Nyaya Siddhanta Muktavali Part 1

SR No.: 008881
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Publication Year: 2006
Total Pages: 284
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 75 MB

Page 245

== === ===
= = == = = === == = ======== tutaxasswocowowowowowowowowowows.cadouston
તે છે. યદ્યપિ ત્યાં ત્વક્શનઃસંયોગનો પણ અભાવ છે તથાપિ તેને જ્ઞાન સામાન્યાભાવનું | કારણ માનવા જતાં ચાક્ષુષ કે રાસનપ્રત્યક્ષકાળે સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષ થઈ જવાની આપત્તિ આવે છે. માટે તેને જ્ઞાન સામાન્યાભાવ પ્રત્યે કારણ ન કહેતાં ચર્મમનઃસંયોગાભાવને જ કારણ કહેવું જોઈએ. એ ઉપરથી નક્કી થાય છે કે જ્ઞાન સામાન્ય પ્રત્યે ચર્મમન સંયોગ કારણ છે.
હવે જયારે આમ્રના રૂપ સાથે ચક્ષુનો સંયોગ છે તે વખતે આમ્ર સાથે ત્વગિન્દ્રિયનો | સંયોગ પણ છે. વળી ચર્મમનઃસંયોગ રૂપ જ્ઞાનસામાન્યની સામગ્રી તો અહીં છે જ. એટલે ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષની વિશેષ અને સામાન્ય એમ બે ય સામગ્રી છે, જ્યારે આમ્રના સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની સામગ્રી જે તમનઃ સંયોગ છે તે અહીં નથી માટે સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષ તો નહિ જ થાય અને ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષ થઈ જશે. આ જ રીતે રાસન અને સ્માર્શનપ્રત્યક્ષના સંબંધમાં પણ રાસનપ્રત્યક્ષ જ થશે. | ત્વમન:સંયોગને જ્ઞાન સામાન્ય પ્રત્યે કારણ માનનારાઓને ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષ જ્ઞાન | પ્રત્યે પણ એની હાજરી તો અનિવાર્ય જ હોય, અન્યથા ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષ પણ ન થાય. , પણ આ રીતે ત્વડુમનઃસંયોગની હાજરી આવી જવાથી તે જ ત્વડમન:સંયોગ
સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની પણ સામગ્રી તરીકે છે એટલે સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની આપત્તિ આવી જાય. | અમારે તો જ્ઞાન સામાન્ય પ્રત્યે ચર્મમનઃસંયોગની હાજરી જોઈએ. એટલે ચાક્ષુષપ્રત્યક્ષ વખતે તે સંયોગની હાજરી છે પણ તમનઃસંયોગની હાજરી નથી, કેમકે મન તો ચક્ષુ સંયુક્ત બન્યું છે એટલે તે જ વખતે ત્વગિન્દ્રિય સાથે તેનો સંયોગ હોઈ શકે નહિ. | એટલે સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની સામગ્રી તમનઃસંયોગ હાજર ન હોવાથી સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની & | આપત્તિ આવે જ નહિ.
આમ અમારે કેટલાક નૈયાયિકોની જેમ આવા સ્થાને ચાક્ષુષ કે રાસનાદિ સામગ્રીને | સ્પાર્શન પ્રત્યક્ષની સામગ્રીની પ્રતિબંધિકા કલ્પવાની જરૂર રહેતી નથી.
આ બે ય નૈયાયિકોના મતમાં મુક્તાવલીકારને અરુચિ છે એટલે જ તેઓ બે યના મત મૂકીને ‘વનિ' કહે છે. (કેટલાક “અન્યો’ આમ કહે છે, અર્થાત મને આમાં રૂચિ = સ્વરસ નથી.) આ અસ્વરસનું બીજ એ છે કે કેટલાકો ચાક્ષુષાદિ પ્રત્યક્ષની સામગ્રીને | સ્પાર્શનપ્રત્યક્ષની સામગ્રી પ્રત્યે પ્રતિબંધિકા તરીકે કલ્પ છે તેમાં ગૌરવ છે અને “અન્યો
એક પણ ઈન્દ્રિય પ્રત્યે જે વિશેષ સામગ્રીરૂપ નથી તેવા ચર્મમનઃસંયોગને જ્ઞાન સામાન્ય પ્રત્યે કારણ કહ્યું છે તેમાં ય ગૌરવ છે.
ન્યાચસિદ્ધાન્તમુક્તાવલી ભાગ-૧૦ (૨૩) EYES
બ