo anubhava thAya te vakhate te vijJAna tat | tat ghaTAdi-viSayaka bane. naiyAyika : sAruM, jo vijJAnasvarUpa ja AtmA hoya to have suSuptikALamAM paNa vijJAnAtmA hovAthI te AtmAne koI ne koI viSayano avabhAsa thayA ja karavAnI Apatti Avaze, kemake jJAna haMmezA saviSayaka ja hoya. vastutaH suSupti avasthAmAM | bAhya koI viSayanuM bhAna hotuM nathI. bauddhaH e vakhate nirAkAra vijJAnadhArA cAle che ema ame kahIzuM, arthAta suSupti avasthAmAM je vijJAnadhArA cAle che te viSayAkAra rahita hoya che. eTale have suSuptimAM viSayAvabhAsa thavAnI Apatti nahi Ave. naiyAyika : jeno koI viSaya na hoya te vijJAna (svaprakAza) kahevAya nahi. eTale | jo suSuptigata vijJAna nirviSayaka hoya to tene vijJAna kahevAmAM koI pramANa nathI. nirviSayaka hoya tene vijJAna kema kahevAya ? ane jo viSaya vinAnAne paNa vijJAna kahevAya to ghaTAdine paNa vijJAna kema na kahevAya ? kemake ghaTAdino koI viSaya nathI (viSaya jJAna-sukhAdino ja hoya che.) ane viSaya na hovA chatAM vijJAna kahevAmAM | tamane vAMdho nathI. bauddha H ghaTAdine vijJAna kahevAmAM amane ISTApatti ja che, kemake ame to "sarva | TvmeyaM vijJAnam' evA siddhAntavALA chIe. eTale amArA mate to vijJAnathI judI koI | ghaTAdi vastu che ja nahi. naiyAyikaH Ama ghaTAdine vijJAnasvarUpa kahevAnI tame ISTApatti nahi kahI zako, kemake vijJAnathI vyatiriktarUpe ghaTAdino pratyakSa anubhava thAya che, teno tame apalApa karI zako nahi. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai LG , nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (14) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai muktAvalI : AkAravizeSa evAyaM vijJAnasyeti cet ? kimayamAkAro'ti| ricyate vijJAnAt ? tarhi samAyAtaM vijJAnavyatiriktena / nAtiricyate cet ? tarhi samUhAlambane nIlAkAro'pi pItAkAraH syAt, svarUpato vijJAnasyAvizeSAt / apoharUpo nIlatvAdivijJAnadharma iti cet ? na, nIlatvAdInAM viruddhAnAmekasminnasamAvezAt / itarathA virodhAvadhAraNasyaiva durupapAdatvAt / muktAvalI : bauddha : je ghaTAdi padArtha che te kSaNika vijJAnanA judA judA AkAravizeSa che. jema paTa e tasunuM ja svarUpa vizeSa che, AthI paTa e tattvathI atirikta sattAvAnuM nathI tema ghaTAdi padArtha paNa vijJAnanA svarUpa vizeSa ja che, mATe | vijJAnathI atirikta sattAvAnuM nathI. eTale AmAM ghaTAdino apalApa nathI tema vijJAnathI te atirikta paNa nathI. naiyAyika : bhale, vijJAnanA ja AkAravizeSa ghaTAdi hoya to ame tamane pUchIe chIe ke te AkAravizeSa vijJAnathI bhinna che ke abhinna che ? jo vijJAnanA ghaTAdi AkAravizeSa vijJAnathI bhinna hoya to to vijJAnathI judA te sAbita thaI ja gayA. ] ane jo vijJAnathI te ghaTAdi AkAravizeSa abhinna hoya to rU nI-pItte' evuM eka samUhAlaMbana jJAna thayuM. have ahIM A vijJAnanA nIla ane pIta-be viSayo vijJAnathI abhinna che, arthAt nIla e vijJAnasvarUpa che, pIta paNa vijJAnasvarUpa che. mATe have nIla paNa pItasvarUpa athavA pIta e nIlasvarUpa banI jaze. eTale rU nI-pItte' sthAne "rUpe nijo athavA "rU pIte evo ja pratyaya paNa thavAnI Apatti AvI jaze. tamannabhinnI tamannatvaniyamAn ! nIla - abhinna vijJAna, vijJAna - abhinna | pIta, eTale nIla = pIta. bauddha : nIlAkAra ane pItAkAra (nala ane pIta) abhinna ja che, parantu nIlamAM | nIletAravyAvRtti = nIlApoha = nIlatva dharma che ane pItamAM patetaravyAvRtti= | pItApoha-pItatva dharma che. A be nIlApoha, pItApoha dharmo bhinna hovAthI eka evA paNa nIla ane pItamAM bhedanI pratIti thAya che, arthAt nIlAkAra-pItAkAra svarUpa Couscous escorcoxx WSO Caicos dous nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (185). S : Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ het watorowodowawcssoxidawwarstwachoshwashed betoon vijJAnamAM nIlApoha - pItApoha bhinna dharmo rahyA che mATe nIla-pItanA bhedanI pratIti thAya che evuM amAruM kahevuM che. podA-vyAvatyaMta rati moha-ativyavRtti | nIlAdau nIlatvAdirUpo dharmavizeSaH / naiyAyika : eka ja vijJAnamAM nIlApoha-pItApohAdi virUddha dharmono samAveza thaI | | zake nahi. nIlApoha eTale "nIletarapItAdi sarvanI vyAvRtti ane pItApoha eTale "patetaranIlAdi' sarvanI vyAvRtti. Ama nIlApoha e nIletaranuM vyavacchedaka che. | nIletara to pIta paNa che mATe pItanuM paNa vyavacchedaka che. te ja rIte pItApoha e patetaranuM vyavacchedaka che. patetara to nIla paNa che mATe nIlanuM paNa vyavacchedaka che. have je pItano vyavacchedaka che ane nIlano vyavacchedaka nathI te nIlApoha ane je nIlano vyavacchedaka che ane pItano vyavacchedaka nathI te pItApoha. A be ya paraspara virodhI dharmo banyA. A be ya no eka ja vijJAnamAM samAveza na ja thaI zake mATe nIlApoha = nIlatvanA tathA pItApoha = pItatvanA adhikaraNa bhinna bhinna padArtha mAnavA joIe, eka ja vijJAna nahi. Ama thatAM nyAyamatanI siddhi thaI gaI. ane chatAM jo virUddha dharmonuM paNa tame eka adhikaraNa mAnI lezo to nilatva-pItatva e be paraspara virodhI che evo je abhrAnta anubhava che te pramA tarIkeno anubhava karI zakAze | nahi. eTale, (1) nalatvAdi dharmavALA padArtho vijJAnathI bhinna mAnavA joIe. (2) jJAnane saviSayaka mAnavuM joIe. tethI suSuptimAM viSaya na hovAthI vijJAnasvarUpa AtmA saMbhave nahi, mATe vijJAnAtirikta AtmA mAnavo joIe. muktAvalI : na vA vAsanAsaMkramaH sambhavati, mAtRputrayorapi vAsanAsaMkramaprasaGgAt / na copAdAnopAdeyabhAvo niyAmaka iti vAcyam, vAsanAyAH saMkramAsambhavAt / uttarasminnutpattireva saMkrama iti cet ? na, tadutpAdakAbhAvAt / citAmevotpAdakatve saMskArAnantyaprasaGgaH / muktAvalI : vaLI tame pUrve mRgamada vAsanAnA dRSTAMtathI pUrva pUrva vijJAnathI uttarottara vijJAnamAM vAsanAno saMkrama kahyo hato ane tethI smaraNanI utpatti karI hatI, ! parantu vAsanAsaMkrama ja saMbhavato nathI, kemake jo tema thAya to mAtAnI vAsanA(saMskAra) no saMkrama putramAM thaI jAya ane tema thatAM mAtAe anubhavelAnuM putrane smaraNa thavAnI nyAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (18) EYES sostosowas wastosowstxstwoodoodbadowsockwotwwwscastadostwscastsstoestes costostowscasasbasan Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sasto o Apatti Ave. bauddha : upAdAne anubhavelAnuM upAdeyane smaraNa thAya. mAtR-putrano upAdAnaupAdeyabhAva nathI, kemake putra pratye mAtA to nimittakAraNa ja che. eTale mAtAe anubhavelAnuM putrane smaraNa thavAnI Apatti AvatI nathI. ane uttarottara vijJAnanuM pUrvapUrva vijJAna upAdAna-kAraNa che mATe tenA saMskArano upAdeyarUpa uttara-vijJAnamAM vi. saMkrama thaze. naiyAyika : upAdAnanI vAsanAno upAdeyamAM paNa saMkrama saMbhavita nathI, kemake vAsanA eTale bhAvanAtmaka saMskAra, saMskAra e to guNa che ane guNa kAMI bIje javAnI kriyA (saMkrama) karI zake nahi, kemake guNamAM kriyA rahI zakatI nathI. vaLI jema vijJAna kSaNika che tema tamArA mate vAsanA paNa kSaNika ja che. eTale uttara-vijJAnamAM pUrvavijJAnanI vAsanAno saMkrama thaze ja zI rIte ? jema pUrva-vijJAna eka kSaNamAM naSTa thaI gayuM tema tenI sAthe ja temAM rahelI vAsanA paNa naSTa ja thaI jaze, pachI uttara-vijJAnamAM te vAsanAnA saMkramanI vAta ja kyAM rahI ? - bauddha : pUrva-vijJAnanI vAsanAno uttara-vijJAnamAM saMkrama eTale uttara-vijJAnamAM navI vAsanAnI utpatti thavI te ja che. uttara-vijJAnanA utpatti-kALamAM ja pUrva vijJAnastha saMskArathI uttara-vijJAnamAM saMskAra paNa utpanna karI devAya. naiyAyika : saMskAra pratye saMskAra hetu banI zake nahi ane uttara-vijJAnanA saMskAronI utpatti pratye bIjo to koI utpAdaka hetu che nahi, eTale uttara-vijJAnamAM saMskArotpatti ja asaMbhavita banI jAya che. bauddha : saMskAra pratye jJAna (ci) hetu che. naiyAyika : to pachI jJAna to pratikSaNa bhinna hoIne ananta che eTale tenAthI | | utpanna thatAM saMskAra paNa anaMta thaI javAnI Apatti Avaze. | muktAvalI : kSaNikavijJAneSvatizayavizeSaH kalpyata iti cet ? na, | mAnAbhAvAt kalpanAgauravAcca / etena kSaNikazarIreSveva caitanyamiti pratyuktaM, gauravAdatizaye mAnAbhAvAcca / bIjAdAvapi sahakArisamavadhAnAsamavadhAnAbhyAmevopapatteH kurvadUpatvAkalpanAt / muktAvalIH bauddha : dareka pUrvavijJAna uttaravijJAnane sAtizaya (atizaya sahita) sowowowotworocco Cascossono cosas c qyy yyvuM yAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (187) Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dostawcoordodostados Sorsorsoxsaxtarstar utpanna kare che, eTale ke dareka vijJAna pote vilakSaNa atizayavALuM che, ane tethI dareka | uttara-vijJAnamAM paNa vilakSaNa atizaya utpanna thAya che. vinakSaNam vijJAna, vikSaUpUrvavijJAnanacama, vitnakSaUAryatvAn ! have je jJAna-vyakti pachI smaraNa | anubhavasiddha banatuM hoya te jJAna-vyaktinI pUrvanI jJAna-vyaktimAM saMskArAnukUla koI zakti (atizayavizeSa : kurghadrupatra) ame mAnIzuM. pahelI jJAna-vyaktimAM saMskArAnukUla kurvakUpatra, bIjI jJAna-vyaktimAM saMskAra ane trIjI jJAna-vyaktimAM smaraNa. Ama have pratyeka jJAna-vyaktimAM saMskAra mAnavAnI jarUra raheze nahi. tethI saMskArAnanyApatti nahi Ave. naiyAyika : AvA atIndriya kurghadrupatyamAM koI pramANa nathI, arthAt kAryAnukUla | AvI zakti mAnavAmAM koI pramANa nathI. bauddha : bhAI, ananta saMskAronI akalpanA e ja ahIM lAghava pramANa che. niyAyikaH kazuM ya lAghava nathI. e zakti paNa bhAvAtmaka padArtha (sa) ja che ne? | | tamArA mate to je sat hoya te kSaNika hoya, eTale zakti paNa kSaNika siddha thaI. eTale have tenA paNa ananta prAgabhAva-utpatti-vRMsAdinI kalpanA karavI ja paDaze. eTale A | gaurava to ubhayatra tulya che. eTale kSaNika vijJAna to koI rIte AtmasvarUpa banI zakatuM nathI. have bauddhano ja eka avAjora mata upasthita thAya che. tenuM kahevuM e che ke kSaNika | vijJAna e AtmA nathI kintu kSaNika zarIra e ja AtmA che. AnI sAme naiyAyika kahe che ke A mata paNa kSaNika vijJAnAtmAnA khaMDanathI ja khaMDita thaI jAya che, kemake ahIM paNa jo zarIrarUpa AtmA pratikSaNa vinAzI hoya to kAlAntaramAM thatAM smaraNanuM | zuM karazo ? tenA uttaramAM pUrvavat pUrvabhavanA zarIranA saMskArono uttarottara zarIramAM saMkrama kahevo paDaze. Ama e ja anaMta saMskAronI kalpanAnuM gaurava AvI raheze. A gaurava dUra karavA kSaNika vijJAnAtmavAdInI jema koI zaktinI (atizayanI) kalpanA karazo to tevA atizayamAM koI pramANa nathI. pUrvapakSa : jyAM sudhI bIja kusulastha che tyAM sudhI temAMthI aMkurotpatti thatI nathI. jyAre te ja bIja kSetrastha bane che tyAre aMkurotpatti thAya che. mATe ahIM mAnavuM ja paDaze ke kSetrastha bIjamAM aMkurajanana zakti che ane kusula0 bIjamAM te zakti nathI. A zaktinuM ja bIjuM nAma che; "kurvadrupata." Law ostos sob coco nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (188) Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ obochwashwood wodoxosoustacotestoas ochwashawowowowows.com sacos costosos boscostososastoto couscouscousticos cercanascostosowas kurvat phalonmukhaM rUpaM yasya, tasya bhAvaH kurvadUpatvam / (aGkarajanakatAvacchedakatayA siddho jAtivizeSaH / ) Ama kSaNika vijJAnamAM jema kurvakUpavaeNna saMskArotpAdakatA kahI hatI tema kSaNika zarIramAM paNa kurvakUpavaeNna saMskArotpAdakatA kahIzuM. eTale have anaMta saMskArAdi kalpanAgaurava nahi Ave. naiyAyika : kSetrastha bIjamAMthI aMkurajanana kArya thayuM, kemake tenA sahakArikAraNo | dharaNI, salila saMyogAdi tyAM upasthita hatA. A kAraNo kusula0 bIjane upasthita na hatA mATe temAMthI aMkurajanana kArya na thayuM. Ama kurvadrupatvanI kalpanA karyA vinA paNa aMkurajananAjanananI vyavasthA thaI jAya che mATe kurghadrupatnI tathA kSaNika zarIranI kalpanA nirarthaka = aprAmANika che. eTale vAsanA saMkramanI anupapattino doSa hajI Ubho ja rahyo, mATe kSaNika zarIrAtmavAda paNa ayukta che. TIppaNa: kSaNika vijJAna mAnavAmAM jema anaMta vijJAna ane anaMta vAsanA mAnavAnuM gaurava Ave che tema (1) kArya-kAraNabhAvano lopa (2) kRtanAza akRtAgamanI Apatti (3) baMdha-mokSanI vyavasthAnI anupatti (4) jagatmasiddha | vyavahArono amalApa (5) zAstra-nairarthakya (6) paralokagamananI asaMgati ityAdi ghaNAM doSo UbhA thAya che. ukta doSone have kramazaH vicArIe. (1) kArya-kAraNabhAvano lopa : dareka kArya pratye upAdAna ane nimitta ema be prakAranA kAraNo hoya che. upAdAna-kAraNa eTale yadupatA vArtha siddha mati ta,pIvAnama | upAdAna-kAraNa pUrvekSaNamAM hoya che, kArya uttarakSaNe thAya che. have kSaNikavAdanA hisAbe pUrvekSaNamAM raheluM upAdAna to naSTa thayuM to uttarakSaNamAM kArya zI rIte thaI zake ? A to evuM banyuM ke mATI koI corI gayuM ane pachI kuMbhAre ghaDo banAvyo ! jo ema kaho ke kAraNa kAryane utpanna karatuM gayuM ane jAte naSTa thaI gayuM | to te paNa barobara nathI, kemake kAryanuM je dala te upAdAna kAraNa che. - yadupatriIte varte tadupavitAnam to kAraNa naSTa thayA bAda tene kArya zI rIte grahaNa kare? athavA kAryanA upAdAna-kAraNa rUpa dala paNa uttarakSaNe che, to pachI kAraNa dvilaNasthAyI banyuM eTale kSaNikatva-siddhAnta nAza pAmyo. nimittakaraNanI vyavasthA paNa kSaNikavAdanA mate ghaTatI nathI. ghaTa pratye daMDa V S nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (1 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Theostosowhawbosbessedwstwachstabas buscando nimittakAraNa che, paNa daMDa AvIne ghaTa banAvavA jAya te pUrve to daMDa nAza pAmI gayo. eTale A to evuM thayuM ke kuMbhAra marI gayo ane ghaTa banI gayo ! kAryamAM dala upara prayoga karanAra nimittakAraNa che, jethI dala kAryamAM pariName che. have jo dala ja kSaNika che to nimittane prayoga konI upara karavAno ? nimitta paNa kSaNika che to prayoga zI rIte kare ? jayAM sudhI cUlA upara dUdha sArI avasthAmAM che tyAM sudhI mAvA rUpe taiyAra thavAnI zakyatAvALuM che. enI upara agnisaMyoga, camaco vagerethI koI prayoga kare | to te dUdha mAvAmAM parAvartana pAmI jAya che. kSaNikavAdamAM to dUdha, camaco halAvanAra | vagere badhA naSTa thaI gayA ane mAvo taiyAra thaI gayo ! A zI rIte bane ? Ama kSaNikavAdamAM kArya-kAraNabhAvanI vyavasthA ghaTI zakatI nathI. vaLI amuka kAryanuM A kAraNa che enI khabara paNa zI rIte paDe? kyAMka e kAraNathI | e kArya thatuM joIe chIe to e uparathI te be no kArya-kAraNabhAva nakkI karI zakIe | chIe. jema vatimAMthI dhUma nIkaLato joIne vadvi-dhUmano kArya-kAraNabhAva nakkI karyo hato to dhUmArthI vahnimAM pravRtti kare che. kSaNikavAdamAM to kAraNa joyA pachInI kSaNe kArya paNa joyuM. paNa A kAraNathI A kArya thayuM evuM anusaMdhAna koNa karI Ape ? kemake | pUrvekSaNanuM vijJAna ane uttarakSaNanuM vijJAna be ya judA che. pUrvekSaNanA vijJAnane bhale kAraNanI khabara paDI, kAraNanA saMskAra bhale uttarakSaNanA vijJAnamAM AvyA ane 4 | uttarakSaNanA vijJAnane kAryanI paNa khabara paDI parantu e ja kAraNathI A kArya thayuM evuM | anusaMdhAna zI rIte thAya ? mATe kArya-kAraNabhAvano lopa thaI jAya che. vaLI pUrvekSaNe mATI, takhta, agni hatA ane uttarakSaNe ghaDo, vastra, dhUma thayA. ahIM zAmAMthI koNa utpanna thayuM enI zI rIte khabara paDe ? kemake pUrvanA kAraNono to saMpUrNa niranvaya) nAza thaI gayo che. jo ema kaho ke kAraNanuM sajAtIya je kArya hoya te kAryanuM te te kAraNa mAnavuM, to te paNa barobara nathI, kemake keTalIka vAra taddana | vilakSaNa kArya thAya che. ATo, pANI, goLamAMthI rAba bane che, dArU paNa bane che. to kayA kAraNomAMthI kayuM kArya bane ? vaLI mATInI sajAtIyatA ghaTamAM mAnazo to te jAti sthira banI jatAM kSaNavAda naSTa thaI jaze. jo jAtine badale "apoha' (taditaravyAvRtti| svarUpa) mAnazo to te apoha to abhAvAtmaka - asat - arthakriyAkAritvazUnya che mATe | kazuM ya kArya karI zake nahi. na to koI tenAthI vyavasthA thAya ke na koI jJAna thAya. vartamAnakSaNe dhAro ke be AtmA marI gayA, pachI kyAMka utpanna thayA to kayA | AtmAmAMthI kayo AtmA utpanna thayo samajavo ? jo ema kaho ke jenI vAsanA pUrvane nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (10) : Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wedbochabadowdowcowbostostochodowboardowocowbohatothechahuhuhuhu maLatI hoya temAMthI te utpanna thayo, to vaLI sAdRzya = sAmAnya sthira thaI jatAM | siddhAntabhaMga thaze. (2) (A) kRtanAza : kSaNikavAdanA hisAbe jeNe pApa karyuM te marI gayo ane phaLa bhogavanAra bIjo ja banyo. anubhava karanAra gayo ane smaraNa karanAra bIjo ja Avyo. koLiyo upADanAra bIjo ane khAnAra bIjo banyo. eke sukRta karyuM tenuM phaLa bIjo bhogavaze. eTale jeNe je karyuM tenI te vastuno nAza thayo mATe kRtanAzanI Apatti Ave. vaLI ahIM eka zabda paNa sIdho nahi bolAya. de, va, da, 7 - dareka akSara | bolanAra judI judI vyakti thaI jaze. jo ema kaho ke "de'nA saMskAravALo "va" bole | che, "deva'nA saMskAravALo 'da' bole che, "devadanA saMskAravALo 'devadatta' bole che, to prazna thAya ke kone konA saMskAra maLe che? "de bolyo te ja kSaNe bIjo koI "ya' bolyo to ahIM 'de' bolanAranI pachI utpanna thayela vijJAna, te ja "ya" bolanAranI pachI paNa utpanna thayeluM che. to ene "da'nA ja saMskAra maLyA ane 'ya'nA kema na maLyA? (2) (B) akRtAgama H "karyuM nathI ane phaLa maLavuM : "bhogavavuM te akRtAgama doSa | kahevAya. anubhava karyA vinA smaraNa thAya che. pApa karyA vinA du:kha bhogavAya che. puNya karyA vinA sukha bhogavAya che. pApa karyuM nathI ane naraka maLe che. ghaTanuM jJAna nathI ane ghaTanI IcchA che. ghaTanI IcchA nathI ane ghaTamAM pravRtti kare che. jagatamAM to dekhAya che ke "yo gAnAti sAva rUchatiya ti sAva yatine A kema banaze? | kSaNikavAdamAM to "ya:' "R:' no prayoga ja thAya tema nathI. jo ema kaho ke "yo | jAtinA saMskAravALo 1: kahevAya to kone te saMskAra maLe ? kemake yo nAnAti nI | uttarakSaNamAM to AkhuM jagata che. dhAro ke pacAsa pacAsa motIonI dasa DhagalIomAMthI mALAo banAvI. motI | | badhA sarakhA che, to kaI DhagalImAMthI kaI mALA banI ? kemake DhagalI to badhI khatama | che ! thaI gaI. mATe A kSaNavAdamAM akutAgama doSa Ave che. (3) baMdha-mokSanI vyavasthAnI anupapatti: evo niyama che ke "yo vacce te hi pute ' kSaNavAdamAM je baMdhAya che te to naSTa thaI gayo to have chUTavAnuM koNe ? chUTanAra | judo ane bAMdhanAra judo. "je bAMdhe te choDe" e vAta kSaNavAdamAM nahi ghaTe. vaLI baMdha paNa nahi ghaTe. koNa baMdha kare che? duSkRta karanAra to naSTa thaI gayo. duSkata koika kare, pa nyAyasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (191) Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Photostustoas as s ados condowoso assocostosas do dowodaco karma koI bIjo ja bAMdhe ane choDe vaLI ko'ka trIjo ja. Ama ahIM baMdha, mukti vagere | | ghaTI zake nahi. (4) jagatmasiddhavyavahArono lopa : A pratyakSasiddha vyavahAra che ke chokaro kahe che e "A mArA bApa che." bApa kahe che : "A mAro chokaro che." kSaNavAdamAM A vAta | nahi ghaTe, kemake bApa to kSaNamAM ja marI gayo. chokaro paNa kSaNamAM naSTa thaI gayo. khovAyelo chokaro ghaNI kSaNa bAda maLyo pachI bApa tene potAno chokaro kahe che. A vAta A kSaNikavAdamAM zI rIte ghaTI zake ? jo sajAtIya dhArAnI vAta karo to te zI rIte banI zake? kemake chokarAno to niranvaya nAza thayo che. vaktA je parSadAne saMbhaLAve che te parSadA to sAMbhaLatAM ja naSTa thaI. have bodha to bIjI ja parSadAne thayo ke jeNe 8 | sAMbhaLyuM ja nathI. A badhuM to pratyakSa vyavahAra-virUddha che. vaktA ane zrotA thoDIvAramAM | to hajAro thaI jaze. "A Aje banyuM, A kAle banyuM' ema paNa A vAdamAM nahi kahevAya, kemake badhuM | kSaNika che. jo ema kaho ke vastunI vijJAnadhArA AjathI-kAlathI zarU thaI to te ya | barobara nathI, kemake e badho meLa koNa meLave ? koI jonAra to che nahi. kSaNavAdamAM to jonAra paNa kSaNika ja che. koIe paisA dhIryA pachI levA Avaze tyAre pelo nA pADaze, kemake dhIranAra to | gayo. have lenAra pAse paisA mAMgavA zuM javAya ? pANI pIvAthI tarasa maTe, bhojana levAthI peTa bharAya ItyAdi vyavahAra paNa ahIM | nahi thAya. (5) zAstranairarthakya : AtmazuddhinuM sAdhana zAstra che. kSaNavAdamAM to bagaDelo | AtmA niranvaya nAza pAmyo. navo to zuddha ja che. zuddhane zAstranI zI jarUra ? pApa karanAra nAza pAmyo to prAyazcitta koNa kare ? zAstravacana che ke "dIrghakALa sudhI adhyayana-manana-ciMtana karo' to dIrghakALa sudhI) adhyayanAdi koNa kare ? jo ema kaho ke amArI cityantati adhyayanAdi karavAnI che, to "amArI' eTale konI ? jenI kaho cho te sthira thaI jaze. pAMcaso motInI vacce eka doro che. te doro kaheze ke A mArA motI. paNa doro ja nahi hoya to koNa kaheze ke, "A mArA motI che. zAstra kahe che ke, "ghora AraMbha karanAra narake jaze.' A vAta kSaNavAdamAM nahi ghaTe. bauddha kahe che ke kSaNikatva bhAvanAnA baLathI rAgAdi nAza pAme che. to bhAvanAno ETTEST vAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (192) EEEEEEEE Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ************************** abhyAsa vAraMvAra koNa kare ? karanAra eka ja hoya to te kare ne ? jo eka karanAra mAno to kSaNavAda naSTa thayo, jo na mAno to bhAvanA anupapanna thaI ! (6) paralokagamananI asaMgati : vijJAna kSaNika ja che to paralokamAM koNa jaze ? ahIMnuM vijJAna naSTa thayuM, tyAM navuM utpanna thayuM. dhAro ke cAra vijJAnAtmA mRtyu pAmyA. cAreya gatimAM A ekeka vijJAna gayuM, to ahIM kayuM vijJAna kyAM gayuM ? zuM mAnavuM? Ama paraloka u5panna thato nathI, jyAre bIjI bAju buddhe pote ja AnaMdane kahyuM che ke AjathI 91mA kalpamAM meM je duSkRta karela tenA pApathI mane Aje kAMTo vAgyo che. to ahIM 'mane' eTale kone ? 91 bhava ? kSaNikanA 91 bhava thAya zI rIte ? jo citsannatinA hisAbe te bhava kaho to konI citsaMtati ? buddhanI ja che e zAthI ? kSaNikanI citsannati naSTa thaI navI utpanna thaI to e vakhatanI je citsannati che tenI uttarottara AvelI ja A citsannati che ema zAthI kahevAya ? Ama kSaNavAda anekadoSaduSTa che. muktAvalI : astu tarhi kSaNikavijJAne gauravAt nityavijJAnamevAtmA, 'avinAzI vA're'yamAtmA' bR05 brA - 14 kaM0 'satyaM jJAnamanantaM brahma ( taitti0A0va0 anu0 1 ) ityAdizruteriti cet ? na tasya saviSayakatvAsambhavasya darzitatvAt, nirviSayakasya jJAnatve mAnAbhAvAt, saviSayakatvasyApyananubhavAt / ato jJAnAdibhinno nitya Atmeti siddham / 'satyaM jJAnamiti tu brahmaparaM jIve tu nopayujyate / jJAnAjJAnasukhitvAdibhijavAnAM bhedasiddhau sutarAmIzvarabhedaH / anyathA bandhamokSavyavasthAnupapatteH / muktAvalI : vedAnta-mata : kSaNavAda ukta doSothI bharapUra hovAthI have AtmAne nitya vijJAnasvarUpa ja mAno ema vedAnta kahe che. yAjJavalkya RSi maitreyI nAmanI potAnI patnIne kahe che ke, 'avinAzI vAyamAtmA satya jJAnamanAM vA / ' zuM mUMjhAya che mATInI kAyAmAM ? AtmA avinAzI che. vedAntanI mukhya mAnyatA che vrudgha satyaM nAbhiththA / ' svapnamAM ghaNo vyavahAra thAya che. svapnamAM vyavahArathI yathAvasthita dekhAya che, chatAM svapna pachI kAMI ja nahi. padArtha mithyA che, ethI jagatamAM paNa padArthamAtra mithyA che, asat che. te asat padArtha nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-17 (193) Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da be jAtanA che : (1) pAramArthika asat ane (2) ubhayAsa. sat traNa prakAre che : (1) vyAvahArika sat (2) pratibhAsika sat ane (3) pAramArthika sat. 1. pAramArthika sat = zuddha brahma. 2. vyAvahArika sat = ghaTa-paTAdi. 3. prAtibhAsika sat = zaktimAM rajatanI buddhi. 4. ubhayAsat = AkAzakusuma. 5. pAramArthika asat = ghaTa-paTAdi. TippaNa: pAramArthika satu : eka, advitIya, nirguNa, nidharmaka, sajAtIyavijAtIyabhedazUnya evuM brahma advitIya che. eTale ke brahma jevuM bIjuM koI che to nahi paNa brahmathI vilakSaNa paNa koI cIja nathI. mATe ja kahyuM che ke sajAtIyavijAtIyabhedazUnya. potAnAthI bIjuM koI sajAtIya hoya to temAM sAjAtyano bheda hoya. potAnAthI bIjuM koI vijAtIya Ave tyAre bIjA vijAtIyano bheda thAya. paNa AvuM 1 kazuM ja nathI. vaLI te nirguNa, nidharmaka che. guNa ane dharmane rAkhavA mATe aneka Apattio Ave che, bheda paDI jAya che. A vedAntInI mAnyatA che. mAtra vijJAna svarUpa, AnandasvarUpa AtmA che. je dekhAya che te badhuM vyAvahArika sat che. pitAputra, gurU-ziSya je kaMI dekhAya che te badhuM vyAvahArika sat che. brahma jJAnAtmaka che. eno koI viSaya jagatamAM nathI, kemake koI cIja jagatamAM che ja nahi. (pAramArthika satu, brahma sivAya) AtmA zuddha, brahmarUpa, jJAnarUpa che. eka zuddha parama brahma AtmA vedAnta-darzanamAM mAnyo che. temanuM kahevuM e che ke eka ja AtmA mAnavAthI jagata-vyavasthA thaI jAya che mATe aneka AtmA mAnavAnI jarUra nathI. prazna : jagatamAM AtmA to aneka dekhAya che tenuM zuM ? uttara : AtmA aneka dekhAvA chatAM vastutaH AtmA eka ja che. sarovaramAM candranA pratibiMba aneka dekhAvA chatAM candra to eka ja che. te ja rIte eka ja brahmAtmAnA | pratibiMba rUpe aneka jIvAtmAo dekhAya che. prazna : ekamAMthI anekano bhAsa zAthI thayo ? uttara : brahma e pAramArthika tattva che. ene anAdikALathI avidyA ane mAyAnA joobastassasasasasashostatascostoboostcoastcoach STTTTTT cAcaDitatAvalI bhAga-10 (194) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvaraNa lAgyA che, tethI te gheTAMnA ToLAmAM ghaNA vakhata sudhI rahelA siMhanA baccAMnI jema potAnuM svarUpa bhUlI gayela che. zuddhasvarUpa evA brahmane AvaraNa lAgyuM hovAthI tene ema thAya che ke huM sukhI chuM, duHkhI chuM ityAdi. jyAre brahma mAyAvacchinna bane che tyAre te IzvarAtmA bane che ane te IzvarAtmA paMcabhUta tathA zabdAdi guNanuM ane tenI sRSTinuM sarjana kare che. avidyAvacchinna brahma e jIvAtmA che. prazna H IzvarAtmA jo eka che to jIvAtmA paNa eka ja kema na hoya ? uttara H IzvarAtmA brahma upAdhi vinA hoya tyAre to eka ja che, paraMtu te sopAdhika bane che, arthAt 'tat tat antaHnaLAvacchinna' bane che tyAre te aneka jIvAtmArUpa bane che. jevI rIte mAyAvacchinna caitanya Izvara che ane emAMthI paMcabhUtAdi sRSTinuM sarjana thAya che tevI rIte avidyAvacchinna brahmamAMthI tat tat antaHnaLAvacchinna aneka prakAranA jIvAtmAo thAya che. ahIM zuddha nirUpASika brahma e ja pAramArthika sat che. sopAdhika brahmasvarUpa jIvAtmAdi pAramArthika asat che, mAtra vyAvahArika sat che. caitraH sat, maitra sat, AjAzopi sat, vAyurrapa sat / Ama badhe satnI je anugata pratIti thAya che te sat ja brahmasvarUpa che, ane te ja pAramArthika sat che. caitra-maitrAdi vyAvahArika sat che. jyAM sudhI avidyAnuM AvaraNa che tyAM sudhI caitrAdi sarUpe lAge che. vastutaH caitramaitra, pANIthI tRSA maTe, paisAthI daridratA TaLe ityAdi vyavahAro asat che. paraMtu A badhA jagatanA siddha vyavahAro che mATe temane vyavahArathI sat kahevAya. chatAM A badhuM sthira nathI, parivartanazIla che mATe te caitrAdi 52mArthathI to asat ja kahevAya. je akSaya-avyAbAdha brahma che te ja paramArthataH sat kahevAya. ahIM pAramArthika sat, vyAvahArika sat tathA pAramArthika asatnI TUMkI samajaNa pUrNa thAya che. have ubhayAsat ane prAtibhAsika sat zuM che te joIe. ubhayAsat H AkAzakusuma e ubhayAsat kahevAya, kemake te paramArthataH sat to nathI ja ane vyavahArathI paNa ghaTa-paTAdinI jema sat nathI. prAtibhAsika sat H pratibhAsa pUratuM ja je sat hoya te prAtibhAsika sat kahevAya. doraDAmAM sarpano pratibhAsa (bhrama) thayo to tyAM pratibhAsa pUratI sarpanI sattA AvI paNa tyAM teno sarpa tarIke vyavahAra na thAya. zuktimAM rajatano bhAsa thayo. jyAM sudhI nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1) (195) Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bebotsbossostatsbordadasaxdows woodcustodoascadores cossososodobosco A bhAsa che tyAM sudhI te zukti cAMdIrUpa lAge che, paNa bajAramAM jatAM teno vyavahAra | cAMdIrUpe thaI zakato nathI. mATe zaktimAM rajata e pratibhAsa pUratuM ja sat che, paramArthataH to asat che. vyAvahArika sat ane pratibhAsika satnI buddhi AtmAmAMthI jyAre dUra thAya tyAre pAramArthika sat svarUpa brahmanI prApti thAya. prAtibhAsika satnI buddhi (bhrama) pramAtmaka jJAnathI dUra thAya ane vyAvahArika satnI buddhi avidyAnA AvaraNane lIdhe thaI che mATe | | te AvaraNa dUra thatAM vyAvahArika sanI buddhi dUra thAya. prazna : avidyAnuM AvaraNa zenAthI dUra thAya ? uttara H tat (paramazuddha brahma) tvam gati, gadde hAsika, toDyuM vagere svarUpaciMtanathI avidyAnuM AvaraNa dUra thAya. yAjJavalkaya maitreyI nAmanI potAnI patnIne AtmAne avidyAnA AvaraNathI mukta karavA mATe kahe che ke, mAtmA vAre rASTravyaH zrotavya: mantavya nizciAlitavya.' che, ahIM "manane eTale tarka ane anumAnathI siddhi karavI. tathA nididhyAsana' eTale "AtmA zuddha che, nirvikAra che, niraMjana-nirdharmaka che' evo dhyAnAbhyAsa karavo te. vaLI AtmajJAna mATe "ti' no prayoga paNa jarUrI che. te A rIte : - zuM zarIra e AtmA che? uttara : na Iti. - zuM mana e AtmA che ? uttara : na iti. - zuM Indriya e AtmA che? uttara : na iti. - zuM dhana e AtmA che? uttara : na Iti. Ama "neti neti karato jAya ane jagatanuM vismaraNa karato jAya. jyAM sudhI jagatanA vyAvahArika ke pratibhAsika sat svarUpa eka paNa padArthanuM bhAna rahyA kare tyAM sudhI brahmano sAkSAtkAra thAya nahi. prazna H jene lIdhe caitanya (brahma) jIvAtmA svarUpa kahevAya che te avidyA zuM che? sat che ke asat ? uttara : avidyA anirvacanIyA che : sat paNa nathI ane asat paNa nathI, temaja | sadasat paNa nahi. Ama vedAnta-mate advitIya, niraMjana, nirAkAra, paramabrahma AtmA ja sat che. [ A satne vaLagelI avidyAmAMthI ja aneka aMta:karaNo UbhA thAya che. A pnnyaare: HTTTTTT nyAyasiddhAntasuktAvalI bhAga-10 (196 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X aMtaHkaraNamAMthI ahaMkAra utpanna thAya che. ene lIdhe ja aMtaHkaraNa potAne jJAtA, bhoktA, sukhI, du:khI vagere mAnavA kalpanA kare che. saghaLA aMtaHkaraNamAM caitanya otaprota hoya che, arthAt anucUta hoya che, evuM caitanya ja vizvanA judA judA bhAvono anubhava kare che. paNa A anubhavagamya badhA ya padArtho bhrAnta che. avidyAnA kAraNe ja Avo bhrAnta anubhava thAya che. avidyA paNa sat nathI, kemake tenuM svarUpa satata pharyA ja kare che. bhAvAvyaya nitya e ja sat kahevAya che. Ama vedAntIoe satno nityAMza pakaDyo ane nityane sat kahyuM. jyAre jaino 'utpAdavyaya' aMzane paNa sattA aMza gaNIne 'utpAddavyayadhrauvyayun sat' ema kahe che. jema svapnamAM kAMIka dekhAvA chatAM vastutaH kAMI nathI, arthAt badhuM asat che tema satnI chAyAne lIdhe ghaTa-paTAdi asat paNa satvat bhAse che. avidyAnA AvaraNane lIdhe ja AvuM badhuM bane che. prazna : avidyAnuM AvaraNa zA mATe mAnavuM paDe che ? : uttara H vicitra kAryo dekhAya che te uparathI kAraNanI zakti kalpAya che. avidyAnI be zakti che : (1) potAnA zuddha svarUpane bhulAvavAnI ane (2) asat ghaTAdinuM sat rUpe bhAna karAvavAnI. huM eTale manuSya sukhI, du:khI, jJAnI, ajJAnI ityAdi kalpanAo A avidyAne lIdhe thAya che. advaitavAdanuM khaMDana : naiyAyika : uparokta jaNAvelI vedAntInI je mAnyatA che te barobara nathI, kemake AtmA brahmarUpa hoya to teno koI dharma ke viSaya che ja nahi, kemake brahmanuM svarUpa nirguNa ke nirdharmaka vagere mAnyuM che, tethI AtmA saviSayaka nathI. je jJAna hoya te nirviSayaka hoya nahi. je vaMdhyA hoya tenAmAM mAtRtva hoya nahi. jo mAtRtva hoya to tyAM vaMdhyAtva na hoya. tema jJAna hoya to temAM viSayatva hoya. jo saviSayatva na hoya to tyAM jJAnatva hoya ja nahi, arthAt te jJAna kahevAya ja nahi. parama brahmamAM viSaya nathI mATe temAM jJAnatva rahe nahi. vaLI AtmAno saviSayakapaNe anubhava paNa nathI, kemake aThuM paviSayaH ityAdi AtmAno anubhava thato nathI. 'asvat' pada vAcya AtmA saviSayaka nathI, arthAt amat pada vAcya AtmAno saviSayakatvana anubhava nathI. jo AtmA nitya vijJAnarUpa hota to teno A rIte saviSayakaOna anubhava thAta, paNa tema banatuM nathI. mATe AtmA nitya vijJAnarUpe siddha thato nathI paraMtu jJAnAdithI bhinna nitya AtmA siddha nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (19) Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shassas d arbas basescasosdostosoccorso assessoratoh thAya che. praznaH vedamAM 'satya jJAnanAM brA' kahIne brahmasvarUpa AtmAne jJAnasvarUpa to kahyo che ? javAbaH e brahmasvarUpa IzvarAtmAne laIne kahyuM che, jIvAtmAne uddezIne A vAkya samajavAnuM nathI. - jo zuddha brahma ja sat hoya ane bIjuM badhuM kAlpanika-asatuM hoya to huM jJAnI,. ajJAnI, sukhI, duHkhI, pitA, putra, gurU, ziSya vagere je bheda dekhAya che te zI rIte | bane ? asamAM vaLI bheda zuM? Izvara pote sukhI-duHkhI nathI to pachI sukhI-du:khI jIvAtmA sAthe teno abheda zI | rIte ? agni-pANI vacce abheda na hoya, kemake vibhinna dharmavALI vastumAM abheda na ? hoI zake. jo pANIthI abhinna brahma che ane brahmathI abhinna agni che to pANIthI | abhinna agni banI jaze. tamannamastha tamannatyaniyamAn | nyAya-mate yadyapi pANI ane agni be ya sat che tathApi pANI ane agni abhinna banI javAnI Apatti nathI, kemake sat = sattAnAtimAn ! Ama sattA jAti eka thaI tethI kAMI sattAnA AdhAra eka na thaI jAya. jyAre tamane to eka zuddha brahmanA ja pANI, agni vagere judA judA rUpako mAnya che. eTale pANI, agni vagereno abheda | thaI javAnI Apatti durvAra che. baMdha-mokSa vyavasthA-anupapattiH (1) IzvarAtmA sAthe jo jIvAtmAno bheda mAnavAmAM na Ave to IzvarAtmA e mukta che mATe jIvAtmA paNa mukta siddha thaI jaze, kemake IzvarAtmA ane jIvAtmA eka ja che to pachI have baMdhAvAnuM koNa ? (2) eka kasAIno AtmA ane eka dayALu AtmA e be judA nahi kahevAya, | kemake teo brahmasvarUpa che. jIvAtmAo tat tat aMtaHkaraNAvacchinna che. emAMthI yadu antaHkaraNAvacchinna jIvAtmA "tattvam si' ityAdi vAkyothI tattvajJAna kare te mukta thAya. paNa anya aMtaHkaraNAvacchinna jIvAtmA to baddha ja che. to pUrepUrI mukti to thaI ja na kahevAya. zarIranA avayava hAtha, paga, mastaka vagere bAMdhelA hoya, temAMthI eka hAtha chUTo TETcAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (198) daESS Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * *******X X kare to AkhuM zarIra mukta thayuM na kahevAya. sarva aMtaHkaraNAvacchinna AtmAnI (jIvAtmA mAtranI) mukti thAya, arthAt jIvAtmA svarUpe koI ja na rahe tyAre mukti thaI kahevAya. e to zakya nathI, to pachI ekAda AtmA mukti mATe zuM kAma purUSArtha kare ? (3) vaLI jagata to AkhuM asat che, to pachI asathI chUTavAnuM paNa zuM ? (4) vaLI baMdha kone thAya ? cetanane ke jaDane ? jo jaDane paNa baMdha thato hoya to ghaTa-paTAdi paNa baMdha kare. ane jo cetana baMdha karato hoya to te eka ja brahmasvarUpa cetana eka samaye svarga-narakanuM karma-virodhI karma-zI rIte bAMdhe ? eka ja samaye tenAmAM dayALutA, krUratA vagere karma-virodhI dharmo-zI rIte saMbhave ? paraspara atyaMta virUddha dharmavALo koI eka svarUpa hoI zake ja nahi mATe virUddha dharmonA AdhArarUpa cetana judA judA mAnavA joIe. muktAvalI : yo'pIzvarAbhedabodhako vedaH so'pi tadabhedena tadIyatvaM pratipAdayan stauti, abhedabhAvanayaiva yatitavyamiti vadati / ata eva 'sarva eva Atmani samarpitAH iti zrUyate / mokSadazAyAmajJAnanivRttAvabhedo jAyata ityapi na, bhedasya nityatvena nAzA'sambhavAt, bhedanAze'pi vyaktidvayaM sthAsyatyeva / na ca dvitvamapi nazyatIti vAcyam, tava nirdharmake brahmaNi satyatvAbhAve'pi satyasvarUpaM taditivat dvitvAbhAve'pi vyaktidvayAtmakau tAviti suvacatvAt / mithyAtvAbhAvo'dhikaraNAtmakastatra satyatvamiti cet ? ekatvAbhAvo vyaktidvayAtmako dvitvamityapyucyatAm / pratyekamekatve'pi pRthivIjalayorna gandha itivadubhayaM naikamityasya sarvajanasiddhatvAt / yo'pi tadAnImabhedapratipAdako vedaH so'pi nirduHkhatvAdinA sAmyaM pratipAdayati, sampadAdhikye purohito'yaM rAjA saMvRtta itivat / ata eva 'niraJjanaH paramaM sAmyamupaiti' iti zrUyate / Izvaro'pi na jJAnasukhAtmA, kintu jJAnAdyAzrayaH, 'nityaM vijJAnamAnandaM brahma' ityAdau vijJAnapadena jJAnAzraya evoktaH 'yaH sarvajJaH sa sarvavit' ityAdyanurodhAt / bhuktAvalI : prazna : to pachI tattvamasi, ahaM brahmAsmi ityAhi vADyo lvnyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (199) Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajassssssssssss: maha8%25d8%ab%8b%8bkdbkxboxod8d brahmanA abhedane jaNAve che tenuM zuM ? uttara : e sarva stutivAda che. IzvarathI bhinna jIvAtmAno Izvara sAthe abheda darzAvI jIvAtmAnI stuti kare che. vastutaH to be ya bhinna che paNa jIvAtmAmAM paramAtmA = sajAtIya jJAnAdi che mATe jIvAtmAne paramAtmatulya kahyA. eTalo bheda hovA chatAM abheda bhAvanAthI yatna karavo e A zrutino upadeza che. jIva-brahma e beno bheda che mATe ja "sarva jIva mAtmana samarpitA' kahyuM che. je bhinna hoya tene ja bIjAne samarpita thavAnuM hoya. abhinnane samarpaNa zuM ? prazna : (vedAntI) brahmathI bhinna bIjuM kAMI che ja nahi, eTale brahmano jIvAtmAmAM | bheda pratIta thato hoya to te jIvAtmAnA ajJAnane lIdhe che. mokSakALamAM to jIvAtmAno brahma sAthe abheda ja thAya che. mATe brahma eka ja che, bIjuM kaMI nathI. naiyAyika : jo ajJAnakALamAM brahmathI jIvAtmAno bheda che to mokSakALamAM paNa te bheda rahevAno ja, kemake bheda nitya hovAthI teno nAza thato nathI. kadAca bhedano nAza thAya to paNa jIvAtmA ane paramAtmArUpa be vyakti to raheze ja. vedAntI : mokSakALe bemAM rahelA dvitvano paNa nAza thaI jAya che, eTale have dvitvAbhAve vyaktidvaya paNa kevI rIte raheze ? naiyAyika : tame brahmane nirdharmaka mAno cho eTale tenAmAM satyatva dharmano paNa abhAva maLe che. Ama brahmamAM satyatvAbhAva hovA chatAM brahma satyasvarUpa kahevAya che, tevI ja rIte jIvAtmA ane brahmamAM dvitAbhAva hovA chatAM te be vyaktirUpa kema na jo | kahevAya ? vedAntI : brahmamAM mithyAtvano abhAva che teno artha e che ke adhikaraNa brahma e nuM ja mithyAtvAbhAva svarUpa che. A mithyAtvAbhAvane ja satyatva kahIe chIe. naiyAyika : to bhale, jIvAtmA ane brahmAtmA ubhayamAM to ekatva nathI ja, mATe te ekatvAbhAva adhikaraNasvarUpa vyaktidvayAtmaka bane. e ja ekatvAbhAva dvitva evA vyavahArano viSaya kema na bane ? pratyeka jIvAtmA ane brahmamAM ekatva yadyapi che, tathApi pRthvImAM gabdha hovA chatAM pRthvI-jala e tadubhayamAM gabdha nathI, e je rIte kahevAya che te ja rIte 3maya na ma ema kahI zakAya. eTale jIvAtmA ane brahma ubhayamAM avazyameva ekatvAbhAva che ane tethI ja jIvAtmA ane brahma ema be ja vyakti tarIkeno vyavahAra karavo ja joIe. vedAntIH kahyuM che ke, "vRvi vava ve!' jo brahmane jANanAro jIvAtmA brahma A vyAsiddhAntasuktAvalI bhAga10 (200) restorstastasestastorsboostxsexstars costustostadaxshastxsexstorstostestesbastustastxsbostxstustaxtastastoostastasaustoxstastorst 2588%258kbotabdkod8%b0%20 0E0 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kodowa wcase students wowwwwwwwwwscascados ja banI jAya to pachI te bemAM bheda kyAM rahyo ? niyAyika : brahmane jANanAro nirdukhatva vagerethI viziSTa bane che, brahma paNa niHkhatvAdithI viziSTa che mATe brahmane jANanAro brahmanI jema nidu:khatyAdi samAna dharmavALo = brahma jevo bane che e eno artha che. jagatamAM paNa je purohita pAse rAjA | jeTalI lakSmInuM Adhikya thaI jAya te purohitane rAjA kahevAya che. AvuM ja prastutamAM paNa samajavuM. AthI ja zrutimAM kahyuM che ke, 'nirakunaH (vidyArahita) para sAmuti ' eTale jIvAtmA ane brahmano bheda mAnavo ja joIe. Ama jIvAtmA e mAtra nitya | vijJAna svarUpa nathI e vAta sthira thAya che. IzvarAtmA (brahma) paNa jJAnAdyAtmaka nathI, | sukhAtmaka nathI kintu jJAna-sukhAzraya che. vedAntI : to pachI nitya vijJAna mAnavaM brA' paMktimAM "vijJAna" padathI vijJAna | laIne vijJAnasvarUpa brahma' kahyuM tenuM zuM ? naiyAyika tyAM vijJAna padathI vijJAnano Azraya ja levAnuM kahyuM che, kemake muMDaka | zrutimAM paNa kahyuM che ke : sarvajJa sarvavi I | muktAvalI : AnandamityasyApyAnandavadityarthaH / arza-AditvAnmatvarthIyAJc | pratyayAt, anyathA puMlliGgatvApattiH / Anando'pi duHkhAbhAve upacaryate, bhArAdyapagame sukhI saMvRtto'hamitivat, astu vA tasminnAnando na tvasAvAnandaH, 'asukham iti zruteH / na vidyate sukhaM yasyeti kuto nArtha iti ced ? na, kliSTakalpanApatteH, prakaraNavirodhAt, Anandamityatra matvarthIyA'cpratyayavirodhAcceti saMkSepaH / muktAvalI : vaLI mAnadma e padano artha paNa Anandravat karavAno che, kemake 'mAnanTa' padane mavargIya '' pratyaya lAge tyAre ja te 'sAnanTa' pada napuMsakaliMga | banI zake che. mAnaH kasya atIti kAnam | jo AnaMda pada mAtra sukhArthaka hota to te pulligamAM ja hoI zake. prazna : tame paramezvarane "AnaMdavA" kahyo, paraMtu paramezvara to AnaMda Adi guNathI rahita che ne? LET nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (201) EEEEEEEE Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kosowow o wowowowowowowowowowotnesbosbordoso naiyAyika : barAbara che. ahIM "Ananda' zabdano duHkhAbhAvamAM upacAra karavAno che. eTale ke paramezvara duHkhAbhAvavAnuM che, arthAt AnaMdavAnuM che. jema bhArazUnya mANasa bhAra upADIne badho bhAra jamIna upara mUkI de tyAre te kahe che ke have huM sukhI , thayo. vastutaH to te kAMI navuM sukha prApta karato nathI, mAtra vahana karelA bhArano | apagama ja thAya che ane te bhArApagamamAM sukhI tarIkeno upacAra kare che. prastutamAM paNa AvuM samajavuM. prazna : jo du:khAbhAvamAM AnaMda zabdano prayoga thAya to duHkhAbhAvavALA ghaTAdi paNa AnaMdavALA kahevAze ne ? naiyAyika : to bhale, ame duHkhAbhAvamAM AnaMda zabdano prayoga nahi karIe paNa ame kahIzuM ke IzvaramAM AnaMda nAmano guNa rahe che, arthAta pote jema nitya jJAnavAnuM che tema nitya AnaMdavAnuM che. paraMtu AnaMdasvarUpa to Izvara nathI ja, kemake maluumA evI zruti paNa maLe che jeno artha che; paramAtmA sukhasvarUpa nathI, arthAt paramAtmA sukhabhinna che : sukhAdhikaraNa che. | vedAntIH ra yuddham rUti kum evo tapuruSa samAsa zA mATe levo? ja vidyAre sud thI rUti suram evo bahuvrIhi samAsa zA mATe na levo ? naiyAyika : nahi, e samAsa levAmAM klinTanI kalpanA thAya che. vaLI zarIra, | zUnama, aNu e vAkyamAM zarIram ane mayUnama padane nagna tatparUSa samAsa | tarIke lIdhA che tethI ja temanI sAthe rahelA masuma padano paNa nam tatparUSa samAsa | levo joIe. eTale paramAtmA sukha nathI paraMtu sukhAdhikaraNa che e nakkI thayuM. tethI | paramAtmA AnaMdasvarUpa nahi paNa AnaMdabhinna evA AnaMdAdhikaraNa siddha thAya. vaLI jo AnaMda padane matvargIya ma pratyayAta na gaNIe ane tethI "AnaMda- svarUpa | paramAtmA" evo artha karIe to mAnanam evo prayoga banI zake ja nahi, kemake pachI to mavargIya ar pratyayarahita AnaMda pada puliMgamAM ja Ave, jyAre zrutimAM mAnana+ evo napuMsakaliMga prayoga che mATe tyAM mavargIya an pratyaya mAnavo ja joIe ane tethI teno artha "AnaMdavALA" evo ja karavo joIe. te ja rIte vijJAna' padano "vijJAnavALA e ja artha karavo joIe paNa "vijJAnasvarUpa paramAtmA" evo artha karI zakAya nahi. Ama nitya vijJAnasvarUpa paNa IzvarAtmA nathI e vAta sthira thaI jAya che. ba nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (202) ESSES Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkhyamata-nirUpaNa ane khaMDana muktAvalI : etena - prakRtiH kartrI puruSastu puSkarapalAzavat nirlepaH, kintu cetanaH, kAryakAraNayorabhedAt kAryanAze sati kAryarUpatayA tannAzo'pi na syAdityakAraNatvaM tasya / buddhigatacaitanyAbhimAnAnyathAnupapattyA tatkalpanam / H muktAvalI : sAMkhya-matanA praNetA kapilamuni che. have naiyAyiko 'tena' pada dvArA jaNAve che ke,"advaitavAdanA khaMDanamAM vijJAnasvarUpa AtmA na kahetAM ame 'jJAnavAn AtmA che' evuM siddha karyuM, ethI purUSane jJAnarahita mAnanAra sAMkhya-matanuM paNa khaMDana thaI jAya che.'' sAMkhyonI mAnyatA H prakRti karbI (mAtra kAraNa) che ane purUSa to kamaLapatranI jema nirlepa che, mAtra cetanasvarUpa che. (purUSamAM cetanatva eTale jJAnAzrayatva nahi paraMtu Atmatva mAtra samajavuM, kemake sAMkhyo purUSane jJAnarahita mAne che.) A purUSa koInuM kAraNa nathI, arthAt akAraNa che, kemake jo tenuM koI kArya mAnIe to kAryanA nAze purUSarUpa kAraNano paNa nAza thaI jAya, kemake sAMkhyo kArya-kAraNano abheda mAne che. eTale ja ghaTa nAza thatAM tenA kAraNabhUta kapAlAdino paNa nAza thaI jAya che ema temanuM kahevuM che. prazna : AvA koIpaNa vizeSatA vinAnA purUSa-tattvane mAnavAnI zI jarUra che? ene mAnavAmAM koI pramANa che ? sAMkhya : prakRtimAMthI je jaDa buddhi utpanna thAya che tene caitanyanuM abhimAna (bhrama) thAya che ke huM cetana chuM. ( zvetanom / ) have vastutaH to buddhimAM caitanya che to nahi. bhrama paNa anyatra vidyamAna vastuno ja thAya. sarpa anyatra vidyamAna che mATe ja teno rajjumAM bhrama thAya che. jo jagatamAM caitanya kyAMya paNa vidyamAna na hota to buddhimAM caitanyano bhrama upapanna na thAta, eTale buddhimAM caitanyanA bhramanI anyathAnupapajyA purUSa jevo eka padArtha mAnavo paDe che ke jemAM caitanya che. muktAvalI : buddhizca prakRteH pariNAmaH / saiva mahattattvam antaHkaraNamityucyate / tatsattvAsattvAbhyAM puruSasya saMsArApavargoM / tasyA evendriyapraNAlikayA pariNatirjJAnarUpA ghaTAdinA sambandhaH / puruSe kartRtvAbhimAno buddhau | caitanyAbhimAnazca bhedAgrahAt / nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (203) Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " 333333 ututubastadestuostatasawwstoortoestwoodbachawedbacchasebeccabeesboodoodoodoodoosban t T AGS: muktAvalI : buddhi e jaDa prakRtino pariNAma che. te "mahattattva' tathA "aMtaHkaraNa' evA paryAyavAcI nAmathI paNa oLakhAya che. eno cetana sAthe saMyoga (sattva) | | cetanano saMsAraparyAya che. jayAre cetana sAthe saMyogano abhAva thaI jAya tyAre purUSano | | apavarga (mokSa) thAya. sAMkhyamate jJAna e purUSano guNa nathI. prazna : to jJAna zuM che ? uttara : jaDa buddhi ja IndriyarUpI nAlikA dvArA ghaTAdi padArtho sAthe je saMbaMdha kare | che, arthAt ghaTAdi AkArarUpa je pariNAma pAme che te ja "jJAna" kahevAya. kahevAno | Azaya e che ke taijasa pravAhI jevI buddhi indriyo dvArA bahAra nIkaLIne viSayamAM | | pariNAma pAmI jAya che, arthAt viSayAkAra thaI jAya che. A viSayAkAra je pariNati | | te ja jJAna che. A jJAna jaDa buddhino guNa che. vaLI kartRtva paNa buddhino dharma che ane | caitanya e purUSano dharma che. chatAM cetanane potAnAmAM kartutvano je bhrama thAya che ane | buddhine potAnAmAM caitanyano je bhrama thAya che te buddhi-cetananA bhedAgrahane TheT (abhedagrahane) laIne thAya che. baMne ekabIjAne potAnAthI abhinna mAnI le che mATe che | ja A bhrama thAya che. bannenA bhedanuM jJAna thaI jAya tyAre prakRtino mokSa thAya che. TippaNa : sAMkhyamatanA anusAre jagatamAM paccIsa tattvo che : eka cetana-tattva | purUSa ane covIsa prakRti Adi jaDa tattvo che. te covIsa jaDa tatvonA nAmo tathA utpatti krama A pramANe che : eka prakRti (pradhAna-avyakta), temAMthI eka buddhi (mahattattva-aMtaHkaraNa) utpanna thAya. temAMthI eka ahaMkAra utpanna thAya. temAMthI soLa SoDaza gaNa (pAMca jJAnendriya, pAMca karmendriya, pAMca zabdAdi tanmAtrA ane eka mana = 1da), tanmAtrAmAMthI pAMca bhUta thAya. A covIsa jaDatattvo tathA eka cetana purUSatattva - A badhA maLIne paccIsa tattvo | | thayA. paccIsa tattvavAdI sAMkhya Izvarane mAnatA nathI mATe temane nirIzvara sAMkhya' kahe Akkkkkkkkkd6d8%88%%% okokkodbody Izvarane mAnatA sezvara sAMkhyanA mate Izvarasahita chavvIsa tattvo thAya che. covIsa jaDatattvamAM badhA ya tattvonuM kAraNa paheluM jaDatattva prakRti kahevAya che. prakRti SEEvyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (20) - - Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hodowcowowsscashostesseschossowstwowwhatsastustodocx nitya che mATe tenuM koI kAraNa nathI. A prakRti triguNAtmaka che : sattva, rajasa ane taman. e traNa guNo nI sAmyavasthA e ja prakRti che. jayAre e ja guNo | viSamAvasthApana bane che tyAre tene "prakRti' na kahetAM buddhi kahevAya che. prakRti nizcetana che, jyAre purUSa cetana che. purUSa kamaLapatranI jema sarvathA nirlepa che. nirlepa eTale purUSamAM jJAna, IcchA, kRti, adaSTa, kartRtva, bhophatRtva, baddhatA ke | mukti vagere kazuM ja nathI. te to sadAne mATe avikArya, aparivartanazIla, kUTastha nitya che. prakRti paNa nitya to che paraMtu te purUSanI jema phUTastha nitya nathI kintu pariNAmI na | nitya che, arthAt te te buddhi vagere padArtho rUpe pariNamavAno teno svabhAva che. | ahIM prazna thAya ke cetana purUSamAMthI ja badhuM jaDatattva utpanna kema na thayuM? zA | mATe prakRtine kalpIne temAMthI jaDatattvanI utpatti kahI ? eno uttara ApatAM sAMkhyo kahe che ke jaDanuM kAraNa cetana hoI zake ja nahi. purUSa cetana che ane prakRti jaDa che. te be vacce kArya-kAraNabhAva na bane, kemake amArA mate to upAdAna-kAraNa ane kArya | vacce abheda che. upAdAna pote ja kAryarUpe pariNAma pAme che, eTale ame taiyAyikonI | jema mATImAMthI ghaTa bane ema nathI kahetA, parantu mATI ja ghaTa bane ema kahIe chIe. A mate ghaDo banavA pahelAM paNa mATImAM ghaDo satu hato ja paraMtu te tirohita | (DhaMkAyelo) hato. ghaDo banyA pachI ghaDo utpanna thayo ema na kahevAya, paNa mATImAMthI ArvibhUta thayo ema kahevAya. tAtparya e che ke sAMkhya satkAryavAdI che. arthAt upAdAnamAM satu hoya te ja kAryarUpe pariName, asatumAMthI satanI utpatti thAya nahi. mATImAM ghaDo sat hato ja mATe pragaTa thayo. jo mATImAM ghaDo asat hato ane pachI pragaTa (sa) thayo ema kaho to pachI "asat evuM AkAzakusuma paNa "sat' banI javAnI Apatti Avaze. | muktAvalI : mamedaM kartavyamiti madaMzaH puruSoparAgo buddheH svacchatayA | tatpratibimbAdatAttviko darpaNasyeva mukhoparAgaH / idamiti viSayoparAgaH, | indriyapraNAlikayA pariNatibhedastAttviko niHzvAsAbhihatadarpaNasyeva malinimA / kartavyamiti vyApArAMzaH, tenAMzatrayavatI buddhiH / muktAvalI: naiyAyika-mate "mama hUM zartavyam e vAkyamAM 'ma thI svAmitva, ma' thI viSayatva ane vaktavyam padathI vyApAra bhAse che. ahIM svAmitA e gadagIgadagadagadAda dareka Y nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (205) ExSq Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9666 chatosto cortecedobodechococcodoocooochochochodocbochochodbebeobacboobadoooooo kAkA dadadadadadadadadada tastastestost otwarte wwwwwwwww AtmAnI hovAthI vAstavika che, viSayatva viSayamAM hovAthI vAstavika che ane kriyA | viSayamAM hovAthI vAstavika ja che. Ama niyAyika-mate to traNeya aMzo vAstavika che, arthAt koI aMza bhramAtmaka nathI. have A ja vAtane sAMkhyamate vicArIe. | mA rUTuM vaktavyam ! mAruM A kartavya che, arthAt "amuka viSaya tarapha mAre pravRtta| thavuM che.' A vAkyamAM traNa aMza che. | mama e purUSanI pratIti che. buddhi svaccha hovAne lIdhe tenAmAM purUSanuM pratibiMba paDe che ane tethI buddhine "mArUM' () evuM bhAna thAya che. vastutaH madaMza e asmacchabdArtha purUSa che, paNa buddhimAM to purUSanuM pratibiMba paDavAthI buddhine madaMzanI pratIti thAya che. A pratIti avAstavika che. jema darpaNamAM thatI mukhanI pratIti (uparAga) avAstavika che tema ahIM samajavuM. rU5 aMza e viSayano uparAga (pratIti) che. jema niHzvAsathI Ahata darpaNamAM je malinatA utpanna thAya che te vAstavika che tema Indriyo dvArA buddhi viSayAkAra bane che te paNa vAstavika che. vartavyam (viSaya tarapha pravRtti) A vyApArAMza che. Ama traNa aMzathI yukta jJAna (mama vaktavyam tyAra) e buddhino dharma che. A uparathI ApaNe joI zakIe chIe ke buddhi, jJAna ane upalabdhine jema nayAyiko paryAyavAcaka zabdo mAne che tema sAMkhyo nathI mAnatA, arthAta teo to A nA traNeyanA judA judA svarUpo mAne che. A mate buddhi e ja jJAna nathI paNa buddhinI je viSayAkAra pariNati che e jJAna che. muktAvalI : tatpariNAmena jJAnena puruSasyAtAttvikaH sambandho darpaNamalinimneva mukhasyopalabdhirucyate / jJAnavatsukhaduHkhecchAdveSadharmAdharmA api buddhareva, kRtisAmAnAdhikaraNyena pratIteH / na ca buddhizcetanA, | pariNAmitvAt, iti matamapAstam / muktAvalI : have sAMkhyamate upalabdhi zuM che ? te joIe. buddhinI viSayAkAra pariNatirUpa je jJAna che te to buddhino dharma che te ApaNe joI | | gayA. buddhimAM purUSa pratibiMbita thAya che ane tethI purUSa ane buddhi be ya potAnI Schwestowstabertosontos basadesastresoosbobasadosbachadondoadowsowbacowboardbuscadascunsbastadasbasadoadowder vAsAyasiddhAntAmuktAvalI bhArU0 (20) : Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **************************** vaccenA bhedano agraha kare che te paNa joyuM. have buddhimAM purUSa ekAkAra banelo che ane e buddhimAM ja jJAna che, eTale A jJAnano purUSa sAthe saMbaMdha thaI jAya che, arthAt buddhithI potAne abhinna joto purUSa buddhinA jJAnane potAnAmAM mAnI le che. A jJAna sAtheno purUSano saMbaMdha vAstavika to nathI ja. basa, A jJAna sAtheno purUSano je saMbaMdha tene ja sAMkhyo 'upalabdhi' kahe che. jema darpaNanI upara malinatA chAI gaI hoya to te darpaNamAM koI potAnuM svaccha moM jue to paNa tene moM para malinatA ja dekhAya. vastutaH moM upara malinatA che ja nahi chatAM dekhAya che mATe te avAstavika che tema purUSano jJAna sAtheno saMbaMdha (upalabdhi) paNa avAstavika che. Ama, TUMkamAM A prakriyA A rIte samajAvI zakAya : (1) buddhi viSayAkAra pariNativALI jJAnarUpa bane che. = (2) buddhi sAthe purUSano saMbaMdha thAya che. (3) tenI sAthe ahaMkAra joDAya che. (4) ghaTAdi jJAnano purUSa sAthe saMbaMdha (upalabdhi) thAya che eTale purUSane ema lAge che ke, 'zvetoDyuM ghaTanupatname have jJAna e buddhino dharma paNa buddhinA ja dharmo che, kemake A / ' tethI sukha, du:kha, IcchA, dveSa, dharma, adharma Adi badhA dharmo kRtinI sAthe ja rahenArA che evI pratIti thAya che. buddhi ja ghaTajJAnavALI che mATe buddhi ja ghaTanI kRtivALI che. jyAM ghaTanuM jJAna hoya tyAM ja ghaTanI IcchA hoya ane tyAM ja ghaTanI kRti hoya. ane jyAM kRti hoya tyAM ja sukhAdi hoya. eTale purUSamAM nathI to jJAna ke nathI kRti ke nathI sukhAdi. tenAmAM to mAtra caitanya che. prazna : to pachI purUSamAM caitanya paNa zA mATe mAnavuM ? buddhimAM ja caitanyane paNa mAnI lo ne ? uttara : buddhiH na cetanA, pariLAmitvAt dhaTAvit / buddhi e pariNAmI che mATe tenAmAM caitanya hoI zake nahi, kemake caitanya to ajara, amara, avyaya, aparAvartamAna = apariNAmI che. muktAvalI : kRtyadRSTabhogAnAmiva caitanyasyApi sAmAnAdhikaraNyapratIteH, nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (207) Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajajajajajaja . katextcashodowcasosxawowowowowotworocco tadbhinne mAnAbhAvAcca / cetano'haM karomIti pratItizcaitanyAMze bhrama iti cet ? kRtyaMze'pi kiM neSyate / anyathA buddhanityatve mokSA'bhAvo'nityatve | tatpUrvamasaMsArApattiH / nanvacetanAyAH prakRteH kAryatvAt buddheracaitanyaM kAryakAraNayostAdAtmyAditi cet ? na, asiddheH, karturjanyatve mAnAbhAvAt / / | vItarAgajanmAdarzanAdanAditvaM, anAdibhAvasya nAzAsambhavAnnityatvaM, tatki | prakRtyAdikalpanena ? na ca 'prakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvazaH / | ahaGkAravimUDhAtmA kartA'hamiti manyate' ityanena virodha iti vAcyam, prakRteH = madraSTI, gu. = aSTArichAnidhi, mevenyastha targavAn ! | 'tatraivaM sati kartAramAtmAnaM kevalaM tu yaH' ityAdi vadatA bhagavatA | prakaTIkRto'yamupariSTAdAzaya iti saMkSepaH / - muktAvalI : have muktAvalIkAra sAMkhyamatanuM khaMDana kare che. teo kahe che ke jema | kRti sukhAdi bhoga tathA adaSTa vagere eka ja sthAne rahenArA che evI pratIti thAya | che tema caitanya paNa te badhAnI sAthe ja rahe che evI pratIti paNa thAya che. vetano romi, vairacavAna marda timAna evI pratIti sarvatra prasiddha che. mATe kRtyAdinuM | adhikaraNa buddhine mAnavuM ane caitanyanuM adhikaraNa buddhibhinna purUSane mAnavuM e vAta pramANAtIta che. sAMkhyaH vetano karo evI je pratIti buddhine thAya che temAM buddhine je lAgyuM ke cetanoDa6, arthAta mA caitanca e teno bhrama che ane roki evuM buddhine je thayuM | te to prema che, kemake buddhimAM kRtidharma to che ja. eTale cetanoE saroji evI pratItithI "buddhimAM caitanya che' ema tame siddha karI na zako. naiyAyika : oho ! to pachI ame tamane pUchIzuM ke vArani aMza(kRtyazomAM paNa che. buddhine bhrama che ema paNa kema na manAya ? arthAt vastutaH purUSano ja kRtidharma kema na | manAya ? ane tethI buddhine kRtyeza jo potAnAmAM lAgato hoya to tene ya bhrama kema | na kahevAya ? ane jo A vAta tamane kabUla hoya to caitanya ane kRtino Azraya purUSa | | thaI gayo e siddha thaze. ane tame pUrve kahyuM che ke jayAM kRti hoya tyAM ja adRSTa tathA | sukhAdi bhoga hoya, eTale have purUSamAM kRti AvatAM te purUSamAM ja adaSTAdi dharmo nyAsiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (208) EYES oM Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chcocoa barcachondashoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooadcasco Mii dIdIe dIdIdIe dIdIe da paNa mAnavA paDaze. Ama thatAM purUSa apariNAmI - kUTastha nitya na rahetAM pariNAmI | | banI jaze. ethI nyAyamata siddha thaze. vaLI jo tame purUSane kRtino Azraya na mAno ane mAtra caitanyano ja Azraya | mAno ane buddhine ja kRtino Azraya mAno to amAro prazna che ke te buddhi nitya che ke anitya ? jo buddhi nitya hoya to buddhimAM nitya purUSanuM pratibiMba paNa nitya rahevAnuM | ane tethI buddhigata sukhAdino anubhava purUSane sadA rahyA karaze. Ama thatAM purUSano | mokSa kadApi thaze nahi, kemake tamArA mate buddhino purUSa sAtheno saMyoga e ja purUSano | | saMsAra che. have jo buddhine anitya kahezo to buddhino nAza thatAM purUSano buddhi sAtheno saMbaMdha chUTatAM mokSa ja thaI jaze. paNa anitya buddhi jyAre utpanna ja thaI na hatI tyAre te | vakhate puruSano saMsArabhAva na hovAnI Apatti Avaze. mATe caitanya ane kRtino Azraya eka ja mAnavo joIe ane caitanya e ja buddhi che, AtmaniSTha dharma che ema paNa mAnavuM joIe. sAMkhya : prakRti acetana che mATe tenAthI utpanna thayelI buddhi paNa acetana che, kemake kArya ane kAraNanuM ame tAdAtma mAnIe chIe. mATe buddhine purUSano guNa mAnI zakAya nahi. prakRti nitya hoIne anAdi che, mATe tenAthI prayukta buddhi dvArA saMsAranI | paNa anAditA siddha thaI jAya che. prakRti jaDa che mATe buddhi paNa jaDa siddha thAya che, mATe caitanya e buddhi nathI ke jethI buddhine kRtyAdi sAmAnAdhikaraNyana AtmAmAM mAnI | zakAya. buddhiH acetanA, prakRtijanyatvAt / saMsAra: anAdiH, anaadikaarnniibhuutprkRtiprabhujIvIt | naiyAyikaH A be ya anumAna svarUpAsiddhi doSagrasta che, kemake tame je prakRti kaho cho tenA hovAmAM ja koI pramANa nathI, mATe prakRtijanyatva ane tAdazaprakRtiprayuktatva e be ya hetuo asiddha che. vaLI tame buddhine timati= mAnI che ane vaLI janya | kaho cho. je kRtimatuM hoya te janya hoya temAM koI pramANa nathI, kemake kRtimattva to nityatvanuM vyApya ja hoya che. mATe nitya kartA AtmA ja che, buddhi nahi. kartA nitya T kema che? te A rIte : nyAyasUtramAM eka sUtra che; vItarI nalinAt ' je vItarAga che tene | detectobbbbbbbbbbthkthttttttttttttttttttth Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai dadadada pa nyAyasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (209) : Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ == = = == ========== ==== = = == Chotoworodhest stosowassadadadadadasosastostawchodowcowaxdoxoxo janma hoya nahi, sarAgane ja janma hoya. vaLI stanya pAnamAM bALakanI pravRtti iSTasAdhanatAnA jJAna vinA saMbhave nahi. ISTasAdhanatAnuM smaraNAtmaka jJAna saMskAra vinA saMbhave nahi. e saMskAra pUrvAnubhava vinA na saMbhave. e pUrvAnubhava pUrvajanmanuM sa vinA kyAMya zakya nathI. pUrvajanmano stanyapAnAnubhava prapUrvajanma vinA zakya | nathI. Ama janmapravAhanI anAditA siddha thatAM purUSanI paNa anAditA siddha thaI jAya che. ane je anAdi hoya che teno nAza thato nathI, tethI te nitya che. eTale e AtmAmAM ja buddhi, kRti Adi dha caitanyanI jema mAnavA joIe. eTale jaDa buddhine utpanna karavA mATe kalpelI jaDa prakRtinI kalpanA karavAnI kazI jarUra nathI. sAMkhyaH to pachI praH yimAna ityAdi kahyuM che tenuM zuM? tyAM to prakRtine mAnI ja che ne ? ane tenA ja dharmAdharmAdi mAnyA che ne ? naiyAyika : ahIM prakRti eTale adaSTa samajavAnuM che. teno guNa eTale aSTathI janya IcchAdi levAnA che. sAMkhya : paNa tyAM kahyuM che ke, "davimUhAtmA vartAvati cite A vAkyathI to nakkI thAya che ke vastutaH AtmAmAM kartutva nathI paNa ahaMkArajanita ja | mUDhatAthI te potAnAmAM kartutva mAne che. tame to AtmAmAM vastutaH katRtva mAno cho. naiyAyika: "vartANiti cite' eTale huM ja kartA chuM, bIjo koI kartA nathI evuM | AtmAnuM je mAnavuM che te tenI ahaMkAramUDhatAne lIdhe che. AtmA jarUra karyA che, parantu ! bIjA paNa cAra adaSTa adhiSThAnAdine gItAmAM kartA mAnyA che. eTale AtmA paNa temAMno eka kartA (timAna) che ja, paNa mUDhatAthI te potAne ekane ja kartA mAnI le che e khoTuM che. zrIkRSNa AgaLa upara 'taraivaM sati vartAramAtmAne vatna tu yaH I' A | ityAdi paMktithI uparyukta vAtane spaSTa karI ja che. mATe prakRti jevuM bIjuM koI tattva mAnavAnI jarUra nathI. AtmAmAM ja caitanyanI jema buddhi, kRtyAdi mAnI levA te ja ucita che.. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai kArikAvalI : dharmAdharmAzrayo'dhyakSo vizeSaguNayogataH // 49 // muktAvalI : dharmAdharmAzraya iti / AtmetyanuSajyate / zarIrasya tadAzrayatve dehAntarakRtakarmaNAM dehAntareNa bhogAnupapatteH / vizeSaguNayogata iti / haraDI 6 nyAyasiddhAntaNaktAvalI bhAga-10 (21) E g Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajaja 5, ch o coccasc adetesorodostosowxdborcudowodoodoodowdowsoccorso | yogyavizeSaguNasya jJAnasukhAdeH sambandhenAtmanaH pratyakSatvaM sambhavati, na tvanyathA, ahaM jAne ahaM karomItyAdipratIteH // muktAvalI : jJAnAdimAn A AtmA dharma-adharmavAnuM paNa che. jo zarIrane dharmAdharmano Azraya mAnI levAmAM Ave to pUrvajanmamAM karelA karmono aparajanmanA dehamAM bhoga nahi thavAnI Apatti Ave. pratyakSayogya vizeSaguNa jJAna-sukhAdinA saMbaMdhane lIdhe sva-AtmAnuM pratyakSa thAya che. (anyathA nahi.) "huM jANuM chuM', "huM karuM chuM evI pratIti thAya che te ja A vAtano | purAvo che. kArikAvalI : pravRttyAdyanumeyo'yaM rathagatyeva sArathiH / ___ahaGkArasyAzrayo'yaM manomAtrasya gocaraH // 50 // muktAvalI : pravRttyeti / ayamAtmA paradehAdau pravRttyAdinA'numIyate / pravRttiratra ceSTA, jJAnecchAprayatnAdInAM dehe'bhAvasyoktaprAyatvAt ceSTAyAzca prayatnasAdhyatvAcceSTayA. prayatnavAnAtmA'numIyata iti bhAvaH / atra daSTAntamAha - ratheti / yadyapi rathakarma ceSTA na bhavati, tathApi tena karmaNA sArathiryathA'numIyate tathA ceSTAtmakena karmaNA parAtmA'numIyata iti bhAvaH / muktAvalI : paNa para-AtmAnuM pratyakSa thatuM nathI. jema dUrathI ratha cAlato joIne tenI aMdara beThelA sArathinuM anumAna thAya che tema bIjAnA dehamAM pravRtti (ceSTA) Adi joIne tenI aMdara rahelA AtmAnuM anumAna thAya che. - jJAna, IcchAdi to dehamAM saMbhavita nathI e vAta pUrve kahevAI gaI che. dehamAM to ceSTA hoya che. ane te ceSTA koI prayatnathI ja sAdhya che. eTale ceSTA uparathI ceSTAprayojaka prayatnanuM anumAna thAya ane tethI prayatnavAn AtmAnuM anumAna thAya. yadyapi rathanI kriyAnuM je dRSTAnta lIdhuM temAM rakriyA e ceSTA to nathI ja, kemake ceSTA to zarIramAM ja rahe che tathApi A daSTAMtamAM eTaluM ja samajavAnuM ke jema rathakarmathI sArathinuM anumAna thAya che tema ceSTAtmaka karmathI | AtmAnuM anumAna thAya che. EScAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (11) ESSES Atttttttnturetrosstb.ttttttttttt-lk T Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ == = == == == == = == = == == == Joxwoocooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo | muktAvalI : ahaGkArasyeti / ahaGkAro'hamiti pratyayastasyAzrayo viSayaH AtmA, na zarIrAdiriti bhAvaH / mana iti / manobhinnendriyajanyapratyakSAviSayo maansprtykssvissyshcetyrthH| rUpAdyabhAvenendriyAntarAyogyatvAt // muktAvalI : "' evI pratItino viSaya AtmA che, zarIra nahi. jo zarIrane madam pratItino viSaya mAnIe to ahiM zarIram evI pratIti koNa kare ? "mAro AtmA' evo prayoga thAya che tyAM zarIrane "samajIne e prayoga karavAmAM Ave AtmAnuM mAtra manathI ja pratyakSa thAya che, zeSa indriyothI nahi; kemake bIjI IndriyothI jANavA mATe rUpAdi yogya guNo joIe. te AtmAmAM nathI, mATe IndriyAntarathI AtmAnuM pratyakSa thatuM nathI. SET nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 212) ESSESSED Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thorstwoodstochows. ch Todostosowodowosoustacesto d % %% %% %%0% % %% %%%96 | kArikAvalI : vibhurbuddhyAdiguNavAn buddhistu dvividhA matA / anubhUtiH smRtizca syAdanubhUtizcaturvidhA // 51 // | muktAvalI : vibhuriti / vibhutvaM paramamahatparimANavattvam / tacca pUrvamuktamapi spaSTArthamuktam / buddhyAdiguNavAniti / buddhisukhaduHkhecchAdayazcaturdazaguNAH pUrvamuktA veditavyAH / atraiva prasaGgAt buddheH katipayaM prapaJcaM darzayati | - buddhistviti / dvaividhyaM vyutpAdayati - anubhUtiriti / anubhUtizcaturvidheti etAsAM catasRNAM karaNAni catvAri 'pratyakSAnumAnopamAnazabdAH pramANAnIti' sUtroktAni veditavyAni // muktAvalI : AtmA vibhu che, eTale ke paramamahatparimANavALo che. te pUrve | kahevAI gayuM hovA chatAM spaSTatA mATe pharI ahIM kahyuM che. AtmAnA buddhi, sukha, duHkha, | icchA vagere cauda guNo che. te pUrve kahyA che te mujaba jANavA. ahIM prasaMga pAmI buddhinuM vistArathI nirUpaNa kare che. jJAna (buddhi) be prakAre che : anubhUti (anubhavo ane smRti (smaraNa). anubhava cAra prakAre che : pratyakSa, anumiti, upamiti, zAbdabodha. emAM cha | IndriyothI thatuM prANajAdi pratyakSa cha prakAre che. pratyakSa, anumiti, upamiti, zAbdabodha e pramA che. pramAnA karaNane pramANa' kahevAya. eTale - pratyakSanuM karaNa pratyakSa pramANa Indriya che. anumitinuM karaNa anumAna pramANa vyAptijJAna che. upamitinuM karaNa upamAna pramANa sAdRzyajJAna che. zAbdabodhanuM karaNa zabda pramANa padajJAna che. TippaNa : anubhavanA aMge dArzanikomAM judI judI mAnyatAo che : (1) cArvAka pratyakSa eka ja pramANa mAne che. (2) kaNAda (vaizeSika) ane bauddha pratyakSa ane anumAna ema be ja pramANa mAne % Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai % % M M % % % % %% % %%6 d6, YYYYYs nyAyasiddhAtamuktAvalI bhAga-10 (21 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = = ==== ===== == == = ====== ==== ====== = = = = kkkkkkkkkkkMkkMkkMkkuMkkdodkodkk0660606 (3) anyatArkika (sAMkhyayoga) pratyakSa, anumAna ane upamAna ema traNa ja pramANa mAne che. (4) gautama (naiyAyika) uparokta traNa + zabda = cAra ja pramANa mAne che. (5) prabhAkara (mImAMsaka) cAra + arthapatti = pAMca pramANa mAne che. (6) kumArila bhaTTa (mImAMsaka tathA vedAntI) pAMca + anupalabdhi = cha pramANa | mAne che. (7) paurANika cha + saMbhava ane aitihya = ATha pramANa mAne che. AgaLa nyAyasUtranuM pratyakSanuM lakSaNa ApyuM che. nyAyadarzana ane tenI upara racAyelA bhASya vagerenA racayitAo A pramANe che : (1) nyAyadarzana - gautama muni. (2) nyAyabhASya - vAtsyAyana. (3) nyAyavArtika - udyotakara. (4) nyAyatAtparya TIkA - vAcaspatimizra. (5) nyAyaparizuddha - udayanAcArya. (6) muktAvali (prastuta) - vizvanAtha paMcAnana. (nyAyasUtra upara vRttirUpe) kArikAvalI : pratyakSamapyanumitistathopamitizabdaje / | muktAvalI : pratyakSeti indriyajanyaM jJAnaM pratyakSam / yadyapi manorUpendriyajanyaM sarvameva jJAnaM, tathA'pIndriyatvena rUpeNendriyANAM yatra jJAne karaNatvaM | tatpratyakSamiti vivakSitam / muktAvalI : IndriyathI utpanna thatuM jJAna e pratyakSa kahevAya che. prazna : anumityAdi jJAna paNa have to pratyakSAtmaka banI javAnI Apatti Avaze, kemake te anumityAdi jJAna paNa manarUpI IndriyathI ja utpanna thAya che, kemake jJAnAvacchinnajJAna e AtmamanaHsaMyoga vinA to AtmAmAM utpanna thaI zake ja nahi. eTale anumityAdi jJAnamAM paNa manasvarUpa Indriya kAraNa bane ja che tethI te paNa Indriyajanya jJAna banI ja jAya che. naiyAyika : tamArI vAta barobara che. eTale have ame ema kahIzuM ke Indriyatvena swqqqqq cAyasiddhAntakatAvalI bhAga-10 (2014). W Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajajaja 227555 dowocesso chooshoo wowoscosostosowowowowowowowowowowowo rUpeNa Indriya je jJAna pratye kAraNa bane te jJAna ja pratyakSa kahevAya. have anumityAdi | jJAna pratyakSa banavAnI Apatti nahi Ave, kemake te badhA prati je manarUpI Indriya kAraNa | | bane che te rUyitvena rUpeNa nahi kintu manasvaina rUpe kAraNa bane che. manamAM | Indriyatva ane manasva ema be dharmo rahe che. tyAM jJAna-Avacchinna (badhA) jJAna pratye | mana e manasveta rUpe kAraNa che. pratyakSa pramA pratye ja te mana jiyatvena rUpe kAraNa | che. eTale rUndriyavAvacchinnaganatanirUpitAcatAvAnuM pratyakSam evuM pratyakSanuM | lakSaNa karavAthI anumityAdi jJAnomAM A lakSaNanI ativyApti Avaze nahi. muktAvalI : IzvarapratyakSaM tu na lakSyam / 'indriyArthasannikarSo tpannaM jJAnamavyapadezyamavyabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSamiti sUtre tthaivokttvaat| muktAvalI : prazna : IzvarIya jJAna to pratyakSAtmaka ja che. temAM pratyakSanuM A lakSaNa avyApta thaze, kemake tenuM to nityajJAna che. te Indriyajanya zI rIte hoI zake ? uttara : amAruM lakSya anitya jJAna ja che. IzvarIya jJAna A lakSaNanuM lakSya ja | nathI, eTale tyAM lakSaNa na jAya to tethI avyApti doSa na Ave. amArI A vAta taddana barAbara che, kemake nyAyasUtramAM pratyakSanuM je lakSaNa karyuM che te lakSaNa paNa IzvaranA jJAnane alakSya banAvIne ja karyuM che. te nyAyasUtra A pramANe che : indriyArthasannikarSotpannaM jJAnamavyapadezyamavyabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSam / TippaNa : muktAvalIkAre rUndriyanacuM jJAnuM pratyakSam evuM pratyakSanuM lakSaNa karyuM, jyAre maharSi gautame diyArthamUMtpanna jJAnama, avyaya, mafmavAri, vyavasAyAtma pratyakSam evuM pratyakSanuM lakSaNa karyuM che. A be lakSaNo vacceno bheda ApaNe samajI laIe. - muktAvalIkAre jJAnanA ja be bheda karyA : anubhava ane smaraNa. have jJAna to bhramAtmaka hoya ane pramAtmaka paNa hoya. eTale jo Indriyajanya jJAna pratyakSa kahevuM hoya to Indriyajanya pramAtmaka jJAna ane Indriyajanya bhramAtmaka jJAna paNa pratyakSa kahevuM ja ! paDe, arthAt have "pramAtmaka jJAna ja pratyakSa kahevAya ane bhramAtmaka jJAnane pratyakSa na kahevAya' ema na rahyuM. jo Indriyajanya bramAtmaka jJAnane pratyakSa na kahevuM hota to | muktAvalIkAra pramafmanna' evo niveza A lakSaNamAM karI deta. paNa temaNe tema karyuM jUnuM nyAyasiddhAnamuktAvalI bhAga-10 (215) tt Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka totohastotad bestowsbasbestos costosowodowawcwooxdows wowoodoosten nathI eTale ema ja kahevuM rahyuM ke temane zrama ane pramA ubhaya jJAnane ja pratyakSAtmaka kahevAnI IcchA che, mATe ja temaNe AvuM lakSaNa karyuM che. jayAre nyAyasUtrakAra pramAtmaka pratyakSa(jJAna)nuM lakSaNa karavA Icche che eTale teo | hatA eTaluM ja kahI de ke jiyezacaM (jiInnitpanna) jJAnaM pratyakSama to na cAle. AthI ja temaNe amarAtrithamamitram (vyabhicAra=apramA=bhrama) evo niveza lakSaNamAM karyo. eTale Indriya ane arthanA saMnikarSathI utpanna thayeluM bhramabhinna je, ja | jJAna te pratyakSa kahevAya' evo artha thayo. have A pratyakSa jJAnanA nirvikalpaka ane savikalpaka ema be bheda che teno paNa | temaNe lakSaNamAM ja samAveza karI lIdho che. 'mavyayam' eTale nirvikalpa ane vyavasAyAbhim' eTale savikalpaka. have ahIM prasaMgataH pramA (avyabhicArI) ane bhramanuM (vyabhicArInuM) svarUpa | | samajI laIe. tati viSya tawvAra jJAnaM praHT . athavA tati tawlAravaM jJAna praHT I tadabhAvavati tatprakArakaM jJAnaM bhramaH / muktAvalI : athavA jJAnAkaraNakaM jJAnaM pratyakSam / anumitau vyAptijJAnasya upamitau sAdRzyajJAnasya zAbdabodhe padajJAnasya smRtAvanubhavasya karaNatvAttatra | tatra nAtivyAptiH / idaM lakSaNamIzvarapratyakSasAdhAraNam / - muktAvalIH prazna : IzvarIya jJAna paNa lakSya bane tevuM ja pratyakSanuM lakSaNa na banAvI | zakAya ? naiyAyikaH jarUra banAvI zakAya, "jJAnArA jJAnaM pratyakSad' je jJAnamAM jJAna e karaNa na bane te jJAna pratyakSa kahevAya.. ApaNuM anitya jJAna IndriyakaraNaka che, eTale temAM jJAna to karaNa banatuM ja nathI. vaLI IzvaranuM nitya jJAna paNa jema indriyakaraNaka nathI tema jJAnakaraNaka paNa nathI. mATe be ya jJAnAkaraNaka jJAna che mATe pratyakSarUpa che. anumityAdi traNa jJAnomAM anukrame vyAptijJAna, sAdezyajJAna ane padajJAna ema | judA judA jJAna ja karaNa che mATe te badhA yamAM A lakSaNanI ativyApti paNa nahi thAya. vaLI smRtirUpa jJAna pratye paNa anubhavajJAna karaNa che, eTale tyAM paNa lakSaNanI * nyAyaddhiAyuktAvalI bhAga-10 (2016). Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = === ======== = ==== == === == =========== = === ===ss. hoo dstochodowcowowowowowowowowshoxobchodbahooosobowowows.com ativyApti thaze nahi. Ama avyApti Adi doSathI nirdaSTa pratyakSalakSaNa IzvarapratyakSa-sAdhAraNa banI jAya che. TippaNa : purovartI ghaTamAM mayaM paTa: evuM je jJAna thAya che te pramA che, kemake A mayaM paTaH jJAna paratvavayaviSya che ane tvare che. paratva (prakAra), iTa (vizeSya). je vastune je rUpe joIe te rUpa jo te vastumAM hoya to te vastunuM jJAna pramA kahevAya. ghaTane ghaTavarUpathI joIe chIe ane ghaTamAM te ghaTavarUpa che ja, mATe the da: evuM jJAna pramAM kahevAya. jo purovartI vastune rajatatvarUpathI joIe ane te rajatatvarUpa purovartI vastumAM | hoya to purovarsImAM thatuM batam e jJAna pramA kahevAya. paNa puravartImAM te rajatatvarUpa na hoya ane ApaNe tene rajatatvarUpathI joIe to purovarsImAM rUdde naitima evuM thatuM jJAna bhrama kahevAya, kemake A rajatatvAbhAvavati rajatatvaprakAraka (tadmAvati tawite) jJAna che mATe bhramarUpa che. TUMkamAM eTaluM ja kahevAnuM ke je rUpathI purovartI vastune jovAmAM Ave te rUpa jo | purovartI vastumAM hoya to tenuM jJAna "pramA' kahevAya ane jo te rUpa purovartI vastumAM na hoya to tenuM jJAna "bhrama' kahevAya. have ApaNane thatAM jJAnamAM prAmANya che ke aprAmANya che eno nirNaya saMvAdIvisaMvAdI pravRtti uparathI thAya, arthAt je jJAna thayA pachI saMvAdI pravRtti thAya te jJAnamAM prAmANya kahevAya ane je jJAna thayA bAda visaMvAdI pravRtti thAya te jJAnamAM | aprAmANya kahevAya. saMvAdipravRttijanakaM jJAnaM pramA / visaMvAdipravRttijanakaM jJAnam apramA / jJAna rajatatvena rUpeNa rajatanuM karyuM. pachI rajatane hAthamAM levAnI pravRtti karI. e vakhate jo te cAMdI ja hoya to te jJAna pramA kahevAya ane jo zukti hoya to te jJAna bhramAtmaka kahevAya. jJAnano pravRtti sAthe saMvAda eTale jJAna thavacchinna' nuM karyuM | ane pravRtti karatAM paNa 'tathaHvachinna' vastu hAthamAM Ave to te saMvAda kahevAya. jo tema na thAya to visaMvAda kahevAya. rajatatvadharmAvacchinna "pharva tim' jJAna karyuM. pachI YYYYYYY nyAyasiddhAtamukatAvalI bhAga-10 ( ST Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chosexoxxxcas s ostaboscostadostosowo wodowawcbxocososto tine hAthamAM levAnI pravRtti karatAM jo rajatatvAvacchinna rajata ja hAthamAM Ave to te jJAnamAM prAmANya kahevAya, ane jo rajata-Anavacchinna zukti hAthamAM Ave to te TuM | ragatam jJAnamAM aprAmANya kahevAya. AnA aMgeno vistAra guNanirUpaNamAM ApaNane jovA maLaze. muktAvalI : parAmarzajanyaM jJAnamanumitiH / yadyapi parAmarzapratyakSAdikaM parAmarzajanyaM tathApi parAmarzajanyaM hetvaviSayakaM jJAnamanumitiH / na ca kAdAcitkahetuviSayakAnumitAvavyAptiriti vAcyam, tAdRzajJAnavRttyanubhavatvavyApyajAtimattvasya vivakSitatvAt / - muktAvalI : parAmarzanacaM jJAnapitiH je jJAna parAmarzathI utpanna thayeluM hoya te jJAna anumiti kahevAya. pratyakSAdi jJAno IndriyAdithI utpanna thayelA che, parAmarzathI utpanna thatAM nathI mATe temAM anumitinA A lakSaNanI ativyApti nahi Ave. prazna : parAmarzathI utpanna thatuM jJAna jo anumiti kahevAya to to parAmarzathI je | pratyakSa utpanna thAya che temAM paNa anumititva AvI jaze, arthAt anumitinA A lakSaNanI tyAM ativyApti thaze. | dvivyApyadhUmavAn parvata: AvuM parAmarzAtmaka jJAna thayA pachI "tevA jJAnavALo | huM chuM evuM anuvyavasAyAtmaka jJAna thayuM. jema ghaTanA pratyakSamAM viSayavidhayA ghaTa kAraNa che tema parAmarza pratyakSamAM (anuvyavasAyamAM) viSayavidhayA parAmarza paNa kAraNa che ja, | arthAt "parAmarza nAnAmi' (parImAnavAnaE5) evA anuvyavasAyAtmaka pratyakSanuM | janaka parAmarza banyo. Ama A anuvyavasAyAtmaka pratyakSa jJAna paNa parAmarzajanya banyuM. eTale parAmarzana jJAnam manupitiH e lakSaNanI ahIM ativyApti thaI. naiyAyikaH sAruM, to have ame A rIte lakSaNa karIzuM : parAmarzanacaM hetvaviSaya jJAnama-mitiH | arthAt te jJAna anumiti kahevAya ke je parAmarzathI utpanna thayuM hoya che | ane je jJAnamAM hetu viSaya na banato hoya. have vadvivyAghUmavAnuM parvata: evA parAmarzathI parvato vImAnuM evuM je jJAna thAya che te jarUra anumitirUpa jJAna kahevAze, kemake A jJAnamAM parvata ane vadvi-be ja viSaya | banyA che paNa dhUma-hetu viSaya nathI banyo, jayAre vadvivyApyaghUmavAnuM parvataH evA nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (18) ba Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haess522553537575 Weboeckcochochebwchoocheestauracostaboscoccosastosowstawowsstato costas estos estados Cocotond parAmarzathI vadhyArthaghUmavAnuM parvata rUAvaIRvajJAnavAnAm evuM je anuvyavasAyAtmaka jJAna thAya che te jJAnamAM to vahni ane parvata viSaya banyA che tema dhUma-hetu paNa viSaya | banelo che. eTale A jJAna parAmarzajanya hovA chatAM hetvaviSayaka nathI kintu | hetuviSayaka che, mATe A jJAnamAM anumitinuM lakSaNa jaze ja nahi. prazna : keTalIka vAra vahivyAghUmavAn parvata evo parAmarza thayA pachI parvato , vahinAnuM eTaluM ja jJAna thavAne badale ghUmavAn parvato vadvimAn evuM paNa jJAna thAya | che. have A jJAnane paNa anumiti-jJAna ja kahevAya che. ane tamAruM anumitinuM lakSaNa che. to ahIM avyApta thAya che, kemake A jJAna parAmarzajanya to che ja, paNa hetu aviSayaka | nathI, kemake ghUmavA parvato vadvimAna jJAnamAM hetu dhUma paNa viSaya banelo ja che. eTale | ahIM to parAmarzanace devaiviSaya jJAnam patiH ' e lakSaNanI avyApti ja thaze. naiyAyikaH to A avyApti dUra karavA ame ema kahIzuM ke je jJAna parAmarzajanya hoya ane hetvaviSayaka hoya tevA parvato vaddhimAna jJAnamAM rahenArI anubhavatvavyApya | je jAti, te jAtivALA je jJAna te badhA anumiti svarUpa kahevAya. anubhava cAra prakAranA che mATe anubhavatvanI vyApyajAti pratyakSatva, anumititva, upamititva ane zabdatva che. have parAmarzajanya-hatvaviSayaka parvato vadvimAna jJAnamAM to anubhavatvavyApya jAti to anumititva jAti ja maLe. A jAtivALuM ghUmavAn parvato vadviSAr jJAna paNa che ja. eTale have anumitinuM lakSaNa A thayuM : parAmarzanacartuviSayajJAnavRtti| anubhavatvavyApyajAtimattvaM anumititvam / / anumitinuM A lakSaNa ghaNuM gurubhUta che mATe e asvarasane lIdhe have muktAvalikAra laghulakSaNa banAve che. TippaNa: vyAptiviziSTapakSathatAjJAnuM pAma: hetumAM be vastu rahe che : (1) sAdhyanI vyApti. (2) pakSadharmatA. vaddhimAna ghUmar sthaLe yatra ghUma: tatra vahni evI vyApti maLe che, eTale vahni eT vyApaka che, dhUma e vyApya che. dhUmamAM vyApyatA che. A vyApyatA e ja vyApti kahevAya.| dhUmamAM je vyApyatA (vyApti) che te vahninA (vyApakanA) hisAbe che mATe vahminirUpita cascatascostososowo wstwobostwberstadoowstwowstosowcascatast Sustascostosastossascostosas soosbarcabassosastostasostascaboustwestosteroscoesbosboustessa osassosasta Y3Y thAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (219) E SS Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cotobuchowdowsstatesbordados estosboustrastosowostosas cosastoon | vyApti dhUmamAM kahevAya, arthAt dhUmamAM vahninI vyApti kahevAya. vaLI dhUma e pakSaparvatamAM rahenAra dharma che mATe dhUmamAM pakSadharmatA paNa che. eTale A vyAptiviziSTa pakSadharmatAnuM je / jJAna te parAmarza kahevAya. jayAre AvuM jJAna thAya, arthAta vyApti pakSadharmatA jayAM dhUma tyAM vahni che ane dhUma parvatamAM che' e be jJAna thAya tyAre tarata ja ema thAya che to pachI parvata vaddhimAnuM che. Ama parAmarzathI utpanna thatuM jJAna anumiti kahevAya. muktAvalI : athavA vyAptijJAnakaraNakaM jJAnamanumitiH / evaM sAdRzyajJAnakaraNakaM jJAnamupamitiH / padajJAnakaraNakaM jJAnaM zAbdabodhaH / muktAvalI : vyAtijJAnaravaM jJAnamatiH e ja rIte upamiti AdinA lakSaNo paNa jaNAve che ke, sAdRzyajJAnakaraNakaM jJAnam upamitiH / padajJAnakaraNakaM jJAnaM zAbdabodhaH / muktAvalI : vastutastu yAM kAJcidanumitivyaktimAdAya tadvyaktivRtti| pratyakSAvRttijAtimattvamanumititvam / evaM yatkiJcitpratyakSAdikamAdAya | tadvyaktivRttyanumityavRttijAtimattvaM pratyakSatvAdikaM vAcyamiti / muktAvalI : prazna : anumiti, upamiti ke zAbdabodha e badhA jJAna che. temanA pratye jJAnatvena jJAna ja kAraNa che ane manasvaina mana ja kAraNa che. anumiti pratye tame vyAptijJAnatvena jJAnane, upamiti pratye sAdRzyajJAnatvena jJAnane, zAbdabodha pratye | padajJAnatvena jJAnane kAraNa kahyA te bilakula barobara nathI. anumiti Adi traNeya jJAno pratye jJAnatvena jJAna ane manasvaina mana kAraNa che eTaluM ja kahevuM barobara che. naiyAyika H jo jJAnatvena jJAna ja anumityAdi jJAno pratye kAraNa hoya to | vyAptijJAnathI upamiti jJAna ke zAbda jJAna kema thatuM nathI? tamAre to thavuM joIe, | kemake tamAre to upamiti jJAna pratye jJAnatvena jJAnane ja kAraNa kahevuM che. to jJAna to ahIM hAjara ja che. cAcasiddhAnnamuktAvalI bhAga-10 (220) EYES YYYYYwcgqgqpz "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai 787873IMdagI: Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doors chottustasostawcases costes coses tasas testustootestoboostistas.com AnuM samAdhAna e ja thAya ke vyAptijJAnathI upamiti jJAna na ja thAya, kemake | Iupamiti jJAna pratye jJAnatvena jJAna mAtra kAraNa nathI kinta sAdayajJAnatvena jJAna kAraNa che. e ja rIte sAdezyajJAnathI anumiti jJAna na thAya, kemake anumiti jJAna pratye jJAnavena koIpaNa jJAna kAraNa nathI kintu vyAptijJAnatvena vyAptijJAna ja kAraNa | che. Ama kahyA sivAya tamAro vistAra nathI. pUrvapakSa: nA, jJAnatvena jJAnane ja anumityAdi traNeya jJAna pratye kAraNa kahevA | chatAM kazI Apatti nathI. te A pramANe : vyAptijJAnathI upamiti jJAna kema na thAya | e tamAro prazna che. teno javAba e che ke ahIM jJAnatvena jJAna hAjara hovA chatAM | | upamiti jJAna mATe jarUrI bIjI sAmagrIo hAjara nathI mATe upamiti jJAna na thAya. | eTale have nakkI thayuM ke jJAnatvena jJAna ane manasvaina mana ja anumityAdi jJAnonA kAraNa che. mATe tame vyAtijJAnavavaM jJAnam gatiH ' ityAdi je lakSaNo karyA te asaMbhava doSaduSTa che, kemake anumityAdi e jJAnatvena jJAnakaraNaka che, | vyAptijJAnatvena vyAptijJAnakaraNaka che ja nahi. naiyAyikaH to mUko have badhI paMcAta. pratyakSAdi cAreyanA taddana navA sIdhAsAdA | lakSaNa banAvI daIzuM. parvato vadviSAr evI eka anumiti vyakti lo ane temAM rahenArI ane pratyakSamAM na rahenArI evI jAti kaho. A anumiti vyaktimAM | anubhavatva ane anumititva e be jAti rahe che. emAMthI anubhavatva jAti to pratyakSamAM paNa rahe che, eTale pratyakSamAM na rahenArI evI jAti to anumititva ja bane. e jAtivALA bIjA badhA jJAno anumiti jJAna kahevAya. eTale lakSaNa AvuM thayuM ke: anupritivyaktivRttipratyakSAvRttijAtimattvaM anumititvam / e ja rIte pratyakSanuM lakSaNa A rIte banAvI devuM ke eka koI mayaM paTa: evuM pratyakSa lo. emAM rahenArI ane anumitimAM na rahenArI evI jAti pakaDo. upara kahyuM tema pratyakSamAM rahenArI to be jAti che : pratyakSatva ane anubhavatva. emAMthI anumitimAM na rahenArI to pratyakSatva jAti ja che. A pratyakSatva jAtivALA badhA jJAna pratyakSa kahevAya. pratyakSanuM lakSaNa A pramANe : pratyakSavyavRtti-mamityanitimattvam pratyakSatvam / A rIte zAbdabodha ane upamitinuM paNa lakSaNa karI levuM. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai swqqqjUra nyAyasiddhAnakatAvalI bhAga-10 (ra Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa-nirUpaNa kArikAvalI : ghrANajAdiprabhedena pratyakSaM SaDvidhaM matam // 52 // muktAvalI : janyapratyakSaM vibhajate- ghrANajAdIti / ghrANajaM rAsanaM cAkSuSaM spArzanaM zrotraM mAnasamiti SaDvidhaM pratyakSam / na cezvarapratyakSasyAvibhajanAnyUnatvaM, janyapratyakSasyaiva nirUpaNIyatvAduktasUtrAnusArAt // muktAvalI : have muktAvalIkAra pratyakSanirUpaNa vistArathI kare che. pratyakSa be jAtanA che : (1) laukikasaMnikarSajanya, (2) alaukikasaMnikarSajanya. laukikasaMnikarSajanya pratyakSa ghrANajAdi bhedathI cha prakAranuM che, jayA2e alaukikasaMnikarSajanya pratyakSa traNa prakAranuM che. laukikasaMnikarSajanya Savidha pratyakSa : 1. ghrANendriyathI thatuM pratyakSa ghrANaja pratyakSa kahevAya. 2. rasanendriyathI thatuM pratyakSa rAsana pratyakSa kahevAya. 3. cakSurindriyathI thatuM pratyakSa cAkSuSa pratyakSa kahevAya. 4. sparzendriyathI thatuM pratyakSa spArzana pratyakSa kahevAya. 5. zrotrendriyathI thatuM pratyakSa zrautra pratyakSa kahevAya. 6. mana indriyathI thatuM pratyakSa mAnasa pratyakSa kahevAya. prazna : A 6 prakAranA ja pratyakSa kema kahyA ? IzvaranuM nitya pramAtmaka pratyakSa A 6mAM kyAMya samAya nahi, eTale tene sAtamA prakAranuM pratyakSa kahevuM joIe ne ? : uttara H ahIM anitya pratyakSa ja amArUM lakSya che. eTale anitya pratyakSanuM ja ame vibhAjana karyuM che. mATe amArA A nirUpaNamAM kazI nyUnatA nathI. gautamIya pratyakSasUtramAM paNa janya pratyakSane ja lakSya karavAmAM AvyuM che e vAta pUrve kahevAI gaI che. kArikAvalI : ghrANasya gocaro gandho gandhatvAdirapi smRtaH / tathA raso rasajJAyAH tathA zabdo'pi ca zruteH // 53 // muktAvalI : govara kRti | grAhya kRtyartha:| vyavAdviiita| AvipavAt nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (222) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ odsustustoodstoccostco estas sustastatsustestostecostessas cascostos.com surabhitvAdiparigrahaH / gandhasya pratyakSatvAt tadvRttijAtirapi pratyakSA, gandhAzrayagrahaNe tu ghrANasyAsAmarthyamiti bodhyam / tathA rasa iti / rasatvAdisahita ityarthaH / tathA zabdo'pi zabdatvAdisahitaH / gandho | rasazcodbhUto bodhyaH // - muktAvalI : have kaI IndriyathI konuM konuM pratyakSa thAya ? arthAt kaI indriyano | koNa viSaya (gocara) bane che? arthAt kaI IndriyathI koNa grAhya (pratyakSaviSaya) bane che ? te joIe. (1) ghrANendriya : viSaya : surabhitva, asurabhitva, gandha, gandhatva, (AdithI) gandhAbhAva, gandhatvAbhAva. je Indriya jenuM pratyakSa kare tenI jAtinuM ane tenA abhAvanuM paNa te ja Indriya pratyakSa kare evo niyama che. A dhrANendriya gandhanuM ane te paNa gandha-sahita gabdhanuM ja pratyakSa kare che, pratyakSa karI zakavA samartha che. ganyAzraya puSpAdinuM pratyakSa karavAmAM tenuM sAmarthya TnathI. nyAzrayastha pRthvIrUpa vyastha je prazya sAmartha rAti. (2) rasanendriya viSaya: rasa, rasatva, (AdithI) madhuratva, tiktatva, kaTutvAdi; rasAbhAva, rasavAghabhAva. rasanendriya rasa-sahita rasanuM pratyakSa kare che. Ama dareka indriya jenuM pratyakSa kare che te tenI jAti sahita evA ja tenuM pratyakSa kare ema samajavuM. (3) zrotreniya : viSaya : zabda, zabdatva, (AdithI) kavandra, khavattvAdi, zabdAbhAva, zabdatAbhAva. - dhrANendriya ane rasanendriya je gandha ane rasanuM grahaNa kare te udbhUta ja hovA joIe, kemake anubhUta gatpAdinuM grahaNa thaI zakatuM nathI. | kArikAvalI : udbhUtarUpaM nayanasya gocaro dravyANi tadvanti pRthaktvasaMkhye / / vibhAgasaMyogaparAparatvasnehadavatvaM parimANayuktam // 54 // kriyA jAtiryogyavRttiH samavAyazca tAdRzaH / gRhNAti cakSuH sambandhAdAlokodbhUtarUpayoH // 55 // thittlbdbdbdbdbdbdbdbdbdbdbdbdbdbdbd qqqq thAyasikkAmuktAvalI bhAga-10 (43 l50 ) Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoorstwachochotroscoobscuchadowboobwowotwcbcbcbcbcbcbcbcwcoon muktAvalI : udbhUtarUpamiti / grISmoSmAdAvanudbhUtarUpamiti na tatpratyakSam / tadvanti udbhUtarUpavanti / yogyeti / pRthaktvAdikamapi yogyavyaktivRttitayA bodhyam / tAdRzaH yogyavyaktivRttirityarthaH / cakSuryogyatvameva kathaM tadAha - gRhNAtIti / AlokasaMyoga udbhUtarUpaM ca cAkSuSapratyakSe kAraNam / muktAvalI : (4) cakSurindriya : viSaya : (1) udbhata rUpa, rUpava, rUpAbhAva, JrUpasvAbhAva (2) udbhUta rUpavALA dravyo (pRthvI, jala, teja) (3) pRthakRtva, saMkhyA, vibhAga, saMyoga, paratva, aparatva, sneha, dravatva, parimANa, kriyA, samavAya tathA A badhAmAM rahetI pRthaphalvAdi jAtio, pRthakatAdinA abhAva. A badhAnuM cakSurindriyathI tyAre ja pratyakSa thAya jyAre e badhA evA adhikaraNamAM rahetA hoya ke je adhikaraNanuM cakSuthI pratyakSa thaI zakatuM hoya. ghaTAdimAM A badhA hoya to jarUra emanuM pratyakSa thAya, kemake ghaTasvarUpa adhikaraNanuM cAkSuSa pratyakSa thaI zake che. paNa paramANamAM rahelA pRthakuvAdinuM pratyakSa na thAya, kemake cakSuthI paramANunuM pratyakSa | thaI zakatuM nathI. TUMkamAM, yogya (ca pratyakSa yogya)mAM vRtti evA pRthakvAdinuM cakSuthI pratyakSa thAya. prazna H ghaTa e yogya vyakti hovA chatAM aMdhakAramAM ghaTamAM rahelA rUpAdinuM cakSuthI | kyAM pratyakSa thAya che ? tame to kaho cho ke yogyamAM rahelA rUpAdinuM cakSuthI pratyakSa thAya ? uttara : to eTaluM umero ke vyakti yogya hoya ane jenuM pratyakSa karavuM hoya tyAM | AlokasaMyoga hoya to ja tenuM cakSuthI pratyakSa thAya. prazna : sAruM, to grISmokhAnuM tathA tenA pRthaphatvAdinuM cakSuthI pratyakSa kema thatuM nathI ? tyAM AlokasaMyoga to che ja. uttara : to vaLI eTaluM umero ke jenuM cakSuthI pratyakSa karavuM hoya tyAM AlokasaMyoga ane udbhUtarUpa be ya hovA joIe. grIkhokhAmAM udbhUtarUpa nathI mATe tenuM cAluSa pratyakSa na thAya. Ama have e niyama thayo ke cakSuthI tenuM ja pratyakSa thaI zake je vastu : (1) yogya (ghaTa) hoya athavA yogyavRtti (pRthaphatvAdi) hoya. (2) sAkSAta ke paraMparA saMbaMdhathI AlokasaMyogavALI hoya ane nyAcasiddhAntasuktAvalI bhAga-10 (22) Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAjara rajasses, kestostudoscowboscoobashashxsexstosowstawowowowoscostawcascotascosto boostxstocarstosouscotxosoustaboxxsaxsarstastastestostocoastastxsaxshashastastorstustoxsaxtastastastors bastardo (3) uddabhUtarUpavALI hoya. * paramANu ane paramANugata pRthaphatvane AlokasaMyoga ane uddabhUtarUpa hovA chatAM te be anukrame yogya ane yogyavRtti nathI mATe temanuM cAkSuSapratyakSa thatuM nathI. * aMdhakArastha ghaTa yogya ane udbhUtarUpavALo hovA chatAM AlokasaMyogavALo na hovAthI tenuM cAkSuSapratyakSa thatuM nathI. * grISmokhAdi yogya ane AlokasaMyogavALA hovA chatAM temAM udbhatarUpa nathI mATe tenuM cAkSuSapratyakSa thatuM nathI. muktAvalI : tatra dravyacAkSuSa prati tayoH samavAyasambandhena kAraNatvam dravyasamavetarUpAdipratyakSe svAzrayasamavAyasambandhena, dravyasamavetasamavetasya | rUpatvAdeH pratyakSe svAzrayasamavetasamavAyasambandheneti // muktAvalIH have kyAM kyAM, kayA kayA saMbaMdhathI AlokasaMyogAdi kAraNa bane che? te joIe, kemake kArya-kAraNabhAva tyAre ja jAme jayAre be ya ekAdhikaraNaka hoya. ghaTa-paTAdi dravyanuM cakSuthI pratyakSa thAya che tyAre ghaTa-paTAdi e viSaya bane che eTale viSayatA ghaTa-paTAdimAM rahI. eTale viSayatAsaMbaMdhathI cAkSuSapratyakSAtmaka kArya ghaTAdimAM rahyuM. tyAM ja AlokasaMyoga ane udbhUtarUpAtmaka guNo samavAyasaMbaMdhathI rahyA. eTale ema kahevAya ke : viSayatAjena vaSatyikSa vArtha prati | samavAyasambandhena AlokasaMyogodbhUtarUpayoH kAraNatvam / ' have dravyamAM rahelA rUpa-rasAdinuM cakSuthI pratyakSa kArya thAya tyAre cakSunA viSaya rUpa| rasAdi bane eTale rUpAdimAM viSayatA rahI. eTale viSayatAsaMbaMdhathI rUpAdimAM cAkSuSa pratyakSAtmaka kArya rahyuM. tyAM AlokasaMyogAdi kAraNa svAzrayasamavAyasaMbaMdhathI rahe. sva | = AlokasaMyogAdi, eno Azraya ghaTAdi dravya, emAM rUpa-rasAdino samavAya che. mATe e svAzrayasamavAyasaMbaMdhathI sva = AlokasaMyogAdi rUpAdimAM jAya. eTale ema kahevAya | 3 : viSayatAsambandhena davyasamavetarUpAdipratyakSakAryaM prati svAzrayasamavAya(svAzrayasamavetatva) sambandhena AlokasaMyogodbhUtarUpayoH kAraNatvam / have dravyamAM samAveta je rUpAdi, temAM samAveta je rUpatyAdinuM cakSuthI pratyakSa kArya thAya tyAre te rUpalvAdi cakSunA viSaya banyA, mATe rUpasvAdimAM viSayatA rahI. mATe viSayatAsaMbaMdhathI rUpalvAdi pratyakSa kArya rU5tvamAM rahyuM. have tyAM svAzrayasamaveta nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (225) Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ castowwob owcascadasexstos casos como cadast samavetatva saMbaMdhathI AlokasaMyogAdi kAraNo jAya. sva=AlokasaMyogAdi, eno Azraya ghaTAdi, emAM samaveta rUpAdi, emAM samaveta rUpasvAdi. eTale ema kahevAya 3 : viSayatAsambandhena dravyasamavetasamavetapratyakSakAryaM prati svAzrayasamavetasamavetatvasambandhena AlokasaMyogodbhUtarUpayoH kAraNatvam / A rIte anyatra paNa pratyakSa kArya ane AlokasaMyogAdi kAraNane ekAdhikaraNa banAvIne temano kArya-kAraNabhAva jamAvavo. kArikAvalI : udbhUtasparzavadravyaM gocaraH so'pi ca tvacaH / rUpAnyaccakSuSo yogyaM rUpamatrApi kAraNam // 56 // muktAvalI : udbhUteti / udbhUtasparzavavyaM tvaco gocaraH / so'pi = udbhUtasparzo'pi sparzatvAdisahitaH / rUpAnyaditi / rUpabhinnaM rUpatvAdibhinnaM ca yaccakSuSo yogyaM tat tvagindriyasyApi grAhyam / tathA ca pRthaktvasaGkhyAdayo ye cakSurgAhyA guNA uktAH, evaM kriyAjAtayo yogyavRttayazca, te tvaco grAhyA ityarthaH / atrApi = tvagindriyajanye'pi dravyapratyakSa rUpaM kAraNam / tathA ca bahirindriyajanyadravyapratyakSe rUpaM kAraNam / muktAvalI : (5) sparzanendriya : viSaya : udbhUtasparzavALuM dravya, udbhUta sparza, udbhUtasparzatva, udbhUtaspazabhAvAdi. vaLI cakSuthI jenuM jenuM pratyakSa thaI zake che temAMthI rUpane choDIne bAkInA badhA yogyavRtti pRthatvAdinuM sparzanendriyathI paNa pratyakSa thAya. jema cakSurindriyajanya pratyakSa pratye rUpa kAraNa che tema tvagindriyajanya pratyakSa pratye paNa rUpa ja kAraNa che. A be ja bAhya IndriyathI dravyanuM pratyakSa thaI zake che, mATe TUMkamAM ema kahevAya ke bahirindriyajanyadravyapratyakSa pratye rUpa kAraNa che. A be indriyo pRthvI, jala, teja dravyanuM pratyakSa kare che. A traNeya pRthivyAdi dravyo rUpavAnuM che ane sparzavAnuM paNa che. eTale cAkSuSapratyakSa pratye rUpane ane tvAcapratyakSa pratye sparzane kAraNa kahevAmAM | gaurava che. mATe lAghavAtu be ya indriyothI thatAM pratyakSa pratye rUpane ja kAraNa kahevuM yogya alngkhNthngsleaakleaangkhNthNlnglngkhNthngthngchyalng:lng:lng:lng:lng: sqqqqqq nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (2) CDI rahI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haseasessa= == = === = ====== ==== == = = = = === rakstosowadowodwodowskichwoxhaastosowdawdwsboobs das was deadowsson | muktAvalI : navInAstu bahirindriyajanyadravyapratyakSamAtre na rUpaM na vA sparzaH kAraNaM, prmaannaabhaavaat| kintu cAkSuSapratyakSe rUpaM spArzanapratyakSe sparzaH | kAraNam, anvayavyatirekAt / bahirindriyajanyadravyapratyakSamAtre kiM kAraNamiti ke cet ? na kiJcit, AtmA'vRttizabdabhinnavizeSaguNavattvaM vA prayojakamastu / rUpasya kAraNatve lAghavamiti cet ? na, vAyostvagindriyeNAgrahaNaprasaGgAt / / iSTApattiriti cet ? udbhUtasparza eva lAghavAtkAraNamastu / prabhAyA apratyakSatve | hai | tu iSTApattireva kiM neSyate ? tasmAt prabhAM pazyAmItivat vAyuM spRzAmIti pratyayasya sambhavAt vAyorapi pratyakSatvaM sambhavatyeva / bahirindriyajanyadravyapratyakSamAtre na rUpasya na vA sparzasya hetutvam / vAyuprabhayorekatvaM gRhyata eva, kvacid dvitvAdikamapi, kvacit saMkhyAparimANAdyagraho toSAvityAhu che muktAvalI : have prAcInonA A matanI sAme navya taiyAyiko vAMdho uThAve che. emanA mate vAyunuM tvAcapratyakSa thAya che. have jo vAcapratyakSa pratye rUpa ja kAraNa hoya to vAyumAM rUpa to nathI, eTale tenuM tvAcapratyakSa anupapanna thaI jAya. ethI teo kahe che ke bahirindriyajanyadravyapratyakSa pratye ekaluM rUpa kAraNa nathI tema ekalo sparza paNa kAraNa nathI, kemake AvI emanI kAraNatA mAnavAmAM koI pramANa nathI. eTale cakSurindriyajanyadravyapratyakSa pratye rUpane kAraNa kahevuM joIe ane tvagindriyajanyapratyakSa pratye sparzane kAraNa kahevuM joIe, kemake rUpattei rAkSaSapratyakSama, rUpamAve rAkSas| pratyakSAmAva: ane sarve vIvapratyakSama, pazafmAve vIvapratyakSAmAva: evo| | anvaya-vyatireka maLe che. prAcIno : A to be kArya-kAraNabhAva banAvyA. ame tamane pUchIe chIe ke bahirindriya cakSu-vapha)janyadravyapratyakSa pratye eka ja kAraNa kayuM kaho cho ? navyo H ekeya nahi. athavA to jo tamane cAkSuSa ane tvAca - be ya pratyakSa pratye eka anugata kAraNa joItuM ja hoya to ame kahIzuM ke AtmAmAM na rahenAra evA zabdathI bhinna je vizeSaguNa, te pratyakSa pratye prayojaka che. ahIM "zabdabhinna na kaheta to AtmAmAM na rahenAro vizeSaguNa zabda che. eTale e vALA AkAzanuM paNa cAkSuSa ke | meM nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (20) ESSES Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Betewowsstados sosiadacsoseascasos costos dos boscoccascadhocdaocom "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai vAcapratyakSa thaI javAnI Apatti Avaze. jyAre have koI vAMdho nahi Ave. AtmAmAM na rahenArA zabdabhinna vizeSaguNa rUpAdi che, e vALA pRthyAdi cAra che mATe temanuM cAkSuSa ke vAcapratyakSa thaI jAya. prAcIno : cAkSuSa-vAcapratyakSa kArya pratye AtmADavRttizabdabhinna vizeSa guNane | kAraNa kahevA karatAM rUpane ja kAraNa kahevAmAM zarIrakRta lAghava che. jyAM rUpa hoya tyAM cAkSuSa ke vAcapratyakSa thAya, anyatra nahi. navyo : to pachI vAyumAM rUpa nathI eTale tenuM vAcapratyakSa nahi thavAnI Apatti Avaze. prAcIna : e to amane ISTApatti ja che. ame vAyunuM vAcapratyakSa paNa | mAnatA ja nathI, mAtra vAyunA sparzanuM ja tvAcapratyakSa mAnIe chIe. vAyu to! anumaya ja che. navyo? to pachI ema karo ke cAkSuSa ane tvAcapratyakSa pratye rUpane badale sparza (udbhUta)ne ja kAraNa kaho ne ? emAM ya lAghava to che ja ne ? prAcIno : are, to to pachI prabhAnuM pratyakSa nahi thavAnI Apatti AvI jAya, | kemake prabhAmAM uddabhUtasparza nathI. navyo : are, vAyunA apratyakSamAM iSTApatti karI to prabhAnA apratyakSamAM paNa ISTApatti ja karI lo ne ? have amukamAM ja ISTApatti karavAmAM che koI tamArI pAse vinigamaka ? mATe badhI jIda javA do. jema mAM paDyA (cakSuSa pratyakSIkaromi)evI | pratIti thAya che tema vAyuM kRmi (tvavA pratyakSIkaraNa ) evI paNa pratIti thAya ja che. mATe cAkSuSa-tvAca be ya prakAranA bahirindriyajanyadravya pratyakSa pratye ekalA rUpane | ke ekalA sparzane kAraNa na kahevAya, kintu cAkSuSapratyakSa pratye rUpane ane tvAcapratyakSa pratye sparzane ema pRthapha pRthapha kAraNo kahevA joIe. vaLI bIjI paNa yukti ApIzuM ke jema prabhAnA ekatvAdinuM cAkSuSapratyakSa thAya | che, (rUme sauthI prama, rU ke me ) tethI ekatvavatI prabhAnuM paNa cAkSuSapratyakSa | tame mAno cho tema vAyagata ekatvAdinuM paNa tvAcapratyakSa thAya che. (ya: pIrasyo vAyu, rUau tau kSattarAnitnau ) tethI zivAn vAyunuM paNa vAcapratyakSa mAnavuM joIe, kemake guNInA pratyakSa vinA guNanuM pratyakSa thAya ja nahi. A ja rIte kyAreka Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai SESSL nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (228) EYES Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ toxsaxsus tostxshoxoboostxsexsexsexsexsexstorstatxotastasestuestested beloxoxoxoxo "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai dvivAdinuM paNa pratyakSa thAya che. (gayo vAyu, kayo vAyuH ti apekSA vRddhinIm ! rU to vAyU rUtyakSarajJAnaviSayamUtavAyutatatvam) hA, kyAreka sajAtIya vAyu ekabIjAmAM maLI jAya che tyAre te sAjAtya doSane lIdhe vAyumAM dvivAdino graha thato nathI. navInono A mata pUrNa karIne du:' pada mUkavA dvArA muktAvalIkAra potAno asvarasa sUcita kare che. A asvarasanuM bIja A che ke vAyunA pratyakSa saMbaMdhamAM be virodhI mata paDyA eTale trIjA madhyasthIne to have vAyunI pratyakSatAmAM saMdeha ja paDI jAya. eTale rUpa ane sparzane judA judA kAraNo mAnavAnI badhI khaTapaTa javA daIne lAghavAt mUrtadravyapratyakSa pratye rUpane ja kAraNa mAnI levuM joIe. Ama thatAM vAyumAM rUpa nathI eTale tenuM pratyakSa nahi thAya e ja vAta sthira thaI jAya che. kArikAvalI : dravyAdhyakSe tvaco yogo manasA jJAnakAraNam / muktAvalI : tvaco yoga iti / tvaGmanaHsaMyogo jJAnasAmAnye | kaarnnmityrthH| kiM tatra pramANaM ? suSuptikAle tvacaM tyaktvA purItati vartamAnena manasA jJAnAjananamiti / muktAvalI : cAkSuSAdi janyajJAna pratye cakSumanaHsaMyogAdino viziSTa kAryakAraNabhAva che, paNa janyajJAna sAmAnya pratye koNa kAraNa che ? tenA uttaramAM have muktAvalIkAra kahe che ke cAkSuSAdi pratyakSAtmaka jJAna pratye sAdhAraNa kAraNa tamanaHsaMyoga che, arthAta cAkSuSa pratyakSAtmaka jJAna pratye cakSumanaHsaMyoga e vizeSa kAraNa che, jayAre tamanaHsaMyoga e sAmAnya kAraNa che. e ja rIte rAsanapratyakSa pratye rasanAmanaHsaMyoga e vizeSa kAraNa che ane tamanaHsaMyoga e sAmAnya kAraNa che. vAcapratyakSa pratye to sAmAnya ke vizeSa, je kaho te, eka varmanaHsaMyoga ja kAraNa TUMkamAM, janyajJAna sAmAnya pratye (badhA janyajJAna pratye) tvaphTanaHsaMyoga kAraNa che. prazna : emAM pramANa zuM che ? uttara : pragADha nidrArUpa suSuptinA kALamAM mana "purItati' nAmanI gADha | nidrAnADImAM cAlyuM jAya che. suSuptikALamAM jJAna hotuM nathI eTale jJAnAbhAvamAM che s nyAyasiddhAntakatAvala bhAga-10 (2 Copy) Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ XXXX * * * * * * * * * * * kAraNanI zodha karavA jatAM ema lAgyuM ke suSuptikALamAM mana purIti nADImAM cAlI gayuM eTale te manano gindriya sAthe saMyoga na rahyo. Ama tvaDmanaHsaMyogano abhAva thaI javAthI tyAM jJAnAbhAva che ema nakkI thayuM. A uparathI ema paNa nakkI thAya che ke jo tvamanaHsaMyoga hoya to ja jJAna thAya. Ama jJAnasAmAnya pratye tvaDmanaHsaMyoganI kAraNatA siddha thAya che. muktAvalI : nanu suSuptikAle kiM jJAnaM bhaviSyati ? anubhavarUpaM smaraNarUpaM vA ? nA''dyaH, anubhavasAmgryabhAvAt / tathAhi - pratyakSe cakSurAdinA mana:saMyogasya hetutvAttadabhAvAdeva na cAkSuSAdipratyakSam / jJAnAderabhAvAdeva na mAnasaM pratyakSaM, jJAnAdyabhAve ca Atmano'pi na pratyakSamiti / muktAvalI : prazna : suSuptimAM jJAnasAmAnyanI anubhUti che te kaMI tvamanaHsaMyoganA abhAvane lIdhe che te vAta barobara nathI. jyAM te te badhA jJAnavizeSano abhAva hoya tyAM jJAnasAmAnyano abhAva hoya ja. have suSuptimAM te te badhA jJAnavizeSano abhAva che, kemake te te dareka jJAnavizeSanI je sAmagrI che te badhI tyAM nathI. te A rIte : jJAna be jAtanA che : (1) anubhUtirUpa ane (2) smRtirUpa. anubhUti paNa pratyakSAdi cAra prakAranI che. have juo, suSuptikALamAM cAkSuSapratyakSa na thAya, kemake cakSumanaHsaMyogarUpa tenI sAmagrI hAjara nathI. tvAcapratyakSa na thAya, kemake tvamanaHsaMyogarUpa tenI vizeSa sAmagrI hAjara nathI. ema rAsanAdi pratyakSo paNa na thAya, kemake rasanAmanaHsaMyogAdirUpa temanI te te sAmagrIvizeSa hAjara nathI. A rIte suSuptimAM koIpaNa bAhya pratyakSa to nahi ja thAya. vaLI AtmAnuM ke AtmAnA jJAnAdi guNonuM mAnasapratyakSa paNa tyAM nahi thAya, kemake suSuptimAM koI jJAna ja nathI. Ama bAhya ke mAnasa ekeya jAtanuM pratyakSa suSuptimAM thaI zake tema nathI. muktAvalI : evaM vyAptijJAnAbhAvAdeva nAnumitiH, sAdRzyajJAnAbhAvAnnopamiti:, padajJAnAbhAvAnna zAbdabodhaH / ityanubhavasAmyabhAvAnnAnubhavaH / | udbodhakAbhAvAcca na smaraNam / ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (230) Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha a s s = = kubwodowo w dow = = === == = == === == = == o stadshadowshowcasessocosto muktAvalI : vaLI vyAptijJAnarUpa sAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe tyAM anumiti nahi thAya, sAdRzyajJAnarUpa sAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe tyAM upamiti jJAna paNa thaI zakaze nahi ane padajJAnarUpa sAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe tyAM zAbdabodha paNa thaI zake tema nathI. Ama te te sAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe ja koIpaNa prakAranI anubhUti tyAM saMbhavita nathI. vaLI tyAM uddhodhakarUpa sAmagrI nathI eTale smRtijJAna paNa saMbhavita nathI. Ama te te sAmagrI vizeSanA abhAvane lIdhe ja te te jJAnavizeSano paNa abhAva tyAM maLe che. have jayAM yAvarDsAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe yAvajJAnavizeSano | abhAva che tyAM jJAnasAmAnyano paNa abhAva thaI ja gayo. Ama suSuptimAM janyajJAna sAmAnyano abhAva kema che ? teno uttara e ja che | ke tyAM yAvadyAmagrIvizeSano abhAva che mATe janyajJAnasAmAnyano abhAva che. have ahIM "tvamnaHsaMyoganA abhAvane lIdhe jJAnasAmAnyano abhAva che' evuM kahevAnI jarUra ja kyAM che ? muktAvalI : maivam / suSuptiprAkkAlotpannecchAdivyaktestatsambandhenAtmanazca pratyakSatvaprasaGgAt, tadatIndriyatve mAnAbhAvAt, suSuptiprAkkAle | nirvikalpakameva niyamena jAyata ityatrApi pramANAbhAvAt / muktAvalI : naiyAyika : jo te te badhI sAmagrIvizeSanA abhAvane lIdhe ja suSuptimAM jJAnasAmAnyano abhAva tame kahezo to eka moTI Apatti Avaze. | suSuptikALanI Adya kSaNanI avyavahita pUrvekSaNamAM (svapnAvasthAnI aMtima kSaNamAM) je mayaM vada: ityAdi jJAna utpanna thAya tenI suSuptinI prathama kSaNa e sthitikSaNa bane. have A jJAna-vyakti e AtmAnA pratyakSamAM kAraNabhUta vizeSa sAmagrI che, eTale | suSuptinI dvitIya kSaNe A sAmagrIthI "mahaM jJAnI' ityAkAraka AtmapratyakSa thaI javuM | joIe. have ame to jJAnasAmAnya pratye tamanaHsaMyogane kAraNe mAnIe chIe. eTale svapnAvasthAnI aMtima kSaNa sudhI to tvaksanaHsaMyoga hato parantu suSuptinI prathama kSaNe to mana purItati nADImAM cAlyuM gayuM che eTale tyAM tvaksanaHsaMyoga nathI. eTale "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai ba ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (2: Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * X X X X X X AtmapratyakSanI vizeSa sAmagrI (ayaM ghaTa: ityAkAraka jJAna rUpa) tyAM hovA chatAM jJAnasAmAnyanI je tvamanaHsaMyogarUpa sAmagrI che te tyAM na hovAthI 'ahaM jJAnI' ityAkAraka AtmapratyakSa thavAnI Apatti AvatI nathI. prazna : suSuptinI avyavahita pUrvakSaNamAM je artha ghaTaH ityAdi jJAna thAya che te atIndriya che ema kahIzuM. eTale have tenAthI suSuptikALamAM AtmAnuM mAnasapratyakSa thavAnI Apatti nahi Ave. naiyAyika : suSuptiprAmkAlIna jJAna atIndriya che evI vAtamAM koI pramANa nathI. prazna : suSuptinI avyavahita pUrvakSaNamAM je jJAna thAya te nirvikalpaka ja jJAna thAya parantu artha ghaTaH ityAdi savikalpaka jJAna thAya ja nahi. have nirvikalpaka jJAna to atIndriya che, eTale tenAthI suSuptikALamAM AtmAmAM mAnasapratyakSa thavAnI Apatti paNa Avaze ja nahi. naiyAyika : suSuptiprAkALanuM jJAna nirvikalpaka ja hoya e bAbatamAM ya koI pramANa nathI. eTale suSuptimAM tvamanaHsaMyogAbhAvane lIdhe jJAnasAmAnyAbhAva che. mATe jJAnasAmAnya pratye tvamanaHsaMyogane ja kAraNa mAnavuM joIe e vAta sthira thaI jAya che. muktAvalI : atha jJAnamAtre tvaDmanaH saMyogasya yadi kAraNatvaM tadA rAsanacAkSuSAdipratyakSakAle tvAcapratyakSaM syAt, viSayatvaksaMyogasya tvaDmanaH saMyogasya ca sattvAt, parasparapratibandhAdekamapi vA na syAditi / muktAvalI : prazna : tamAruM kahevuM e ja thAya che ke jJAnasAmAnya pratye tvamanaHsaMyoga kAraNa che. to sAMbhaLo; eka bhAre Apatti Ave che. jyAre rasanA ane Amrano madhu22sasaMyoga thAya che tyAre Amrano tvagindriya sAthe paNa saMyoga thAya ja che. have 2sanAthI madhurarasanuM pratyakSa karavA mATenI vizeSa sAmagrI rasanAmanaHsaMyoga che ane sAmAnya sAmagrI tvaDmanaHsaMyoga paNa hAjara che. vaLI bIjI bAju Amrano tvagindriya sAthe saMyoga thatAM je AmranA sparzanuM tvAcapratyakSa thAya tenI je vizeSa sAmagrI ke sAmAnya sAmagrI tvaDmanaHsaMyoga che te paNa hAjara che. to have AmranA rasanuM rAsana pratyakSa ane AmranuM tvAcapratyakSa-ema nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (232) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haassassas s assass = ==== = = == === Echoes stowwsbostados sostisosadostosowstawsexshows wowowowoscosto | be ya pratyakSanI sAmagrIo hAjara che, to kayuM pratyakSa thaze ? te kaho. e ja rIte evuM ja bIjuM dRSTAnna ApIe ke AmranA rUpa sAthe cakSuno saMyoga | thAya che ane e Amra sAthe (Amra hAthamAM hovAthI) tvagindriyano paNa saMyoga che. have AmranA rUpanuM cAkSuSapratyakSa karavA mATenI vizeSa sAmagrI cakSumanaHsaMyoga ane | sAmAnya sAmagrI tvamana:saMyoga - be ya hAjara che. ane bIjI bAju AmranuM spArzanapratyakSa karavAnI sAmAnya ke vizeSa sAmagrI tamanaHsaMyoga paNa hAjara che. to have AmranA rUpanuM cAkSuSapratyakSa thaze ke AmranuM spArzanapratyakSa thaze ? te kaho. vastutaH to te vakhate pahelA dRSTAntamAM AmranA rasanuM rAsanapratyakSa thAya che ane bIjA daSTAntamAM AmranA rUpanuM cAkSuSapratyakSa thAya che. paNa have amAro prazna e che ke ahIM spArzanapratyakSanI sAmagrI tamanaHsaMyoga paNa che ja, to spArzanapratyakSa ja kema na thAya ? athavA to ekabIjAnI sAmagrIthI | ekabIjA pratyakSano pratibaMdha kema thaI na jAya? arthAt e vakhate ekeya pratyakSa na thAya evuM kema na bane ? | muktAvalI : atra kecit - pUrvoktayuktyA tvaGmanaHsaMyogasya jJAnahetutve siddhe cAkSuSAdisAmaNyAH spArzanAdipratibandhakatvamanubhavAnurodhAt kalpyata iti / anye tu suSuptyanurodhAccarmamanaHsaMyogasya jJAnahetutvaM kalpyate, cAkSuSAdipratyakSakAle tvaGmanaHsaMyogAbhAvAnna spArzanapratyakSamiti vadanti / muktAvalI : A jaTila praznano uttara ApatA keTalAka naiyAyiko ema kahe che ke suSuptimAM jJAnasAmAnyanA abhAvamAM tvaksanaHsaMyogAbhAvane kAraNa tarIke nakkI karyuM | te uparathI jJAna sAmAnya pratye tvamanaHsaMyogane kAraNa tarIke nakkI karyuM che. eTale have ! ahIM e rItanuM ja samAdhAna ApI zakAya ke cAkSuSapratyakSanI ke rAsanapratyakSanI sAmagrI | spArzanapratyakSanI sAmagrInI pratibaMdhaka banI jAya che. ane tethI ja te vakhate tyAM cAkSuSa | ke rAsana pratyakSa ja thAya che. Ama AvA anubhavane lIdhe A rIte ja kalpanA karavI joIe. jayAre bIjA keTalAka naiyAyiko judI ja vAta kare che. temanuM kahevuM ema che ke, suSuptikALamAM jJAna sAmAnyAbhAva che enuM kAraNa tyAM carmamanaHsaMyogano je abhAva che ? ja ja nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (233) ] Longmore Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ == === === = = == = = === == = ======== tutaxasswocowowowowowowowowowows.cadouston te che. yadyapi tyAM tvakzanaHsaMyogano paNa abhAva che tathApi tene jJAna sAmAnyAbhAvanuM | kAraNa mAnavA jatAM cAkSuSa ke rAsanapratyakSakALe spArzanapratyakSa thaI javAnI Apatti Ave che. mATe tene jJAna sAmAnyAbhAva pratye kAraNa na kahetAM carmamanaHsaMyogAbhAvane ja kAraNa kahevuM joIe. e uparathI nakkI thAya che ke jJAna sAmAnya pratye carmamana saMyoga kAraNa che. have jayAre AmranA rUpa sAthe cakSuno saMyoga che te vakhate Amra sAthe tvagindriyano | saMyoga paNa che. vaLI carmamanaHsaMyoga rUpa jJAnasAmAnyanI sAmagrI to ahIM che ja. eTale cAkSuSapratyakSanI vizeSa ane sAmAnya ema be ya sAmagrI che, jyAre AmranA spArzanapratyakSanI sAmagrI je tamanaH saMyoga che te ahIM nathI mATe spArzanapratyakSa to nahi ja thAya ane cAkSuSapratyakSa thaI jaze. A ja rIte rAsana ane smArzanapratyakSanA saMbaMdhamAM paNa rAsanapratyakSa ja thaze. | tvamana:saMyogane jJAna sAmAnya pratye kAraNa mAnanArAone cAkSuSapratyakSa jJAna | pratye paNa enI hAjarI to anivArya ja hoya, anyathA cAkSuSapratyakSa paNa na thAya. , paNa A rIte tvaDumanaHsaMyoganI hAjarI AvI javAthI te ja tvaDamana:saMyoga spArzanapratyakSanI paNa sAmagrI tarIke che eTale spArzanapratyakSanI Apatti AvI jAya. | amAre to jJAna sAmAnya pratye carmamanaHsaMyoganI hAjarI joIe. eTale cAkSuSapratyakSa vakhate te saMyoganI hAjarI che paNa tamanaHsaMyoganI hAjarI nathI, kemake mana to cakSu saMyukta banyuM che eTale te ja vakhate tvagindriya sAthe teno saMyoga hoI zake nahi. | eTale spArzanapratyakSanI sAmagrI tamanaHsaMyoga hAjara na hovAthI spArzanapratyakSanI & | Apatti Ave ja nahi. Ama amAre keTalAka naiyAyikonI jema AvA sthAne cAkSuSa ke rAsanAdi sAmagrIne | spArzana pratyakSanI sAmagrInI pratibaMdhikA kalpavAnI jarUra rahetI nathI. A be ya naiyAyikonA matamAM muktAvalIkArane aruci che eTale ja teo be yanA mata mUkIne 'vani' kahe che. (keTalAka "anyo' Ama kahe che, arthAta mane AmAM rUci = svarasa nathI.) A asvarasanuM bIja e che ke keTalAko cAkSuSAdi pratyakSanI sAmagrIne | spArzanapratyakSanI sAmagrI pratye pratibaMdhikA tarIke kalpa che temAM gaurava che ane "anyo eka paNa Indriya pratye je vizeSa sAmagrIrUpa nathI tevA carmamanaHsaMyogane jJAna sAmAnya pratye kAraNa kahyuM che temAM ya gaurava che. nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (23) EYES ba Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = == ======== = == ==== = ==== starsarsaxsustustusastxstosoxsxsaxtoxstesoxsxsxstoestesoxxxstoxoxoxoxosouth vastutaH jJAna sAmAnya pratye tamanaHsaMyoga paNa kAraNa nathI ane carmamanaHsaMyoga paNa kAraNa nathI kintu AtmanaHsaMyoga kAraNa che. suSuptimAM mana purItati nADImAM jatuM rahe che eTale tyAM AtmamanaHsaMyogano abhAva hovAthI jJAnasAmAnyano abhAva | che. ane cAkSuSapratyakSa kALe spArzanapratyakSanI paNa Apatti Ave tema nathI, kemake te vakhate cAkSuSapratyakSanI vizeSa sAmagrI cakSumanaHsaMyoga ja che paNa spArzanapratyakSanI | vizeSa sAmagrI tamanaHsaMyoga tyAM nathI. | kArikAvalI : manogrAhyaM sukhaM duHkhamicchA dveSo matiH kRtiH // 57 // muktAvalI : manogrAhyamiti / manojanyapratyakSaviSaya ityarthaH / madirjJAnam / kRtiH prayatnaH / evaM sukhatvaduHkhatvAdikamapi manogrAhyam / evamAtmA'pi manogrAhyaH, kintu 'manomAtrasya gocara' ityanena pUrvamuktatvAdatra noktaH // muktAvalI : (6) mana-Indriya : viSaya H sukhAdi (tathA AtmA) muktAvalIkAre manathI grAhya sukhAdine kahyA paNa AtmAne nathI kahyo e zaMkAnuM samAdhAna karatAM teo kahe che ke AtmA manamAtrathI grAhya che. A vAta pa0mI kArikAmAM kahevAI gaI che mATe punaruktinA bhayathI ahIM pharI karela nathI. kArikAvalI : jJAnaM yanirvikalpAkhyaM tadatIndriyamiSyate / muktAvalI : cakSuHsaMyogAdyanantaraM 'ghaTa' ityAkArakaM ghaTatvAdiviziSTaM jJAnaM na sambhavati, pUrvaM vizeSaNasya ghaTatvAderzAnAbhAvAt, viziSTabuddhau vizeSaNajJAnasya kAraNatvAt / - muktAvalI : have muktAvalIkAra je carcA upADe che te AkhI carcA "nirvikalpaka jJAna atIndriya che' e siddhAntane sthira karavAnI daSTie karelI che. | jJAna be jAtanA che : nirvikalpaka ane savikalpaka. emAM nirvikalpaka jJAnanuM jJAna thaI zakatuM nathI paNa savikalpaka jJAnanuM jJAna thaI zake che, arthAta nirvikalpaka jJAnanuM jJAna eTale nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa thaI zakatuM nathI, kintu savikalpaka jJAnanuM pratyakSa thaI zake che. jJAnanuM pratyakSa (jJAna) enuM nAma anuvyavasAya jJAna, eTale ke nirvikalpaka * nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (35) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Chcettarstwachawshadowdawdawdxsansbusstastastwestshwastostadas jJAnanuM jJAna=pratyakSa=anuvyavasAya jJAna thaI zakatuM nathI, kintu savikalpaka jJAnanuM jJAna=pratyakSa=anuvyavasAya jJAna thaI zake che. eTale TUMkamAM e vAta nakkI thaI ke nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa thaI zakatuM nathI mATe te atIndriya che. have A vAtane muktAvalIkAra kevI rIte siddha kare che ? te joIe. sauprathama ghaTa sAthe cakSuHsaMyoga thAya che, tyAra pachI tarata ja artha ghaTI ItyAkAraka ghaTatvaviziSTa ghaTanuM jJAna thaI zake nahi, kemake mayaM paTa: e ghaTatvaviziSTa ghaTanuM jJAna che ane viziSTajJAna e vizeSaNajJAna vinA thAya nahi. eTale ghaTa sAthenA cakSuHsaMyoga | pachI hajI vizeSaNa ghaTatvanuM jJAna to thayuM nathI to vizeSaNaviziSTa ghaTatvaviziSTa paTa: - artha paTa: evuM jJAna zI rIte thaI jAya ? hai | muktAvalI : tathA ca prathamato ghaTaghaTatvayorvaiziSTyAnavagAhyeva jJAnaM jAyate / | tadeva nirvikalpakam / tacca na pratyakSam / tathAhi-vaiziSTyAnavagAhijJAnasya hai| pratyakSaM na bhavati, 'ghaTamahaM jAnAmi' iti pratyayAt / tatrAtmani jJAnaM prakArIbhUya bhAsate, jJAne ghaTastatra ghaTatvam / yaH prakAraH sa eva vizeSaNamityucyate / vizeSaNe yadvizeSaNaM tadvizeSaNatAvacchedakamityucyate / vizeSaNatAvacchedakaprakArakaM jJAnaM viziSTavaiziSTyajJAne kAraNam / nirvikalpake ca ghaTatvAdikaM na prakArastena ghaTatvAdiviziSTaghaTAdi| vaiziSTyabhAnaM jJAne na sambhavati / muktAvalIH eTale e vAta nakkI thaI ke ghaTa sAthe cakSuHsaMyoga thayA pachInI prathama kSaNe vada-dhaTatve evuM vaizisyAnavagANi jJAna thAya che. vaizisya eTale sambandha, arthAt ghaTa-ghaTatva e be vacce vizeSya-vizeSaNabhAva saMbaMdha che. enuM ahIM avagAhana nathI mATe A jJAna vaizisyAnavagANi jJAna kahevAya. A jJAnamAM ghaTatva(vizeSaNa)nuM jJAna thAya che. A jJAnane ja nirvikalpaka jJAna kahevAya che. vikalpa eTale vizeSaNavizeSyabhAva. e je jJAnamAM nathI te nirvikalpaka jJAna kahevAya. A nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa anuvyavasAyAtmaka jJAna) thatuM nathI. prazna : nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa kema thatuM nathI ? uttara : nirvikalpaka jJAna vaizisyAnavagAhi (saMbandhAnavagAhi) jJAna che mATe tenuM cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (23) EEEEEEE Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haja Chests 75258587227555555 who ashxbxwwwsastossatsexswcowowowowows.com pratyakSa thAya nahi. Ama kahevAnuM kAraNa e che ke je jJAnanuM pratyakSa thAya che, arthAt je jJAnanuM anuvyavasAyAtmaka jJAna thAya che te viziSTajJAna kahevAya. 'martha paTa:' e viziSTajJAna che, arthAt vaiziTyAgAdi jJAna che, ane A jJAnanuM jJAna 'yaM yaH' rUArajJAnavIn m evuM jJAna thAya che. jJAnavAna maham evuM je anuvyavasAyAtmaka jJAna (jJAnanuM jJAna=jJAnanuM pratyakSa) che te viziSTavaizisyAvagAhi jJAna kahevAya che. mAM ghaTa e viziSTajJAna che. A viziSTajJAnathI viziSTa paTajJAnavAnadama evuM anuvyavasAya jJAna che, eTale anuvyavasAya jJAnamAM viziSTanuM vaizirya rahyuM mATe anu vyavasAya jJAnane viziSTavaiziSTayAvagANi jJAna kahevAya. have A viziSTavaizisyAvagANi jJAna eTale viziSTajJAnanuM jJAna, arthAt vaizisyAvagAhi | jJAnanuM A pratyakSa kahevAya. AvI ja jagatamAM pratIti thAya che mATe evo niyama thAya che ke vaiziTyAvagAhi | (rtha paTa: ityAdi savikalpaka) je jJAna hoya tenuM pratyakSa thAya che. mATe je jJAno vaizisyAnapagAhi hoya temanuM pratyakSa (anuvyavasAya jJAna) na thAya. ghaTa-ghaTatva | ItyAkAraka nirvikalpaka jJAna vaizisyAnavagADe che mATe tenuM pratyakSa na thAya, arthAta nirvikalpaka jJAna atIndriya che e vAta siddha thAya che. hajI A vAtane vadhu sArI rIte niyamabaddha karIe. 'martha paTa' tyAjJAnavAn mAtmA (ga) A jJAna viziSTavaizisyA- | vagAhi jJAna che. ahIM AtmA vizeSya che. emAM "jJAna" prakAra tarIke bhAse che. e jJAnamAM "ghaTa' prakAra tarIke bhAse che ane e ghaTamAM "ghaTatva" prakAra tarIke bhAse che.] Ama ghaTa ane ghaTatva e prakAra tarIke bhAsyA. prakArane vizeSaNa paNa kahevAya che. have | martha paTa: ityAkAraka jJAnamAM ghaTa e vizeSaNa che ane ghaTasvarUpa vizeSaNamAM ghaTatva e vizeSaNa che, arthAt ghaTatva e vizeSaNamAM vizeSaNa banyuM. vizeSaNamAM je vizeSaNa hoya | te vizeSaNatAno avacchedaka kahevAya. jIvatapuramavAnuM zaru | ahIM puruSaniSTha | vizeSaNatAno avacchedaka purUSatva che tema vizeSaNa daMDa paNa che. A vAta ApaNe nyAyapravezikAmAM vicArI gayA chIe. eTale ghaTa vizeSaNamAM vizeSaNarUpa ghaTatva e | | vizeSaNatAvacchedaka bane che. vaLI mayaM paTaH ItyAkAraka jJAnamAM ghaTatva e prakAra paNa e | che eTale artha paTa: e jJAna vizeSaNatAvacchedakaprakAraka (vizeSaNatAvacchedaka che prakAra sqwqqqq nyAyasiddhAtmaktAvalI bhAga-10 (86) 00000 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajaja jajijaass, tot xx x xsexsexxssssssssssc esboscostostatstvo jemAM te) jJAna banyuM. - muktAvalIkAra kahe che ke viziSTavaizistrAvagAyi jJAna (jJAnanuM jJAna jJAnanuM pratyakSa=anuvyavasAyAtmaka jJAna.) thavAmAM vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAna e ja kAraNa che. mayaM paTa: e jJAna vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAna che mATe tenAthI artha paTa | tyAArAnavInam' evuM viziSTavaizissAvagANi jJAna thaI jAya, arthAt martha *| dhaTa: evA savikalpaka jJAnanuM anuvyavasAyAtmaka jJAna thaI zake, kemake savikalpaka jJAna | e vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAna che. | have ApaNe joIe ke nirvikalpaka jJAnanuM anuvyavasAyAtmaka jJAna (nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa) thaI zake ke nahi ? Ane mATe ApaNe e ja vAta pahelI vicAravI paDaze ke nirvikalpaka jJAna vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAna che ke nahi ? kemake vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAnanuM ja jJAna (viziSTavaizissAvagAhi jJAna=jJAnanuM pratyakSa) thaI zake che. Ano uttara "na kAramAM AvI jAya che. nirvikalpaka jJAna vizeSaNatAvacchedakaprakAraka jJAna nathI, kemake nirvikalpaka jJAna eTale "ghaTa-ghaTatva" ItyAkAraka jJAna. ahIM vizeSaNatAvacchedaka ghaTatva jarUra che, paNa ghaTanA prakAra tarIke te ghaTatva bhAsamAna nathI | ja, kemake ahIM vizeSya-vizeSaNabhAva saMbaMdhanuM avagAhana thayuM nathI. | have ahIM jayAre ghaTatva e prakAra tarIke bhAsamAna nathI tyAre ghaTatvaviziSTa evo 8 | ghaTa paNa bhAsamAna nathI ane tethI viziSTa ghaTajJAnathI viziSTa bIjuM jJAna (ghaTajJAnanuM che jJAna) paNa saMbhavI zakatuM ja nathI, arthAt "paTa-ghaTatve jJAnanuM jJAna pratyakSa) saMbhavI zakatuM nathI. muktAvalI : ghaTatvAdyaprakArakaM ca ghaTAdiviziSTajJAnaM na sambhavati, jAtyakhaNDopAdhyatiriktapadArthajJAnasya kiJciddharmaprakArakatvaniyamAt / prazna : "paTa-ratve ItyAkAraka nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa kema na thAya ? sAMbhaLo; yadyapi "pada-paratve ItyAkAraka jJAnamAM ghaTamAM ghaTatvano prakAra tarIke | bhAsa thato nathI eTale ghaTatvaprakArakaghaTaviziSTa A jJAna to nathI ja, tathApi A jJAna che | ghaTaviziSTa to che ja ne ? (jJAnamAM ghaTa ane ghaTatva vizeSaNa che mATe ghaTAdithI jJAna viziSTa banyuM che eTale A nirvikalpaka jJAna paNa ghaTaviziSTa jJAna banI gayuM ane A nyAsiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (238) EEEEEEE Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haass ======= wwwsexoxox == = ==== == = === ==== ossascostosastoscoccobarossascos Casco 4 MdZZZZZZ%ZZZZZZZAxCxxxxxxxxxxxxxxSkaMkkMk | viziSTajJAnathI viziSTa pada-paratve rUArajJAnavAnadam' evuM jJAna banyuM, arthAt A jJAna viziSTavaizisyAvagANi jJAna banyuM. Ama "pada-paratve' ItyAkAraka ghaTaviziSTa jJAnanuM jJAna (pratyakSa) thaI jAya che. uttara : nahi, ghaTatva jemAM prakAra na hoya tevuM ghaTaviziSTa jJAna saMbhavI zake ja Tnahi, kemake evo niyama che ke jAti ane akhaMDa upAdhi(pratiyogitva, gaganatvAdi)ne ja koI prakAra na hoya. te sivAyanA badhA ya padArthanA jJAnamAM te padArthano prakAra hovo | ja joIe. "ghaTa' e to jAti nathI ke akhaMDa upAdhi paNa nathI, eTale tenuM viziSTa jJAna hoya ane tyAM ghaTa ghaTatAprakAraka hoya e saMbhavita ja nathI. tyAM ghaTa e koI ne koI (ghaTatva) dharmaprakAraka hovo ja joIe. jAtyakhaNDopAdhi-atiriktapadArthajJAnasya kiJciddharmaprakArakatvaniyamAt / eTale have tame ghaTavA prakAraka ghaTa laIne ghaTa-ghaTatve jJAnane viziSTajJAna kahI zako | $ ja nahi, mATe tenuM viziSTavaiziSTayAvagANi jJAna (pratyakSa) saMbhavI zake nahi. eTale nirvikalpaka jJAnanuM pratyakSa thaI zakatuM nathI, kemake tyAM vizeSaNatAvacchedaka ghaTatva e prakAra banato nathI, tethI te vizeSaNatAvacchedakaprakAraka evuM viziSTajJAna banatuM nathI. pratyakSa to te ja (savikalpaka) jJAnanuM thAya je vizeSaNatAvacchedakaprakAraka viziSTajJAna "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai ' hoya. eTale "nirvikalpaka jJAna atIndriya che e vAta vajalepa jevI banI jAya che. | kArikAvalI : mahattvaM SaDvidhe hetuH indriyaM karaNaM matam // 58 // mutanAvalI : mahattvamiti / dravyapratyakSe mahattvaM samavAyasambandhena kAraNam / dravyasamavetAnAM guNakarmasAmAnyAnAM pratyakSe svAzrayasamavAyasambandhena kAraNam / dravyasamavetasamavetAnAM guNatvakarmatvAdInAM pratyakSe svAzrayasamavetasamavAyasambandhena kAraNamiti / muktAvalI : dravyAdi-pratyakSa pratye mahattva (dravyagatamahatparimANa) sAkSAt ke paraMparA saMbaMdhathI kAraNa che. paramANunuM pratyakSa thAya nahi, kemake temAM mahattva nathI. - have te te dravya, dravyasamavetaguNa, dravyasamavetasamavetarUpatyAdi jAtinA pratyakSa pratye mahattva kAraNa tyAre ja bane jayAre pratyakSa kArya ane mahattva kAraNa be ya ekAdhikaraNaka nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (239) ==== Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ********* * * * X * X X X X X X ******** bane. jenuM pratyakSa karIe te viSaya bane, temAM viSayatA rahe, eTale viSayatAsaMbaMdhathI pratyakSa-kArya viSayamAM jAya ane tyAM mahatva-kAraNa judA judA saMbaMdhathI jAya. * jo viSaya dravya hoya to tyAM mahattva samavAyasaMbaMdhathI jAya. * jo viSaya dravyasamavetaguNa hoya to mahattva svAzrayasamavAyasaMbaMdhathI jAya. * jo viSaya dravyasamavetasamavetajAti hoya to tyAM mahattva svAzrayasamavetasamavAya saMbaMdhathI jAya. * yatra viSayatAsambandhena dravyapratyakSaM tatra samavAyena mahattvaM kAraNam / * yatra viSayatAsambandhena dravyasamavetapratyakSaM tatra svAzrayasamavAyena mahattvaM kAraNam / * yatra viSayatAsambandhena dravyasamavetasamavetapratyakSaM tatra svAzrayasamavetasamavAyasambandhena mahattvaM kAraNam / muvatAvatI : ndriyamiti / aApi 'Savidha' kRtyanuSanyate| niyatraM tu na jAtiH, pRthivItvAdinA sAGkaryaprasaGgAt / kintu zabdetarodbhUtavizeSaguNAnAzrayatve sati jJAnakAraNamanaH saMyogAzrayatvamindriyatvam / muktAvalI : chaye prakAranI IndriyamAM Indriyatva che. A Indriyatva jAti nathI, kemake pRthvItvAdi sAthe tenuM sAMkarya Ave che. pRthvItvane choDIne Indriyatva cakSurAdimAM rahe che. Indriyatvane choDIne pRthvItva ghaTAdimAM rahe che. Indriyatva ane pRthvItva be ya ghrANendriyamAM rahe che, eTale Indriyatva e upAdhi che. tenuM lakSaNa A che : zabdetarodbhUtavizeSaguNAnAzrayatve sati jJAnakAraNamanaH saMyogAzrayatvam indriyatvam / arthAt je zabdathI itara udbhUta guNo(rUpa, rasa, gandha, sparza tathA jJAnAdi)no anAzraya hoya ane jJAnamAM kAraNIbhUta manaHsaMyogano Azraya hoya te Indriya kahevAya. IndriyomAM rUpAdi che paNa te anubhUta che, eTale indriyo udbhUta guNono anAzraya che ja. vaLI jJAnamAM kA2NIbhUta manano indriyo sAthe saMyoga to Avazyaka che ja, mATe tevA saMyogano te Indriyo Azraya paNa che ja. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (240) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * ************* muktAvalI : AtmAdivAraNAya satyantam / udbhUtavizeSaguNasya zabdasya zrotre sattvAcchabdetareti / vizeSaguNasya rUpAdezcakSurAdAvapi sattvAdudbhUteti / muktAvalI : have enuM padakRtya karIe. jo satyanta dala na kahe ane jJAnajArAmana:saMyogAzrayatvam rUndriyatvam eTaluM ja kahe to jJAnamAM kAraNIbhUta 'AtmamanaHsaMyoga' to AtmAmAM che ja. eTale tevA saMyogano Azraya AtmA banI jatAM AtmAmAM A lakSaNanI ativyApti thAta. have tema nahi thAya, kemake zabdatara udbhUta guNo jJAnAdi guNo che. teno to AtmA anAzraya nathI kintu Azraya ja che. have 'zabdetara' na kahe to zrotrendriyamAM A lakSaNanI avyApti thAya, kemake have lakSaNa AvuM banyuM ke : dyUtavizeSanuLAnAzrayatve mati jJAnavAmanaHsaMyogAzrayatvam|| zrotrendriya to udbhUtavizeSaguNano anAzraya nathI, kemake zrotrendriya udbhUtavizeSaguNa zabdano Azraya ja che. have 'zabdetara' pada mUkavAthI A doSa nahi Ave, kemake zabdatara udbhutavizeSaguNa rUpAdino to zrotrendriya anAzraya che ja ane jJAnakA2NamanaHsaMyogano Azraya paNa che. jo 'udbhUta' pada na mUke to cakSurAdi IndriyomAM lakSaNanI avyApti thAya, kemake have lakSaNa AvuM banyuM ke : zabvetavizeSanuLAnAzrayatve sati jJAnajArAmanaHsaMyoga zrayatvam / cakSurAdi Indriyo zabdatara vizeSaguNa rUpAdi, teno anAzraya nathI kintu Azraya che. have 'udbhUta' padanA nivezathI A avyApti nahi Ave, kemake cakSurAdi Indriyo rUpAdino Azraya hovA chatAM te rUpAdi udbhUta nathI. eTale uddhRta rUpAdino to te Indriyo anAzraya che ja ane jJAnakAraNamanaHsaMyogano Azraya paNa che. muktAvalI : udbhUtatvaM na jAtiH, zuklatvAdinA sAGkaryAt / na ca zuklatvAdivyApyaM nAnaivodbhUtatvamiti vAcyam, udbhUtarUpatvAdinA cAkSuSAdau janakatvAnupapatteH, kintu zuklatvAdivyApyaM nAnaivAnudbhUtatvaM, tadabhAvakUTazcodbhUtatvaM tacca saMyogAdAvapyasti tathA ca zabdetarodbhUtaguNaH nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (241) Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *kkMkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkh e | saMyogAdizcakSurAderapyastyato vizeSeti / / - muktAvalI : have muktAvalIkAra vizeSa padanA nivezanuM phaLa kahevA mAMge che. jo | 'vizeSa pada na mUke to lakSaNa AvuM bane ke : zabdataraudbhUtaguNano je anAzraya hoya | ane jJAnakAraNamanaHsaMyogano je Azraya hoya te Indriya kahevAya. A lakSaNanI | cakSurAdimAM avyApti thaI jAya che. te A rIte : zabdatara uddabhUta guNa saMyoga guNa che. te saMyogano cakSurAdi Indriyo to anAzraya | nathI kintu Azraya ja che. Ama lakSaNanI avyApti thAya che. have ahIM eka vicAra Ubho thAya che ke "udbhUta evo saMyoga' kahyo eno artha | e thayo ke saMyogamAM uddabhUtatva che. have jo A uddabhUtatva jAti hoya to saMyoga guNamAM | te jAti na ja rahI zake, kemake saMyogamAM uddabhUtatva rahe te vAtamAM koI pramANa nathI. . eTale have saMyoga e uddabhUta kahevAya nahi, ane tethI zabdatara je udbhUta guNa, te | saMyoga (ke vibhAga) to laI zakAya tema nathI, eTale zabdatara udbhUta guNa rUpAdi ja levAya, teno to cakSurAdi anAzraya che ja. eTale "vizeSa' padano niveza na karavAmAM | Ave to paNa cakSurAdimAM avyApti thaI jatI nathI, pachI kema "vizeSa pada mUkyuM? AnA uttaramAM muktAvalIkAra kahe che ke udbhUtatva jo jAti hoya to te saMyogamAM na rahe ane to ja udbhUta evo saMyoga na banatAM tene laIne AvyApti na Ave ane tethI vizeSa padanI jarUra na rahe. paNa udbhUtatva e jAti nathI kintu upAdhi che. | ane tethI upAdhi to saMyogamAM rahI zake che. mATe ubhUta evo saMyoga banI zake che, | eTale te udbhUta saMyoga cakSurAdino anAzraya nathI ja, mATe AvyApti Ave ane tene | dUra karavA "vizeSa pada mUkavuM ja paDe. udbhUta saMyoga e vizeSaguNa nathI mATe tene (8 | have levAya ja nahi. udbhUta vizeSaguNa to rUpAdi che. teno to cakSurAdi Indriyo anAzraya che ja, eTale have e avyApti na Ave. have A vAtanA mULamAM e vicAraNA paDelI che ke udbhUtatva e jAti che ke | upAdhi? AnI sAme muktAvalIkAra kahe che ke udbhUtatva e jAti nathI, kemake zuklatva sAthe | | tenuM sAMkarma Ave che. zuklatvane choDIne ubhUtatva pratyakSa-gandhamAM rahe che. udbhUtatvane choDIne zuklatva paramANunA anubhUta zuklamAM rahe che. ane ubhUtatva tathA zuklatva be ya uddabhUta zuklamAM rahe che mATe udbhUtatva e upAdhi che. ==== nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (242) : Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S dododododododoFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFFF a stos secuestresstascostosowustusbassbowsbestoscoopbouwdoos bosco "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai prazna : zuklatvavyApya=uddabhUtatva, nIlatvavyApya-udbhUtatva, raktatvavyApya| udbhUtatva ema aneka prakAranA uddabhUtatva che mATe aneka udbhUtatva upAdhio thaze ne ? uttara : nA, tema mAnavAmAM "cAkSuSapratyakSa pratye udbhUta rUpa ubhUtarUpatyena kAraNa che" e niyama anupapanna thaI jaze. yaMtra yatra vAkSaSapratyakSa tatra tatra DUtarUpatveina na tharne tarUpa vaIRUAm ! arthAt jayAM cAkSuSapratyakSa thAya che tyAM je udbhUta rUpa kAraNa che tenI kAraNatAno avacchedaka dharma eka ja udbhUtarUpatva che. have jo zuklatvAdi vyApya aneka udbhUtatva hoya to sAmAnyata: cAkSuSapratyakSa pratye zuklatvavyApya-ubUtarUpavaeNna udbhata rUpa kAraNa bane, to te kAraNa uddabhUta nIlarUpanA cAkSuSapratyakSamAM hAjara nahi maLe ane udbhUta nIlarUpanuM cAkSuSapratyakSa thaI jatAM vyatireka-vyabhicAra Avaze. ane jo uddabhUta nIlanA cAkSuSapratyakSa pratye nIlatvavyApyoddabhUtatvena rUpeNa udbhUta nIlarUpa kAraNa bane to tenI udbhUta zuklanA cAkSuSapratyakSa sthAne hAjarI nahi maLatAM vyatireka-vyabhicAra Avaze. eTale ekeka tat tat udbhUtatvane kAraNatAvacchedaka kahI zakAya nahi ane zuklatvanIlatvAdi badhA yanA vyApya evA udbhUtatvono kUTa to kyAMya maLI zake ja nahi, eTale yAvadudbhUtatvakUTa kAraNatAvacchedaka banI zake nahi. ane tethI kAraNatAvacchedaka na maLatAM zuklAdi rUpa cAkSuSapratyakSanuM kAraNa ja na bane, eTale pachI tyAM ya cAkSuSapratyakSa thAya ja nahi. mATe zuklatvAdi-vyApya nAnA uddabhUtatvarUpa aneka upAdhio mAnI zakAya nahi. prazna : to pachI udbhUtatva zuM che ? uttara : zuklatvAdi vyApya nAnA anubhUtatva che ane te badhA anubhUtatvanA abhAvano kUTa te ja udbhUtatva che. badhA anubhUtatvanA abhAvano kUTa to saMyogAdimAM paNa che ja, mATe anubhUtatvanA abhAvanA kUTarUpa ubhUtatva saMyogAdimAM (AdithI [vibhAga) maLI jAya eTale saMyoga udbhUta banI zake che. jyAre A rIte saMyoga e uddabhUta guNa banI zake che, eTale have jo lakSaNamAM | 'vizeSa' padano niveza na karIe to zabdatarobhUta guNa=saMyoga guNa, teno to cakSurAdi Indriya Azraya ja che, anAzraya nathI. eTale lakSaNanI avyApti Ave. vizeSa padanA nivezathI saMyogarUpa sAmAnya guNa pakaDAya nahi. zabdatara uddabhUta vizeSaguNa rUpAdi che, teno cakSurAdi anAzraya che ja. Ama lakSaNanI avyApti dUra thaI jAya che. viMM qqqqq gAtApa qq nyAyasiddhAntabhaktAvalI bhAga-10 (4) Ex : : : : ruM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ c muktAvalI : kAlAdivAraNAya vizeSyadalam / indriyAvayavaviSayasaMyogasyApi prAcAM mate pratyakSajanakatvAdindriyAvayavavAraNAya, navInamate kAlAdau | rUpAbhAvapratyakSe sannikarSaghaTakatayA kAraNIbhUtacakSuHsaMyogAzrayasya kAlAdezca vAraNAya manaHpadam / muktAvalIH have jo 'zadrohUtavizeSaTUTnAzrayavaM diva' eTaluM ja kahe, arthAta "jJAnakAraNamanaHsaMyogAzrayatna' rUpa vizeSyadalano lakSaNamAM niveza na kare to IndriyanuM A lakSaNa kAlAdimAM ativyApta thaI jAya, kemake kAlAdi paNa zabdatarobhUta vizeSa guNa rUpAdinA anAzraya che ja. vizeSyadalanA nivezathI A ativyApti nahi | Ave, kemake jJAnakAraNamanaHsaMyoganA AzrayarUpa kAlAdi nathI. - have "mana" pada na mUke to zuM thAya ? te vAta muktAvalIkAra kahe che. ahIM che. prAcInonA mate "mana padanA anivezathI AvatI Apatti ane navInonA mate AvatI | Apatti - ema be Apatti Ave che. che. prAcIna Indriyane jema pratyakSa(jJAna)janaka mAne che tema IndriyAvayavone paNa | jJAnajanaka mAne che, arthAt Indriyavayavo viSayasaMyoga dvArA pratyakSa jJAna utpanna kare che evI paNa temanI mAnyatA che. (navIno Ama mAnatA nathI.) eTale have jo 'mana' ! padano niveza na kare ane "jJAnakAraNasaMyogAzrayatva' eTaluM ja vizeSyadala le to ? IndriyAvayava paNa jJAnakAraNasaMyoga = IndriyAvayavaviSayasaMyogano Azraya che ja. | eTale A rIte IndriyAvayavamAM lakSaNanI ativyApti thaI jAya. (IndriyAvayava e kaMI Indriya nathI.) "mana' padanA nivezathI A ativyApti dUra thaI jAya che. jJAnakAraNIbhUta je mana, teno saMyoga to Indriya sAthe che, avayavo sAthe nahi. mATe te IndriyAvayavo jJAnakAraNabhUta manaHsaMyogano Azraya nathI ja. navIna-mate "mana" padanA anivezathI kAlAdimAM lakSaNanI ativyApti thaI jAya che. kAlamAM rUpa rahetuM nathI eTale kAlamAM rUpAbhAvanuM pratyakSa thaI zake che. have to rUpamAvavAn evA kAlamAM rUpAbhAvanA pratyakSanI vicAraNA karIe to tyAM cakSu saMyukta kAla che, temAM vizeSaNa rUpAbhAva che eTale rUpAbhAvamAM vizeSaNatA rahI. owboscosbustadtordowoodoodoodbodoodowdawdawdoostxstostarosta obwordt doodoodsto dostosowascostosowodowa vyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (24) SEP Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * ****************** Ama cakSuHsaMyuktavizeSaNatAsaMnikarSathI kAlamAM rUpAbhAvanuM pratyakSa thAya. A saMnikarSamAM ghaTakatayA cakSuHsaMyoga che. e cakSuHsaMyoga kAla sAthe che mATe e cakSuHsaMyogano Azraya kAla banyo. Ama jAto rUpAmAvavAn evA jJAnamAM kAraNIbhUta je cakSuHsaMyoga, teno Azraya kAla banI jatAM lakSaNanuM vizeSyadala kAlamAM gayuM ane satyanta dala to kAlamAM jAya che ja, eTale lakSaNanI ativyApti thaI. 'mana' padanA nivezathI A ativyApti dUra thaI jAya che, kemake kAla e jJAnakAraNacakSuHsaMyogano Azraya hovA chatAM jJAnakAraNa je mana, tenA saMyogano Azraya to nathI ja. manano saMyoga to AtmA sAthe che. muktAvalI : jJAnakAraNamityapi tadvAraNAya / karaNamiti / asAdhAraNaM kAraNaM karaNam / asAdhAraNatvaM vyApAravattvam // muktAvalI : have jo jJAnakAraNa padano niveza na kare to pharI kAlamAM ja lakSaNanI ativyApti Ave, kemake have 'manaHsaMyogAzrayatva' eTaluM ja vizeSyadala rahyuM. kAla e manaHsaMyogano to Azraya che ja, kemake kAla vibhu che ane satyanta dala to kAlamAM jAya che ja. eTale lakSaNanI ativyApti AvI. have jJAnakAraNIbhUta evA manaHsaMyogano Azraya kahyo eTale A ativyApti nahi Ave, kemake kAla e manaHsaMyogano Azraya hovA chatAM jJAnamAM kAraNIbhUta manaHsaMyogano to te Azraya nathI ja. jJAnakAraNIbhUta manaHsaMyoga te AtmamanaHsaMyoga che, teno Azraya to mana ane AtmA ja che. Ama have lakSaNanI ativyApti AvatI nathI. asAdhAraNa kAraNane karaNa kahevAya che. je kAraNa vyApAravat hoya te kAraNa asAdhAraNa kahevAya che. pratyakSa kArya pratye indriyarUpa kAraNane karaNa kahevAya, kemake Indriya e saMnikarSa dvArA pratyakSa kArya kare che, mATe saMnikarSa e vyApAra thayo. A vyApAravALuM Indriya-kAraNa che. mATe te asAdhAraNa kAraNa kahevAya ane tethI te karaNa kahevAya. saMnikarSa e kAraNa ja kahevAya paNa karaNa na kahevAya, kemake saMnikarSa pote ja vyApAra che, eno vaLI koI vyApAra nathI. jo tema hota to te vyApAravat banIne asAdhAraNa kAraNa banata. tethI tene paNa karaNa kahevAta. paNa tevuM nathI. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (245) Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArikAvalI : viSayendriyasambandho vyApAraH so'pi SaDvidhaH / dravyagrahastu saMyogAtsaMyuktasamavAyataH // 59 // dravyeSu samavetAnAM tathA tatsamavAyataH / / tatrApi samavetAnAM zabdasya samavAyataH // 60 // tavRttInAM samavetasamavAyena tu grahaH / / pratyakSaM samavAyasya vizeSaNatayA bhavet // 6 // vizeSaNatayA tadvadabhAvAnAM graho bhavet / muktAvalI : viSayendriyeti / vyApAraH sannikarSaH / SaDvidhaM sannikarSamudAharaNadvArA pradarzayati - dravyagraha iti / dravyapratyakSamindriyasaMyogajanyam / dravyasamavetapratyakSamindriyasaMyuktasamavAyajanyam / evamagre'pi / muktAvalI : viSaya ane indriyano saMbaMdha e vyApAra che. e paNa cha prakAre che. (1) dravyarnu pratyakSa ndriyasaMyogayI thAya. (2) dravyasamavetanuM pratyakSa IndriyasaMyuktasamavAyasaMbaMdhathI thAya. (3) dravyasamavetasamavetanuM pratyakSa IndriyasaMyuktasamavetasamavAya saMbaMdhathI thAya. (4) zabdanuM pratyakSa IndriyasamavAyasaMbaMdhathI thAya. (5) zabdasamavetanuM pratyakSa IndriyasamAvetasamavAyasaMbaMdhathI thAya. (6) samavAya ane abhAvanuM pratyakSa vizeSaNatAsaMbaMdhathI thAya. Ama cha prakAranA saMnikarSa che jenI madadathI Indriyo pratyakSa jJAna kare che. muktAvalI : vastutastu dravyacAkSuSaM prati cakSuHsaMyogaH kAraNaM, dravyasamavetacAkSuSaM prati cakSuHsaMyuktasamavAyaH kAraNaM, dravyasamavetasamavetacAkSuSaM prati | cakSuHsaMyuktasamavetasamavAyaH / evamanyatrApi viziSyaiva kAryakAraNabhAvaH / muktAvalI prazna : tame kahyuM ke IndriyanA saMyogathI dravyanuM pratyakSa thAya ItyAdi. | to pachI aMdhakAramAM sparzanendriya ane ghaTano saMyoga thatAM ghaTadravyanuM cAkSuSapratyakSa paNa Acawdhudwawdhnaxdxviwdbiwidwobwdbudhwdiwsixcaxdowbwdixidoxindowshudhwdbudardbrdhashrawdxdadhnamanardancardamom 4PargnengurrougnyAyasiddhAntamadiacl nAma-1. (249) T Y PIRIT Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jaze, kemake dravyapratyakSamAM IndriyasaMyogane tame kAraNa kahyo che. ahIM ghaTa ane sparzanendriyanA saMyoga svarUpa kAraNa mojUda che eTale tenAthI cAkSuSa dravyapratyakSa kema na thAya ? ahIM anvaya-vyabhicAra Avyo. uttara : sAruM, to have ame vizeSarUpathI dareka IndriyanA pratyakSanA kAraNo kahIzuM. 1. dravyacAkSuSa pratye catuHsaMyoga kAraNa che. 2. dravyasamavetacAkSuSa pratye cakSusaMyuktasamavAyasaMbaMdha kAraNa che. 3. dravyasamavetasamavetacAkSuSa pratye cakSusaMyuktasamavetasamavAya kAraNa che. A ja rIte spArzanAdi pratyakSamAM paNa samajI levuM. muktAvalI : parantu pRthivIparamANunIle nIlatvaM pRthivIparamANau pRthvItvaM ca cakSuSA kathaM na gRhyate ? tatra paramparayodbhUtarUpasambandhasya mahattvasambandhasya ca sattvAt / tathAhi - nIle nIlatvajAtirekaiva ghaTanIle paramANunIle ca vartate, tathA ca mahattvasambandho ghaTanIlamAdAya vartate, udbhUtarUpasambandhastUbhayamAdAyaiva vartate / evaM pRthivIparamANau pRthivItve'pi ghaTAdikamAdAya mahattvasambandho bodhyaH / evaM vAyau tadIyasparzAdau ca sattAyAzcAkSuSapratyakSaM svAt / muktAvalI : prazna H (1) paramANunA nIlarUpamAM je nIlatva jAti che tenuM cAkSuSapratyakSa kema na thAya ? tame kadAca kahezo ke cAkSuSapratyakSa jenuM karavuM hoya tyAM udbhUta rUpa ane mahattva paNa sAkSAt ke paraMparayA saMbaMdhathI javuM joIe, to ame kahIzuM ke paramANunA nIlarUpamAM je nIlatva che tyAM mahattva ane uddbhUta rUpa be ya paraMparAsaMbaMdhathI jAya che ja. mATe 52mANunA nIlarUpamAM rahelA nIlatvanuM cAkSuSapratyakSa kema na thAya ? paramANunA nIlarUpanA nIlatvamAM mahattva ane udbhUta rUpa paraMparayA paNa zI rIte jAya che ? evuM jo tame pUcho to enuM samAdhAna e che ke paramANunIlamAM je nIlatva che te ja nIlatva ghaTanIlamAM che, kemake nIlatva jAti to eka ja che. have je ghaTanA nIlamAM nIlatva che te ghaTamAM mahattva che ja. te mahattva svasamavAyi(ghaTa)samaveta(nIlarUpa) samavetatva(nIlatva) saMbaMdhathI ghaTanIlamAM rahelA nIlatvamAM pahoMcI gayuM. A ja nIlatva nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 0 (247) Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haja s er = = = = hustustootesahochbachbarscootworstwachochwchockwaxcochodowcowdoosoo Shutterstwa paramANunIlamAM che eTale tyAM paNa mahattva pahoMcI gayuM. Ama ame ghaTanIlane laIne raeN | mahattvane ghaTanIlanA ke paramANunIlanA nIlatvamAM pahoMcADI dIdhuM. - have uddabhUta rUpa paNa paramANunIlanA nIlatvamAM pahoMcI jAya che te joIe. ahIM, to ghaTamAM jema ubhUta rUpa che tema paramANamAM paNa udbhata rUpa che ja. eTale ghaTanA | ja ke paramANunA koInA paNa udbhata rUpane laIne sva(udbhUta rU5)samavAya(ghaTa-paramANu) samaveta(nIla)samatatva(nIlatvamAM)saMbaMdhathI udbhata rUpa nIlatvamAM pahoMcI jAya che. | Ama mahattva ane udbhUta rUpa be ya paramANunIlanA nIlatvamAM pahoMcI jAya che, | to paramANunIlanA nilatvanuM pratyakSa kema na thAya? (2) have e ja rIte pRthvI-paramANumAM je pRthvItva che tenuM paNa pratyakSa kema na thAya? kemake je pRthvItva ghaTapRthvImAM che te ja pRthvItva paramANupRthvImAM che, kemake | | pRthvItva jAti to eka ja che. eTale ghaTamAM je mahattva che ke udbhUta rUpa che te be ya | 8] sva(mahattva ke udbhUta rU5)Azraya (ghaTa pRthvI) samatatva(pRthvItvamAM)saMbaMdhathI ghaTaja pRthvInA pRthvItvamAM gayA, arthAt paramANupRthvInA pRthvItvamAM gayA, to pachI have paramANupRthvInA pRthvItvanuM pratyakSa kema na thAya ? (3) vaLI A ja rIte vAyumAM rahelI sattAnuM paNa cAkSuSapratyakSa thaI javuM joIe, kemake ghaTagata-sattA ane vAyugata-sattA eka ja che. mahattva ane udbhUta rUpa be ya ghaTamAM che. te be ya sva(mahattva-udbhUta rUpa) Azraya(ghaTa)samatatva saMbaMdhathI sattAmAM pahoMcI jAya che. ghaniSTha sattA ane vAyuniSTha sattA eka ja che eTale vAyunI sattAnuM paNa cAkSuSapratyakSa thavAnI zakyatA che. e ja rIte vAyunA sparzamAM rahelI sattAnuM paNa cAkSuSapratyakSa thaI javuM joIe, kemake ghaTasparzagata sattA ane vAyusparzagata sattA eka ja che. eTale ghaTagata mahattva ane udbhUta rUpa jo svAzrayasamavetasamavAyasaMbaMdhathI ghaTasparzaniSTha sattAmAM pahoMce che to vAyasparzaniSTha sattAmAM paNa pahoMcI ja jAya che. mATe vAyasparzaniSTha sattAnuM paNa cAkSuSapratyakSa thavuM joIe. muktAvalI : tasmAdudbhUtarUpAvacchinnamahattvAvacchinnacakSuHsaMyuktasamavAyasya davyasamavetacAkSuSapratyakSe, tAdRzacakSuHsaMyukta samavetasamavAyasya | dravyasamavetasamavetacAkSuSe kAraNatvaM vAcyam / itthaM ca paramANunIlAdau na nIlatvAdigrahaH, paramANau cakSuHsaMyogasya mahattvAvacchinnatvAbhAvAt / wstawowswstwowawcasewwsexdatescassosastostessescassosowscashbacksbordo crocco jijanuM nyAyasiddhAyuktAvalI bhAga-10 (248) E Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S Choosessoas condoshadows otstests casosidad s muktAvalI : uttara : A Apatti dUra karavA mATe have ame ema nahi kahIe ke, 'dravyasamavetanA pratyakSamAM cakSusaMyuktasamavAyasaMbaMdha kAraNa che ane mahattva tathA udbhUta rUpa paNa kAraNa che." A rIte mahattvAdine judA kAraNa tarIke kahIe to ja uparanI | Apatti Ave. eTale have ame ema kahIzuM ke udbhUta rUpAvacchinna+mahattvAvacchinna je | | cakSusaMyuktasamavAyasaMbaMdha te dravyasamavaitanA cAkSuSapratyakSamAM kAraNa che. e ja rIte | udbhUtarUpAvacchinna+mahattvAvacchinna je cakSusaMyuktasamavetasamavAya saMbaMdha te ja ! dravyasamavetasamavetanA cAkSuSa-pratyakSamAM kAraNa che. | have uparanI Apattio nahi Ave. mahattva ane udbhUta rUpa cakSusaMyukta ghaTamAM | 1 ja che, paramANamAM nathI. mATe ghaTasamavetarUpAdi guNanuM pratyakSa thAya, kemake tyAM mahattva| ubhUta rUpAvacchinna evo ghaTasaMyuktasamavAyasaMbaMdha kAraNa tarIke hAjara che. paNa | paramANu mAM samAveta rUpanuM pratyakSa nahi thAya, kemake paramANu e mahattva| udbhUtarUpAvacchinna evo nathI, eTale mahattva-udbhUtarUpAvacchinna evo cakSusaMyukta| samavAyasaMbaMdha ja ahIM nathI. e ja rIte ghaTasamavetanIlasamavetanIlavAdinuM pratyakSa thAya, kemake ghaTa e mahattva| uddabhUtarUpAvacchinna evuM cakSusaMyukta dravya che. eTale tyAM mahatva-udbhUtarUpAvacchinna cakSusaMyuktadravyasamavetasamaye tatvarUpa saMbaMdha nIlatvamAM maLI jAya che. paNa paramANunIlagata nIlatvanuM pratyakSa nahi thAya, kemake tyAM paramANu e mahattva-udbhUtarUpAvacchinna evuM cakSusaMyukta dravya nathI. tethI tyAM mahattva-udbhUta rUpAvacchinna cakSusaMyuktasamavetasamatatva saMbaMdha nIlatvamAM maLato ja nathI. muktAvalI : evaM vAyvAdau na sattAdicAkSuSaM, tatra cakSuHsaMyogasya | rUpAvacchinnatvAbhAvAt / evaM yatra ghaTasya madhyAvacchedenAlokasaMyogaH, cakSusaMyogastu bAhyAvacchedena tatra ghaTapratyakSAbhAvAdAlokasaMyogAvacchinnatvaM rakSAbaMne vizeSa tenA Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai tosowstastasexstoestasxarabosohbaustastasewostwa - muktAvalI : e ja rIte vAyumAM sattAnuM cAkSuSapratyakSa nahi thAya, kemake ghaTa e mahattva-udbhUta-rUpAvacchinna cakSusaMyukta dravya che, mATe ghaTagata sattAmAM mahattva| udbhatarUpAvacchinna cakSusaMyuktasamavAyasaMbaMdha maLI rahe che. paNa vAyu e mahattva| ubhUta rUpAvacchinna cakSusaMyukata dravya nathI, mATe vAyu niSThasattAmAM mahattva nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (249) : Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ** * * * * * * * * * * * * * * * * * * tattoobakrawardharawaxindabaandhwardhwanawaranandhwaraakaaaaaaaaaaai | bhUta rUpAvacchinnadravya samavetatva svarUpa saMbaMdha nathI, eTale vAyunI sattAnuM pratyakSa nahi ja thAya. A ja rIte vAyugata-sparzagata sattAnuM paNa samajI levuM. 59 mArayu, 4 vAthI ma pU[ yatuM nathI, mA. mahattva-udbhUtarUpAvacchinnacakSuHsaMyogaH dravyapratyakSaM prati kAraNam / mahattvodbhUtarUpAvacchinnacakSuHsaMyuktasamavAyaH davyasamavetapratyakSaM prati kAraNam / mahattvodbhUtarUpAvacchinnacakSuHsaMyuktasamavetasamavAyasambandhaH dravyasamavetasamavetapratyakSaM prati kAraNam / bheTaj qAthI 54 // meM Apatti Ave che. te mArIte : ghaTane aMdaranA bhAgamAM AlokasaMyoga che ane AgalA bhAgamAM AlokasaMyoga nathI, mAtra yakSa:saMyoga cha. ve sahI yakSa:saMyoga cha ta mhtv-bhuutrUpAvacchinna cakSu saMyoga che chatAM ghaTanuM pratyakSa thatuM nathI. eTale A anvaya-vyabhicAra doSa dUra karavA mATe jyAM cakSuHsaMyoga hoya tyAM ja AlokasaMyoga hovo joIe" ema 59 // 58 me. bheTale ve mahattva-udbhUtarUpAlokasaMyogAvacchinacakSuHsaMyogaH dravyapratyakSaM prati kAraNam / mahattvodbhUtarUpAlokasaMyogAvacchinnacakSuHsaMyuktasamavAyaH davyasamavetapratyakSaM prati kAraNam / mahattvodbhUtarUpAlokasaMyogAvacchinnacakSuHsaMyuktasamavetasamavAyasambandhaH dravyasamavetasamavetapratyakSaM prati kAraNam / mema De me. muktAvalI : evaM dravyaspArzanapratyakSe tvaksaMyogaH kAraNam, dravyasamaveta* spArzanapratyakSe tvaksaMyuktasamavAyaH kAraNam, dravyasamavetasamavetaspArzana | pratyakSe tvaksaMyuktasamavetasamavAyaH kAraNam / atrApi mahattvAvacchinnatva| mudbhUtasparzAvacchinnatvaM ca pUrvavadeva bodhyam / mukatAvalI : ApaNe ahIM jema judA judA cAkSuSapratyakSa pratye judA judA saMnikarSonI kAraNatA joI tema dravya-spArzana pratyakSAdi pratyenI te te saMnikarSanI kAraNatA paNa vicArIe. te A rIte : davyaspArzanapratyakSe tvaksaMyogaH kAraNam / davyasamavetaspArzanapratyakSe tvaksaMyuktasamavAyaH kAraNam / davyasamavetasamavetaspArzanapratyakSe tvaksaMyuktasamavetasamavAyasambandhaH kAraNam / cocle Easti * * nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (250) Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * ahIM paNa kAraNarUpa saMbaMdhamAM mahattvAvacchinnatva ane uddbhUtarUpAvacchinnatva umeravuM. spArzanapratyakSamAM AlokasaMyoganI jarUra nathI mATe AlokasaMyogAvacchinnatva umeravAnI jarUra nathI. muktAvalI : evaM gandhapratyakSe ghrANasaMyuktasamavAyaH / gandhasamavetasya ghrANajanyapratyakSe ghrANasaMyuktasamavetasamavAyaH kAraNam / evaM rasapratyakSe rasanAsaMyuktasamavAyaH / rasasamavetarAsanapratyakSe rasanAsaMyuktasamavetasamavAyaH kAraNam / muktAvalI : A ja rIte (upara pramANe) gandha ane rasanA pratyakSamAM samajI levuM. muktAvalI : zabdapratyakSe zrotrAvacchinnasamavAyaH kAraNam, zabdasamavetazrAvaNapratyakSe zrotrAvacchinnasamavetasamavAyaH kAraNam / atra sarvaM pratyakSaM laukikaM bodhyam / vakSyamANamalaukikapratyakSamindriyasaMyogAdikaM vinApi bhavati / evamAtmapratyakSe manaH saMyogaH, AtmasamavetamAnasapratyakSe manaHsaMyuktasamavAyaH, AtmasamavetasamavetamAnasapratyakSe mana:saMyuktasamavetasamavAyaH kAraNam / muktAvalI : have zabdapratyakSamAM vicArIe. sAzasva3pa zrotrendriyamAM zabda samavAyasaMbaMdhathI rahe che mATe zabdazrAvaNapratyakSe zrotrasamavAyaH kAraNam / zabdasamaveta ( zabdatvAdi ) zrAvaNapratyakSe zrotrasamavetasamavAyaH kAraNam / A badhA pratyakSa laukika jANavA, kemake AgaLa je alaukika pratyakSa kahevAnA chIe te to IndriyasaMyogAdi vinA paNa thaI jAya che. AtmanaH mAnasapratyakSe manaH saMyogaH kAraNam / Atmasamaveta ( jJAnAdi ) - | mAnasapratyakSaM prati manaH saMyuktasamavAyaH kAraNam / Atmasamavetasamaveta ( jJAnatvAdi ) mAnasapratyakSaM prati mana:saMyuktasamavetasamavAyasambandhaH kAraNam / muktAvalI : abhAvapratyakSe samavAyapratyakSe cendriyasambaddhavizeSaNatA hetuH / nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 7 (251) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ txt torstastasxoxsterostarsoxsexstosowstostxscastrosoustustestvedastotosoundowsoccordoostoot vaizeSikamate tu samavAyo na pratyakSaH / atra yadyapi vizeSaNatA nAnAvidhA / tathAhi-bhUtalAdau ghaTAdyabhAvaH svasaMyuktavizeSaNatayA gRhyate / saMkhyAdau | rUpAdyabhAvaH svasaMyuktasamavetavizeSaNatayA, saMkhyAtvAdau rUpAdyabhAvaH | svasaMyuktasamavetasamavetavizeSaNatayA, zabdAbhAvaH kevalazrotrAvacchinnavizeSaNatayA, kAdau khatvAdyabhAvaH zrotrAvacchinnasamavetavizeSaNatayA, evaM | katvAdyavacchinnAbhAve gatvAbhAvAdikaM zrotrAvacchinnavizeSaNavizeSaNatayA, evaM ghaTAbhAvAdau paTAbhAvaH cakSuHsaMyukta vizeSaNavizeSaNatayA, | evamanyatrA'pyUhyam / tathApi vizeSaNatAtvena rUpeNa ekaiva sA gaNyate / anyathA SoDhA sannikarSa iti prAcAM pravAdo vyAhanyeteti // mukatAvalI : vizeSaNatA saMnikarSa : abhAva ane samavAyanA pratyakSamAM IndriyasaMbaddha (dravya)vizeSaNatA saMbaMdha kAraNa che. (1) takhtasamavAyavAn para. vizeSaNa (2) paTAmAvavat bhUtanam vizeSaNa A be ya sthAne Indriya paTa ke bhUtalane sambaddha bane che. paTa tathA bhUtalamAM anukrame takhtasamavAya tathA ghaTAbhAva vizeSaNa che, mATe takhtasamavAyamAM ane ghaTAbhAvamAM vizeSaNatA rahI. eTale indriyasambaddha(paTa-bhUtala)vizeSaNatA saMbaMdhathI takhtasamavAyanuM tathA ghaTAbhAvanuM pratyakSa thAya. vaizeSika mate samavAyanuM pratyakSa manAtuM nathI. vizeSaNatAo=vizeSaNatA-saMbaMdho aneka prakAranA che chatAM te badhA yano eka ja vizeSaNatA-saMbaMdhamAM samAveza karI levAmAM Ave che. eTale vizeSaNatA-saMbaMdha eka ja che ema kahevAya. vizeSaNatA-saMbaMdha aneka prakAranA zI rIte che? te batAve che : (1) bhUtalamAM ghaTAbhAva indriya svasaMyuktavizeSaNatA saMbaMdhathI ghaTAbhAvamAM rahe. ghaTAbhAvavad bhUtalam / vizeSaNa (2) saMkhyAmAM rUpAbhAva indriya svasaMyuktasamatavizeSaNatA saMbaMdhathI >> che baYYYYYYYSa cAcasiddhAnaktAvalI bhAga-10 (rA ' Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ locatastodoxoxtorstosowocotoxstxstostatistustestdorstwooxdoodoo booster torstastestoft ostosowscosouston souscouscouscouscouscos bastaboscoseschosswocasco cascoscossos sexoscow Casc rUpAbhAvavatI saMkhyA / rUpAbhAvamAM rahe. vizeSaNa (3) saMkhyAtvamAM rUpAbhAvI indriya svasaMyuktasamavetasamavetavizeSaNatA rUpAbhAvavat saMkhyAtvam / / saMbaMdhathI rUpAbhAvamAM rahe. vizeSaNa (4) zabdAbhAva indriya zrotrAvacchinnavizeSaNatA saMbaMdhathI zabdAbhAvavat AkAzam / zabdAbhAvamAM rahe. vizeSaNa (5) va mAM "g' tvAbhAva indriya zrotrAvacchinnasamavetavizeSatA khatvAbhAvavat kam / saMbaMdhathI 9 vAbhAvamAM rahe. vizeSaNa (6) ' abhAvamAM "T'vAbhAva indriya zrotrAvacchinnavizeSaNavizeSaNatA | gAmAvavAn -mAvaH saMbaMdhathI gatvAbhAvamAM rahe. vizeSaNa (mAvavat kAzam I) (AkAzamAM vA no abhAva che, ane tenA | vizeSaNa abhAvamAM satva no abhAva che.) (7) ghaDa: bhAvamAM paTAbhAva Indriya svasaMyuktavizeSaNavizeSaNatA paTAbhAvavAn ghaTAbhAvaH / saMbaMdhathI paTAbhAvamAM rahe. vizeSaNa bhUtalamAM ghaTAbhAva che, te ghaTAbhAvamAM paTa nathI, arthAt ghaTAbhAvamAM paTAbhAva che. Ama aneka prakAranA vizeSaNatA-saMnikarSa thAya che. paNa te badhA yano eka ja vizeSaNatA-saMnikarSamAM samAveza karI levo joIe. jo Ama na karIe ane sAta vizeSaNatA-saMnikarSa mAnIe to "saMnika cha prakAranA che' evo prAcInono mata khaMDita thaI jAya. sAteya vizeSaNatAne eka ja vizeSaNatA-saMnikarSa mAnIe to ja A matanuM rakSaNa thAya, kemake pAMca saMyogAdi saMnikarSa ane chaThTho vizeSaNa saMnikarSa-ema kula cha saMnikarSa thaI jAya. Westwowstawixstabas cosasustastasesosowskosastosowassadowbaccadesbordostos Wyx GSTVs nyAyasiddhAnaktAvalI bhAga-10 (53). Sess : Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ============= == = = === ==== ===== = = = ===== === hustestostudoscosouscouscoustodescobedo desboscowowowowowowote kArikAvalI : yadi syAdupalabhyetetyevaM yatra prasajyate // 12 // muktAvalI : yadi syAdupalabhyeta iti / atrAbhAvapratyakSe yogyAnupalabdhiH kAraNam / tathAhi-bhUtalAdau ghaTAdijJAne jAte ghaTAbhAvAdikaM na jJAyate, | tenAbhAvopalambhe pratiyogyupalambhAbhAvaH kAraNam / muktAvalI : yogyAnupalabdhi : mImAMsako samavAya nAmano padArtha mAnatA ja nathI | | ane "abhAvanuM jJAna pratyakSAtmaka che te vAta paNa mAnatA nathI. jayAre temanA mate | ghaTAbhAva-jJAna e pratyakSAtmaka nathI tyAre ghaTAbhAvanA jJAnamAM vizeSaNatA-saMnikarSa | paNa teo na ja mAne e sahaja che ane Indriyane ghaTAbhAva-jJAnamAM karaNa na mAne te I paNa sahaja che, kemake indriya to pratyakSAtmaka jJAna pratye karaNa bane che. emanA mate to bhUtalamAM ghaTAbhAvanuM je jJAna thAya che temAM karaNa tarIke ghaTanI | | anupalabdhi che, arthAt bhUtala upara ghaTanA upalaMbha(jJAna)no je abhAva, tenAthI | bhUtala upara ghaTanA abhAvanuM jJAna thAya che, arthAt bhUtala upara ghaTano je anupalaMbha te | ja ghaTAbhAvanuM jJAna che ane te anupalabdhirUpa karaNathI thAya che. karaNa eTale pramANa. Ama hai | temaNe anupalabdhi nAmanuM pAMcamuM pramANa mAnyuM che ke jethI abhAvanI pramA thAya che. AnI sAme naiyAyiko kahe che ke A rIte anupalabdhine pAMcamuM pramANa mAnavAmAM | gaurava che, kemake bhUtala upara ghaTAbhAvAdi IndriyathI jayAre dekhAya che je tyAre zA mATe te ghaTAbhAvAdinuM jJAna indriyapratyakSAtmaka na mAnavuM ? ane ghaTanI anupalabdhi, ene svataMtra pramANa mAnavA karatAM ghaTAbhAvapratyakSa pratye sahakArikAraNa kema mAnI na levuM ? | A rIte mImAMsako abhAva pratye anupalabdhine (atirikta) pramANa mAne che ane | naiyAyiko sahakArikAraNa mAne che. cowoscasados estes sowesboscostosos costosowsexstosaxes bossessoesscostosowasssessoas cosas abhAva pramA prati naiyAyika mate Indriya = pramANa anupalabdhi = sahakAritAraNa mImAMsaka mate anupalabdhi pramANa ja nyAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (25) === Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koostacoubadoras cosastos costoso wowowowowowscom have A anupalabdhi zuM che ? ane zA mATe tene naiyAyiko abhAvapratyakSa pratye . sahakArikaraNa tarIke mAne che ? te paMktipUrvaka vicArIe. "bhUtala upara ghaTa che" evuM jJAna jyAM sudhI rahe tyAM sudhI bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa cakSurindriyathI thaI zakatuM nathI. eTale abhAvapratyakSamAM jo mAtra cakSurindriya kAraNa hota to bhUtalaghaTanuM jJAna hovA chatAM bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thaI jAta. paNa tema nathI, kemake Indriya ane tenA bhUtala sAthenA saMbaMdha mAtrathI ghaTAbhAvanuM pratyakSa thatuM nathI e batAvI Ape che ke ghaTAbhAvanuM pratyakSa thavAmAM hajI koI sAmagrI khUTe | | che. te sAmagrI che; ghaTAnupalabdhi. te A rIte "bhUtala upara ghaTa che" evuM jJAna hoya to bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thatuM | nathI, mATe mAnavuM joIe ke manamAM ghaTajJAnAbhAva hoya to ja ghaTAbhAvanuM pratyakSa thAya. | ghaTajJAnAbhAva eTale ghaTanA upalaMbha(jJAna)no abhAva, eTale ghaTAnupalabdhi. je vyaktine bhUtala upara ghaTajJAnAbhAva=ghaTAnupalabdhi =ghaTopalaMbhAbhAva hoya tene avazya bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thAya. A uparathI sAbita thayuM ke ghaTAbhAvanA pratyakSamAM ghaTopalaMbhAbhAva=ghaTAnupalabdhi e sahakArikAraNa che. ahIM ApaNe e vAtane barobara khyAlamAM laI laIe ke je kArya che te ghaTAbhAvanA pratyakSarUpa che ane je kAraNa che te ghaTanA upalaMbhanA abhAvarUpa che, eTale ke kAryagata ghaTAbhAvano pratiyogI ghaTa che ane kAraNarUpa abhAvano pratiyogI upalaMbha che. ghaTAbhAva-pratyakSa = ghaTapratiyogika abhAva pratyakSa = kArya. ghaTopalaMbhAbhAva = ghaTopalaMbhapratiyogika abhAva = kAraNa. Ama pahelA abhAvano pratiyogI ghaTa che, jayAre bIjA kAraNabhUta abhAvano pratiyogI ghaTopalaMbha che. abhAvanA pratyakSamAM abhAva kAraNa che. ghaTAbhAva ghaTopalaMbhAbhAva pratiyogI = ghaTa pratiyogI = ghaTopalaMbha. have ApaNe AgaLa cAlIe. ApaNe e vAta nakkI karI ke jenA jJAnano abhAva hoya tenA abhAvanuM pratyakSa thaI zake. bhUtala upara jo ghaTajJAnano abhAva ghaTAnupalabdhi) hoya to bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thaI zake. jo bhUtala upara ghaTanuM jJAna hota (bhUtala upara ghaTa che | | ityAkAraka.) to bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa na thAta. cottsdthtttttttttttttttttttttttttttttttton Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai YYYYSa cAcasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (55) E q 'dIkarI Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roto coccusexstowwsaw scossascostoboossstawodawson muktAvalI : tatra yogyatApyapekSitA, sA ca pratiyogisattvaprasaJjanaprasaJjita| pratiyogikatvarUpA / tadarthazca pratiyogino ghaTAdeH sattvaprasaktyA prasaJjita | upalambharUpaH pratiyogI yasya so'bhAvapratyakSe hetuH / / - muktAvalI : prazna : bhUtala upara ghaTAnupalabdhi hoya to bhUtala upara ghaTAbhAvanuM che. pratyakSa thAya che, to pachI bhUtala upara paramANunI anupalabdhi (paramANunA jJAnano abhAva) che to bhUtala upara paramANunA abhAvanuM pratyakSa kema thatuM nathI. e ja rIte | bhUtala upara pizAcanA jJAnano abhAva = pizAcAnupalabdhi che to "bhUtane | fzAvamAva:' evuM pratyakSa kema thatuM nathI ? uttara : abhAvanA pratyakSamAM ame anupalabdhine (upalaMbhAbhAvane) kAraNa kahyuM paNa | te anupalabdhi yogya hovI joIe, arthAt yogya evI anupalabdhi (yogya evo | upalaMbhAbhAva) e ja abhAvapratyakSamAM kAraNe che. ayogya evI anupalabdhithI | abhAvanuM pratyakSa thAya nahi. prazna : anupalabdhi yogya hovI joIe eTale zuM ? arthAt anupalabdhimAM | yogyatA e zuM vastu che ? kaI anupalabdhine yogya kahevAya ane kaI anupalabdhine | ayogya kahevAya ? uttara : "jo ahIM pratiyogI (ghaTa) hota to jarUra tenuM jJAna (upalabdha) thAta" evuM jayAM bane tyAM te ghaTajJAnano abhAva yogya kahevAya. dA.ta. jo bhUtala upara ghaTa hota to jarUra tenuM jJAna thAta evuM bolI zakAya che. ahIM ghaTAbhAvanuM pratyakSa karavuM che mATe ghaTAbhAvano pratiyogI ghaTa banyo. A pratiyogI evA ghaTanI sattAno Aropa karyo ke jo ahIM (pratiyogI) hota (ddhi maMtra para: yAt) to ahIM ghaTanuM jJAna thAta, e bIjo Aropa thayo. A ja vAtane nyAyanI bhASAmAM Ama kahevAya ke pratiyogInI | sattAnA ApAdanathI=prasaMjanathI ApA=prasaMjita banyuM. ghaTapratyakSa ghaTajJAna. tatvatiyogika abhAva = ghaTajJAnAbhAva = ghaTAnupalabdhi e yogya kahevAya. yadi atra ghaTa: syAt tarhi upalabhyeta / yadi atra ghaTa: syAt tarhi tajjJAnaM syAt / yadi atra ghaTa: syAt tarhi tadupalambhaH syAt / ****** ** nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (25) E* * * Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kotobaco.cootwoctors w ho studiobostwestchestratocascostosasto paNa bhUtala upara hakIkate ghaTanuM jJAna nathI, arthAt ghaTajJAnAbhAva che, eTale ke ghaTopalaMbhAbhAva che mATe bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thAya che. jyAM A rIte yadi sAt tardirUpayeta evuM bhAna thAya tyAM yaddhi thAt eTale yadi ghaTAbhAvapratiyogI ghaTaH syAt bhane tarhi upalabhyeta bheTa tarhi ghaTajJAnaM syAt / asti ca ghaTajJAnAbhAvaH, tasmAt bhavati ghaTAbhAvapratyakSam / Ama ahIM pratiyogI ghaTanI sattAnA AropathI Aropita banyuM ghaTajJAna.. e ghaTajJAna che pratiyogI jeno te ghaTajJAnAbhAva ghaTajJAnapratiyogika kahevAya. pratiyogindraprasanapratitiyogI = paTajJAnam ! ane pratiyojittvaprsnyjnprsnyjitprtiyogikH = ghaTajJAnAbhAvaH = ghaTAnupalabdhiH = ghttoplmbhaabhaavH| pratiyogisa-prasajanaprasajitapratiyogikatva ghaTAnupalabdhimAM = ghaTajJAnAbhAvamAM = ghaTopalaMbhAbhAvamAM rahyuM. A pratiyogisandraprasaMjanaprasaMjita pratiyogikatva e ja yogyatA padArtha che. te ghaTAnupalabdhimAM rahI. TUMkamAM pratiyogI-sattAnA ApAdanathI ApAgha banatuM jJAna e che pratiyogI jeno evo je abhAva te yogya kahevAya ane temAM yogyatA rahe. jo ahIM ghaTa hota to tenuM jJAna thAta evuM bolI zakAya che mATe ghaTajJAnAbhAva = ghaTAnupalabdhi e yogya kahevAya ane te yogya ghaTAnupalabdhithI ghaTAbhAvanuM pratyakSa thAya. paNa e rIte "bhUtala upara jo paramANu ke pizAca hota to tenuM jJAna thAta' evuM bolI zakAtuM nathI, kemake paramANumAM mahattva nathI, pizAcamAM uddabhUta rUpa nathI. mATe | te hoya to paNa tenuM jJAna thaI zake tema nathI. mATe pizAcanI ke paramANunI anupalabdhi (jJAnAbhAva) e ayogyAnupalabdhi kahevAya. tenA hovAthI paramANu ke pizAcanA abhAvanuM pratyakSa thaI zake nahi. have ApaNe je kahyuM ke yogyatA e pratiyogisantaprasajanaprasaMjitapratiyogikatva rUpa che emAM pahelo pratiyogI eTale pratyakSaviSayIbhUta ghaTAbhAvano pratiyogI ghaTa levAno che, jayAre bIjo pratiyogI (ghaTopalaMbhAbhAva ke je abhAvapratyakSamAM kAraNa che teno pratiyogI) ghaTopalaMbha levAno che. muktAvalI : tathAhi-yatrAlokasaMyogAdikaM vartate tatra 'yadyatra ghaTa: syAttarhi upalabhyete 'tyApAdayituM zakyate, tatra ghaTAbhAvAdeH pratyakSaM bhavati / andhakAre nyAyasiddhAnnamuktAvalI bhAga-7 (25) Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tu nApAdayituM zakyate, tena ghaTAbhAvAderandhakAre na cAkSuSapratyakSam, spArzanapratyakSaM tu bhavatyeva, AlokasaMyogaM vinApi spArzanapratyakSasyApAdayituM zakyatvAt / gurutvAdikaM yadayogyaM tadabhAvastu na pratyakSaH, tatra gurutvAdipratyakSasyApAdayitumazakyatvAt / muktAvalI : jyAM bhUtala upara AlokasaMyogAdi che tyAM ema jarUra kahI zakAya ke 'yadgi atra pada: svAt tlRi cakSuSA upanayeta / ' mATe ahIM je ghaTAnupalabdhi che te yogya ghaTAnupalabdhi che, mATe tenAthI bhUtala upara ghaTAbhAvanuM pratyakSa thaI zake. paNa aMdhakAramAM 'vi atra dhaTa: cAt ddei cakSuSA patnammeta' evuM bolI zakAtuM nathI, mATe ahIM je ghaTAnupalabdhi che te ayogya che, mATe aMdhakAramAM ghaTAnupalabdhi (kAraNa) hovA chatAM cakSuthI ghaTAbhAvanuM pratyakSa na thAya. paNa aMdhakAramAM 'vRtti atra paTa: svAt hiM tvacA 3patayeta' evuM jarUra bolI zakAya che, mATe tyAM je ghaTAnupalabdhi che te yogya che, mATe tevI ghaTAnupalabdhithI ghaTAbhAvanuM spArzanapratyakSa jarUra thaI zake. A ja rIte ghaTamAM gurUtva che te to tulAthI ja anumeya che. ghaTAdigata gurUtvanuM cAkSuSapratyakSa thatuM ja nathI eTale gurUtvane atIndriya mAnyuM che. have 'vRtti ghaTe gurutva svAt ddei patnammeta' evuM ApAdana karI zakAya tema nathI mATe gurUtvAnupalabdhi e ayogyAnupalabdhi che. tenA hovA chatAM ya gurutvAbhAvanuM pratyakSa thaI zake nahi. muktAvalI : vAyAvudbhUtarUpAbhAvaH, pASANe saurabhAbhAvaH, guDe tiktAbhAva:, zrotre zabdAbhAvaH, Atmani sukhAbhAvaH, evamAdayastattadindriyairgRhyante, tattatpratyakSasyApAdayituM zakyatvAt / muktAvalI : (1) paNa vAyumAM uddbhUtarUpAbhAvanuM pratyakSa thaI zake che, kemake ghaTAdimAM udbhUta rUpa che to tenuM pratyakSa thaI zake che. eTale ema jarUra ApAdAna karI zakAya ke pati vAvI uddhRtarUpaM svAt tardi 3pattapyaMta / Ama uddhRtarUpajJAnAbhAva e yogyAnupalabdhi bane che mATe tenAthI vAyumAM udbhUta rUpanA abhAvanuM pratyakSa jarUra thaI zake. (2) e ja rIte pASANamAM saurabhAbhAvanuM pratyakSa jarUra thaI zake, kemake puSpamAM nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-17 (258) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = kebas = ==== = ==== = ===== = ===== = === = ==== sastosowas was estados de cadastrados ossos escascade deasbo | saurabha che to tenuM pratyakSa thAya che. mATe evuM ApAdAna jarUra karI zakAya ke yati pApAne sauramaM thAt tarda 3patnaceta ! Ama pASANamAM saurabhanI anupalabdhi e yogyAnupalabdhi che mATe tenAthI pASANamAM saurabhabhAvanuM pratyakSa thaI zake che. (3) e ja rIte goLamAM tiktAbhAvanuM paNa pratyakSa thaI zake che, kemake maracAmAM tiktarasa che to tenuM pratyakSa thAya che. mATe evuM ApAdAna karI zakAya che ke yadi muDe tirasa: cAt tardi 35cceta Ama guDamAM tiktAnupalabdhi e yogyAnupalabdhi che mATe tenAthI guDamAM tiktAbhAva(tiktarasAbhAva)nuM pratyakSa thaI zake che. (4) e ja rIte zrotramAM zabdAbhAvanuM pratyakSa thaI zake, kemake amuka zrotramAM zabda hoya che tyAre tenuM pratyakSa thAya che. mATe evuM ApAdAna thaI zake che ke vyakti zrotre zabda t tardi 3paththata ! Ama zrotramAM zabdAnupalabdhi e yogyAnupalabdhi che mATe | tenAthI zrotramAM zabdAbhAvanuM pratyakSa thaI zake che. (5) e ja rIte amuka AtmAmAM sukha hoya che to tenuM tene mAnasapratyakSa thAya che, eTale kyAreka duHkhI banelA AtmAmAM sukhAbhAvanuM pratyakSa thaI zake, kemake evuM ApAdAna karI zakAya che ke huM mAtmAna yuddha cAt tarja 35tnacetA Ama | sukhAnupalabdhi e yogyAnupalabdhi bane che mATe tenAthI te AtmAmAM sukhAbhAvanuM pratyakSa thaI zake. Ama je je IndriyathI jenuM jenuM pratyakSa thavAnuM ApAdAna thaI zake te te IndriyathI | yogyAnupalabdhinI sahAyathI tenA tenA abhAvanuM pratyakSa paNa thaI zake che. muktAvalI : saMsargAbhAvapratyakSe pratiyogino yogyatA, anyonyAbhAvapratyakSe tvadhikaraNayogyatA'pekSitA / ataH stambhAdau pizAcAdibhedo'pi cakSuSA | gRhyata eva / evaM pratyakSaM laukikAlaukikabhedena dvividham / tatra laukikapratyakSe SoDhA sannikarSoM varNitaH // - muktAvalI : ahIM badhe ApaNe saMsargAbhAvanuM pratyakSa joyuM, arthAt saMsargAbhAvanA | pratyakSamAM yogyAnupalabdhinI sahakArikAraNatA joI. (vAya pamAvAdri, mUtane | padamAvaH vagere saMsargAbhAva che.) muktAvalIkAra kahe che ke saMsargAbhAvanuM pratyakSa | thavAmAM je pratiyogI hoya te yogya hovo joIe, arthAt pratyakSayogya hovo joIe. SSES nyAyasiddhAnta muktAvalI bhAga-10 (25) Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoxhowsoxtowashastustest xsoxdaxsbosboxaxacastestwestowstosowstosoxsus xsousonsoxacosxs ook staMbhamAM pizAcAbhAva ke bhUtalamAM paramANuno abhAva sthAne pizAca, paramANu vagere pratiyogIo pratyayogya nathI mATe temanA abhAvanA pratyakSa na thAya. saMsamAve pratiyogino yogyatA apekssitaa| paNa anyonyAbhAvanuM pratyakSa karavuM hoya to tyAM pratiyogInI yogyatA (pratyakSaviSayatA) apekSita nathI kintu adhikaraNanI yogyatA apekSita che, arthAt adhikaraNa pratyakSaviSaya banavuM joIe. dA.ta. : fpaDyo ! ahIM pizAcabheda(anyonyAbhAva)nuM adhikaraNa staMbha che. te cAkSuSapratyakSaviSaya = yogya che ja. mATe staMbhamAM pizAcanA anyonyAbhAvanuM cAkSuSapratyakSa jarUra thAya. paNa "tame pizAva nAti' evuM staMbhamAM pizAcAbhAvanuM cAkSuSapratyakSa na thAya, kemake A saMsargAbhAvanuM pratyakSa karavAnuM che mATe ahIM pratiyogInI yogyatA (pratyakSaviSayatA) jovAnI che. ahIM pizAca pratiyogI che je pratyakSaviSaya nathI, arthAt ayogya che. mATe staMbhamAM pizAcAbhAvanuM cAkSuSapratyakSa na thAya. ahIM pavidha saMnikarSanA nirUpaNanI samApti thatAM laukika pratyakSanuM nirUpaNa pUrNa | thAya che. have traNa prakAranA alaukika saMnikarSa joIe. tttttttttttttttttton orangos Acacco S A | nyAyasiddhAntAktAvalI bhAga-10 (20) EYqWS Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -sAnaN E + Jacksowstawowcascosto * * * * kArikAvalI : alaukikastu vyApArastrividhaH parikIrtitaH / sAmAnyalakSaNo jJAnalakSaNo yogajastathA // 63 // muktAvalI : alaukikasannikarSastvidAnImucyate - alaukikastviti / / vyApAraH = saMnikarSaH / sAmAnyalakSaNa iti / sAmAnya lakSaNaM yasyetyarthaH / | tatra lakSaNapadena yadi svarUpamucyate, tadA sAmAnyasvarUpA pratyAsattirityartho labhyate / muktAvalI : alaukika saMnikarSa traNa prakAranA che : sAmAnya lakSaNA, jJAnalakSaNA ane yogaja. saMniharSa = vyApAra = pratyAsatti meM traya se nAbhI cha. (1) sAmAnyalakSau pratyAsatti : sAmAnya lakSaNaM yasyAH sA sAmAnyalakSaNA pratyAsattiH / 11! pahanA meM artha je : (1) s135 mane (2) viSaya. pahelAM svarUpa artha laIe to sAmAnya lakSaNA prayAsatti eTale sAmAnyasvarUpA | pratyAsatti artha thAya, arthAt sAmAnya e ja pratyAtti. navIno lakSaNano artha viSaya kare che, jayAre prAcIno lakSaNano artha svarUpa kare | che. muktAvalIkAra navInonA pakSe che, paNa pahelAM prAcInono abhiprAya mUkIne teo | tenuM khaMDana karIne navInono abhiprAya mUkavAnA che. eTale ahIM prathama prAcInone | mAnya lakSaNano artha laIne temanI mAnyatA joIe. muktAvalI : taccendriyasambaddhavizeSyakajJAnaprakArIbhUtaM bodhyam / tathAhi| yatrendriyasaMyukto dhUmAdistadvizeSyakaM dhUma iti jJAnaM yatra jAtaM, tatra jJAne dhUmatvaM prakAraH, tatra dhUmatvena sannikarSeNa dhUmA ityevaM rUpaM sakaladhUmaviSayakaM | jJAnaM jAyate / - muktAvalI : sAmAnya e ja (svarUpa) prayAsatti eTale zuM ? tenA uttaramAM kahe cha 3 indriyasambaddhavizeSyakajJAnaprakArIbhUtaM sAmAnyam / tadeva pratyAsattiH / mAnasamA HTTTTTTnyAyasiddhAntasalusI lA-10 (271) ATTITY arekwobwsindhudiwsindhashrsawdhudiaawdheshwardhadhusbudhwdbnawdhwarsawdheshrdhwokadhwardhashwobrsawdhwarawdarshrdasti Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******* X X X X X * * * * * * dhUma ane vahninuM cAkSuSapratyakSa thAya che. tyAra pachI te uparathI evI vyApti taiyAra thAya che ke jyAM jyAM dhUma hoya tyAM tyAM vahni hoya. A vyApti tyAre ja banI zake ke mahAnasanA dhUma-vahninA pratyakSanI jema sakaLa dhUma-vatinuM pratyakSa thayuM hoya, kemake sakaLa dhUma-vahninA pratyakSa vinA 'jyAM dhUma tyAM vahni che' evI vyApti thAya ja zI rIte ? A vyApti uparathI kalpanA thAya che ke mahAnasanA dhUma-vahnimAM je dhUmatva ane vahnitva sAmAnya che tenA dvArA sakaLa dhUma-vahninuM alaukika pratyakSa thaI jAya che, arthAt dhUmatvasAmAnyathI dhUmatvAzraya sakaLa dhUmanuM ane vahnitvasAmAnyathI vahnitvAzraya sakaLa vahninuM pratyakSa thaI jAya che ane tethI ja 'jyAM dhUma che tyAM vahni che' evuM vyAptijJAna upapanna thaI jAya che. eTale ahIM Indriyasambaddha dhUmAdi banyA. te che vizeSya jemAM evuM jJAna - ayaM ghUmaH ityAdi jJAna. temAM prakArIbhUta je matva e ja sAmAnyalakSaNA pratyAsatti che. A dhUmatva-saMbaMdhathI sakaLa dhUmanI dhUmAH evI upasthiti-alaukika pratyakSa thaI jAya. e ja rIte Indriyasambaddha vahni bane che. te che vizeSya jemAM evuM jJAna - ayaM vahniH jJAna, temAM prakA2IbhUta vahnitva e sAmAnyasvarUpA pratyAsatti bane. e vahnitvarUpa saMbaMdhathI sakaLa vahninuM vava: evuM alaukika pratyakSa thaI jAya. Ama IndriyasaMbaddhavizeSyakajJAnaprakA2IbhUta je sAmAnya te ja pratyAsatti bane ane tenA dvArA sAmAnyanA sarva AzrayonuM alaukika pratyakSa thAya e vAta nakkI thaI. | muktAvalI : atra yadIndriyasambaddhamityevocyate, tadA yatra dhUlIpaTale dhUmatvabhramAnantaraM sakaladhUmaviSayakaM jJAnaM na syAt, tatra dhUmatvena saha indriyasambandhAbhAvAt / manmate tvindriyasambaddhaM dhUlIpaTalaM, tadvizeSyakaM dhUma iti jJAnaM, tatra prakArIbhUtaM dhUmatvaM pratyAsattiH / indriyasambandhazca laukiko grAhyaH / idaM ca bahirindriyasthale, mAnasasthale tu jJAnaprakArIbhUtaM sAmAnyamAtraM pratyAkSattiH // muktAvalI : prazna : 'vRndriyasamvanuM sAmAnyam / ' eTaluM ja kaho to lAghava thaI jAya ne ? 'vizeSa kajJAnaprakArIbhUtatva'no niveza karavAnI zI jarUra che ? mahAnasamAM Indriyasambaddha dhUma-vahe che, temAM raheluM sAmAnya dhUmatva-vahitva che, e ja pratyAsatti. nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (262) Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara : jo kRndriyasamvanuM sAmAnyam / ' eTaluM ja kahIe to dhUlIpaTalane joIne sakaLa dhUmanuM je (bhrAnta) alaukika pratyakSa thAya che te anupapanna thaI jaze, kemake Indriyasambaddha dhUlIpaTala che (dhUma nathI), temAM sAmAnya phUlIpaTalatva che. have dhUlIpaTalatvAtmaka sAmAnyathI kaMI sakaLa dhUmanuM alaukika pratyakSa na ja thaI zake. IndriyasambaddhavizeSyakajJAnaprakArIbhUta sAmAnyane jo pratyAsatti kahIe to dhUlipaTalanA pratyakSathI sakaLa dhUmanuM (bhrAnta) alaukika pratyakSa upapanna thaI jaze. te A rIte : - IndriyasaMbaddha = dhUlipaTala, e che vizeSya jemAM tevuM jJAna = dhUmatvena dhUlipaTalaM jJAnam / temAM prakArIbhUta dharma = dhUmatva dharma. A dhUmatvathI sakaLa dhUmanuM alaukika pratyakSa thaI jAya che. ahIM je indriyasaMbaMdha kahyo che te laukika levo, tathA A badhI vAta bahirindriya sthaLe samajavAnI che. mAnasasthaLe to 'IndriyasaMbaddhavizeSyaka' na kahIe ane 'jJAnaprArIbhUtam sAmAnyaM pratyAkSatti: / ' eTaluM ja kahIe to paNa cAle, kemake tyAM mana-Indriya sAthe viSayanA saMbaMdhanI AvazyakatA nathI. aNutvena yatkiMcit aNunI upasthiti thaI jatAM 'prathamaNuH' evA jJAnamAM prakArIbhUta aNutva sAmAnyathI sakaLa aNunuM aLava: evuM mAnasa alaukika pratyakSa thaI jAya che. e ja rIte zabdathI pizAcavizeSanuM jJAna thaI jatAM temAM prakA2IbhUta pizAcatva dvArA pizAcA: evuM sakaLa pizAcaviSayaka alaukika mAnasapratyakSa paNa thaI jAya che. mATe alaukika mAnasapratyakSamAM 'jJAnaprakArIbhUtasAmAnya e pratyAsatti che' eTaluM ja kahIe to cAle, arthAt IndriyasambaddhavizeSyakajJAnaprakArIbhUtasAmAnyane pratyAsatti kahevAnI tyAM jarUra nathI. muktAvalI : parantu samAnAnAM bhAvaH sAmAnyaM tacca kvacinnityaM dhUmatvAdi, kvaciccAnityaM ghaTAdi / yatraiko ghaTaH saMyogena bhUtale, samavAyena kapAle jJAtastadanantaraM sarveSAmeva tadghaTavatAM bhUtalAdInAM kapAlAdInAM vA jJAnaM bhavati / tatredaM bodhyam / parantu sAmAnyaM yena sambandhena jJAyate tena sambandhenAdhikaraNAnAM pratyAsattiH / muktAvalI : jema dhUmatva-sAmAnyathI dhUmatvAzraya sakaLa dhUmanuM alaukika pratyakSa thAya nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (263) Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The seasons whossword b esowthessouscouscowocesos boscosos * * * %%%%xxxxxxxxxxx | che tema vaTavahUtatvam' evuM cAkSuSapratyakSa thayA pachI tadghaTavat sakaLa bhUtalanuM alaukika pratyakSa paNa thAya che, arthAt jema dhUmatvathI dhUmatvAzraya sakaLa dhUmanuM alaukika pratyakSa thAya che tema tadghaTAzraya sakaLa bhUtalanuM paNa alaukika pratyakSa thAya che. have ahIM ghaTa e sAmAnya = prakArabhUta vastu che jenAthI sakaLa tadghaTAzraya bhUtalonuM pratyakSa thAya che. have jo rUMiviSyajJAnaprazApImUta sAmAnya pratyAkSattiH sthAne sAmAnya padathI jAtinuM ja grahaNa thatuM hoya to ghaTavadUbhUtala sthAne ghaTa e sAmAnya = sAdhAraNa che paNa jAtyAtmaka sAmAnya nathI, eTale te ghaTa e sAmAnya = jAtisvarUpA prayAsatti to na ja bane ane tethI tenAthI tadmavat sakaLa bhUtalonuM je alaukika pratyakSa thAya | che tenI anupapatti thaI jAya. - A Apatti dUra karavA mATe prAcIno kahe che ke sAmAnya be ya prakAranA levA | | dhUmatvAdisvarUpa nitya sAmAnya ane ghaTAdisvarUpa anitya sAmAnya. have uparanI Apatti nahi rahe, kemake saMyogena ghaTa bhUtala upara jotAM athavA | samavAyena ghaTa kapAlamAM jotAM ghaTAtmaka sAmAnyathI ghaTAzraya sakaLa bhUtalanuM ke sakaLa | kapAlanuM alaukika pratyakSa thaI jaze, kemake AvA sthaLe "sAmAnya' eTale jAti na letAM | sapanAnAM vi: sAmAnyam' evo sAmAnya padano yaugika artha ja lIdho che. ahIM IndriyasaMbaddha bhUtala che. e che vizeSya jemAM evuM je jJAna te vaTavahUtinaM jJAna, emAM | prakArIbhUta je sAmAnya te ghaTAtmaka sAmAnya. e ja prayAsatti bane. enAthI taghaTavata sakaLa bhUtalanI (ghaTasAmAnyAzrayanI) upasthiti (alaukika pratyakSa) thaI jAya. e ja rIte samavAyena taghaMTarUpa sAmAnyathI tadghaTavat sakaLa kapAlanI paNa upasthiti thaI jAya. prazna : saMyojana vadavadhvaMtatram' evuM cAkSuSa laukika pratyakSa thayA pachI taghaTavatu sakaLa bhUtalanI ja kema upasthiti thAya? kAlikena paTa paNa ghaTavAnuM che, kALa paNa che, to jema ghaTAzrayayAvadbhUtalanI upasthiti thAya tema ghaTAzrayayAvakSaTanI ke ghaTAzraya kALanI paNa upasthiti kema na thAya ? uttara H je saMbaMdhathI sAmAnya (dhUmatva ke ghaTAdi) hoya te ja saMbaMdhathI te sAmAnyanA | adhikaraNa(Azraya)nuM alaukika pratyakSa thAya. saMyogena ghaTasAmAnyanuM bhUtalamAM pratyakSa thayuM mATe have saMyogena ghaTanA yAvadAzraya bhUtalanuM ja alaukika pratyakSa thAya. eTale kAlikena ghaTanA yAvadAzraya paTAdinuM alaukika pratyakSa thavAnI Apatti Ave nahi. "Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai %%%%% _i%% = nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (24) EYES Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kochwowowowowsstwowstawowestscascostoshoeshowdawdows A rIte "sAmAnyalakSaNA pratyAsatti' eTale sAmAnyasvarUpA pratyAtti artha karIne | prAcInoe potAno mata sthApita karyo. muktAvalI : kintu yatra taddhaTanAzAnantaraM taddhaTavataH smaraNaM jAtaM, tatra sAmAnyalakSaNayA sarveSAM taddhaTavatAM bhAnaM na syAt, sAmAnyasya tadAnImabhAvAt / muktAvalI : have muktAvalI kAra prAcInonA A abhiprAyamAM dUSaNo Ape che. | teo kahe che ke jo sAmAnya e ja (svarUpa) prayAsatti mAnavAmAM Ave to vyatireka ane anvaya ema be ya vyabhicAra Ave. te A rIte : vyatireka vyabhicAra : (anitya ghaTAtmaka sAmAnyane laIne) devadattane | che , taTavardhvatanam evuM laukika cAkSuSapratyakSa thayuM. have ahIM je taddadarUpa sAmAnya che | teno nAza thaI gayo. tyAra pachI devadattane tadghaTanuM smaraNa thayuM ane te tadghaTarUpa | sAmAnyanA smaraNAtmaka jJAnathI tene tadmavat yAvadUbhUtalanuM alaukika pratyakSa thaI gayuM. have ahIM alaukika pratyakSamAM kAraNabhUta je taddaTAtmaka sAmAnya prayAsatti, teno to nAza thaI gayo che ane chatAM alaukika pratyakSarUpa kArya to thaI jAya che. prAcInonA mate AvuM kArya AvA sthAne na thavuM joIe, paNa kArya to thaI jAya che mATe ahIM vyatireka vyabhicAra doSa AvI jAya che. muktAvalI : kiJcendriyasambaddhavizeSyakaM ghaTa iti jJAnaM yatra jAtaM, tatra paradine indriyasambandhaM vinApi tAdRzajJAnaprakArIbhUtasAmAnyasya sattvAt tAdRzajJAnaM kuto na jAyate ? tasmAtsAmAnyaviSayakaM jJAnaM pratyAsattirna tu sAmAnyamityAha - Asattiriti // muktAvalIH anvaye vyabhicAra H (nitya ghaTavAtmaka sAmAnyane laIne) devadattane eka ghaTa sAthe indriya-saMbaMdha thayo. ethI indriyasaMbaddha je ghaTa, e che vizeSya jemAM evuM je yaM : jJAna, temAM prakArIbhUta ghaTatvasAmAnya banyuM. have bIje divase te ghaTa sAthe indriya-saMbaMdha nathI paNa indriyasaMbaddhavizeSyakajJAnamAM prakArIbhUta ghaTatva to che ja. Ama ghaTavarUpa sAmAnya-prayAsatti hAjara che chatAM devadattane bIje divase di: evuM alaukika pratyakSarUpa kArya thatuM nathI. ahIM ghaTavAtmaka sAmAnya-prayAsattirUpa kAraNa hovA chatAM alaukika pratyakSasvarUpa kArya nathI thayuM mATe anvaye vyabhicAra doSa Avyo. cAcasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (25) ELES estuestosowsustusbustasoxstuesexscasoxtashxstoressostohaxsexstowstustestxstosowsexscasosxsxsxsxst ttttttttttttttttttttttttwttttttttttttton Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HTHHHHHHHHHHHHMANORAMARIKARAGARATARA txostenabosohaswaxdxdoxosswotwscastustest scores esco kArikAvalI : AsattirAzrayANAM tu sAmAnyajJAnamiSyate / tadindriyajataddharmabodhasAmaNyapekSyate // 64 // muktAvalI : AsattiH pratyAsattirityarthaH / tathA ca sAmAnyalakSaNa ityatra lakSaNazabdasya viSayo'rthaH / tena sAmAnyaviSayakaM jJAnaM pratyAsattirityarthoM labhyate / muktAvalI : A be ya doSa dUra karavA mATe sAmAnyane pratyAtti na kahetAM sAmAnyanA jJAnane ja prayAsatti kahevI joIe. vyatireka-vyabhicAranA sthAne bhale sAmAnyAtmaka tadghaTano nAza thaI gayo, paraMtu taghaTasvarUpe sAmAnyanuM jJAna to che ja. | eTale tyAM tadghaTAzraya yAvabhUtalanuM alaukika pratyakSa kArya thaI jAya. anvaya-vyabhicAra sthaLe bhale ghaTavAtmaka sAmAnya che, paraMtu ghaTavAtmaka sAmAnyanuM zAna nathI mATe tyo ghaTAH bhej sau pratyakSa na thayu. mAma sAmAnyajJAnasattve alaukikapratyakSaM, sAmAnyajJAnAbhAve alaukikapratyakSAbhAvaH mevo manvaya-vyatire hovAthI sAmAnyane prayAsatti na kahetAM sAmAnyanA jJAnane ja prayAsatti kahevI joIe. eTale A navInonA mate "sAmAnya lakSaNA prayAsatti'mAM lakSaNa padano artha viSaya karavo joIe. sAmAnya che viSaya jemAM evuM je jJAna te prayAsatti, arthAt sAmAnyanuM jJAna prayAsatti che. | muktAvalI : nanu cakSuHsaMyogAdikaM vinApi sAmAnyajJAnaM yatra vartate tatra sakalaghaTAdInAM cAkSuSapratyakSaM syAdata Aha - taditi / asyArthaH - yadA bahirindriyeNa sAmAnyalakSaNayA jJAnaM jananIyaM tadA yatkiJciddharmiNi tatsAmAnyasya tadindriyajanyajJAnasya sAmAyapekSitA / sA ca sAmagrI cakSuHsaMyogAlokasaMyogAdikaM, tenAndhakArAdau cakSurAdinA tAdRzajJAnaM na jAyate // muktAvalI : prazna : sAmAnyanuM jJAna e prayAsatti che, arthAt sAmAnyanuM jJAna lclclclcthcthcthtttttthythyllllll Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai XTTTTTTAR nyAyasiddhAntabhutAvalI lAma-1. (259) Eggangangarorporrys k*****sstv Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5-2555555555555522333232-252232595. hobustwowerstoodstocestostesse soustessoxsteswstwowarstwowow s.com xtoostoostososboostustaustascostarstochowstosouscouscostobocorsooth | e jo alaukika pratyakSamAM kAraNa che, to koI eka ghaTavabhUtala sAthe cakSuHsaMyogAdi | na thAya chatAM paNa jo te vakhate ghaTanuM smaraNAtmaka jJAna ke anya sthaLe anumityAtmaka jJAna thaI jAya to te ghaTAtmaka sAmAnyanA jJAnarUpa pratyAttithI tadghaTavat sakaLa | bhUtalanuM alaukika pratyakSa thaI javAnI Apatti Avaze. TUMkamAM cakSu saMyogAdi vinA paNa alaukika pratyakSa thavAnI Apatti Avaze. kahevAno Azaya e che ke sAmAnyajJAnAtmaka saMnikarSa e to alaukika saMnikarSa che. eTale IndriyasaMbaMdha vinA paNa e alaukika saMnikarSathI alaukika cAkSuSapratyakSa (sAmAnyAzraya sakalavyaktisAkSAtkAra) kema na thaI jAya ? vastutaH alaukika cAkSuSapratyakSa pratye vizeSaNa(dhUmatva ke ghaTAdi)nuM laukika pratyakSa ja alaukika saMnikarSa dvArA kAraNa che. ane indriyasaMyoga vinA vizeSaNanuM laukika pratyakSa thaI zake nahi, mATe A prazna uThAvAyo che. hA, alaukika mAnasapratyakSa mATe laukika pratyakSa pUrvamAM na hoya to cAle, paNa alaukika cAkSuSapratyakSa mATe tema na cAle. uttara : jayAre cakSurAdi bahirindriyathI alaukika saMnikarSa dvArA che | ghaTavadyAvabhUtalanuM alaukika cAkSuSapratyakSa utpanna karavuM hoya tyAre yatkiMcit | bhUtalAdi dharmImAM rahelA ghaTanA cAkSuSapratyakSarUpa jJAnanI sAmagrI apekSita rahe che. A sAmagrI eTale mahattvAvacchinna-udbhUtarUpAvacchinnAlokasaMyogAvacchinna-cakSuHsaMyoga rUpa samajavI. A sAmagrI hoya to ja bhUtalavRtti ghaTanuM cAkSuSapratyakSa thAya ane jayAre A rIte ghaTanuM laukika cAkSuSapratyakSa thAya tyAre te ghaTAtmaka sAmAnyanA jJAna dvArA sakala tadghaTAzraya bhUtalanuM alaukika pratyakSa thAya. Ama have cakSu saMyogAdi vinA alaukika pratyakSa thavAnI Apatti na rahI, kemake cakSuHsaMyoga e alaukika pratyakSarUpa kAryamAM paraMparayA sAmagrI banI che. have jyAre "A cakSuHsaMyoga paNa mahattvobUtarUpa-AlokasaMyogathI avacchinna | hovo joIe' ema kahyuM eTale aMdhakAramAM AlokasaMyoga na hovAthI, utpatti-kSaNamAM | ghaTAdimAM uddabhUta rUpa na hovAthI, dezAntaramAM cakSuHsaMyoga na hovAthI cakSurindriya dvArA | ghaTanuM pratyakSAtmaka jJAna na thAya. ane tethI ghaTajJAnAtmaka saMnikarSanA abhAve alaukika pratyakSa paNa na ja thAya. ghaTa sAthe cakSuHsaMyogAdi hoya to ja ghaTa-pratyakSa (ghaTajJAna) thAya ane to ja te | ghaTAtmaka sAmAnyanA jJAna dvArA tadghaTavat yAvabhUtalanuM alaukika pratyakSa thAya. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai FqwwjUra nyAyAddhinAtAvahI bhAga-10 (2 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * X X X X X X X X X X X X X X kArikAvalI : viSayI yasya tasyaiva vyApAro jJAnalakSaNaH / muktAvalI : nanu jJAnalakSaNA pratyAsattiH yadi jJAnarUpA, sAmAnyalakSaNA'pi jJAnarUpA, tadA tayorbhedo na syAdata Aha-viSayIti / sAmAnyalakSaNA pratyAsattirhi tadAzrayasya jJAnaM janayati / jJAnalakSaNA pratyAsattistu yadviSayakaM jJAnaM tasyaiva pratyAsattiriti / bhutAvasI : (2) jJAnalakSaNA pratyAsatti : prazna : sAmAnyanuM jJAna e jo sAmAnyalakSaNA pratyAsatti hoya to jJAnalakSaNA pratyAsatti paNa jJAnasvarUpa ja che. Ama be ya pratyAsatti jJAnarUpa che, to te bemAM bheda zuM che ? uttara H sAmAnyalakSaNA pratyAsatti dhUmatvAdi sAmAnyanA Azraya sakaLa dhUmAdinuM alaukika pratyakSa karAve che, jyAre jJAnalakSaNA pratyAsatti to jenuM jJAna thAya tenuM ja alaukika pratyakSa karAve che. mahAnasamAM dhUma-vahninuM laukika pratyakSa thayA bAda dhUmatvavahnitvAtmaka sAmAnyathI dhUmatva-vahnitvAzraya sakaLa dhUma-vatinuM pratyakSa thAya che. ethI | sAmAnyalakSaNA pratyAsatti mhevAya che, bhyAre 'surabhi candanam' sthAne gaDAle caMdananI je saurabhanuM jJAna karyuM te saurabhanuM ja smaraNAtmaka jJAna e jJAnalakSaNA pratyAsatti bane che ane tenAthI saurabhanuM ja jJAna thAya che. saurabhAzraya caMdananuM to cAkSuSapratyakSa thaI ja gayuM che eTale saurabhAzrayanuM alaukika pratyakSa karavAnI ahIM jarUra 4 nathI. muktAvalI : atrAyamarthaH / pratyakSe sannikarSaM vinA bhAnaM na sambhavati / tathA ca sAmAnyalakSaNAM vinA dhUmatvena sakaladhUmAnAM vahnitvena sakalavahnInAM ca bhAnaM kathaM bhavet ? tadarthaM sAmAnyalakSaNA svIkriyate / na ca sakalavahnidhUmabhAnAbhAve kA kSatiriti vAcyam, pratyakSadhUme vahnisambandhasya gRhItatvAdanyadhUmasya cAnupasthitatvAt 'dhUmo vahnivyApyo na ve 'ti saMzayAnupapatteH / manmate tu sAmAnyalakSaNayA sakaladhUmopasthitau nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (268) Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ watoshashashashwashwashawashxwwxxxsexsexxbuscadasexscosto escascostosowstawowbostadsbastosos costat kAlAntarIyadezAntarIyadhUme vahnivyApyatvasandehaH sambhavati / muktAvalI : prazna : sAmAnya lakSaNA saMnikarSa zA mATe mAnavo paDe che ? uttara : jo sAmAnya lakSaNA saMnikarSa na mAnIe to dhUmo vadvivyApyo na vA evo je saMzaya thAya che te anupapana thaI jAya. mahAnasamAM eka dhUma-vatinuM cAkSuSapratyakSa karyuM tyAra pachI ghaNo vadvivyApyo na vA evo saMdeha thAya che. have ahIM mahAnasIya dhUmamAM to vahivyApyatvano nizcaya che ja eTale A saMdehano viSaya mahAnasIya dhUma to nathI ja, to pachI A prazna thAya ke kayA dhUmamAM vadvivyApyatAno saMdeha thAya che? jo bIjA dhUmamAM vahivyApyatAno saMdeha thato hoya to te bIjA dhUmonuM pratyakSa thavuM joIe, kemake je vahivyApyatva dharmano saMdeha paDyo che te vadvivyApyatvanA AzrayabhUta dharmInuM pratyakSa Avazyaka che. have bIjA dhUmonuM cAkSuSapratyakSa to thayuM nathI, eTale have A saMdehane upapanna karavA mATe ema mAnavuM ja joIe ke sAme dekhAtA mahAnasIya dhUmamAM rahelA dhUmatva-sAmAnyathI dhUmatvAzraya yAvadhUmanuM alaukika pratyakSa thAya che, te ja rIte vahnitva-sAmAnyathI vAvavatinuM paNa alaukika pratyakSa thAya che ane tethI bIjA ja | dhUmomAM bIjA vaddhionI vyApyatAno saMdeha paDe che. muktAvalI : na ca sAmAnyalakSaNAyAH svIkAre prameyatvena sakalaprameyajJAne jAte sArvajyApattiriti vAcyam, prameyatvena sakalaprameyajJAne jAte'pi | viziSya sakalapadArthAnAmajJAtatvena sArvaDyAbhAvAt / / muktAvalIH prazna : jo dhUmatvAdi sAmAnyathI sakaLa dhUmAdinuM alaukika pratyakSa thaI | 8. J jAya to pachI prameyatva sAmAnyathI darekane sakaLa prameyanuM alaukika pratyakSa thaI jaze. ema thatAM dareka vyakti sarvajJa banI javAnI Apatti Avaze. uttara : barobara che. paNa prameyatvena sakaLa prameyanuM jJAna thavA chatAM sarvajJatvApatti nahi Ave, kemake tat tat prameyanuM vizeSarUpathI to jJAna thayuM ja nathI. astu. A rIte "dhUmo vadvivyApyo na vA' evA saMdehanI upapatti mATe sAmAnya lakSaNA | saMnikarSa mAnavo ja joIe. Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Dong Bei Hua Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai Lai " T FTTTTTTT jUi nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (2 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jajajajaja 16t6d56656666666b6% jajajaja , * * * * * * * * * 255 dIkarI dIkarI dIkarI | muktAvalI : evaM jJAnalakSaNAyA asvIkAre surabhi candanamiti jJAne saurabhasya bhAnaM kathaM syAt ? yadyapi sAmAnyalakSaNayA'pi saurabhabhAnaM sambhavati, tathApi saurabhatvasya bhAnaM jJAnalakSaNayA / evaM yatra dhUmatvena dhUlIpaTalaM jJAtaM, tatra dhUlIpaTalasyAnuvyavasAye bhAnaM jJAnalakSaNayA / muktAvalI : prazna : jJAnalakSaNA saMnikarSa mAnavAnI zI jarUra che? uttara : jo jJAnalakSaNA saMnikarma na mAnIe to "suma ranam' evuM je jJAna thAya che temAM saurabhAzanuM jJAna anupapanna thaI jAya. te A rIte : gaIkAle candanano TUkaDo hAthamAM laI, nAkethI suMdhIne nirNaya karyo ke, vandra sumi have Aje e ja caMdanano TUkaDo dUrathI joyo ane tarata kahyuM ke candranaM kuramA, ahIM caMdana ane caMdanatva joDe to cakSuHsaMyoga che eTale candananuM cAkSuSapratyakSa to thaI che zake che. paNa caMdananI saurabha sAthe dhrANendriyasaMyoga to che nahi, to pachI candana e che surabhi che te zI rIte jANyuM ? saMnikarSa vinA vastunuM pratyakSa thaI zake nahi. AnuM | samAdhAna e ja che ke ahIM gaIkAlanA surabhinA dhrANaja pratyakSathI AtmAmAM je saMskAra paDyA hatA teno uddhodha thayo ane hamaNAM AtmAmAM saurabhanuM smaraNAtmaka jJAna thayuM. A smaraNAtmaka jJAna te ja jJAnalakSaNA saMnikarSa kahevAya. arthAta svasaMyuktasaMyuktasamavAya saMnikarSa svarUpa jJAnalakSaNA saMnikarSathI saurabhanuM pratyakSa thayuM ema kahevuM ja paDe. sva = cahyuM, saMyukta = mana, saMyukta = AtmA, emAM samavAya che jJAnano. A rIte jJAnanA candanAMzamAM laukika saMnikarSa ane saurabhAzamAM alaukika saMnikarSa kAraNa banyA che ema mAnavuM ja joIe. prazna : "sumi vandanam' jJAnamAM saurabhAzanuM bhAna tame jJAnalakSaNA saMnikarSathI kahyuM paNa e bhAna to sAmAnyalakSaNA saMnikarSathI paNa kema na thaI zake ? saurabhatva sAmAnyathI sakaLa saurabhanuM alaukika pratyakSa thaI ja zake che ne? to have jJAnalakSaNA saMnikarSa mAnavAnI zI jarUra che ? uttara : hA, A rIte to saurabhanuM alaukika pratyakSa sAmAnya lakSaNAthI paNa thaI | zake che. parantu saurabhatva sAmAnyanuM jJAna to jJAnalakSaNA saMnikarSa vinA zakya ja nathI. kemake saurabhatvanuM to ahIM laukika pratyakSa che ja nahi. (saurabhanuM laukika pratyakSa hota * * 6666666666666666Dtv6%) * * * * *i (nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-10 (200 c - ekatra karI ) Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisassadorshowcasessos dos costosowstawowa wstosowsbastados MkOOMkkUkZZZZZZZZZZkxxxxxxxxxxxxxeAZZZ2s | to ja saurabhatvanuM paNa laukika pratyakSa thAta.) ane saurabhatvanuM bhAna sAmAnya lakSaNAthI thaI zake tema nathI. kemake saurabhatva e jAtyAtmaka padArtha che. mATe tenuM to svarUpatA ja bhAna thAya. arthAt teno avacchedaka koI prakArAtmaka dharma banavo joIe tevuM nathI. AthI saurabhatvatvena dharmeNa saurabhatvanuM sAmAnyalakSaNAthI bhAna thAya ema bolAya nahi. eTale saurabhatvanA bhAna mATe to tenA kAraNa tarIke saurabhatvanA smaraNAtmaka jJAna svarUpa jJAnalakSaNA saMnikarSa mAnavo ja paDe. AthI siddha thayuM ke jJAnalakSaNA saMnikarSa mAnyA vinA cAle tema nathI. vaLI, sAme dhUlipaTalane joIne temAM koIne dhUmano bhrama thAya che. arthAt dhUmatvena | dhUlipaTalanuM jJAna mAM dhUma: ItyAkAraka thAya che. tyArabAda dhUmana yUtripaTa<Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * ************** iti zrIvizvanAthapaJcAnanabhaTTAcAryaviracitAyAM siddhAntamuktAvalyAM pratyakSaparicchedaH / muktAvalI : (3) yogaja saMnikarSa : yogAbhyAsathI utpanna thayelo dharmavizeSa te ja yogaja (samAdhi) saMnikarSa che. A dharmavizeSanuM zruti-smRti-purANAdi granthomAM pratipAdana karyuM che. A dharmavizeSa eTale temanA mate utkRSTa puNya samajavuM athavA IzvarAnugrahathI yukta evuM svaccha jJAna samajavuM. jemane yogathI IzvarAnugrahopeta svacchajJAna svarUpa dharmavizeSa yogaja saMnikarSa prApta thAya temane cintA (upayoga) vinA paNa sakaLa padArthanuM sarvadA bhAna thayA kare. AvA yogIne 'yuktayogI' kahevAmAM Ave che ane tethI temanA te saMnikarSane yukta yogaja saMnikarSa kahevAmAM Ave che. jene yogathI utkRSTa puNyAtmaka dharmavizeSa = yogaja saMnikarSa prApta thAya tene te saMnikarSathI tathA cintA(upayoga)thI kAlAntarIya - dezAntarIya sakaLa padArthanuM yogaja pratyakSa thAya. A yogIne 'muMjAna yogI' kahevAya che. ane tethI ja temanA te saMnikarSane yuMjAna yogaja saMnikarSa kahevAya che. // prathama khaMDa samApta // = nyAyasiddhAntamuktAvalI bhAga-1 (202) Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atibhISaNa paMcamakALamAM ca mokSamArganI suMdara ArAdhanA karanAra mArA zramaNazramaNIo ! tamArI mAnasabhUmi upara mArA A preraNAzabdo kotarI rAkhazo ke meM sthApelA jinazAsana pratyeka padArthomAM anekAntavAdamaya che. dvAdazAMgInA pratyeka vAkyo syAdavAdagarbhita che. koIne koI apekSAothI e vAkyo lakhAyelA che. jo e vAkyo pAchaLanI apekSAo nahi samajo to dvAdazAMgInA aneka vAkyo tamane paraspara virodhI lAgaze ane tame mane, mArA gaNadharone AvI virodhI vAto karanArA mAnI moTo anyAya karI besazo. AtmA nitya che, kadi utpana thato nathI ke nAza pAmato nathI" ema kahenAra huM ja chuM to "AtmA anitya che, pratyeka kSaNe utpanna thAya che ane vinAza pAme che" ema kahenAra paNa huM ja chuM. "AtmA anAdikALathI karmathI baMdhAyelo che ane pratyeka kSaNe karma bAMdhe che. ?" ema kahenAra huM ja chuM to "AtmAe traNeya kALamAM kyAreya karma bAMdhyA nathI, bAMdhato nathI ke 'bAMdhavAno ya nathI?" ema kahenAra paNa huM ja chuM. AvI to anekAneka virodhI jevI lAgatI bAbato mArI dvAdazAMgImAM tamane dekhAze. jo e zabdo pAchaLanI mArI apekSA, mArA nayono tamane khyAla haze to tame pokArI uThazo ke "A badhI vAto akSaraza: sAcI che. emAM leza paNa virodha nathI." paNa jo tame e naya, e apekSA nahi samajo, to AvA virodho ubhA karI ghaNAnuM ahita karanArA banI rahezo. . juo - mArI dvAdazAMgInA ja te te vAkyone ekAMte pakaDI laIne baudhdhadarzana, sAMkhyadarzana vagere darzano ubhA thayA che ane tame sau jANo cho ke A ekAMtavAdane lIdhe ja teo dvAdazAMgImAMthI ja janmyA hovA chatAM mithyAdarzana kahevAyA, pAramArthika mokSamArgathI vimukha bananArA thayA. | tame to sau samaju cho, mArA pratye atizaya bahumAnavALA cho. mArA pratyeka vacanone niHzaMka banIne svIkAranArA cho. mATe ja kahuM chuM ke tame syAdavAdano samyaga bodha pAmo. e mATe uparachallo nahi, paNa UMDANapUrvakano Thosa zAstrAbhyAsa karo. gItArtha zramaNo pAse 45 Agamo ane bIjA ya aneka uttama granthono sakhata puraSArtha sAthe abhyAsa karo. bhale emAM 10 - 15 - 20 varSa lAge. jo A rIte tame sAcA arthamAM anekAntajJAtA banazo, to sva ane paranuM khUba ja jhaDapI Atmahita sAdhanArA banI zakazo. li. zramaNa bhagavAna mahAvIra zuM ApaNe sau prabhunI preraNAne sAkAra karavA, sAcA gItArtha zramaNa-zramaNI banavA sakhata prayatna karazuM ? bahirmukhatA choDI kamase kama 15-20 varSa mATe zAstrasamudramAM DubI janArA banazuM ?